Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૪. પોતલિયસુત્તં
4. Potaliyasuttaṃ
૩૧. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા અઙ્ગુત્તરાપેસુ વિહરતિ આપણં નામ અઙ્ગુત્તરાપાનં નિગમો. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય આપણં પિણ્ડાય પાવિસિ. આપણે પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો યેનઞ્ઞતરો વનસણ્ડો તેનુપસઙ્કમિ દિવાવિહારાય. તં વનસણ્ડં અજ્ઝોગાહેત્વા 1 અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દિવાવિહારં નિસીદિ. પોતલિયોપિ ખો ગહપતિ સમ્પન્નનિવાસનપાવુરણો 2 છત્તુપાહનાહિ 3 જઙ્ઘાવિહારં અનુચઙ્કમમાનો અનુવિચરમાનો યેન સો વનસણ્ડો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં વનસણ્ડં અજ્ઝોગાહેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતં ખો પોતલિયં ગહપતિં ભગવા એતદવોચ – ‘‘સંવિજ્જન્તિ ખો, ગહપતિ, આસનાનિ; સચે આકઙ્ખસિ નિસીદા’’તિ. એવં વુત્તે, પોતલિયો ગહપતિ ‘‘ગહપતિવાદેન મં સમણો ગોતમો સમુદાચરતી’’તિ કુપિતો અનત્તમનો તુણ્હી અહોસિ. દુતિયમ્પિ ખો ભગવા…પે॰… તતિયમ્પિ ખો ભગવા પોતલિયં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘સંવિજ્જન્તિ ખો, ગહપતિ, આસનાનિ; સચે આકઙ્ખસિ નિસીદા’’તિ. ‘‘એવં વુત્તે, પોતલિયો ગહપતિ ગહપતિવાદેન મં સમણો ગોતમો સમુદાચરતી’’તિ કુપિતો અનત્તમનો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘તયિદં, ભો ગોતમ, નચ્છન્નં, તયિદં નપ્પતિરૂપં, યં મં ત્વં ગહપતિવાદેન સમુદાચરસી’’તિ. ‘‘તે હિ તે, ગહપતિ, આકારા, તે લિઙ્ગા , તે નિમિત્તા યથા તં ગહપતિસ્સા’’તિ. ‘‘તથા હિ પન મે, ભો ગોતમ, સબ્બે કમ્મન્તા પટિક્ખિત્તા, સબ્બે વોહારા સમુચ્છિન્ના’’તિ. ‘‘યથા કથં પન તે, ગહપતિ, સબ્બે કમ્મન્તા પટિક્ખિત્તા, સબ્બે વોહારા સમુચ્છિન્ના’’તિ? ‘‘ઇધ મે, ભો ગોતમ, યં અહોસિ ધનં વા ધઞ્ઞં વા રજતં વા જાતરૂપં વા સબ્બં તં પુત્તાનં દાયજ્જં નિય્યાતં, તત્થાહં અનોવાદી અનુપવાદી ઘાસચ્છાદનપરમો વિહરામિ. એવં ખો મે 4, ભો ગોતમ, સબ્બે કમ્મન્તા પટિક્ખિત્તા, સબ્બે વોહારા સમુચ્છિન્ના’’તિ. ‘‘અઞ્ઞથા ખો ત્વં, ગહપતિ, વોહારસમુચ્છેદં વદસિ, અઞ્ઞથા ચ પન અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદો હોતી’’તિ. ‘‘યથા કથં પન, ભન્તે, અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદો હોતિ? સાધુ મે, ભન્તે , ભગવા તથા ધમ્મં દેસેતુ યથા અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદો હોતી’’તિ. ‘‘તેન હિ, ગહપતિ, સુણાહિ, સાધુકં મનસિ કરોહિ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો પોતલિયો ગહપતિ ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
31. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āpaṇaṃ piṇḍāya pāvisi. Āpaṇe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yenaññataro vanasaṇḍo tenupasaṅkami divāvihārāya. Taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā 5 aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Potaliyopi kho gahapati sampannanivāsanapāvuraṇo 6 chattupāhanāhi 7 jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena so vanasaṇḍo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho potaliyaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saṃvijjanti kho, gahapati, āsanāni; sace ākaṅkhasi nisīdā’’ti. Evaṃ vutte, potaliyo gahapati ‘‘gahapativādena maṃ samaṇo gotamo samudācaratī’’ti kupito anattamano tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho bhagavā…pe… tatiyampi kho bhagavā potaliyaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘saṃvijjanti kho, gahapati, āsanāni; sace ākaṅkhasi nisīdā’’ti. ‘‘Evaṃ vutte, potaliyo gahapati gahapativādena maṃ samaṇo gotamo samudācaratī’’ti kupito anattamano bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yaṃ maṃ tvaṃ gahapativādena samudācarasī’’ti. ‘‘Te hi te, gahapati, ākārā, te liṅgā , te nimittā yathā taṃ gahapatissā’’ti. ‘‘Tathā hi pana me, bho gotama, sabbe kammantā paṭikkhittā, sabbe vohārā samucchinnā’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, gahapati, sabbe kammantā paṭikkhittā, sabbe vohārā samucchinnā’’ti? ‘‘Idha me, bho gotama, yaṃ ahosi dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā sabbaṃ taṃ puttānaṃ dāyajjaṃ niyyātaṃ, tatthāhaṃ anovādī anupavādī ghāsacchādanaparamo viharāmi. Evaṃ kho me 8, bho gotama, sabbe kammantā paṭikkhittā, sabbe vohārā samucchinnā’’ti. ‘‘Aññathā kho tvaṃ, gahapati, vohārasamucchedaṃ vadasi, aññathā ca pana ariyassa vinaye vohārasamucchedo hotī’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, ariyassa vinaye vohārasamucchedo hoti? Sādhu me, bhante , bhagavā tathā dhammaṃ desetu yathā ariyassa vinaye vohārasamucchedo hotī’’ti. ‘‘Tena hi, gahapati, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho potaliyo gahapati bhagavato paccassosi.
૩૨. ભગવા એતદવોચ – ‘‘અટ્ઠ ખો ઇમે, ગહપતિ, ધમ્મા અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદાય સંવત્તન્તિ. કતમે અટ્ઠ? અપાણાતિપાતં નિસ્સાય પાણાતિપાતો પહાતબ્બો; દિન્નાદાનં નિસ્સાય અદિન્નાદાનં પહાતબ્બં; સચ્ચવાચં 9 નિસ્સાય મુસાવાદો પહાતબ્બો; અપિસુણં વાચં નિસ્સાય પિસુણા વાચા પહાતબ્બા; અગિદ્ધિલોભં નિસ્સાય ગિદ્ધિલોભો પહાતબ્બો; અનિન્દારોસં નિસ્સાય નિન્દારોસો પહાતબ્બો; અક્કોધૂપાયાસં નિસ્સાય કોધૂપાયાસો પહાતબ્બો; અનતિમાનં નિસ્સાય અતિમાનો પહાતબ્બો. ઇમે ખો, ગહપતિ, અટ્ઠ ધમ્મા સંખિત્તેન વુત્તા, વિત્થારેન અવિભત્તા, અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદાય સંવત્તન્તી’’તિ. ‘‘યે મે 10, ભન્તે, ભગવતા અટ્ઠ ધમ્મા સંખિત્તેન વુત્તા, વિત્થારેન અવિભત્તા, અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદાય સંવત્તન્તિ, સાધુ મે, ભન્તે, ભગવા ઇમે અટ્ઠ ધમ્મે વિત્થારેન 11 વિભજતુ અનુકમ્પં ઉપાદાયા’’તિ. ‘‘તેન હિ, ગહપતિ, સુણાહિ, સાધુકં મનસિ કરોહિ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો પોતલિયો ગહપતિ ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. ભગવા એતદવોચ –
32. Bhagavā etadavoca – ‘‘aṭṭha kho ime, gahapati, dhammā ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattanti. Katame aṭṭha? Apāṇātipātaṃ nissāya pāṇātipāto pahātabbo; dinnādānaṃ nissāya adinnādānaṃ pahātabbaṃ; saccavācaṃ 12 nissāya musāvādo pahātabbo; apisuṇaṃ vācaṃ nissāya pisuṇā vācā pahātabbā; agiddhilobhaṃ nissāya giddhilobho pahātabbo; anindārosaṃ nissāya nindāroso pahātabbo; akkodhūpāyāsaṃ nissāya kodhūpāyāso pahātabbo; anatimānaṃ nissāya atimāno pahātabbo. Ime kho, gahapati, aṭṭha dhammā saṃkhittena vuttā, vitthārena avibhattā, ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattantī’’ti. ‘‘Ye me 13, bhante, bhagavatā aṭṭha dhammā saṃkhittena vuttā, vitthārena avibhattā, ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattanti, sādhu me, bhante, bhagavā ime aṭṭha dhamme vitthārena 14 vibhajatu anukampaṃ upādāyā’’ti. ‘‘Tena hi, gahapati, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho potaliyo gahapati bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
૩૩. ‘‘‘અપાણાતિપાતં નિસ્સાય પાણાતિપાતો પહાતબ્બો’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં ? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ પાણાતિપાતી અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ 15 ખો પન પાણાતિપાતી અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય પાણાતિપાતપચ્ચયા, અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ 16 ગરહેય્યું પાણાતિપાતપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા પાણાતિપાતપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં પાણાતિપાતો. યે ચ પાણાતિપાતપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, પાણાતિપાતા પટિવિરતસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘અપાણાતિપાતં નિસ્સાય પાણાતિપાતો પહાતબ્બો’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
33. ‘‘‘Apāṇātipātaṃ nissāya pāṇātipāto pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu pāṇātipātī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva 17 kho pana pāṇātipātī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya pāṇātipātapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū 18 garaheyyuṃ pāṇātipātapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā pāṇātipātapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ pāṇātipāto. Ye ca pāṇātipātapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, pāṇātipātā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Apāṇātipātaṃ nissāya pāṇātipāto pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૩૪. ‘‘‘દિન્નાદાનં નિસ્સાય અદિન્નાદાનં પહાતબ્બ’ન્તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ અદિન્નાદાયી અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન અદિન્નાદાયી અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય અદિન્નાદાનપચ્ચયા, અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું અદિન્નાદાનપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા અદિન્નાદાનપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં અદિન્નાદાનં. યે ચ અદિન્નાદાનપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા અદિન્નાદાના પટિવિરતસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘દિન્નાદાનં નિસ્સાય અદિન્નાદાનં પહાતબ્બ’ન્તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
34. ‘‘‘Dinnādānaṃ nissāya adinnādānaṃ pahātabba’nti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu adinnādāyī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana adinnādāyī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya adinnādānapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ adinnādānapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā adinnādānapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ adinnādānaṃ. Ye ca adinnādānapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā adinnādānā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Dinnādānaṃ nissāya adinnādānaṃ pahātabba’nti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૩૫. ‘‘‘સચ્ચવાચં નિસ્સાય મુસાવાદો પહાતબ્બો’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ મુસાવાદી અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન મુસાવાદી અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય મુસાવાદપચ્ચયા, અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું મુસાવાદપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા મુસાવાદપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં મુસાવાદો . યે ચ મુસાવાદપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, મુસાવાદા પટિવિરતસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘સચ્ચવાચં નિસ્સાય મુસાવાદો પહાતબ્બો’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
35. ‘‘‘Saccavācaṃ nissāya musāvādo pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu musāvādī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana musāvādī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya musāvādapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ musāvādapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā musāvādapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ musāvādo . Ye ca musāvādapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, musāvādā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Saccavācaṃ nissāya musāvādo pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૩૬. ‘‘‘અપિસુણં વાચં નિસ્સાય પિસુણા વાચા પહાતબ્બા’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ પિસુણવાચો અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન પિસુણવાચો અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય પિસુણવાચાપચ્ચયા , અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું પિસુણવાચાપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા પિસુણવાચાપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં પિસુણા વાચા. યે ચ પિસુણવાચાપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘અપિસુણં વાચં નિસ્સાય પિસુણા વાચા પહાતબ્બા’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
36. ‘‘‘Apisuṇaṃ vācaṃ nissāya pisuṇā vācā pahātabbā’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu pisuṇavāco assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana pisuṇavāco assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya pisuṇavācāpaccayā , anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ pisuṇavācāpaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā pisuṇavācāpaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ pisuṇā vācā. Ye ca pisuṇavācāpaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, pisuṇāya vācāya paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Apisuṇaṃ vācaṃ nissāya pisuṇā vācā pahātabbā’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૩૭. ‘‘‘અગિદ્ધિલોભં નિસ્સાય ગિદ્ધિલોભો પહાતબ્બો’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ ગિદ્ધિલોભી અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન ગિદ્ધિલોભી અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય ગિદ્ધિલોભપચ્ચયા, અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું ગિદ્ધિલોભપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા ગિદ્ધિલોભપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં ગિદ્ધિલોભો. યે ચ ગિદ્ધિલોભપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, ગિદ્ધિલોભા પટિવિરતસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘અગિદ્ધિલોભં નિસ્સાય ગિદ્ધિલોભો પહાતબ્બો’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
37. ‘‘‘Agiddhilobhaṃ nissāya giddhilobho pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu giddhilobhī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana giddhilobhī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya giddhilobhapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ giddhilobhapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā giddhilobhapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ giddhilobho. Ye ca giddhilobhapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, giddhilobhā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Agiddhilobhaṃ nissāya giddhilobho pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૩૮. ‘‘‘અનિન્દારોસં નિસ્સાય નિન્દારોસો પહાતબ્બો’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ નિન્દારોસી અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન નિન્દારોસી અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય નિન્દારોસપચ્ચયા, અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું નિન્દારોસપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા નિન્દારોસપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં નિન્દારોસો. યે ચ નિન્દારોસપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, અનિન્દારોસિસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘અનિન્દારોસં નિસ્સાય નિન્દારોસો પહાતબ્બો’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
38. ‘‘‘Anindārosaṃ nissāya nindāroso pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu nindārosī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana nindārosī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya nindārosapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ nindārosapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā nindārosapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ nindāroso. Ye ca nindārosapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, anindārosissa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Anindārosaṃ nissāya nindāroso pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૩૯. ‘‘‘અક્કોધૂપાયાસં નિસ્સાય કોધૂપાયાસો પહાતબ્બો’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ કોધૂપાયાસી અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન કોધૂપાયાસી અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય કોધૂપાયાસપચ્ચયા , અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું કોધૂપાયાસપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા કોધૂપાયાસપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં કોધૂપાયાસો. યે ચ કોધૂપાયાસપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, અક્કોધૂપાયાસિસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘અક્કોધૂપાયાસં નિસ્સાય કોધૂપાયાસો પહાતબ્બો’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
39. ‘‘‘Akkodhūpāyāsaṃ nissāya kodhūpāyāso pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu kodhūpāyāsī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana kodhūpāyāsī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya kodhūpāyāsapaccayā , anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ kodhūpāyāsapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā kodhūpāyāsapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ kodhūpāyāso. Ye ca kodhūpāyāsapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, akkodhūpāyāsissa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Akkodhūpāyāsaṃ nissāya kodhūpāyāso pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૪૦. ‘‘‘અનતિમાનં નિસ્સાય અતિમાનો પહાતબ્બો’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યેસં ખો અહં સંયોજનાનં હેતુ અતિમાની અસ્સં, તેસાહં સંયોજનાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય પટિપન્નો. અહઞ્ચેવ ખો પન અતિમાની અસ્સં, અત્તાપિ મં ઉપવદેય્ય અતિમાનપચ્ચયા, અનુવિચ્ચાપિ મં વિઞ્ઞૂ ગરહેય્યું અતિમાનપચ્ચયા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દુગ્ગતિ પાટિકઙ્ખા અતિમાનપચ્ચયા. એતદેવ ખો પન સંયોજનં એતં નીવરણં યદિદં અતિમાનો. યે ચ અતિમાનપચ્ચયા ઉપ્પજ્જેય્યું આસવા વિઘાતપરિળાહા, અનતિમાનિસ્સ એવંસ તે આસવા વિઘાતપરિળાહા ન હોન્તિ’. ‘અનતિમાનં નિસ્સાય અતિમાનો પહાતબ્બો’તિ – ઇતિ યન્તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
40. ‘‘‘Anatimānaṃ nissāya atimāno pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu atimānī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno. Ahañceva kho pana atimānī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya atimānapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ atimānapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā atimānapaccayā. Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ atimāno. Ye ca atimānapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, anatimānissa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’. ‘Anatimānaṃ nissāya atimāno pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
૪૧. ‘‘ઇમે ખો, ગહપતિ, અટ્ઠ ધમ્મા સંખિત્તેન વુત્તા, વિત્થારેન વિભત્તા 19, યે અરિયસ્સ વિનયે વોહારસમુચ્છેદાય સંવત્તન્તિ; ન ત્વેવ તાવ અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદો હોતી’’તિ.
41. ‘‘Ime kho, gahapati, aṭṭha dhammā saṃkhittena vuttā, vitthārena vibhattā 20, ye ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattanti; na tveva tāva ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hotī’’ti.
‘‘યથા કથં પન, ભન્તે, અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદો હોતિ? સાધુ મે, ભન્તે, ભગવા તથા ધમ્મં દેસેતુ યથા અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદો હોતી’’તિ. ‘‘તેન હિ, ગહપતિ, સુણાહિ, સાધુકં મનસિ કરોહિ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો પોતલિયો ગહપતિ ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. ભગવા એતદવોચ –
‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hoti? Sādhu me, bhante, bhagavā tathā dhammaṃ desetu yathā ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hotī’’ti. ‘‘Tena hi, gahapati, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho potaliyo gahapati bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
કામાદીનવકથા
Kāmādīnavakathā
૪૨. ‘‘સેય્યથાપિ , ગહપતિ, કુક્કુરો જિઘચ્છાદુબ્બલ્યપરેતો ગોઘાતકસૂનં પચ્ચુપટ્ઠિતો અસ્સ. તમેનં દક્ખો ગોઘાતકો વા ગોઘાતકન્તેવાસી વા અટ્ઠિકઙ્કલં સુનિક્કન્તં નિક્કન્તં નિમ્મંસં લોહિતમક્ખિતં ઉપસુમ્ભેય્ય 21. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, અપિ નુ ખો સો કુક્કુરો અમું અટ્ઠિકઙ્કલં સુનિક્કન્તં નિક્કન્તં નિમ્મંસં લોહિતમક્ખિતં પલેહન્તો જિઘચ્છાદુબ્બલ્યં પટિવિનેય્યા’’તિ?
42. ‘‘Seyyathāpi , gahapati, kukkuro jighacchādubbalyapareto goghātakasūnaṃ paccupaṭṭhito assa. Tamenaṃ dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā aṭṭhikaṅkalaṃ sunikkantaṃ nikkantaṃ nimmaṃsaṃ lohitamakkhitaṃ upasumbheyya 22. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, api nu kho so kukkuro amuṃ aṭṭhikaṅkalaṃ sunikkantaṃ nikkantaṃ nimmaṃsaṃ lohitamakkhitaṃ palehanto jighacchādubbalyaṃ paṭivineyyā’’ti?
‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’?
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
‘‘અદુઞ્હિ, ભન્તે, અટ્ઠિકઙ્કલં સુનિક્કન્તં નિક્કન્તં નિમ્મંસં લોહિતમક્ખિતં. યાવદેવ પન સો કુક્કુરો કિલમથસ્સ વિઘાતસ્સ ભાગી અસ્સાતિ. એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘અટ્ઠિકઙ્કલૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા 23, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ. એવમેતં યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય દિસ્વા યાયં ઉપેક્ખા નાનત્તા નાનત્તસિતા તં અભિનિવજ્જેત્વા, યાયં ઉપેક્ખા એકત્તા એકત્તસિતા યત્થ સબ્બસો લોકામિસૂપાદાના અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
‘‘Aduñhi, bhante, aṭṭhikaṅkalaṃ sunikkantaṃ nikkantaṃ nimmaṃsaṃ lohitamakkhitaṃ. Yāvadeva pana so kukkuro kilamathassa vighātassa bhāgī assāti. Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā 24, ādīnavo ettha bhiyyo’ti. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ abhinivajjetvā, yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā yattha sabbaso lokāmisūpādānā aparisesā nirujjhanti tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૩. ‘‘સેય્યથાપિ, ગહપતિ, ગિજ્ઝો વા કઙ્કો વા કુલલો વા મંસપેસિં આદાય ઉડ્ડીયેય્ય 25. તમેનં ગિજ્ઝાપિ કઙ્કાપિ કુલલાપિ અનુપતિત્વા અનુપતિત્વા વિતચ્છેય્યું વિસ્સજ્જેય્યું 26. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, સચે સો ગિજ્ઝો વા કઙ્કો વા કુલલો વા તં મંસપેસિં ન ખિપ્પમેવ પટિનિસ્સજ્જેય્ય, સો તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છેય્ય મરણમત્તં વા દુક્ખ’’ન્તિ?
43. ‘‘Seyyathāpi, gahapati, gijjho vā kaṅko vā kulalo vā maṃsapesiṃ ādāya uḍḍīyeyya 27. Tamenaṃ gijjhāpi kaṅkāpi kulalāpi anupatitvā anupatitvā vitaccheyyuṃ vissajjeyyuṃ 28. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, sace so gijjho vā kaṅko vā kulalo vā taṃ maṃsapesiṃ na khippameva paṭinissajjeyya, so tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkha’’nti?
‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘મંસપેસૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ. એવમેતં યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય દિસ્વા યાયં ઉપેક્ખા નાનત્તા નાનત્તસિતા તં અભિનિવજ્જેત્વા યાયં ઉપેક્ખા એકત્તા એકત્તસિતા યત્થ સબ્બસો લોકામિસૂપાદાના અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
‘‘Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘maṃsapesūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ abhinivajjetvā yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā yattha sabbaso lokāmisūpādānā aparisesā nirujjhanti tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૪. ‘‘સેય્યથાપિ, ગહપતિ, પુરિસો આદિત્તં તિણુક્કં આદાય પટિવાતં ગચ્છેય્ય. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, સચે સો પુરિસો તં આદિત્તં તિણુક્કં ન ખિપ્પમેવ પટિનિસ્સજ્જેય્ય તસ્સ સા આદિત્તા તિણુક્કા હત્થં વા દહેય્ય બાહું વા દહેય્ય અઞ્ઞતરં વા અઞ્ઞતરં વા અઙ્ગપચ્ચઙ્ગં 29 દહેય્ય, સો તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છેય્ય મરણમત્તં વા દુક્ખ’’ન્તિ?
44. ‘‘Seyyathāpi, gahapati, puriso ādittaṃ tiṇukkaṃ ādāya paṭivātaṃ gaccheyya. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, sace so puriso taṃ ādittaṃ tiṇukkaṃ na khippameva paṭinissajjeyya tassa sā ādittā tiṇukkā hatthaṃ vā daheyya bāhuṃ vā daheyya aññataraṃ vā aññataraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ 30 daheyya, so tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkha’’nti?
‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘તિણુક્કૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ. એવમેતં યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય દિસ્વા…પે॰… તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
‘‘Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā…pe… tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૫. ‘‘સેય્યથાપિ , ગહપતિ, અઙ્ગારકાસુ સાધિકપોરિસા, પૂરા અઙ્ગારાનં વીતચ્ચિકાનં વીતધૂમાનં. અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય જીવિતુકામો અમરિતુકામો સુખકામો દુક્ખપ્પટિક્કૂલો. તમેનં દ્વે બલવન્તો પુરિસા નાનાબાહાસુ ગહેત્વા અઙ્ગારકાસું ઉપકડ્ઢેય્યું. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, અપિ નુ સો પુરિસો ઇતિચિતિચેવ કાયં સન્નામેય્યા’’તિ?
45. ‘‘Seyyathāpi , gahapati, aṅgārakāsu sādhikaporisā, pūrā aṅgārānaṃ vītaccikānaṃ vītadhūmānaṃ. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhappaṭikkūlo. Tamenaṃ dve balavanto purisā nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuṃ upakaḍḍheyyuṃ. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, api nu so puriso iticiticeva kāyaṃ sannāmeyyā’’ti?
‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’?
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
‘‘વિદિતઞ્હિ , ભન્તે, તસ્સ પુરિસસ્સ ઇમઞ્ચાહં અઙ્ગારકાસું પપતિસ્સામિ, તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છિસ્સામિ મરણમત્તં વા દુક્ખ’’ન્તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘અઙ્ગારકાસૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ. એવમેતં યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય દિસ્વા…પે॰… તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
‘‘Viditañhi , bhante, tassa purisassa imañcāhaṃ aṅgārakāsuṃ papatissāmi, tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigacchissāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’nti. ‘‘Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā…pe… tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૬. ‘‘સેય્યથાપિ , ગહપતિ, પુરિસો સુપિનકં પસ્સેય્ય આરામરામણેય્યકં વનરામણેય્યકં ભૂમિરામણેય્યકં પોક્ખરણિરામણેય્યકં. સો પટિબુદ્ધો ન કિઞ્ચિ પટિપસ્સેય્ય 31. એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘સુપિનકૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ…પે॰… તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
46. ‘‘Seyyathāpi , gahapati, puriso supinakaṃ passeyya ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇirāmaṇeyyakaṃ. So paṭibuddho na kiñci paṭipasseyya 32. Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti…pe… tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૭. ‘‘સેય્યથાપિ, ગહપતિ, પુરિસો યાચિતકં ભોગં યાચિત્વા યાનં વા 33 પોરિસેય્યં 34 પવરમણિકુણ્ડલં. સો તેહિ યાચિતકેહિ ભોગેહિ પુરક્ખતો પરિવુતો અન્તરાપણં પટિપજ્જેય્ય. તમેનં જનો દિસ્વા એવં વદેય્ય – ‘ભોગી વત, ભો, પુરિસો, એવં કિર ભોગિનો ભોગાનિ ભુઞ્જન્તી’તિ. તમેનં સામિકા યત્થ યત્થેવ પસ્સેય્યું તત્થ તત્થેવ સાનિ હરેય્યું. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, અલં નુ ખો તસ્સ પુરિસસ્સ અઞ્ઞથત્તાયા’’તિ?
47. ‘‘Seyyathāpi, gahapati, puriso yācitakaṃ bhogaṃ yācitvā yānaṃ vā 35 poriseyyaṃ 36 pavaramaṇikuṇḍalaṃ. So tehi yācitakehi bhogehi purakkhato parivuto antarāpaṇaṃ paṭipajjeyya. Tamenaṃ jano disvā evaṃ vadeyya – ‘bhogī vata, bho, puriso, evaṃ kira bhogino bhogāni bhuñjantī’ti. Tamenaṃ sāmikā yattha yattheva passeyyuṃ tattha tattheva sāni hareyyuṃ. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, alaṃ nu kho tassa purisassa aññathattāyā’’ti?
‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’?
‘‘Taṃ kissa hetu’’?
‘‘સામિનો હિ, ભન્તે, સાનિ હરન્તી’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યાચિતકૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ…પે॰… તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
‘‘Sāmino hi, bhante, sāni harantī’’ti. ‘‘Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti…pe… tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૮. ‘‘સેય્યથાપિ, ગહપતિ, ગામસ્સ વા નિગમસ્સ વા અવિદૂરે તિબ્બો વનસણ્ડો. તત્રસ્સ રુક્ખો સમ્પન્નફલો ચ ઉપપન્નફલો 37 ચ, ન ચસ્સુ કાનિચિ ફલાનિ ભૂમિયં પતિતાનિ. અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય ફલત્થિકો ફલગવેસી ફલપરિયેસનં ચરમાનો. સો તં વનસણ્ડં અજ્ઝોગાહેત્વા તં રુક્ખં પસ્સેય્ય સમ્પન્નફલઞ્ચ ઉપપન્નફલઞ્ચ. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અયં ખો રુક્ખો સમ્પન્નફલો ચ ઉપપન્નફલો ચ, નત્થિ ચ કાનિચિ ફલાનિ ભૂમિયં પતિતાનિ. જાનામિ ખો પનાહં રુક્ખં આરોહિતું 38. યંનૂનાહં ઇમં રુક્ખં આરોહિત્વા યાવદત્થઞ્ચ ખાદેય્યં ઉચ્છઙ્ગઞ્ચ પૂરેય્ય’ન્તિ. સો તં રુક્ખં આરોહિત્વા યાવદત્થઞ્ચ ખાદેય્ય ઉચ્છઙ્ગઞ્ચ પૂરેય્ય. અથ દુતિયો પુરિસો આગચ્છેય્ય ફલત્થિકો ફલગવેસી ફલપરિયેસનં ચરમાનો તિણ્હં કુઠારિં 39 આદાય. સો તં વનસણ્ડં અજ્ઝોગાહેત્વા તં રુક્ખં પસ્સેય્ય સમ્પન્નફલઞ્ચ ઉપપન્નફલઞ્ચ. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અયં ખો રુક્ખો સમ્પન્નફલો ચ ઉપપન્નફલો ચ, નત્થિ ચ કાનિચિ ફલાનિ ભૂમિયં પતિતાનિ. ન ખો પનાહં જાનામિ રુક્ખં આરોહિતું. યંનૂનાહં ઇમં રુક્ખં મૂલતો છેત્વા યાવદત્થઞ્ચ ખાદેય્યં ઉચ્છઙ્ગઞ્ચ પૂરેય્ય’ન્તિ. સો તં રુક્ખં મૂલતોવ છિન્દેય્ય. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, અમુકો 40 યો સો પુરિસો પઠમં રુક્ખં આરૂળ્હો સચે સો ન ખિપ્પમેવ ઓરોહેય્ય તસ્સ સો રુક્ખો પપતન્તો હત્થં વા ભઞ્જેય્ય પાદં વા ભઞ્જેય્ય અઞ્ઞતરં વા અઞ્ઞતરં વા અઙ્ગપચ્ચઙ્ગં ભઞ્જેય્ય, સો તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છેય્ય મરણમત્તં વા દુક્ખ’’ન્તિ?
48. ‘‘Seyyathāpi, gahapati, gāmassa vā nigamassa vā avidūre tibbo vanasaṇḍo. Tatrassa rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo 41 ca, na cassu kānici phalāni bhūmiyaṃ patitāni. Atha puriso āgaccheyya phalatthiko phalagavesī phalapariyesanaṃ caramāno. So taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā taṃ rukkhaṃ passeyya sampannaphalañca upapannaphalañca. Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo ca, natthi ca kānici phalāni bhūmiyaṃ patitāni. Jānāmi kho panāhaṃ rukkhaṃ ārohituṃ 42. Yaṃnūnāhaṃ imaṃ rukkhaṃ ārohitvā yāvadatthañca khādeyyaṃ ucchaṅgañca pūreyya’nti. So taṃ rukkhaṃ ārohitvā yāvadatthañca khādeyya ucchaṅgañca pūreyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya phalatthiko phalagavesī phalapariyesanaṃ caramāno tiṇhaṃ kuṭhāriṃ 43 ādāya. So taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā taṃ rukkhaṃ passeyya sampannaphalañca upapannaphalañca. Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo ca, natthi ca kānici phalāni bhūmiyaṃ patitāni. Na kho panāhaṃ jānāmi rukkhaṃ ārohituṃ. Yaṃnūnāhaṃ imaṃ rukkhaṃ mūlato chetvā yāvadatthañca khādeyyaṃ ucchaṅgañca pūreyya’nti. So taṃ rukkhaṃ mūlatova chindeyya. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, amuko 44 yo so puriso paṭhamaṃ rukkhaṃ ārūḷho sace so na khippameva oroheyya tassa so rukkho papatanto hatthaṃ vā bhañjeyya pādaṃ vā bhañjeyya aññataraṃ vā aññataraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ bhañjeyya, so tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkha’’nti?
‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘એવમેવ ખો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘રુક્ખફલૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યો’તિ. એવમેતં યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય દિસ્વા યાયં ઉપેક્ખા નાનત્તા નાનત્તસિતા તં અભિનિવજ્જેત્વા યાયં ઉપેક્ખા એકત્તા એકત્તસિતા યત્થ સબ્બસો લોકામિસૂપાદાના અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ તમેવૂપેક્ખં ભાવેતિ.
‘‘Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘rukkhaphalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ abhinivajjetvā yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā yattha sabbaso lokāmisūpādānā aparisesā nirujjhanti tamevūpekkhaṃ bhāveti.
૪૯. ‘‘સ ખો સો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇમંયેવ અનુત્તરં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં આગમ્મ અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ.
49. ‘‘Sa kho so, gahapati, ariyasāvako imaṃyeva anuttaraṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ āgamma anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
‘‘સ ખો સો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇમંયેવ અનુત્તરં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં આગમ્મ દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે…પે॰… યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ.
‘‘Sa kho so, gahapati, ariyasāvako imaṃyeva anuttaraṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ āgamma dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti.
‘‘સ ખો સો, ગહપતિ, અરિયસાવકો ઇમંયેવ અનુત્તરં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં આગમ્મ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. એત્તાવતા ખો, ગહપતિ, અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદો હોતિ.
‘‘Sa kho so, gahapati, ariyasāvako imaṃyeva anuttaraṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ āgamma āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ettāvatā kho, gahapati, ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hoti.
૫૦. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, યથા અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદો હોતિ, અપિ નુ ત્વં એવરૂપં વોહારસમુચ્છેદં અત્તનિ સમનુપસ્સસી’’તિ? ‘‘કો ચાહં, ભન્તે, કો ચ અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદો! આરકા અહં, ભન્તે, અરિયસ્સ વિનયે સબ્બેન સબ્બં સબ્બથા સબ્બં વોહારસમુચ્છેદા. મયઞ્હિ, ભન્તે, પુબ્બે અઞ્ઞતિત્થિયે પરિબ્બાજકે અનાજાનીયેવ સમાને આજાનીયાતિ અમઞ્ઞિમ્હ, અનાજાનીયેવ સમાને આજાનીયભોજનં ભોજિમ્હ, અનાજાનીયેવ સમાને આજાનીયઠાને ઠપિમ્હ; ભિક્ખૂ પન મયં, ભન્તે, આજાનીયેવ સમાને અનાજાનીયાતિ અમઞ્ઞિમ્હ, આજાનીયેવ સમાને અનાજાનીયભોજનં ભોજિમ્હ, આજાનીયેવ સમાને અનાજાનીયઠાને ઠપિમ્હ; ઇદાનિ પન મયં, ભન્તે, અઞ્ઞતિત્થિયે પરિબ્બાજકે અનાજાનીયેવ સમાને અનાજાનીયાતિ જાનિસ્સામ, અનાજાનીયેવ સમાને અનાજાનીયભોજનં ભોજેસ્સામ, અનાજાનીયેવ સમાને અનાજાનીયઠાને ઠપેસ્સામ. ભિક્ખૂ પન મયં, ભન્તે, આજાનીયેવ સમાને આજાનીયાતિ જાનિસ્સામ આજાનીયેવ સમાને આજાનીયભોજનં ભોજેસ્સામ, આજાનીયેવ સમાને આજાનીયઠાને ઠપેસ્સામ. અજનેસિ વત મે, ભન્તે, ભગવા સમણેસુ સમણપ્પેમં, સમણેસુ સમણપ્પસાદં, સમણેસુ સમણગારવં. અભિક્કન્તં, ભન્તે, અભિક્કન્તં, ભન્તે ! સેય્યથાપિ, ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય, ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તીતિ; એવમેવં ખો, ભન્તે, ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.
50. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, yathā ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hoti, api nu tvaṃ evarūpaṃ vohārasamucchedaṃ attani samanupassasī’’ti? ‘‘Ko cāhaṃ, bhante, ko ca ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo! Ārakā ahaṃ, bhante, ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedā. Mayañhi, bhante, pubbe aññatitthiye paribbājake anājānīyeva samāne ājānīyāti amaññimha, anājānīyeva samāne ājānīyabhojanaṃ bhojimha, anājānīyeva samāne ājānīyaṭhāne ṭhapimha; bhikkhū pana mayaṃ, bhante, ājānīyeva samāne anājānīyāti amaññimha, ājānīyeva samāne anājānīyabhojanaṃ bhojimha, ājānīyeva samāne anājānīyaṭhāne ṭhapimha; idāni pana mayaṃ, bhante, aññatitthiye paribbājake anājānīyeva samāne anājānīyāti jānissāma, anājānīyeva samāne anājānīyabhojanaṃ bhojessāma, anājānīyeva samāne anājānīyaṭhāne ṭhapessāma. Bhikkhū pana mayaṃ, bhante, ājānīyeva samāne ājānīyāti jānissāma ājānīyeva samāne ājānīyabhojanaṃ bhojessāma, ājānīyeva samāne ājānīyaṭhāne ṭhapessāma. Ajanesi vata me, bhante, bhagavā samaṇesu samaṇappemaṃ, samaṇesu samaṇappasādaṃ, samaṇesu samaṇagāravaṃ. Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante ! Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ kho, bhante, bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
પોતલિયસુત્તં નિટ્ઠિતં ચતુત્થં.
Potaliyasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૪. પોતલિયસુત્તવણ્ણના • 4. Potaliyasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૪. પોતલિયસુત્તવણ્ણના • 4. Potaliyasuttavaṇṇanā