Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
പുബ്ബേനിവാസകഥാവണ്ണനാ
Pubbenivāsakathāvaṇṇanā
൧൨. ചിത്തേകഗ്ഗതാസഭാഗത്താ ഝാനാനം ‘‘കേസഞ്ചി ചിത്തേകഗ്ഗതത്ഥാനീ’’തി ആഹ. കുസലാനം ഭവോക്കമനസഭാഗത്താ ‘‘കേസഞ്ചി ഭവോക്കമനത്ഥാനീ’’തി. അസഭാഗത്താ സേസട്ഠാനേസു ‘‘പാദകത്ഥാനീ’’തി അവത്വാ ‘‘പാദകാനീ’’തി ആഹ. തേന പാദകഭൂതാനമ്പി യഥാസമ്ഭവം ചിത്തേകഗ്ഗതാ ഭവോക്കമനതാവഹതം, ഇതരേസം യഥാസമ്ഭവം പാദകതാവഹതഞ്ച ദീപേതി. അസഭാഗത്താ ജവനവിപസ്സനാപാദകാനി സമാനാനി അഭിഞ്ഞാപാദകാനി ച ഹോന്തി, അഭിഞ്ഞാപാദകാനി ച വിപസ്സനാപാദകാനി ഹോന്തീതിപി ദീപേതി, തഥാ പാദകാഭാവം ദീപേതി. അഭിഞ്ഞായ ഹി ചതുത്ഥമേവ പാദകം, ന ഇതരാനി. തേസു ചതുത്ഥസ്സ തതിയം പാദകം, തതിയസ്സ ദുതിയം, ദുതിയസ്സ പഠമന്തി. അഥ വാ ‘‘ചത്താരി ഝാനാനീ’’തി യഥാലാഭതോ വുത്തം.
12. Cittekaggatāsabhāgattā jhānānaṃ ‘‘kesañci cittekaggatatthānī’’ti āha. Kusalānaṃ bhavokkamanasabhāgattā ‘‘kesañci bhavokkamanatthānī’’ti. Asabhāgattā sesaṭṭhānesu ‘‘pādakatthānī’’ti avatvā ‘‘pādakānī’’ti āha. Tena pādakabhūtānampi yathāsambhavaṃ cittekaggatā bhavokkamanatāvahataṃ, itaresaṃ yathāsambhavaṃ pādakatāvahatañca dīpeti. Asabhāgattā javanavipassanāpādakāni samānāni abhiññāpādakāni ca honti, abhiññāpādakāni ca vipassanāpādakāni hontītipi dīpeti, tathā pādakābhāvaṃ dīpeti. Abhiññāya hi catutthameva pādakaṃ, na itarāni. Tesu catutthassa tatiyaṃ pādakaṃ, tatiyassa dutiyaṃ, dutiyassa paṭhamanti. Atha vā ‘‘cattāri jhānānī’’ti yathālābhato vuttaṃ.
വിനയനിദാനനിമിത്തം, വേരഞ്ജനിവാസകപ്പനം;
Vinayanidānanimittaṃ, verañjanivāsakappanaṃ;
സത്ഥു യസ്മാ തസ്മാ ഭഗവാ, വിജ്ജത്തയമാഹ വേരഞ്ജേ.
Satthu yasmā tasmā bhagavā, vijjattayamāha verañje.
വുത്തഞ്ഹേതം ‘‘വിനയേ സുപ്പടിപന്നോ ഭിക്ഖു സീലസമ്പത്തിം നിസ്സായാ’’തിആദി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.പഠമമഹാസങ്ഗീതികഥാ). സീലവതോ ഹി സീലപച്ചവേക്ഖണത്ഥം രത്തിട്ഠാനദിവാഠാനേസു നിസിന്നസ്സ നിസജ്ജനതോ പട്ഠായ അത്തനോ അതീതകിരിയാനുസ്സരണബഹുലതായ പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിവിജ്ജാ അപ്പകസിരേന സമിജ്ഝതി. തഥാ അത്താനം പടിച്ച സത്താനം ചുതിപരിഗ്ഗഹണസീലതായ ചുതൂപപാതഞാണം അപ്പകസിരേന സമിജ്ഝതി, ഉദകാദീസു സുഖുമത്ത ദസ്സനസീലതായ ദിബ്ബചക്ഖുഞാണം സമിജ്ഝതി. യസ്മാ സത്തവിധമേഥുനസംയോഗപരിവജ്ജനേന, കാമാസവാദിപരിവജ്ജനേന വാ ബ്രഹ്മചരിയം അഖണ്ഡാദിഭാവം പാപുണാതി, തസ്മാസ്സ ആസവക്ഖയഞാണം അപ്പകസിരേന സമിജ്ഝതീതി ഏത്ഥ വിനയനിദാനേ വിജ്ജത്തയമേവ ദസ്സിതം, തസ്മാ ആഹ ‘‘യേസഞ്ച ഗുണാനം ദായകം അഹോസി, തേസം ഏകദേസം ദസ്സേന്തോ’’തി, അഞ്ഞഥാ വിജ്ജത്തയപടിലാഭമത്തപ്പസങ്ഗോ സിയാതി.
Vuttañhetaṃ ‘‘vinaye suppaṭipanno bhikkhu sīlasampattiṃ nissāyā’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā). Sīlavato hi sīlapaccavekkhaṇatthaṃ rattiṭṭhānadivāṭhānesu nisinnassa nisajjanato paṭṭhāya attano atītakiriyānussaraṇabahulatāya pubbenivāsānussativijjā appakasirena samijjhati. Tathā attānaṃ paṭicca sattānaṃ cutipariggahaṇasīlatāya cutūpapātañāṇaṃ appakasirena samijjhati, udakādīsu sukhumatta dassanasīlatāya dibbacakkhuñāṇaṃ samijjhati. Yasmā sattavidhamethunasaṃyogaparivajjanena, kāmāsavādiparivajjanena vā brahmacariyaṃ akhaṇḍādibhāvaṃ pāpuṇāti, tasmāssa āsavakkhayañāṇaṃ appakasirena samijjhatīti ettha vinayanidāne vijjattayameva dassitaṃ, tasmā āha ‘‘yesañca guṇānaṃ dāyakaṃ ahosi, tesaṃ ekadesaṃ dassento’’ti, aññathā vijjattayapaṭilābhamattappasaṅgo siyāti.
സോ ഏവന്തി ഇമിനാ കിഞ്ചാപി ചതുന്നം ഝാനാനം പുബ്ബഭാഗപടിപദാപി സങ്ഗഹം ഗച്ഛതി, ന കേവലം പുരിമജ്ഝാനത്തികമേവ, തഥാപി കേവലം പുരിമജ്ഝാനത്തികമേവ ഗണ്ഹന്തോ ‘‘ഏവന്തി ചതുത്ഥജ്ഝാനക്കമനിദസ്സനമേതം, ഇമിനാ പഠമജ്ഝാനാധിഗമാദിനാ കമേന ചതുത്ഥജ്ഝാനം പടിലഭിത്വാതി വുത്തം ഹോതീ’’തി ആഹ, തം കസ്മാതി ചേ? സമ്ഭാരഭൂമിത്താ. വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠകഥായം (വിസുദ്ധി॰ ൨.൩൮൧) ‘‘ഏത്ഥ ച പുരിമാനി തീണി ഝാനാനി യസ്മാ പീതിഫരണേന ച സുഖഫരണേന ച സുഖസഞ്ഞഞ്ച ലഹുസഞ്ഞഞ്ച ഓക്കമിത്വാ ലഹുമുദുകമ്മഞ്ഞകായോ ഹുത്വാ ഇദ്ധിം പാപുണാതി, തസ്മാ ഇമിനാ പരിയായേന ഇദ്ധിലാഭായ സംവത്തനതോ സമ്ഭാരഭൂമിയോതി വേദിതബ്ബാനി. ചതുത്ഥജ്ഝാനം പന ഇദ്ധിലാഭായ പകതിഭൂമി ഏവാ’’തി. ഇദമേവ വാ അത്ഥം സന്ധായാഹ ‘‘പുബ്ബേ ഇമാനി ചത്താരി ഝാനാനി കേസഞ്ചി അഭിഞ്ഞാപാദകാനീ’’തി. യദി ഏവം ചതുത്ഥജ്ഝാനമ്പി അന്തോകത്വാ ഏവന്തി കിമത്ഥം ന വുത്തം. തഞ്ഹി പകതിഭൂമീതി ചേ? ന വത്തബ്ബം, ചതുത്ഥജ്ഝാനതോ പരസ്സ സമാഹിതാദിഭാവപ്പത്തസ്സ ചിത്തസ്സ അത്ഥിഭാവപ്പസങ്ഗതോ. യസ്മാ യസ്മിം സതി ‘‘പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണായ ചിത്തം അഭിനിന്നാമേസി’’ന്തി വുത്തം, തസ്മാ തസ്മിം ചതുത്ഥജ്ഝാനചിത്തേ പകതിഭൂമിഭാവപ്പത്തേ അഭിഞ്ഞാപാദകേ ജാതേ പരികമ്മചിത്തം ‘‘പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണായ അഭിനിന്നാമേസി’’ന്തി ആഹ. അഭിനീഹാരക്ഖമം ഹോതീതി ഏത്ഥ തം ഇദ്ധിവിധാധിഗമത്ഥായ പരികമ്മചിത്തം അഭിനീഹരതി. കസിണാരമ്മണതോ അപനേത്വാ ഇദ്ധിവിധാഭിമുഖം പേസേസി. ഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘അഭിഞ്ഞാപാദകജ്ഝാനതോ ഇദ്ധിവിധഞാണാദീനം നീഹരണത്ഥ’’ന്തി വുത്തത്താ അഭിനീഹാരക്ഖമന്തി അത്ഥോ പകപ്പിതോ.
So evanti iminā kiñcāpi catunnaṃ jhānānaṃ pubbabhāgapaṭipadāpi saṅgahaṃ gacchati, na kevalaṃ purimajjhānattikameva, tathāpi kevalaṃ purimajjhānattikameva gaṇhanto ‘‘evanti catutthajjhānakkamanidassanametaṃ, iminā paṭhamajjhānādhigamādinā kamena catutthajjhānaṃ paṭilabhitvāti vuttaṃ hotī’’ti āha, taṃ kasmāti ce? Sambhārabhūmittā. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.381) ‘‘ettha ca purimāni tīṇi jhānāni yasmā pītipharaṇena ca sukhapharaṇena ca sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā lahumudukammaññakāyo hutvā iddhiṃ pāpuṇāti, tasmā iminā pariyāyena iddhilābhāya saṃvattanato sambhārabhūmiyoti veditabbāni. Catutthajjhānaṃ pana iddhilābhāya pakatibhūmi evā’’ti. Idameva vā atthaṃ sandhāyāha ‘‘pubbe imāni cattāri jhānāni kesañci abhiññāpādakānī’’ti. Yadi evaṃ catutthajjhānampi antokatvā evanti kimatthaṃ na vuttaṃ. Tañhi pakatibhūmīti ce? Na vattabbaṃ, catutthajjhānato parassa samāhitādibhāvappattassa cittassa atthibhāvappasaṅgato. Yasmā yasmiṃ sati ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesi’’nti vuttaṃ, tasmā tasmiṃ catutthajjhānacitte pakatibhūmibhāvappatte abhiññāpādake jāte parikammacittaṃ ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇāya abhininnāmesi’’nti āha. Abhinīhārakkhamaṃ hotīti ettha taṃ iddhividhādhigamatthāya parikammacittaṃ abhinīharati. Kasiṇārammaṇato apanetvā iddhividhābhimukhaṃ pesesi. Gaṇṭhipade pana ‘‘abhiññāpādakajjhānato iddhividhañāṇādīnaṃ nīharaṇattha’’nti vuttattā abhinīhārakkhamanti attho pakappito.
സോ ഏവം സമാഹിതേ ഏവം ആനേഞ്ജപ്പത്തേതി യോജനാ വേദിതബ്ബാ ദുതിയവികപ്പേ, നീവരണദൂരീഭാവേന വിതക്കാദിസമതിക്കമേനാതി പഠമജ്ഝാനാദീനം കിച്ചസങ്ഗണ്ഹനതോ. അയം യോജനാ പഠമവികപ്പേ ന സമ്ഭവതി ‘‘പരിസുദ്ധേതിആദീസു പനാ’’തി വചനേന ‘‘ഏവ’’ന്തി പദസ്സ അനുപ്പബന്ധനിവാരണതോ. തേനേവ ‘‘ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിഭാവേന പരിസുദ്ധേ’’തിആദിമാഹ. ഇച്ഛാവചരാനന്തി ‘‘അഹോ വതാഹം ആപത്തിഞ്ചേവ ആപന്നോ അസ്സം, ന ച മം ഭിക്ഖൂ ജാനേയ്യു’’ന്തിആദിനാ (മ॰ നി॰ ൧.൬൦) നയേന ഉപ്പന്നഇച്ഛാവസേന പവത്താനം കോപഅപച്ചയാനം അഭാവേന അനങ്ഗണേതി അത്ഥോ. ഏത്ഥ ച പന യഥാവുത്തപ്പകാരാ ഇച്ഛാപി പഠമജ്ഝാനാദീനം അധിഗമായ അന്തരായികാ ‘‘സമ്പജാനമുസാവാദോ ഖോ പനായസ്മന്തോ അന്തരായികോ ധമ്മോ’’തി (മഹാവ॰ ൧൩൪) വുത്തത്താ, പഗേവ ഇച്ഛാവചരാ കോപഅപച്ചയാ, തസ്മാ വുത്തം ‘‘ഝാനപടിലാഭപച്ചനീകാനം പാപകാനം ഇച്ഛാവചരാന’’ന്തിആദി. കത്ഥചി പന ‘‘ഝാനപടിലാഭപച്ചയാനം ഇച്ഛാവചരാന’’ന്തി പോത്ഥകേസു പാഠോ ദിസ്സതി, സോ പമാദലേഖോ, ഗണ്ഠിപദേ ച ‘‘അഹോ വത സത്ഥാ മമഞ്ഞേവ പടിപുച്ഛിത്വാ ധമ്മം ദേസേയ്യാ’’തി യോ തദത്ഥോ ലിഖിതോ, സോ ദുല്ലിഖിതോ. ന ഹി ഝാനപടിലാഭപച്ചയാ കോപാദയോ അനങ്ഗണസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൧.൫൭ ആദയോ) വുത്താ, ‘‘ന ച യുത്തിതോ സമ്ഭവന്തി ഝാനലാഭിനോ തദഭാവാ’’തി ആചരിയോ വദതി, തം വീമംസിതബ്ബം. ഏത്ഥ വിജ്ജത്തയസ്സ ഉത്തരുത്തരവിസേസദസ്സനത്ഥം ‘‘സോ ഏവം സമാഹിതേ ചിത്തേ’’തിആദിനാ പുനപ്പുനം അട്ഠങ്ഗനിദസ്സനം കതന്തി വേദിതബ്ബം. ഉത്തരുത്തരവിസേസാ ചേഭാസം അത്തദുക്ഖപരദുക്ഖദസ്സനതദുപസമത്തദീപനതോ വേദിതബ്ബാ. ഭഗവാ ഹി പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണേന അത്തനോ അനന്തസംസാരദുക്ഖം പസ്സിത്വാ, ചുതൂപപാതഞാണേന പരസ്സ ച ലോകസ്സ ആസവക്ഖയഞാണേന തദുഭയവൂപസമത്തഞ്ച പസ്സിത്വാ തം ദേസേതി, പഠമേന വാ അത്തദുക്ഖദസ്സനതോ അത്തസിനേഹപരിച്ചാഗം ദീപേതി. ദുതിയേന പരദുക്ഖദസ്സനതോ പരേസു കോപപരിച്ചാഗം, തതിയേന അരിയമഗ്ഗദസ്സനതോ മോഹപരിച്ചാഗഞ്ച ദീപേതി. ഏവം നാനാഗുണവിസേസദീപനതോ ഇമസ്സേവ ലോകിയാഭിഞ്ഞാദ്വയസ്സ ഇധ ഗഹണം കതന്തി വേദിതബ്ബം.
So evaṃ samāhite evaṃ āneñjappatteti yojanā veditabbā dutiyavikappe, nīvaraṇadūrībhāvena vitakkādisamatikkamenāti paṭhamajjhānādīnaṃ kiccasaṅgaṇhanato. Ayaṃ yojanā paṭhamavikappe na sambhavati ‘‘parisuddhetiādīsu panā’’ti vacanena ‘‘eva’’nti padassa anuppabandhanivāraṇato. Teneva ‘‘upekkhāsatipārisuddhibhāvena parisuddhe’’tiādimāha. Icchāvacarānanti ‘‘aho vatāhaṃ āpattiñceva āpanno assaṃ, na ca maṃ bhikkhū jāneyyu’’ntiādinā (ma. ni. 1.60) nayena uppannaicchāvasena pavattānaṃ kopaapaccayānaṃ abhāvena anaṅgaṇeti attho. Ettha ca pana yathāvuttappakārā icchāpi paṭhamajjhānādīnaṃ adhigamāya antarāyikā ‘‘sampajānamusāvādo kho panāyasmanto antarāyiko dhammo’’ti (mahāva. 134) vuttattā, pageva icchāvacarā kopaapaccayā, tasmā vuttaṃ ‘‘jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarāna’’ntiādi. Katthaci pana ‘‘jhānapaṭilābhapaccayānaṃ icchāvacarāna’’nti potthakesu pāṭho dissati, so pamādalekho, gaṇṭhipade ca ‘‘aho vata satthā mamaññeva paṭipucchitvā dhammaṃ deseyyā’’ti yo tadattho likhito, so dullikhito. Na hi jhānapaṭilābhapaccayā kopādayo anaṅgaṇasutte (ma. ni. 1.57 ādayo) vuttā, ‘‘na ca yuttito sambhavanti jhānalābhino tadabhāvā’’ti ācariyo vadati, taṃ vīmaṃsitabbaṃ. Ettha vijjattayassa uttaruttaravisesadassanatthaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citte’’tiādinā punappunaṃ aṭṭhaṅganidassanaṃ katanti veditabbaṃ. Uttaruttaravisesā cebhāsaṃ attadukkhaparadukkhadassanatadupasamattadīpanato veditabbā. Bhagavā hi pubbenivāsānussatiñāṇena attano anantasaṃsāradukkhaṃ passitvā, cutūpapātañāṇena parassa ca lokassa āsavakkhayañāṇena tadubhayavūpasamattañca passitvā taṃ deseti, paṭhamena vā attadukkhadassanato attasinehapariccāgaṃ dīpeti. Dutiyena paradukkhadassanato paresu kopapariccāgaṃ, tatiyena ariyamaggadassanato mohapariccāgañca dīpeti. Evaṃ nānāguṇavisesadīpanato imasseva lokiyābhiññādvayassa idha gahaṇaṃ katanti veditabbaṃ.
യസ്മാ അതീതജാതി ഏവ നിവാസോ, തസ്മാ ‘‘അതീതജാതീസൂ’’തി ന വത്തബ്ബന്തി ചേ? ന, ജാതിയാ ഏകദേസേപി നിവാസവോഹാരസിദ്ധിദസ്സനതോ. പാളിയം കിഞ്ചാപി ‘‘ഏകമ്പി ജാതിം ദ്വേപി ജാതിയോ’’തിആദിവചനേന സകലജാതിയാ അനുസ്സരണമേവ പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതി വിയ ദിസ്സതി, ന ഏവം ദട്ഠബ്ബം. തദേകദേസാനുസ്സരണമ്പി പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതി ഏവാതി ദസ്സനത്ഥം, ഭുമ്മവചനം കതം ഓകാസാദിസങ്ഗഹത്ഥഞ്ച. ‘‘ഛിന്നവടുമകാനുസ്സരണാദീസൂ’’തി ആദി-സദ്ദേന അനിവുത്ഥലോകധാതുദീപരട്ഠനഗരഗാമാദിഗ്ഗഹണം വേദിതബ്ബം. ഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘തേസം ഛിന്നവടുമകാനം ലോകുത്തരസീലാദീനി ന ഭഗവതാ ബോധിസത്തകാലേ വിഞ്ഞാതാനീ’’തി വുത്തം. അത്ഥാപത്തിതോ ലോകിയാനി വിഞ്ഞാതാനീതി ആപജ്ജതി, തം ദിബ്ബചക്ഖുഞാണാധികാരേ ‘‘അരിയാനം ഉപവാദകാ’’തി വചനേന സമേന്തം വിയ ദിസ്സതി. ന ഹി അരിയേ അപസ്സന്തസ്സ ഏവം ഹോതി. കിമത്ഥം പനേത്ഥ അനുസ്സതി വുത്താ, നനു ഏസ വിജ്ജാധികാരോതി ചേ? ആദികമ്മികസ്സ സതിവസേന നിബ്ബത്തിതോ, അതീതധമ്മാനം സതിയാ വിസേസാധികാരത്താ ച. വുത്തഞ്ഹി ‘‘അനുസ്സരാമീ’’തി.
Yasmā atītajāti eva nivāso, tasmā ‘‘atītajātīsū’’ti na vattabbanti ce? Na, jātiyā ekadesepi nivāsavohārasiddhidassanato. Pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’tiādivacanena sakalajātiyā anussaraṇameva pubbenivāsānussati viya dissati, na evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tadekadesānussaraṇampi pubbenivāsānussati evāti dassanatthaṃ, bhummavacanaṃ kataṃ okāsādisaṅgahatthañca. ‘‘Chinnavaṭumakānussaraṇādīsū’’ti ādi-saddena anivutthalokadhātudīparaṭṭhanagaragāmādiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘tesaṃ chinnavaṭumakānaṃ lokuttarasīlādīni na bhagavatā bodhisattakāle viññātānī’’ti vuttaṃ. Atthāpattito lokiyāni viññātānīti āpajjati, taṃ dibbacakkhuñāṇādhikāre ‘‘ariyānaṃ upavādakā’’ti vacanena samentaṃ viya dissati. Na hi ariye apassantassa evaṃ hoti. Kimatthaṃ panettha anussati vuttā, nanu esa vijjādhikāroti ce? Ādikammikassa sativasena nibbattito, atītadhammānaṃ satiyā visesādhikārattā ca. Vuttañhi ‘‘anussarāmī’’ti.
‘‘വത്തമാനേസു വിജ്ജാന-മതീതേസ്വസ്സ സരതി;
‘‘Vattamānesu vijjāna-matītesvassa sarati;
അനാഗതേസു ധമ്മേസു, സരതി വിജ്ജാന പണിധീ’’തി.
Anāgatesu dhammesu, sarati vijjāna paṇidhī’’ti.
ആചരിയകുമാരിതേന സിലോകോപി വുത്തോ.
Ācariyakumāritena silokopi vutto.
തത്ഥ രാഗേ ഉസ്സന്നതരേ തേജോസംവട്ടോ. ദോസേ ആപോസംവട്ടോ. മോഹേ വായോസംവട്ടോ. കേചി ‘‘ദോസേ തേജോസംവട്ടോ, രാഗേ ആപോസംവട്ടോ, മോഹേ വായോസംവട്ടോ’’തി വദന്തി. യസ്മാ അമുത്രാതി ചിത്തം, വചനം വാ ഭവാദിനിയമേന ഹോതി, തസ്മാ ‘‘ഭവേ വാ’’തിആദി. ഏവംനാമോ ഏവംഗോത്തോതി പദദ്വയേന അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാമൂലകം പഞ്ഞത്തിസങ്ഖാതം ഗോചരനിവാസം ദീപേതി. പവത്തഫലഭോജനോ സയംപതിതഫലാഹാരോ. ചതുരാസീതികപ്പസഹസ്സപരമായുപരിയന്തോ വാതി പണിധാനതോ പുബ്ബേ. പടിനിവത്തന്തസ്സ പച്ചവേക്ഖണം പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണം ന ഹോതി. ‘‘പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണലാഭീനം പനേതം ആനുഭാവപരിദീപന’’ന്തി ഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. അമുത്രാതി ഏത്ഥ പഠമയോജനായം സീഹോക്കന്തവസേന അനുസ്സരണം വുത്തം, തഞ്ച ഖോ അനുലോമവസേന. ‘‘പടിലോമവസേനാ’’തിപി ലിഖന്തി, തം ദുവിഞ്ഞേയ്യം. സീഹോക്കന്തം ദസ്സേതും ‘‘അനേകാസു കപ്പകോടീസൂ’’തിആദി വുത്തം. യഥാ തന്തി നിദസ്സനേന പടിപത്തിസാധാരണേന ഫലസാധാരണതം ദസ്സേന്തോ ബ്രാഹ്മണസ്സ ആദരം ജനേതി, അത്താനമേവേകം ഉക്കംസേതീതി വചനം നിവാരേതി. ‘‘സാധു ഖോ പന തഥാരൂപാനം അരഹതം ദസ്സനം ഹോതീ’’തി തസ്സ പുബ്ബേ ഉപ്പന്നചിത്തേ ഏവ നിയോജേതി. പഠമാ അഭിനിബ്ഭിദാതി വചനേന അവിജ്ജണ്ഡകോസസ്സ ബഹുപടലഭാവം ദസ്സേതി, തേന അട്ഠഗുണിസ്സരിയാദിനാ അനഭിനിബ്ഭിദം ദീപേതി.
Tattha rāge ussannatare tejosaṃvaṭṭo. Dose āposaṃvaṭṭo. Mohe vāyosaṃvaṭṭo. Keci ‘‘dose tejosaṃvaṭṭo, rāge āposaṃvaṭṭo, mohe vāyosaṃvaṭṭo’’ti vadanti. Yasmā amutrāti cittaṃ, vacanaṃ vā bhavādiniyamena hoti, tasmā ‘‘bhave vā’’tiādi. Evaṃnāmo evaṃgottoti padadvayena ajjhattabahiddhāmūlakaṃ paññattisaṅkhātaṃ gocaranivāsaṃ dīpeti. Pavattaphalabhojano sayaṃpatitaphalāhāro. Caturāsītikappasahassaparamāyupariyanto vāti paṇidhānato pubbe. Paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ na hoti. ‘‘Pubbenivāsānussatiñāṇalābhīnaṃ panetaṃ ānubhāvaparidīpana’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ. Amutrāti ettha paṭhamayojanāyaṃ sīhokkantavasena anussaraṇaṃ vuttaṃ, tañca kho anulomavasena. ‘‘Paṭilomavasenā’’tipi likhanti, taṃ duviññeyyaṃ. Sīhokkantaṃ dassetuṃ ‘‘anekāsu kappakoṭīsū’’tiādi vuttaṃ. Yathā tanti nidassanena paṭipattisādhāraṇena phalasādhāraṇataṃ dassento brāhmaṇassa ādaraṃ janeti, attānamevekaṃ ukkaṃsetīti vacanaṃ nivāreti. ‘‘Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti tassa pubbe uppannacitte eva niyojeti. Paṭhamā abhinibbhidāti vacanena avijjaṇḍakosassa bahupaṭalabhāvaṃ dasseti, tena aṭṭhaguṇissariyādinā anabhinibbhidaṃ dīpeti.
പുബ്ബേനിവാസകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pubbenivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / വേരഞ്ജകണ്ഡം • Verañjakaṇḍaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / പുബ്ബേനിവാസകഥാ • Pubbenivāsakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / പുബ്ബേനിവാസകഥാ • Pubbenivāsakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / പുബ്ബേനിവാസകഥാവണ്ണനാ • Pubbenivāsakathāvaṇṇanā