Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya |
၉. ပောဋ္ဌပာဒသုတ္တံ
9. Poṭṭhapādasuttaṃ
ပောဋ္ဌပာဒပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထု
Poṭṭhapādaparibbājakavatthu
၄၀၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ တေန ခော ပန သမယေန ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော သမယပ္ပဝာဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ တိံသမတ္တေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။
406. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena poṭṭhapādo paribbājako samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ tiṃsamattehi paribbājakasatehi. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi.
၄၀၇. အထ ခော ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အတိပ္ပဂော ခော တာဝ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ယေန သမယပ္ပဝာဒကော တိန္ဒုကာစီရော ဧကသာလကော မလ္လိကာယ အာရာမော, ယေန ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင္ကမေယ္ယ’’န္တိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ယေန သမယပ္ပဝာဒကော တိန္ဒုကာစီရော ဧကသာလကော မလ္လိကာယ အာရာမော တေနုပသင္ကမိ။
407. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atippago kho tāva sāvatthiyaṃ piṇḍāya carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ yena samayappavādako tindukācīro ekasālako mallikāya ārāmo, yena poṭṭhapādo paribbājako tenupasaṅkameyya’’nti. Atha kho bhagavā yena samayappavādako tindukācīro ekasālako mallikāya ārāmo tenupasaṅkami.
၄၀၈. တေန ခော ပန သမယေန ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ ဥန္နာဒိနိယာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒာယ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ။ သေယ္ယထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ မဟာမတ္တကထံ သေနာကထံ ဘယကထံ ယုဒ္ဓကထံ အန္နကထံ ပာနကထံ ဝတ္ထကထံ သယနကထံ မာလာကထံ ဂန္ဓကထံ ဉာတိကထံ ယာနကထံ ဂာမကထံ နိဂမကထံ နဂရကထံ ဇနပဒကထံ ဣတ္ထိကထံ သူရကထံ ဝိသိခာကထံ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထံ ပုဗ္ဗပေတကထံ နာနတ္တကထံ လောကက္ခာယိကံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကံ ဣတိဘဝာဘဝကထံ ဣတိ ဝာ။
408. Tena kho pana samayena poṭṭhapādo paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā.
၄၀၉. အဒ္ဒသာ ခော ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ; ဒိသ္ဝာန သကံ ပရိသံ သဏ္ဌပေသိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒာ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ အယံ သမဏော ဂောတမော အာဂစ္ဆတိ။ အပ္ပသဒ္ဒကာမော ခော သော အာယသ္မာ အပ္ပသဒ္ဒသ္သ ဝဏ္ဏဝာဒီ။ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတ္ဝာ ဥပသင္ကမိတဗ္ဗံ မညေယ္ယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏ္ဟီ အဟေသုံ။
409. Addasā kho poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ; disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhapesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha. Ayaṃ samaṇo gotamo āgacchati. Appasaddakāmo kho so āyasmā appasaddassa vaṇṇavādī. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti. Evaṃ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.
၄၁၀. အထ ခော ဘဂဝာ ယေန ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင္ကမိ။ အထ ခော ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဧတု ခော, ဘန္တေ, ဘဂဝာ။ သ္ဝာဂတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ စိရသ္သံ ခော, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဣမံ ပရိယာယမကာသိ, ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယ။ နိသီဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ, ဣဒံ အာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။
410. Atha kho bhagavā yena poṭṭhapādo paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etu kho, bhante, bhagavā. Svāgataṃ, bhante, bhagavato. Cirassaṃ kho, bhante, bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi, yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīdatu, bhante, bhagavā, idaṃ āsanaṃ paññatta’’nti.
နိသီဒိ ဘဂဝာ ပညတ္တေ အာသနေ။ ပောဋ္ဌပာဒောပိ ခော ပရိဗ္ဗာဇကော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခော ပောဋ္ဌပာဒံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကာယ နုတ္ထ 1, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ, ကာ စ ပန ဝော အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ?
Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Poṭṭhapādopi kho paribbājako aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho poṭṭhapādaṃ paribbājakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kāya nuttha 2, poṭṭhapāda, etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
အဘိသညာနိရောဓကထာ
Abhisaññānirodhakathā
၄၁၁. ဧဝံ ဝုတ္တေ ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘တိဋ္ဌတေသာ, ဘန္တေ, ကထာ, ယာယ မယံ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ။ နေသာ, ဘန္တေ, ကထာ ဘဂဝတော ဒုလ္လဘာ ဘဝိသ္သတိ ပစ္ဆာပိ သဝနာယ။ ပုရိမာနိ, ဘန္တေ, ဒိဝသာနိ ပုရိမတရာနိ, နာနာတိတ္ထိယာနံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ ကောတူဟလသာလာယ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အဘိသညာနိရောဓေ ကထာ ဥဒပာဒိ – ‘ကထံ နု ခော, ဘော, အဘိသညာနိရောဓော ဟောတီ’တိ? တတ္ရေကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ ပုရိသသ္သ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိပိ နိရုဇ္ဈန္တိပိ။ ယသ္မိံ သမယေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ယသ္မိံ သမယေ နိရုဇ္ဈန္တိ, အသညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတီ’တိ။ ဣတ္ထေကေ အဘိသညာနိရောဓံ ပညပေန္တိ။
411. Evaṃ vutte poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tiṭṭhatesā, bhante, kathā, yāya mayaṃ etarahi kathāya sannisinnā. Nesā, bhante, kathā bhagavato dullabhā bhavissati pacchāpi savanāya. Purimāni, bhante, divasāni purimatarāni, nānātitthiyānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ kotūhalasālāya sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ abhisaññānirodhe kathā udapādi – ‘kathaṃ nu kho, bho, abhisaññānirodho hotī’ti? Tatrekacce evamāhaṃsu – ‘ahetū appaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipi. Yasmiṃ samaye uppajjanti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye nirujjhanti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘တမညော ဧဝမာဟ – ‘န ခော ပန မေတံ 3, ဘော, ဧဝံ ဘဝိသ္သတိ။ သညာ ဟိ, ဘော, ပုရိသသ္သ အတ္တာ။ သာ စ ခော ဥပေတိပိ အပေတိပိ။ ယသ္မိံ သမယေ ဥပေတိ, သညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ယသ္မိံ သမယေ အပေတိ, အသညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတီ’တိ။ ဣတ္ထေကေ အဘိသညာနိရောဓံ ပညပေန္တိ။
‘‘Tamañño evamāha – ‘na kho pana metaṃ 4, bho, evaṃ bhavissati. Saññā hi, bho, purisassa attā. Sā ca kho upetipi apetipi. Yasmiṃ samaye upeti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye apeti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘တမညော ဧဝမာဟ – ‘န ခော ပန မေတံ, ဘော, ဧဝံ ဘဝိသ္သတိ။ သန္တိ ဟိ, ဘော, သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနုဘာဝာ။ တေ ဣမသ္သ ပုရိသသ္သ သညံ ဥပကဍ္ဎန္တိပိ အပကဍ္ဎန္တိပိ။ ယသ္မိံ သမယေ ဥပကဍ္ဎန္တိ, သညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ယသ္မိံ သမယေ အပကဍ္ဎန္တိ, အသညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတီ’တိ။ ဣတ္ထေကေ အဘိသညာနိရောဓံ ပညပေန္တိ။
‘‘Tamañño evamāha – ‘na kho pana metaṃ, bho, evaṃ bhavissati. Santi hi, bho, samaṇabrāhmaṇā mahiddhikā mahānubhāvā. Te imassa purisassa saññaṃ upakaḍḍhantipi apakaḍḍhantipi. Yasmiṃ samaye upakaḍḍhanti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye apakaḍḍhanti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘တမညော ဧဝမာဟ – ‘န ခော ပန မေတံ, ဘော, ဧဝံ ဘဝိသ္သတိ။ သန္တိ ဟိ, ဘော, ဒေဝတာ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနုဘာဝာ။ တာ ဣမသ္သ ပုရိသသ္သ သညံ ဥပကဍ္ဎန္တိပိ အပကဍ္ဎန္တိပိ။ ယသ္မိံ သမယေ ဥပကဍ္ဎန္တိ, သညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ယသ္မိံ သမယေ အပကဍ္ဎန္တိ, အသညီ တသ္မိံ သမယေ ဟောတီ’တိ။ ဣတ္ထေကေ အဘိသညာနိရောဓံ ပညပေန္တိ။
‘‘Tamañño evamāha – ‘na kho pana metaṃ, bho, evaṃ bhavissati. Santi hi, bho, devatā mahiddhikā mahānubhāvā. Tā imassa purisassa saññaṃ upakaḍḍhantipi apakaḍḍhantipi. Yasmiṃ samaye upakaḍḍhanti, saññī tasmiṃ samaye hoti. Yasmiṃ samaye apakaḍḍhanti, asaññī tasmiṃ samaye hotī’ti. Ittheke abhisaññānirodhaṃ paññapenti.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပာဒိ – ‘အဟော နူန ဘဂဝာ, အဟော နူန သုဂတော, ယော ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သုကုသလော’တိ။ ဘဂဝာ, ဘန္တေ, ကုသလော, ဘဂဝာ ပကတညူ အဘိသညာနိရောဓသ္သ။ ကထံ နု ခော, ဘန္တေ, အဘိသညာနိရောဓော ဟောတီ’’တိ?
‘‘Tassa mayhaṃ, bhante, bhagavantaṃyeva ārabbha sati udapādi – ‘aho nūna bhagavā, aho nūna sugato, yo imesaṃ dhammānaṃ sukusalo’ti. Bhagavā, bhante, kusalo, bhagavā pakataññū abhisaññānirodhassa. Kathaṃ nu kho, bhante, abhisaññānirodho hotī’’ti?
သဟေတုကသညုပ္ပာဒနိရောဓကထာ
Sahetukasaññuppādanirodhakathā
၄၁၂. ‘‘တတ္ရ , ပောဋ္ဌပာဒ, ယေ တေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ ပုရိသသ္သ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိပိ နိရုဇ္ဈန္တိပီ’တိ, အာဒိတောဝ တေသံ အပရဒ္ဓံ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? သဟေတူ ဟိ, ပောဋ္ဌပာဒ, သပ္ပစ္စယာ ပုရိသသ္သ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိပိ နိရုဇ္ဈန္တိပိ။ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ’’။
412. ‘‘Tatra , poṭṭhapāda, ye te samaṇabrāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘ahetū appaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipī’ti, āditova tesaṃ aparaddhaṃ. Taṃ kissa hetu? Sahetū hi, poṭṭhapāda, sappaccayā purisassa saññā uppajjantipi nirujjhantipi. Sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati’’.
၄၁၃. ‘‘ကာ စ သိက္ခာ’’တိ? ဘဂဝာ အဝောစ – ‘‘ဣဓ, ပောဋ္ဌပာဒ, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ပေ.။ (ယထာ ၁၉၀-၂၁၂ အနုစ္ဆေဒေသု, ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ)။ ဧဝံ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ။ပေ.။ တသ္သိမေ ပဉ္စနီဝရဏေ ပဟီနေ အတ္တနိ သမနုပသ္သတော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ, ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ, သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ ကာမသညာ, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ ဝိဝေကဇပီတိသုခသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ, ဝိဝေကဇပီတိသုခသုခုမ-သစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယံ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
413. ‘‘Kā ca sikkhā’’ti? Bhagavā avoca – ‘‘idha, poṭṭhapāda, tathāgato loke uppajjati arahaṃ, sammāsambuddho…pe… (yathā 190-212 anucchedesu, evaṃ vitthāretabbaṃ). Evaṃ kho, poṭṭhapāda, bhikkhu sīlasampanno hoti…pe… tassime pañcanīvaraṇe pahīne attani samanupassato pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. So vivicceva kāmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā kāmasaññā, sā nirujjhati. Vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, vivekajapītisukhasukhuma-saccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayaṃ sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘ပုန စပရံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ ဝိဝေကဇပီတိသုခသုခုမသစ္စသညာ, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ သမာဓိဇပီတိသုခသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ , သမာဓိဇပီတိသုခသုခုမသစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယမ္ပိ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Samādhijapītisukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti , samādhijapītisukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘ပုန စပရံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော, သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ, တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ သမာဓိဇပီတိသုခသုခုမသစ္စသညာ, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ ဥပေက္ခာသုခသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ, ဥပေက္ခာသုခသုခုမသစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယမ္ပိ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā samādhijapītisukhasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Upekkhāsukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, upekkhāsukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘ပုန စပရံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနသ္သဒောမနသ္သာနံ အတ္ထင္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ ဥပေက္ခာသုခသုခုမသစ္စသညာ, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ အဒုက္ခမသုခသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ, အဒုက္ခမသုခသုခုမသစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယမ္ပိ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā upekkhāsukhasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Adukkhamasukhasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, adukkhamasukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘ပုန စပရံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ ရူပသညာ 5, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ အာကာသာနဉ္စာယတနသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ, အာကာသာနဉ္စာယတနသုခုမသစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယမ္ပိ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā rūpasaññā 6, sā nirujjhati. Ākāsānañcāyatanasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, ākāsānañcāyatanasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘ပုန စပရံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ အာကာသာနဉ္စာယတနသုခုမသစ္စသညာ, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ, ဝိညာဏဉ္စာယတနသုခုမသစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယမ္ပိ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā ākāsānañcāyatanasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Viññāṇañcāyatanasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, viññāṇañcāyatanasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
‘‘ပုန စပရံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္သ ယာ ပုရိမာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသုခုမသစ္စသညာ, သာ နိရုဇ္ဈတိ။ အာကိဉ္စညာယတနသုခုမသစ္စသညာ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ, အာကိဉ္စညာယတနသုခုမသစ္စသညီယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတိ။ အယမ္ပိ သိက္ခာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Puna caparaṃ, poṭṭhapāda, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Tassa yā purimā viññāṇañcāyatanasukhumasaccasaññā, sā nirujjhati. Ākiñcaññāyatanasukhumasaccasaññā tasmiṃ samaye hoti, ākiñcaññāyatanasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hoti. Evampi sikkhā ekā saññā uppajjati, sikkhā ekā saññā nirujjhati. Ayampi sikkhā’’ti bhagavā avoca.
၄၁၄. ‘‘ယတော ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု ဣဓ သကသညီ ဟောတိ, သော တတော အမုတ္ရ တတော အမုတ္ရ အနုပုဗ္ဗေန သညဂ္ဂံ ဖုသတိ။ တသ္သ သညဂ္ဂေ ဌိတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘စေတယမာနသ္သ မေ ပာပိယော, အစေတယမာနသ္သ မေ သေယ္ယော။ အဟဉ္စေဝ ခော ပန စေတေယ္ယံ, အဘိသင္ခရေယ္ယံ, ဣမာ စ မေ သညာ နိရုဇ္ဈေယ္ယုံ, အညာ စ ဩဠာရိကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ; ယံနူနာဟံ န စေဝ စေတေယ္ယံ န စ အဘိသင္ခရေယ္ယ’န္တိ။ သော န စေဝ စေတေတိ, န စ အဘိသင္ခရောတိ။ တသ္သ အစေတယတော အနဘိသင္ခရောတော တာ စေဝ သညာ နိရုဇ္ဈန္တိ, အညာ စ ဩဠာရိကာ သညာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သော နိရောဓံ ဖုသတိ။ ဧဝံ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, အနုပုဗ္ဗာဘိသညာနိရောဓ-သမ္ပဇာန-သမာပတ္တိ ဟောတိ။
414. ‘‘Yato kho, poṭṭhapāda, bhikkhu idha sakasaññī hoti, so tato amutra tato amutra anupubbena saññaggaṃ phusati. Tassa saññagge ṭhitassa evaṃ hoti – ‘cetayamānassa me pāpiyo, acetayamānassa me seyyo. Ahañceva kho pana ceteyyaṃ, abhisaṅkhareyyaṃ, imā ca me saññā nirujjheyyuṃ, aññā ca oḷārikā saññā uppajjeyyuṃ; yaṃnūnāhaṃ na ceva ceteyyaṃ na ca abhisaṅkhareyya’nti. So na ceva ceteti, na ca abhisaṅkharoti. Tassa acetayato anabhisaṅkharoto tā ceva saññā nirujjhanti, aññā ca oḷārikā saññā na uppajjanti. So nirodhaṃ phusati. Evaṃ kho, poṭṭhapāda, anupubbābhisaññānirodha-sampajāna-samāpatti hoti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, အပိ နု တေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပာ အနုပုဗ္ဗာဘိသညာနိရောဓ-သမ္ပဇာန-သမာပတ္တိ သုတပုဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ။ ဧဝံ ခော အဟံ , ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဘာသိတံ အာဇာနာမိ – ‘ယတော ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ဘိက္ခု ဣဓ သကသညီ ဟောတိ, သော တတော အမုတ္ရ တတော အမုတ္ရ အနုပုဗ္ဗေန သညဂ္ဂံ ဖုသတိ, တသ္သ သညဂ္ဂေ ဌိတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘စေတယမာနသ္သ မေ ပာပိယော, အစေတယမာနသ္သ မေ သေယ္ယော။ အဟဉ္စေဝ ခော ပန စေတေယ္ယံ အဘိသင္ခရေယ္ယံ, ဣမာ စ မေ သညာ နိရုဇ္ဈေယ္ယုံ, အညာ စ ဩဠာရိကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ; ယံနူနာဟံ န စေဝ စေတေယ္ယံ, န စ အဘိသင္ခရေယ္ယ’’န္တိ။ သော န စေဝ စေတေတိ, န စာဘိသင္ခရောတိ, တသ္သ အစေတယတော အနဘိသင္ခရောတော တာ စေဝ သညာ နိရုဇ္ဈန္တိ, အညာ စ ဩဠာရိကာ သညာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ။ သော နိရောဓံ ဖုသတိ။ ဧဝံ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, အနုပုဗ္ဗာဘိသညာနိရောဓ-သမ္ပဇာန-သမာပတ္တိ ဟောတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ပောဋ္ဌပာဒာ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, api nu te ito pubbe evarūpā anupubbābhisaññānirodha-sampajāna-samāpatti sutapubbā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Evaṃ kho ahaṃ , bhante, bhagavato bhāsitaṃ ājānāmi – ‘yato kho, poṭṭhapāda, bhikkhu idha sakasaññī hoti, so tato amutra tato amutra anupubbena saññaggaṃ phusati, tassa saññagge ṭhitassa evaṃ hoti – ‘‘cetayamānassa me pāpiyo, acetayamānassa me seyyo. Ahañceva kho pana ceteyyaṃ abhisaṅkhareyyaṃ, imā ca me saññā nirujjheyyuṃ, aññā ca oḷārikā saññā uppajjeyyuṃ; yaṃnūnāhaṃ na ceva ceteyyaṃ, na ca abhisaṅkhareyya’’nti. So na ceva ceteti, na cābhisaṅkharoti, tassa acetayato anabhisaṅkharoto tā ceva saññā nirujjhanti, aññā ca oḷārikā saññā na uppajjanti . So nirodhaṃ phusati. Evaṃ kho, poṭṭhapāda, anupubbābhisaññānirodha-sampajāna-samāpatti hotī’’’ti. ‘‘Evaṃ, poṭṭhapādā’’ti.
၄၁၅. ‘‘ဧကညေဝ နု ခော, ဘန္တေ, ဘဂဝာ သညဂ္ဂံ ပညပေတိ, ဥဒာဟု ပုထူပိ သညဂ္ဂေ ပညပေတီ’’တိ? ‘‘ဧကမ္ပိ ခော အဟံ, ပောဋ္ဌပာဒ, သညဂ္ဂံ ပညပေမိ, ပုထူပိ သညဂ္ဂေ ပညပေမီ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဧကမ္ပိ သညဂ္ဂံ ပညပေတိ, ပုထူပိ သညဂ္ဂေ ပညပေတီ’’တိ? ‘‘ယထာ ယထာ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, နိရောဓံ ဖုသတိ, တထာ တထာဟံ သညဂ္ဂံ ပညပေမိ။ ဧဝံ ခော အဟံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧကမ္ပိ သညဂ္ဂံ ပညပေမိ, ပုထူပိ သညဂ္ဂေ ပညပေမီ’’တိ။
415. ‘‘Ekaññeva nu kho, bhante, bhagavā saññaggaṃ paññapeti, udāhu puthūpi saññagge paññapetī’’ti? ‘‘Ekampi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, saññaggaṃ paññapemi, puthūpi saññagge paññapemī’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā ekampi saññaggaṃ paññapeti, puthūpi saññagge paññapetī’’ti? ‘‘Yathā yathā kho, poṭṭhapāda, nirodhaṃ phusati, tathā tathāhaṃ saññaggaṃ paññapemi. Evaṃ kho ahaṃ, poṭṭhapāda, ekampi saññaggaṃ paññapemi, puthūpi saññagge paññapemī’’ti.
၄၁၆. ‘‘သညာ နု ခော, ဘန္တေ, ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပစ္ဆာ ဉာဏံ, ဥဒာဟု ဉာဏံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပစ္ဆာ သညာ, ဥဒာဟု သညာ စ ဉာဏဉ္စ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ? ‘‘သညာ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပစ္ဆာ ဉာဏံ, သညုပ္ပာဒာ စ ပန ဉာဏုပ္ပာဒော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဣဒပ္ပစ္စယာ ကိရ မေ ဉာဏံ ဥဒပာဒီ’တိ။ ဣမိနာ ခော ဧတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ – ယထာ သညာ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပစ္ဆာ ဉာဏံ, သညုပ္ပာဒာ စ ပန ဉာဏုပ္ပာဒော ဟောတီ’’တိ။
416. ‘‘Saññā nu kho, bhante, paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇaṃ, udāhu ñāṇaṃ paṭhamaṃ uppajjati, pacchā saññā, udāhu saññā ca ñāṇañca apubbaṃ acarimaṃ uppajjantī’’ti? ‘‘Saññā kho, poṭṭhapāda, paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇaṃ, saññuppādā ca pana ñāṇuppādo hoti. So evaṃ pajānāti – ‘idappaccayā kira me ñāṇaṃ udapādī’ti. Iminā kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ – yathā saññā paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇaṃ, saññuppādā ca pana ñāṇuppādo hotī’’ti.
သညာအတ္တကထာ
Saññāattakathā
၄၁၇. ‘‘သညာ နု ခော, ဘန္တေ, ပုရိသသ္သ အတ္တာ, ဥဒာဟု အညာ သညာ အညော အတ္တာ’’တိ? ‘‘ကံ ပန တ္ဝံ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တာနံ ပစ္စေသီ’’တိ ? ‘‘ဩဠာရိကံ ခော အဟံ, ဘန္တေ, အတ္တာနံ ပစ္စေမိ ရူပိံ စာတုမဟာဘူတိကံ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခ’’န္တိ 7။ ‘‘ဩဠာရိကော စ ဟိ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တာ အဘဝိသ္သ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခော။ ဧဝံ သန္တံ ခော တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ။ တဒမိနာပေတံ, ပောဋ္ဌပာဒ , ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ။ တိဋ္ဌတေဝ သာယံ 8, ပောဋ္ဌပာဒ, ဩဠာရိကော အတ္တာ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခော, အထ ဣမသ္သ ပုရိသသ္သ အညာ စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အညာ စ သညာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဣမိနာ ခော ဧတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ’’တိ။
417. ‘‘Saññā nu kho, bhante, purisassa attā, udāhu aññā saññā añño attā’’ti? ‘‘Kaṃ pana tvaṃ, poṭṭhapāda, attānaṃ paccesī’’ti ? ‘‘Oḷārikaṃ kho ahaṃ, bhante, attānaṃ paccemi rūpiṃ cātumahābhūtikaṃ kabaḷīkārāhārabhakkha’’nti 9. ‘‘Oḷāriko ca hi te, poṭṭhapāda, attā abhavissa rūpī cātumahābhūtiko kabaḷīkārāhārabhakkho. Evaṃ santaṃ kho te, poṭṭhapāda, aññāva saññā bhavissati añño attā. Tadamināpetaṃ, poṭṭhapāda , pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā. Tiṭṭhateva sāyaṃ 10, poṭṭhapāda, oḷāriko attā rūpī cātumahābhūtiko kabaḷīkārāhārabhakkho, atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhanti. Iminā kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā’’ti.
၄၁၈. ‘‘မနောမယံ ခော အဟံ, ဘန္တေ, အတ္တာနံ ပစ္စေမိ သဗ္ဗင္ဂပစ္စင္ဂိံ အဟီနိန္ဒ္ရိယ’’န္တိ။ ‘‘မနောမယော စ ဟိ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တာ အဘဝိသ္သ သဗ္ဗင္ဂပစ္စင္ဂီ အဟီနိန္ဒ္ရိယော, ဧဝံ သန္တမ္ပိ ခော တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ။ တဒမိနာပေတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ။ တိဋ္ဌတေဝ သာယံ, ပောဋ္ဌပာဒ, မနောမယော အတ္တာ သဗ္ဗင္ဂပစ္စင္ဂီ အဟီနိန္ဒ္ရိယော, အထ ဣမသ္သ ပုရိသသ္သ အညာ စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အညာ စ သညာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဣမိနာပိ ခော ဧတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ’’တိ။
418. ‘‘Manomayaṃ kho ahaṃ, bhante, attānaṃ paccemi sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriya’’nti. ‘‘Manomayo ca hi te, poṭṭhapāda, attā abhavissa sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo, evaṃ santampi kho te, poṭṭhapāda, aññāva saññā bhavissati añño attā. Tadamināpetaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā. Tiṭṭhateva sāyaṃ, poṭṭhapāda, manomayo attā sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo, atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhanti. Imināpi kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā’’ti.
၄၁၉. ‘‘အရူပိံ ခော အဟံ, ဘန္တေ, အတ္တာနံ ပစ္စေမိ သညာမယ’’န္တိ။ ‘‘အရူပီ စ ဟိ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တာ အဘဝိသ္သ သညာမယော, ဧဝံ သန္တမ္ပိ ခော တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ။ တဒမိနာပေတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ။ တိဋ္ဌတေဝ သာယံ, ပောဋ္ဌပာဒ, အရူပီ အတ္တာ သညာမယော, အထ ဣမသ္သ ပုရိသသ္သ အညာ စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အညာ စ သညာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဣမိနာပိ ခော ဧတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ အညာဝ သညာ ဘဝိသ္သတိ အညော အတ္တာ’’တိ။
419. ‘‘Arūpiṃ kho ahaṃ, bhante, attānaṃ paccemi saññāmaya’’nti. ‘‘Arūpī ca hi te, poṭṭhapāda, attā abhavissa saññāmayo, evaṃ santampi kho te, poṭṭhapāda, aññāva saññā bhavissati añño attā. Tadamināpetaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā. Tiṭṭhateva sāyaṃ, poṭṭhapāda, arūpī attā saññāmayo, atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhanti. Imināpi kho etaṃ, poṭṭhapāda, pariyāyena veditabbaṃ yathā aññāva saññā bhavissati añño attā’’ti.
၄၂၀. ‘‘သက္ကာ ပနေတံ, ဘန္တေ, မယာ ဉာတုံ – ‘သညာ ပုရိသသ္သ အတ္တာ’တိ ဝာ ‘အညာဝ သညာ အညော အတ္တာတိ ဝာ’တိ? ‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခော ဧတံ 11, ပောဋ္ဌပာဒ, တယာ အညဒိဋ္ဌိကေန အညခန္တိကေန အညရုစိကေန အညတ္ရာယောဂေန အညတ္ရာစရိယကေန – ‘သညာ ပုရိသသ္သ အတ္တာ’တိ ဝာ, ‘အညာဝ သညာ အညော အတ္တာတိ ဝာ’’’တိ။
420. ‘‘Sakkā panetaṃ, bhante, mayā ñātuṃ – ‘saññā purisassa attā’ti vā ‘aññāva saññā añño attāti vā’ti? ‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ 12, poṭṭhapāda, tayā aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena – ‘saññā purisassa attā’ti vā, ‘aññāva saññā añño attāti vā’’’ti.
‘‘သစေ တံ, ဘန္တေ, မယာ ဒုဇ္ဇာနံ အညဒိဋ္ဌိကေန အညခန္တိကေန အညရုစိကေန အညတ္ရာယောဂေန အညတ္ရာစရိယကေန – ‘သညာ ပုရိသသ္သ အတ္တာ’တိ ဝာ, ‘အညာဝ သညာ အညော အတ္တာ’တိ ဝာ; ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, သသ္သတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ? အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ – ‘သသ္သတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ။
‘‘Sace taṃ, bhante, mayā dujjānaṃ aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena – ‘saññā purisassa attā’ti vā, ‘aññāva saññā añño attā’ti vā; ‘kiṃ pana, bhante, sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’nti? Abyākataṃ kho etaṃ, poṭṭhapāda, mayā – ‘sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’nti.
‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, ‘အသသ္သတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အဗ္ယာကတံ – ‘အသသ္သတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘Kiṃ pana, bhante, ‘asassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti ? ‘‘Etampi kho, poṭṭhapāda, mayā abyākataṃ – ‘asassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti.
‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, ‘အန္တဝာ လောကော။ပေ.။ ‘အနန္တဝာ လောကော ။ ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အဗ္ယာကတံ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘Kiṃ pana, bhante, ‘antavā loko…pe… ‘anantavā loko … ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ… ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ… ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā… ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā… ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti? ‘‘Etampi kho, poṭṭhapāda, mayā abyākataṃ – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’’nti.
‘‘ကသ္မာ ပနေတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ အဗ္ယာကတ’’န္တိ? ‘‘န ဟေတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္ထသံဟိတံ န ဓမ္မသံဟိတံ နာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကံ, န နိဗ္ဗိဒာယ န ဝိရာဂာယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ ဧတံ မယာ အဗ္ယာကတ’’န္တိ။
‘‘Kasmā panetaṃ, bhante, bhagavatā abyākata’’nti? ‘‘Na hetaṃ, poṭṭhapāda, atthasaṃhitaṃ na dhammasaṃhitaṃ nādibrahmacariyakaṃ, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, tasmā etaṃ mayā abyākata’’nti.
‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဗ္ယာကတ’’န္တိ? ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဗ္ယာကတံ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဗ္ယာကတံ။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဗ္ယာကတံ။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဗ္ယာကတ’’န္တိ။
‘‘Kiṃ pana, bhante, bhagavatā byākata’’nti? ‘‘Idaṃ dukkhanti kho, poṭṭhapāda, mayā byākataṃ. Ayaṃ dukkhasamudayoti kho, poṭṭhapāda, mayā byākataṃ. Ayaṃ dukkhanirodhoti kho, poṭṭhapāda, mayā byākataṃ. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti kho, poṭṭhapāda, mayā byākata’’nti.
‘‘ကသ္မာ ပနေတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဗ္ယာကတ’’န္တိ? ‘‘ဧတဉ္ဟိ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္ထသံဟိတံ, ဧတံ ဓမ္မသံဟိတံ, ဧတံ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကံ, ဧတံ နိဗ္ဗိဒာယ ဝိရာဂာယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ; တသ္မာ ဧတံ မယာ ဗ္ယာကတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေတံ, ဘဂဝာ, ဧဝမေတံ, သုဂတ ။ ယသ္သဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ကာလံ မညတီ’’တိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
‘‘Kasmā panetaṃ, bhante, bhagavatā byākata’’nti? ‘‘Etañhi, poṭṭhapāda, atthasaṃhitaṃ, etaṃ dhammasaṃhitaṃ, etaṃ ādibrahmacariyakaṃ, etaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati; tasmā etaṃ mayā byākata’’nti. ‘‘Evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata . Yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
၄၂၁. အထ ခော တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အစိရပက္ကန္တသ္သ ဘဂဝတော ပောဋ္ဌပာဒံ ပရိဗ္ဗာဇကံ သမန္တတော ဝာစာ 13 သန္နိတောဒကေန သဉ္ဈဗ္ဘရိမကံသု – ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ ဘဝံ ပောဋ္ဌပာဒော ယညဒေဝ သမဏော ဂောတမော ဘာသတိ, တံ တဒေဝသ္သ အဗ္ဘနုမောဒတိ – ‘ဧဝမေတံ ဘဂဝာ ဧဝမေတံ, သုဂတာ’တိ။ န ခော ပန မယံ ကိဉ္စိ 14 သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဧကံသိကံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမ – ‘သသ္သတော လောကော’တိ ဝာ, ‘အသသ္သတော လောကော’တိ ဝာ, ‘အန္တဝာ လောကော’တိ ဝာ, ‘အနန္တဝာ လောကော’တိ ဝာ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝာ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝာ , ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ’’တိ။
421. Atha kho te paribbājakā acirapakkantassa bhagavato poṭṭhapādaṃ paribbājakaṃ samantato vācā 15 sannitodakena sañjhabbharimakaṃsu – ‘‘evameva panāyaṃ bhavaṃ poṭṭhapādo yaññadeva samaṇo gotamo bhāsati, taṃ tadevassa abbhanumodati – ‘evametaṃ bhagavā evametaṃ, sugatā’ti. Na kho pana mayaṃ kiñci 16 samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāma – ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā, ‘antavā loko’ti vā, ‘anantavā loko’ti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti vā , ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā’’ti.
ဧဝံ ဝုတ္တေ ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဟမ္ပိ ခော, ဘော, န ကိဉ္စိ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဧကံသိကံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ – ‘သသ္သတော လောကော’တိ ဝာ, ‘အသသ္သတော လောကော’တိ ဝာ။ပေ.။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ; အပိ စ သမဏော ဂောတမော ဘူတံ တစ္ဆံ တထံ ပဋိပဒံ ပညပေတိ ဓမ္မဋ္ဌိတတံ ဓမ္မနိယာမတံ။ ဘူတံ ခော ပန တစ္ဆံ တထံ ပဋိပဒံ ပညပေန္တသ္သ ဓမ္မဋ္ဌိတတံ ဓမ္မနိယာမတံ, ကထဉ္ဟိ နာမ မာဒိသော ဝိညူ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သုဘာသိတံ သုဘာသိတတော နာဗ္ဘနုမောဒေယ္ယာ’’တိ?
Evaṃ vutte poṭṭhapādo paribbājako te paribbājake etadavoca – ‘‘ahampi kho, bho, na kiñci samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāmi – ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā; api ca samaṇo gotamo bhūtaṃ tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapeti dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ. Bhūtaṃ kho pana tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapentassa dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ, kathañhi nāma mādiso viññū samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodeyyā’’ti?
စိတ္တဟတ္ထိသာရိပုတ္တပောဋ္ဌပာဒဝတ္ထု
Cittahatthisāriputtapoṭṭhapādavatthu
၄၂၂. အထ ခော ဒ္ဝီဟတီဟသ္သ အစ္စယေန စိတ္တော စ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ပောဋ္ဌပာဒော စ ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိံသု; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ပောဋ္ဌပာဒော ပန ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘တဒာ မံ, ဘန္တေ, တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အစိရပက္ကန္တသ္သ ဘဂဝတော သမန္တတော ဝာစာသန္နိတောဒကေန သဉ္ဈဗ္ဘရိမကံသု – ‘ဧဝမေဝ ပနာယံ ဘဝံ ပောဋ္ဌပာဒော ယညဒေဝ သမဏော ဂောတမော ဘာသတိ, တံ တဒေဝသ္သ အဗ္ဘနုမောဒတိ – ‘ဧဝမေတံ ဘဂဝာ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ။ န ခော ပန မယံ ကိဉ္စိ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဧကံသိကံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမ – ‘‘သသ္သတော လောကော’’တိ ဝာ, ‘‘အသသ္သတော လောကော’’တိ ဝာ, ‘‘အန္တဝာ လောကော’’တိ ဝာ, ‘‘အနန္တဝာ လောကော’’တိ ဝာ, ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ ဝာ, ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’’န္တိ ဝာ, ‘‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝာ, ‘‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝာ, ‘‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝာ, ‘‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တာဟံ, ဘန္တေ, တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဧတဒဝောစံ – ‘အဟမ္ပိ ခော, ဘော, န ကိဉ္စိ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဧကံသိကံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ – ‘‘သသ္သတော လောကော’’တိ ဝာ, ‘‘အသသ္သတော လောကော’’တိ ဝာ။ပေ.။ ‘‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝာ; အပိ စ သမဏော ဂောတမော ဘူတံ တစ္ဆံ တထံ ပဋိပဒံ ပညပေတိ ဓမ္မဋ္ဌိတတံ ဓမ္မနိယာမတံ။ ဘူတံ ခော ပန တစ္ဆံ တထံ ပဋိပဒံ ပညပေန္တသ္သ ဓမ္မဋ္ဌိတတံ ဓမ္မနိယာမတံ, ကထဉ္ဟိ နာမ မာဒိသော ဝိညူ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သုဘာသိတံ သုဘာသိတတော နာဗ္ဘနုမောဒေယ္ယာ’’တိ?
422. Atha kho dvīhatīhassa accayena citto ca hatthisāriputto poṭṭhapādo ca paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā citto hatthisāriputto bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Poṭṭhapādo pana paribbājako bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tadā maṃ, bhante, te paribbājakā acirapakkantassa bhagavato samantato vācāsannitodakena sañjhabbharimakaṃsu – ‘evameva panāyaṃ bhavaṃ poṭṭhapādo yaññadeva samaṇo gotamo bhāsati, taṃ tadevassa abbhanumodati – ‘evametaṃ bhagavā evametaṃ sugatā’’ti. Na kho pana mayaṃ kiñci samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāma – ‘‘sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā, ‘‘antavā loko’’ti vā, ‘‘anantavā loko’’ti vā, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti vā, ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti vā, ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā’ti. Evaṃ vuttāhaṃ, bhante, te paribbājake etadavocaṃ – ‘ahampi kho, bho, na kiñci samaṇassa gotamassa ekaṃsikaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāmi – ‘‘sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā…pe… ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā; api ca samaṇo gotamo bhūtaṃ tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapeti dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ. Bhūtaṃ kho pana tacchaṃ tathaṃ paṭipadaṃ paññapentassa dhammaṭṭhitataṃ dhammaniyāmataṃ, kathañhi nāma mādiso viññū samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodeyyā’’ti?
၄၂၃. ‘‘သဗ္ဗေဝ ခော ဧတေ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရိဗ္ဗာဇကာ အန္ဓာ အစက္ခုကာ; တ္ဝံယေဝ နေသံ ဧကော စက္ခုမာ။ ဧကံသိကာပိ ဟိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ; အနေကံသိကာပိ ဟိ ခော , ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ။
423. ‘‘Sabbeva kho ete, poṭṭhapāda, paribbājakā andhā acakkhukā; tvaṃyeva nesaṃ eko cakkhumā. Ekaṃsikāpi hi kho, poṭṭhapāda, mayā dhammā desitā paññattā; anekaṃsikāpi hi kho , poṭṭhapāda, mayā dhammā desitā paññattā.
‘‘ကတမေ စ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အနေကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ? ‘သသ္သတော လောကော’တိ 17 ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အနေကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော; ‘အသသ္သတော လောကော’တိ 18 ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အနေကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော; ‘အန္တဝာ လောကော’တိ 19 ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ပေ.။ ‘အနန္တဝာ လောကော’တိ 20 ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခော ပောဋ္ဌပာဒ။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အနေကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော။
‘‘Katame ca te, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsikā dhammā desitā paññattā? ‘Sassato loko’ti 21 kho, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsiko dhammo desito paññatto; ‘asassato loko’ti 22 kho, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsiko dhammo desito paññatto; ‘antavā loko’ti 23 kho poṭṭhapāda…pe… ‘anantavā loko’ti 24 kho poṭṭhapāda… ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti kho poṭṭhapāda… ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti kho poṭṭhapāda… ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho poṭṭhapāda… na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho poṭṭhapāda… ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho poṭṭhapāda… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti kho, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsiko dhammo desito paññatto.
‘‘ကသ္မာ စ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ အနေကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ? န ဟေတေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္ထသံဟိတာ န ဓမ္မသံဟိတာ န အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကာ န နိဗ္ဗိဒာယ န ဝိရာဂာယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ တေ မယာ အနေကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ’’။
‘‘Kasmā ca te, poṭṭhapāda, mayā anekaṃsikā dhammā desitā paññattā? Na hete, poṭṭhapāda, atthasaṃhitā na dhammasaṃhitā na ādibrahmacariyakā na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattanti. Tasmā te mayā anekaṃsikā dhammā desitā paññattā’’.
ဧကံသိကဓမ္မော
Ekaṃsikadhammo
၄၂၄. ‘‘ကတမေ စ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဧကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ ? ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဧကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဧကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဧကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဧကံသိကော ဓမ္မော ဒေသိတော ပညတ္တော။
424. ‘‘Katame ca te, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā ? Idaṃ dukkhanti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto. Ayaṃ dukkhasamudayoti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto. Ayaṃ dukkhanirodhoti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti kho, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsiko dhammo desito paññatto.
‘‘ကသ္မာ စ တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, မယာ ဧကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ? ဧတေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္ထသံဟိတာ , ဧတေ ဓမ္မသံဟိတာ, ဧတေ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကာ ဧတေ နိဗ္ဗိဒာယ ဝိရာဂာယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ တေ မယာ ဧကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ။
‘‘Kasmā ca te, poṭṭhapāda, mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā? Ete, poṭṭhapāda, atthasaṃhitā , ete dhammasaṃhitā, ete ādibrahmacariyakā ete nibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti. Tasmā te mayā ekaṃsikā dhammā desitā paññattā.
၄၂၅. ‘‘သန္တိ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧကေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂော ပရံ မရဏာ’တိ။ တ္ယာဟံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂော ပရံ မရဏာ’တိ? တေ စေ မေ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနန္တိ။ တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧကန္တသုခံ လောကံ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟရထာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
425. ‘‘Santi, poṭṭhapāda, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti? Te ce me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passaṃ viharathā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧကံ ဝာ ရတ္တိံ ဧကံ ဝာ ဒိဝသံ ဥပဍ္ဎံ ဝာ ရတ္တိံ ဥပဍ္ဎံ ဝာ ဒိဝသံ ဧကန္တသုခိံ အတ္တာနံ သဉ္ဇာနာထာ’တိ 25? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။ တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ‘‘အယံ မဂ္ဂော အယံ ပဋိပဒာ ဧကန္တသုခသ္သ လောကသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekaṃ vā rattiṃ ekaṃ vā divasaṃ upaḍḍhaṃ vā rattiṃ upaḍḍhaṃ vā divasaṃ ekantasukhiṃ attānaṃ sañjānāthā’ti 26? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto jānātha – ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ယာ တာ ဒေဝတာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ, တာသံ ဘာသမာနာနံ သဒ္ဒံ သုဏာထ – ‘‘သုပ္ပဋိပန္နာတ္ထ, မာရိသာ, ဥဇုပ္ပဋိပန္နာတ္ထ, မာရိသာ, ဧကန္တသုခသ္သ လောကသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ; မယမ္ပိ ဟိ, မာရိသာ, ဧဝံပဋိပန္နာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā, tāsaṃ bhāsamānānaṃ saddaṃ suṇātha – ‘‘suppaṭipannāttha, mārisā, ujuppaṭipannāttha, mārisā, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya; mayampi hi, mārisā, evaṃpaṭipannā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’ti ? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ တေသံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တေသံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
၄၂၆. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပုရိသော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အဟံ ယာ ဣမသ္မိံ ဇနပဒေ ဇနပဒကလ္ယာဏီ, တံ ဣစ္ဆာမိ တံ ကာမေမီ’တိ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တ္ဝံ ဇနပဒကလ္ယာဏိံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသိ, ဇာနာသိ တံ ဇနပဒကလ္ယာဏိံ ခတ္တိယီ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏီ ဝာ ဝေသ္သီ ဝာ သုဒ္ဒီ ဝာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယ္ယ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ , ယံ တ္ဝံ ဇနပဒကလ္ယာဏိံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသိ, ဇာနာသိ တံ ဇနပဒကလ္ယာဏိံ ဧဝံနာမာ ဧဝံဂောတ္တာတိ ဝာ, ဒီဃာ ဝာ ရသ္သာ ဝာ မဇ္ဈိမာ ဝာ ကာဠီ ဝာ သာမာ ဝာ မင္ဂုရစ္ဆဝီ ဝာတိ, အမုကသ္မိံ ဂာမေ ဝာ နိဂမေ ဝာ နဂရေ ဝာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယ္ယ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တ္ဝံ န ဇာနာသိ န ပသ္သသိ, တံ တ္ဝံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသီ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘အာမာ’တိ ဝဒေယ္ယ။
426. ‘‘Seyyathāpi, poṭṭhapāda, puriso evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ yā imasmiṃ janapade janapadakalyāṇī, taṃ icchāmi taṃ kāmemī’ti. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ khattiyī vā brāhmaṇī vā vessī vā suddī vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa , yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ evaṃnāmā evaṃgottāti vā, dīghā vā rassā vā majjhimā vā kāḷī vā sāmā vā maṅguracchavī vāti, amukasmiṃ gāme vā nigame vā nagare vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ na jānāsi na passasi, taṃ tvaṃ icchasi kāmesī’ti? Iti puṭṭho ‘āmā’ti vadeyya.
‘‘တံ ကိံ မညသိ , ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ တသ္သ ပုရိသသ္သ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တသ္သ ပုရိသသ္သ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi , poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘ဧဝမေဝ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ယေ တေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂော ပရံ မရဏာ’တိ။ တ္ယာဟံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂော ပရံ မရဏာ’’’တိ? တေ စေ မေ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနန္တိ။ တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧကန္တသုခံ လောကံ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟရထာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Evameva kho, poṭṭhapāda, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’’ti? Te ce me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passaṃ viharathā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧကံ ဝာ ရတ္တိံ ဧကံ ဝာ ဒိဝသံ ဥပဍ္ဎံ ဝာ ရတ္တိံ ဥပဍ္ဎံ ဝာ ဒိဝသံ ဧကန္တသုခိံ အတ္တာနံ သဉ္ဇာနာထာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။ တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ‘‘အယံ မဂ္ဂော အယံ ပဋိပဒာ ဧကန္တသုခသ္သ လောကသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekaṃ vā rattiṃ ekaṃ vā divasaṃ upaḍḍhaṃ vā rattiṃ upaḍḍhaṃ vā divasaṃ ekantasukhiṃ attānaṃ sañjānāthā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto jānātha – ‘‘ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ယာ တာ ဒေဝတာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ, တာသံ ဘာသမာနာနံ သဒ္ဒံ သုဏာထ – ‘‘သုပ္ပဋိပန္နာတ္ထ, မာရိသာ, ဥဇုပ္ပဋိပန္နာတ္ထ, မာရိသာ, ဧကန္တသုခသ္သ လောကသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ; မယမ္ပိ ဟိ, မာရိသာ, ဧဝံပဋိပန္နာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ’’’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā, tāsaṃ bhāsamānānaṃ saddaṃ suṇātha – ‘‘suppaṭipannāttha, mārisā, ujuppaṭipannāttha, mārisā, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya; mayampi hi, mārisā, evaṃpaṭipannā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’’’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ တေသံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တေသံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
၄၂၇. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပုရိသော စာတုမဟာပထေ နိသ္သေဏိံ ကရေယ္ယ ပာသာဒသ္သ အာရောဟဏာယ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယသ္သ တ္ဝံ 27 ပာသာဒသ္သ အာရောဟဏာယ နိသ္သေဏိံ ကရောသိ, ဇာနာသိ တံ ပာသာဒံ ပုရတ္ထိမာယ ဝာ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာယ ဝာ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာယ ဝာ ဒိသာယ ဥတ္တရာယ ဝာ ဒိသာယ ဥစ္စော ဝာ နီစော ဝာ မဇ္ဈိမော ဝာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယ္ယ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တ္ဝံ န ဇာနာသိ န ပသ္သသိ, တသ္သ တ္ဝံ ပာသာဒသ္သ အာရောဟဏာယ နိသ္သေဏိံ ကရောသီ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘အာမာ’တိ ဝဒေယ္ယ။
427. ‘‘Seyyathāpi, poṭṭhapāda, puriso cātumahāpathe nisseṇiṃ kareyya pāsādassa ārohaṇāya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yassa tvaṃ 28 pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosi, jānāsi taṃ pāsādaṃ puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya ucco vā nīco vā majjhimo vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ na jānāsi na passasi, tassa tvaṃ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosī’ti? Iti puṭṭho ‘āmā’ti vadeyya.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ တသ္သ ပုရိသသ္သ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တသ္သ ပုရိသသ္သ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘ဧဝမေဝ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ယေ တေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂော ပရံ မရဏာ’တိ။ တ္ယာဟံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂော ပရံ မရဏာ’တိ ? တေ စေ မေ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနန္တိ။ တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧကန္တသုခံ လောကံ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟရထာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Evameva kho, poṭṭhapāda, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’ti ? Te ce me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passaṃ viharathā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဧကံ ဝာ ရတ္တိံ ဧကံ ဝာ ဒိဝသံ ဥပဍ္ဎံ ဝာ ရတ္တိံ ဥပဍ္ဎံ ဝာ ဒိဝသံ ဧကန္တသုခိံ အတ္တာနံ သဉ္ဇာနာထာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။ တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ အယံ မဂ္ဂော အယံ ပဋိပဒာ ဧကန္တသုခသ္သ လောကသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘နော’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto ekaṃ vā rattiṃ ekaṃ vā divasaṃ upaḍḍhaṃ vā rattiṃ upaḍḍhaṃ vā divasaṃ ekantasukhiṃ attānaṃ sañjānāthā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto jānātha ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’ti? Iti puṭṭhā ‘no’ti vadanti.
‘‘တ္ယာဟံ ဧဝံ ဝဒာမိ – ‘အပိ ပန တုမ္ဟေ အာယသ္မန္တော ယာ တာ ဒေဝတာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ’ တာသံ ဒေဝတာနံ ဘာသမာနာနံ သဒ္ဒံ သုဏာထ- ‘‘သုပ္ပဋိပန္နာတ္ထ, မာရိသာ, ဥဇုပ္ပဋိပန္နာတ္ထ , မာရိသာ, ဧကန္တသုခသ္သ လောကသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ; မယမ္ပိ ဟိ, မာရိသာ, ဧဝံ ပဋိပန္နာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌာ ‘‘နော’’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’ tāsaṃ devatānaṃ bhāsamānānaṃ saddaṃ suṇātha- ‘‘suppaṭipannāttha, mārisā, ujuppaṭipannāttha , mārisā, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya; mayampi hi, mārisā, evaṃ paṭipannā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā’ti? Iti puṭṭhā ‘‘no’’ti vadanti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ တေသံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တေသံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ အပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
တယော အတ္တပဋိလာဘာ
Tayo attapaṭilābhā
၄၂၈. ‘‘တယော ခော မေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တပဋိလာဘာ – ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော, မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော, အရူပော အတ္တပဋိလာဘော။ ကတမော စ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော? ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခော 29, အယံ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော။ ကတမော မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော? ရူပီ မနောမယော သဗ္ဗင္ဂပစ္စင္ဂီ အဟီနိန္ဒ္ရိယော, အယံ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော။ ကတမော အရူပော အတ္တပဋိလာဘော? အရူပီ သညာမယော, အယံ အရူပော အတ္တပဋိလာဘော။
428. ‘‘Tayo kho me, poṭṭhapāda, attapaṭilābhā – oḷāriko attapaṭilābho, manomayo attapaṭilābho, arūpo attapaṭilābho. Katamo ca, poṭṭhapāda, oḷāriko attapaṭilābho? Rūpī cātumahābhūtiko kabaḷīkārāhārabhakkho 30, ayaṃ oḷāriko attapaṭilābho. Katamo manomayo attapaṭilābho? Rūpī manomayo sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo, ayaṃ manomayo attapaṭilābho. Katamo arūpo attapaṭilābho? Arūpī saññāmayo, ayaṃ arūpo attapaṭilābho.
၄၂၉. ‘‘ဩဠာရိကသ္သပိ ခော အဟံ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တပဋိလာဘသ္သ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမိ – ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာတိ။ သိယာ ခော ပန တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧဝမသ္သ – သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သတိ, ဒုက္ခော စ ခော ဝိဟာရောတိ, န ခော ပနေတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သံကိလေသိကာ စေဝ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ စ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သတိ, ပာမုဇ္ဇံ စေဝ ဘဝိသ္သတိ ပီတိ စ ပသ္သဒ္ဓိ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ သုခော စ ဝိဟာရော။
429. ‘‘Oḷārikassapi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, attapaṭilābhassa pahānāya dhammaṃ desemi – yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti. Siyā kho pana te, poṭṭhapāda, evamassa – saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihāroti, na kho panetaṃ, poṭṭhapāda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Saṃkilesikā ceva dhammā pahīyissanti, vodāniyā ca dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, pāmujjaṃ ceva bhavissati pīti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañca sukho ca vihāro.
၄၃၀. ‘‘မနောမယသ္သပိ ခော အဟံ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တပဋိလာဘသ္သ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမိ ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာတိ ။ သိယာ ခော ပန တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧဝမသ္သ – ‘သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သတိ, ဒုက္ခော စ ခော ဝိဟာရော’တိ, န ခော ပနေတံ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သံကိလေသိကာ စေဝ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ စ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ , ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သတိ, ပာမုဇ္ဇံ စေဝ ဘဝိသ္သတိ ပီတိ စ ပသ္သဒ္ဓိ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ သုခော စ ဝိဟာရော။
430. ‘‘Manomayassapi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, attapaṭilābhassa pahānāya dhammaṃ desemi yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti . Siyā kho pana te, poṭṭhapāda, evamassa – ‘saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihāro’ti, na kho panetaṃ, poṭṭhapāda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Saṃkilesikā ceva dhammā pahīyissanti, vodāniyā ca dhammā abhivaḍḍhissanti , paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, pāmujjaṃ ceva bhavissati pīti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañca sukho ca vihāro.
၄၃၁. ‘‘အရူပသ္သပိ ခော အဟံ, ပောဋ္ဌပာဒ, အတ္တပဋိလာဘသ္သ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမိ ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ , ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာတိ။ သိယာ ခော ပန တေ, ပောဋ္ဌပာဒ, ဧဝမသ္သ – ‘သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သတိ, ဒုက္ခော စ ခော ဝိဟာရော’တိ, န ခော ပနေတံ , ပောဋ္ဌပာဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သံကိလေသိကာ စေဝ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ စ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သတိ, ပာမုဇ္ဇံ စေဝ ဘဝိသ္သတိ ပီတိ စ ပသ္သဒ္ဓိ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ သုခော စ ဝိဟာရော။
431. ‘‘Arūpassapi kho ahaṃ, poṭṭhapāda, attapaṭilābhassa pahānāya dhammaṃ desemi yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti , paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti. Siyā kho pana te, poṭṭhapāda, evamassa – ‘saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihāro’ti, na kho panetaṃ , poṭṭhapāda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Saṃkilesikā ceva dhammā pahīyissanti, vodāniyā ca dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati, pāmujjaṃ ceva bhavissati pīti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañca sukho ca vihāro.
၄၃၂. ‘‘ပရေ စေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အမ္ဟေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘ကတမော ပန သော, အာဝုသော , ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော, ယသ္သ တုမ္ဟေ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေထ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ, တေသံ မယံ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယာမ – ‘အယံ ဝာ သော, အာဝုသော, ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော, ယသ္သ မယံ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။
432. ‘‘Pare ce, poṭṭhapāda, amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso , oḷāriko attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti, tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, oḷāriko attapaṭilābho, yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
၄၃၃. ‘‘ပရေ စေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အမ္ဟေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘ကတမော ပန သော, အာဝုသော, မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော, ယသ္သ တုမ္ဟေ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေထ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ? တေသံ မယံ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယာမ – ‘အယံ ဝာ သော, အာဝုသော, မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ယသ္သ မယံ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ , ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။
433. ‘‘Pare ce, poṭṭhapāda, amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso, manomayo attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti? Tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, manomayo attapaṭilābho yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti , paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
၄၃၄. ‘‘ပရေ စေ, ပောဋ္ဌပာဒ, အမ္ဟေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘ကတမော ပန သော, အာဝုသော, အရူပော အတ္တပဋိလာဘော, ယသ္သ တုမ္ဟေ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေထ , ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ, တေသံ မယံ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယာမ – ‘အယံ ဝာ သော, အာဝုသော, အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ယသ္သ မယံ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။
434. ‘‘Pare ce, poṭṭhapāda, amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso, arūpo attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha , yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti, tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, arūpo attapaṭilābho yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ သပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ သပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
၄၃၅. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ပောဋ္ဌပာဒ, ပုရိသော နိသ္သေဏိံ ကရေယ္ယ ပာသာဒသ္သ အာရောဟဏာယ တသ္သေဝ ပာသာဒသ္သ ဟေဋ္ဌာ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယသ္သ တ္ဝံ ပာသာဒသ္သ အာရောဟဏာယ နိသ္သေဏိံ ကရောသိ, ဇာနာသိ တံ ပာသာဒံ, ပုရတ္ထိမာယ ဝာ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာယ ဝာ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာယ ဝာ ဒိသာယ ဥတ္တရာယ ဝာ ဒိသာယ ဥစ္စော ဝာ နီစော ဝာ မဇ္ဈိမော ဝာ’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အယံ ဝာ သော, အာဝုသော, ပာသာဒော, ယသ္သာဟံ အာရောဟဏာယ နိသ္သေဏိံ ကရောမိ, တသ္သေဝ ပာသာဒသ္သ ဟေဋ္ဌာ’တိ။
435. ‘‘Seyyathāpi, poṭṭhapāda, puriso nisseṇiṃ kareyya pāsādassa ārohaṇāya tasseva pāsādassa heṭṭhā. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yassa tvaṃ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosi, jānāsi taṃ pāsādaṃ, puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya ucco vā nīco vā majjhimo vā’ti? So evaṃ vadeyya – ‘ayaṃ vā so, āvuso, pāsādo, yassāhaṃ ārohaṇāya nisseṇiṃ karomi, tasseva pāsādassa heṭṭhā’ti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ တသ္သ ပုရိသသ္သ သပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တသ္သ ပုရိသသ္သ သပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante tassa purisassa sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
၄၃၆. ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ပောဋ္ဌပာဒ, ပရေ စေ အမ္ဟေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘ကတမော ပန သော, အာဝုသော, ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော။ပေ.။ ကတမော ပန သော, အာဝုသော, မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော။ပေ.။ ကတမော ပန သော, အာဝုသော, အရူပော အတ္တပဋိလာဘော, ယသ္သ တုမ္ဟေ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေထ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ, တေသံ မယံ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယာမ – ‘အယံ ဝာ သော, အာဝုသော, အရူပော အတ္တပဋိလာဘော, ယသ္သ မယံ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေမ, ယထာပဋိပန္နာနံ ဝော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိသ္သန္တိ, ဝောဒာနိယာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သန္တိ, ပညာပာရိပူရိံ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။
436. ‘‘Evameva kho, poṭṭhapāda, pare ce amhe evaṃ puccheyyuṃ – ‘katamo pana so, āvuso, oḷāriko attapaṭilābho…pe… katamo pana so, āvuso, manomayo attapaṭilābho…pe… katamo pana so, āvuso, arūpo attapaṭilābho, yassa tumhe pahānāya dhammaṃ desetha, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti, tesaṃ mayaṃ evaṃ puṭṭhā evaṃ byākareyyāma – ‘ayaṃ vā so, āvuso, arūpo attapaṭilābho, yassa mayaṃ pahānāya dhammaṃ desema, yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodāniyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ပောဋ္ဌပာဒ, နနု ဧဝံ သန္တေ သပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓာ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ သပ္ပာဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, poṭṭhapāda, nanu evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante sappāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
၄၃၇. ဧဝံ ဝုတ္တေ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ယသ္မိံ, ဘန္တေ, သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, မောဃသ္သ တသ္မိံ သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, မောဃော အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ; ဩဠာရိကော ဝာသ္သ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ သမယေ သစ္စော ဟောတိ။ ယသ္မိံ, ဘန္တေ, သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, မောဃသ္သ တသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, မောဃော အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ; မနောမယော ဝာသ္သ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ သမယေ သစ္စော ဟောတိ။ ယသ္မိံ, ဘန္တေ, သမယေ အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, မောဃသ္သ တသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, မောဃော မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ; အရူပော ဝာသ္သ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ သမယေ သစ္စော ဟောတီ’’တိ။
437. Evaṃ vutte citto hatthisāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yasmiṃ, bhante, samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, moghassa tasmiṃ samaye manomayo attapaṭilābho hoti, mogho arūpo attapaṭilābho hoti; oḷāriko vāssa attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco hoti. Yasmiṃ, bhante, samaye manomayo attapaṭilābho hoti, moghassa tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, mogho arūpo attapaṭilābho hoti; manomayo vāssa attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco hoti. Yasmiṃ, bhante, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, moghassa tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, mogho manomayo attapaṭilābho hoti; arūpo vāssa attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco hotī’’ti.
‘‘ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န အရူပော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ ; ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘောတ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န အရူပော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; မနောမယော အတ္တပဋိလာဘောတ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န မနောမယော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; အရူပော အတ္တပဋိလာဘောတ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။
‘‘Yasmiṃ, citta, samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na arūpo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati ; oḷāriko attapaṭilābhotveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ, citta, samaye manomayo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na arūpo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; manomayo attapaṭilābhotveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ, citta, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; arūpo attapaṭilābhotveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati.
၄၃၈. ‘‘သစေ တံ, စိတ္တ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘အဟောသိ တ္ဝံ အတီတမဒ္ဓာနံ, န တ္ဝံ နာဟောသိ; ဘဝိသ္သသိ တ္ဝံ အနာဂတမဒ္ဓာနံ, န တ္ဝံ န ဘဝိသ္သသိ; အတ္ထိ တ္ဝံ ဧတရဟိ, န တ္ဝံ နတ္ထီ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌော တ္ဝံ, စိတ္တ, ကိန္တိ ဗ္ယာကရေယ္ယာသီ’’တိ?
438. ‘‘Sace taṃ, citta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘ahosi tvaṃ atītamaddhānaṃ, na tvaṃ nāhosi; bhavissasi tvaṃ anāgatamaddhānaṃ, na tvaṃ na bhavissasi; atthi tvaṃ etarahi, na tvaṃ natthī’ti, evaṃ puṭṭho tvaṃ, citta, kinti byākareyyāsī’’ti?
‘‘သစေ မံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘အဟောသိ တ္ဝံ အတီတမဒ္ဓာနံ, န တ္ဝံ န အဟောသိ; ဘဝိသ္သသိ တ္ဝံ အနာဂတမဒ္ဓာနံ, န တ္ဝံ န ဘဝိသ္သသိ; အတ္ထိ တ္ဝံ ဧတရဟိ, န တ္ဝံ နတ္ထီ’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယံ – ‘အဟောသာဟံ အတီတမဒ္ဓာနံ, နာဟံ န အဟောသိံ; ဘဝိသ္သာမဟံ အနာဂတမဒ္ဓာနံ, နာဟံ န ဘဝိသ္သာမိ; အတ္ထာဟံ ဧတရဟိ, နာဟံ နတ္ထီ’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယ’’န္တိ။
‘‘Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘ahosi tvaṃ atītamaddhānaṃ, na tvaṃ na ahosi; bhavissasi tvaṃ anāgatamaddhānaṃ, na tvaṃ na bhavissasi; atthi tvaṃ etarahi, na tvaṃ natthī’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘ahosāhaṃ atītamaddhānaṃ, nāhaṃ na ahosiṃ; bhavissāmahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nāhaṃ na bhavissāmi; atthāhaṃ etarahi, nāhaṃ natthī’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
‘‘သစေ ပန တံ, စိတ္တ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘ယော တေ အဟောသိ အတီတော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ 31 တေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အနာဂတော, မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော? ယော 32 တေ ဘဝိသ္သတိ အနာဂတော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ တေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အတီတော, မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော? ယော 33 တေ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ 34 တေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အတီတော, မောဃော အနာဂတော’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌော တ္ဝံ, စိတ္တ, ကိန္တိ ဗ္ယာကရေယ္ယာသီ’’တိ?
‘‘Sace pana taṃ, citta, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo te ahosi atīto attapaṭilābho, sova 35 te attapaṭilābho sacco, mogho anāgato, mogho paccuppanno? Yo 36 te bhavissati anāgato attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho paccuppanno? Yo 37 te etarahi paccuppanno attapaṭilābho, sova 38 te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho anāgato’ti. Evaṃ puṭṭho tvaṃ, citta, kinti byākareyyāsī’’ti?
‘‘သစေ ပန မံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယ္ယုံ – ‘ယော တေ အဟောသိ အတီတော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ တေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အနာဂတော, မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယော တေ ဘဝိသ္သတိ အနာဂတော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ တေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အတီတော, မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယော တေ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ တေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အတီတော, မောဃော အနာဂတော’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယံ – ‘ယော မေ အဟောသိ အတီတော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ မေ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ သမယေ သစ္စော အဟောသိ, မောဃော အနာဂတော, မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယော မေ ဘဝိသ္သတိ အနာဂတော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ မေ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ သမယေ သစ္စော ဘဝိသ္သတိ, မောဃော အတီတော, မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယော မေ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တပဋိလာဘော, သောဝ မေ အတ္တပဋိလာဘော သစ္စော, မောဃော အတီတော, မောဃော အနာဂတော’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယ’’န္တိ။
‘‘Sace pana maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo te ahosi atīto attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho anāgato, mogho paccuppanno. Yo te bhavissati anāgato attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho paccuppanno. Yo te etarahi paccuppanno attapaṭilābho, sova te attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho anāgato’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ – ‘yo me ahosi atīto attapaṭilābho, sova me attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco ahosi, mogho anāgato, mogho paccuppanno. Yo me bhavissati anāgato attapaṭilābho, sova me attapaṭilābho tasmiṃ samaye sacco bhavissati, mogho atīto, mogho paccuppanno. Yo me etarahi paccuppanno attapaṭilābho, sova me attapaṭilābho sacco, mogho atīto, mogho anāgato’ti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyya’’nti.
၄၃၉. ‘‘ဧဝမေဝ ခော, စိတ္တ, ယသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န အရူပော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော တ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ။ပေ.။ ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န မနောမယော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; အရူပော အတ္တပဋိလာဘော တ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။
439. ‘‘Evameva kho, citta, yasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na arūpo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati. Oḷāriko attapaṭilābho tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ, citta, samaye manomayo attapaṭilābho hoti…pe… yasmiṃ, citta, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; arūpo attapaṭilābho tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati.
၄၄၀. ‘‘သေယ္ယထာပိ, စိတ္တ, ဂဝာ ခီရံ, ခီရမ္ဟာ ဒဓိ, ဒဓိမ္ဟာ နဝနီတံ, နဝနီတမ္ဟာ သပ္ပိ, သပ္ပိမ္ဟာ သပ္ပိမဏ္ဍော။ ယသ္မိံ သမယေ ခီရံ ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဒဓီတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န နဝနီတန္တိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န သပ္ပီတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န သပ္ပိမဏ္ဍောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; ခီရံ တ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယသ္မိံ သမယေ ဒဓိ ဟောတိ။ပေ.။ နဝနီတံ ဟောတိ။ သပ္ပိ ဟောတိ။ သပ္ပိမဏ္ဍော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ခီရန္တိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န ဒဓီတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န နဝနီတန္တိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န သပ္ပီတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; သပ္ပိမဏ္ဍော တ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ခော, စိတ္တ, ယသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ။ပေ.။ ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ။ပေ.။ ယသ္မိံ, စိတ္တ, သမယေ အရူပော အတ္တပဋိလာဘော ဟောတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, န မနောမယော အတ္တပဋိလာဘောတိ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; အရူပော အတ္တပဋိလာဘော တ္ဝေဝ တသ္မိံ သမယေ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဣမာ ခော စိတ္တ, လောကသမညာ လောကနိရုတ္တိယော လောကဝောဟာရာ လောကပညတ္တိယော , ယာဟိ တထာဂတော ဝောဟရတိ အပရာမသ’’န္တိ။
440. ‘‘Seyyathāpi, citta, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo. Yasmiṃ samaye khīraṃ hoti, neva tasmiṃ samaye dadhīti saṅkhaṃ gacchati, na navanītanti saṅkhaṃ gacchati, na sappīti saṅkhaṃ gacchati, na sappimaṇḍoti saṅkhaṃ gacchati; khīraṃ tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Yasmiṃ samaye dadhi hoti…pe… navanītaṃ hoti… sappi hoti… sappimaṇḍo hoti, neva tasmiṃ samaye khīranti saṅkhaṃ gacchati, na dadhīti saṅkhaṃ gacchati, na navanītanti saṅkhaṃ gacchati, na sappīti saṅkhaṃ gacchati; sappimaṇḍo tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Evameva kho, citta, yasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābho hoti…pe… yasmiṃ, citta, samaye manomayo attapaṭilābho hoti…pe… yasmiṃ, citta, samaye arūpo attapaṭilābho hoti, neva tasmiṃ samaye oḷāriko attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati, na manomayo attapaṭilābhoti saṅkhaṃ gacchati; arūpo attapaṭilābho tveva tasmiṃ samaye saṅkhaṃ gacchati. Imā kho citta, lokasamaññā lokaniruttiyo lokavohārā lokapaññattiyo , yāhi tathāgato voharati aparāmasa’’nti.
၄၄၁. ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပောဋ္ဌပာဒော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, သေယ္ယထာပိ, ဘန္တေ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝာ ဥက္ကုဇ္ဇေယ္ယ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝာ ဝိဝရေယ္ယ, မူဠ္ဟသ္သ ဝာ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယ္ယ, အန္ဓကာရေ ဝာ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယ္ယ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပာနိ ဒက္ခန္တီ’တိ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စ။ ဥပာသကံ မံ ဘဂဝာ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပာဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
441. Evaṃ vutte, poṭṭhapādo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante! Abhikkantaṃ, bhante, seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
စိတ္တဟတ္ထိသာရိပုတ္တဥပသမ္ပဒာ
Cittahatthisāriputtaupasampadā
၄၄၂. စိတ္တော ပန ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ; အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယ္ယထာပိ, ဘန္တေ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝာ ဥက္ကုဇ္ဇေယ္ယ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝာ ဝိဝရေယ္ယ, မူဠ္ဟသ္သ ဝာ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယ္ယ, အန္ဓကာရေ ဝာ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယ္ယ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပာနိ ဒက္ခန္တီ’တိ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စ။ လဘေယ္ယာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယ္ယံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။
442. Citto pana hatthisāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante; abhikkantaṃ, bhante! Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
၄၄၃. အလတ္ထ ခော စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော ခော ပနာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော န စိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ – အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခော ပနာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော အရဟတံ အဟောသီတိ။
443. Alattha kho citto hatthisāriputto bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. Acirūpasampanno kho panāyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti – abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti.
ပောဋ္ဌပာဒသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
Poṭṭhapādasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ၉. ပောဋ္ဌပာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 9. Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၉. ပောဋ္ဌပာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 9. Poṭṭhapādasuttavaṇṇanā