Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૭. પિયજાતિકસુત્તવણ્ણના
7. Piyajātikasuttavaṇṇanā
૩૫૩. પકતિનિયામેનાતિ યથા સોકુપ્પત્તિતો પુબ્બે ઇતિ કત્તબ્બેસુ અસમ્મોહવસેન ચિત્તં પક્ખન્દતિ, તાનિ ચસ્સ ઉપટ્ઠહન્તિ, ન એવં સોકસ્સ ચિત્તસઙ્કોચસભાવતો. તેન વુત્તં ‘‘પકતિનિયામેન પન ન પટિભન્તી’’તિ. કેચિ પન ‘‘સામન્તા કતિપયે ન કુટુમ્બં સન્ધારેતિ. તેનાહ ‘ન સબ્બેન સબ્બં પટિભન્તી’તિ’’ વદન્તિ. એત્થાતિ દુતિયપદે. અનેકત્થત્તા ધાતૂનં ‘‘ન પટિભાતી’’તિ પદસ્સ ‘‘ન રુચ્ચતી’’તિ અત્થમાહ. ન પટિભાતીતિ વા ભુઞ્જિતુકામતાચિત્તં ન ઉપટ્ઠિતન્તિ અત્થો. પતિટ્ઠિતોકાસન્તિ ઇન્દ્રિયાવિટ્ઠટ્ઠાનં વદતિ. પિયાયિતબ્બતો પિયો જાતિ ઉપ્પત્તિટ્ઠાનં એતેસન્તિ પિયજાતિકા. પિયો પભુતિ એતેસન્તિ પિયપ્પભુતિકાતિ વત્તબ્બે, ઉ-કારસ્સ વ-કારં, ત-કારસ્સ ચ લોપં કત્વા ‘‘પિયપ્પભાવિકા’’તિ વુત્તં. તેનાહ ‘‘પિયતો પભવન્તી’’તિ.
353.Pakatiniyāmenāti yathā sokuppattito pubbe iti kattabbesu asammohavasena cittaṃ pakkhandati, tāni cassa upaṭṭhahanti, na evaṃ sokassa cittasaṅkocasabhāvato. Tena vuttaṃ ‘‘pakatiniyāmena pana na paṭibhantī’’ti. Keci pana ‘‘sāmantā katipaye na kuṭumbaṃ sandhāreti. Tenāha ‘na sabbena sabbaṃ paṭibhantī’ti’’ vadanti. Etthāti dutiyapade. Anekatthattā dhātūnaṃ ‘‘na paṭibhātī’’ti padassa ‘‘na ruccatī’’ti atthamāha. Na paṭibhātīti vā bhuñjitukāmatācittaṃ na upaṭṭhitanti attho. Patiṭṭhitokāsanti indriyāviṭṭhaṭṭhānaṃ vadati. Piyāyitabbato piyo jāti uppattiṭṭhānaṃ etesanti piyajātikā. Piyo pabhuti etesanti piyappabhutikāti vattabbe, u-kārassa va-kāraṃ, ta-kārassa ca lopaṃ katvā ‘‘piyappabhāvikā’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘piyato pabhavantī’’ti.
૩૫૫. પર-સદ્દેન સમાનત્થં અજ્ઝત્તિકભાવનિસેધનત્થં ‘‘પિરે’’તિ પદન્તિ આહ ‘‘અમ્હાકં પરે’’તિ. પિરેતિ વા ‘‘પરતો’’તિ ઇમિના સમાનત્થં નિપાતપદન્તિ આહ ‘‘ચર પિરેતિ પરતો ગચ્છા’’તિ.
355. Para-saddena samānatthaṃ ajjhattikabhāvanisedhanatthaṃ ‘‘pire’’ti padanti āha ‘‘amhākaṃ pare’’ti. Pireti vā ‘‘parato’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadanti āha ‘‘cara pireti parato gacchā’’ti.
૩૫૬. દ્વિધા છેત્વાતિ એત્થ યદિ ઇત્થી તસ્સ પુરિસસ્સ પિયા, કથં દ્વિધા છિન્દતીતિ આહ ‘‘યદિ હી’’તિઆદિ.
356.Dvidhā chetvāti ettha yadi itthī tassa purisassa piyā, kathaṃ dvidhā chindatīti āha ‘‘yadi hī’’tiādi.
૩૫૭. કથં કથેય્યન્તિ યથા ભગવા એતસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ કથેસિ, સો ચ મે કથેસિ, તથા ચાહં કથેય્યં. મરણવસેન વિપરિણામો અત્તભાવસ્સ પરિવત્તત્તા. પલાયિત્વા ગમનવસેન અઞ્ઞથાભાવો મિત્તસન્થવસ્સ સમાગમસ્સ ચ અઞ્ઞથાભૂતત્તા.
357.Kathaṃ katheyyanti yathā bhagavā etassa brāhmaṇassa kathesi, so ca me kathesi, tathā cāhaṃ katheyyaṃ. Maraṇavasena vipariṇāmo attabhāvassa parivattattā. Palāyitvā gamanavasena aññathābhāvo mittasanthavassa samāgamassa ca aññathābhūtattā.
છડ્ડિતભાવેનાતિ પરિવત્તિતભાવેન. હત્થગમનવસેન અઞ્ઞથાભાવો પુબ્બે સવસે વત્તિતાનં ઇદાનિ વસે અવત્તનભાવેન.
Chaḍḍitabhāvenāti parivattitabhāvena. Hatthagamanavasena aññathābhāvo pubbe savase vattitānaṃ idāni vase avattanabhāvena.
આચમેહીતિ આચમનં મુખવિક્ખાલનં કારેહિ. યસ્મા મુખં વિક્ખાલેન્તા હિ હત્થપાદે ધોવિત્વા વિક્ખાલેન્તિ, તસ્મા ‘‘આચમિત્વા’’તિ વત્વા પચ્છાપિ તસ્સ અત્થં દસ્સેન્તો ‘‘મુખં વિક્ખાલેત્વા’’તિ આહ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
Ācamehīti ācamanaṃ mukhavikkhālanaṃ kārehi. Yasmā mukhaṃ vikkhālentā hi hatthapāde dhovitvā vikkhālenti, tasmā ‘‘ācamitvā’’ti vatvā pacchāpi tassa atthaṃ dassento ‘‘mukhaṃ vikkhāletvā’’ti āha. Sesaṃ suviññeyyameva.
પિયજાતિકસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Piyajātikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૭. પિયજાતિકસુત્તં • 7. Piyajātikasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૭. પિયજાતિકસુત્તવણ્ણના • 7. Piyajātikasuttavaṇṇanā