Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അപദാന-അട്ഠകഥാ • Apadāna-aṭṭhakathā |
൩-൫. പുണ്ണമന്താണിപുത്തത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
3-5. Puṇṇamantāṇiputtattheraapadānavaṇṇanā
അജ്ഝായകോ മന്തധരോതിആദികം ആയസ്മതോ പുണ്ണസ്സ മന്താണിപുത്തത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ ഉപ്പത്തിതോ പുരേതരമേവ ഹംസവതീനഗരേ ബ്രാഹ്മണമഹാസാലകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ അനുക്കമേന വിഞ്ഞുതം പത്തോ. അപരഭാഗേ പദുമുത്തരേ ഭഗവതി ഉപ്പജ്ജിത്വാ ബോധനേയ്യാനം ധമ്മം ദേസേന്തേ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന മഹാജനേന സദ്ധിം വിഹാരം ഗന്ത്വാ പരിസപരിയന്തേ നിസീദിത്വാ ധമ്മം സുണന്തോ സത്ഥാരം ഏകം ഭിക്ഖും ധമ്മകഥികാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേന്തം ദിസ്വാ ‘‘മയാപി അനാഗതേ ഏവരൂപേന ഭവിതും വട്ടതീ’’തി ചിന്തേത്വാ ദേസനാവസാനേ ഉട്ഠിതായ പരിസായ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ നിമന്തേത്വാ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന മഹാസക്കാരം കത്വാ ഭഗവന്തം ഏവമാഹ – ‘‘ഭന്തേ, അഹം ഇമിനാ അധികാരേന ന അഞ്ഞം സമ്പത്തിം പത്ഥേമി, യഥാ പനേസോ ഭിക്ഖു സത്തമദിവസമത്ഥകേ തുമ്ഹേഹി ധമ്മകഥികാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപിതോ, ഏവം അഹമ്പി അനാഗതേ ഏകസ്സ ബുദ്ധസ്സ സാസനേ ധമ്മകഥികാനം അഗ്ഗോ ഭവേയ്യ’’ന്തി പത്ഥനം അകാസി. സത്ഥാ അനാഗതം ഓലോകേത്വാ തസ്സ പത്ഥനായ സമിജ്ഝനഭാവം ദിസ്വാ ‘‘അനാഗതേ കപ്പസതസഹസ്സമത്ഥകേ ഗോതമോ നാമ ബുദ്ധോ ഉപ്പജ്ജിസ്സതി, തസ്സ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ ത്വം ധമ്മകഥികാനം അഗ്ഗോ ഭവിസ്സസീ’’തി ബ്യാകാസി.
Ajjhāyakomantadharotiādikaṃ āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato uppattito puretarameva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā anukkamena viññutaṃ patto. Aparabhāge padumuttare bhagavati uppajjitvā bodhaneyyānaṃ dhammaṃ desente heṭṭhā vuttanayena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante nisīditvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā desanāvasāne uṭṭhitāya parisāya satthāraṃ upasaṅkamitvā nimantetvā heṭṭhā vuttanayena mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ evamāha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, yathā paneso bhikkhu sattamadivasamatthake tumhehi dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane dhammakathikānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane pabbajitvā tvaṃ dhammakathikānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākāsi.
സോ യാവതായുകം കല്യാണകമ്മം കത്വാ തതോ ചുതോ കപ്പസതസഹസ്സം പുഞ്ഞസമ്ഭാരം സമ്ഭരന്തോ ദേവമനുസ്സേസു സംസരിത്വാ അമ്ഹാകം ഭഗവതോ കാലേ കപിലവത്ഥുനഗരസ്സ അവിദൂരേ ദോണവത്ഥുനാമകേ ബ്രാഹ്മണഗാമേ ബ്രാഹ്മണമഹാസാലകുലേ അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞത്ഥേരസ്സ ഭാഗിനേയ്യോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. തസ്സ പുണ്ണോതി നാമം അകംസു. സോ സത്ഥരി അഭിസമ്ബോധിം പത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കേ അനുക്കമേന രാജഗഹം ഉപനിസ്സായ വിഹരന്തേ അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ ലദ്ധൂപസമ്പദോ പധാനമനുയുഞ്ജന്തോ സബ്ബം പബ്ബജിതകിച്ചം മത്ഥകം പാപേത്വാ ‘‘ദസബലസ്സ സന്തികം ഗമിസ്സാമീ’’തി മാതുലത്ഥേരേന സദ്ധിം സത്ഥു സന്തികം ആഗന്ത്വാ കപിലവത്ഥുസാമന്തായേവ ഓഹിയിത്വാ യോനിസോ മനസികാരേ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി.
So yāvatāyukaṃ kalyāṇakammaṃ katvā tato cuto kappasatasahassaṃ puññasambhāraṃ sambharanto devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule aññāsikoṇḍaññattherassa bhāgineyyo hutvā nibbatti. Tassa puṇṇoti nāmaṃ akaṃsu. So satthari abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke anukkamena rājagahaṃ upanissāya viharante aññāsikoṇḍaññassa santike pabbajitvā laddhūpasampado padhānamanuyuñjanto sabbaṃ pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetvā ‘‘dasabalassa santikaṃ gamissāmī’’ti mātulattherena saddhiṃ satthu santikaṃ āgantvā kapilavatthusāmantāyeva ohiyitvā yoniso manasikāre kammaṃ karonto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
തസ്സ പന പുണ്ണത്ഥേരസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിതാ കുലപുത്താ പഞ്ചസതാ അഹേസും. ഥേരോ തേ ദസകഥാവത്ഥൂഹി ഓവദി. തേപി സബ്ബേ ദസകഥാവത്ഥൂഹി ഓവദിതാ തസ്സ ഓവാദേ ഠത്വാ അരഹത്തം പാപുണിത്വാ അത്തനോ പബ്ബജിതകിച്ചം മത്ഥകപ്പത്തം ഞത്വാ ഉപജ്ഝായം ഉപസങ്കമിത്വാ ആഹംസു – ‘‘ഭന്തേ, മയം പബ്ബജിതകിച്ചസ്സ മത്ഥകം പത്താ, ദസന്നഞ്ച കഥാവത്ഥൂനം ലാഭിനോ, സമയോ ദാനി നോ ദസബലം പസ്സിതു’’ന്തി, ഥേരോ തേസം വചനം സുത്വാ ചിന്തേസി – ‘‘മയ്ഹം ദസകഥാവത്ഥുലാഭിതം സത്ഥാ ജാനാതി. അഹം ധമ്മം ദേസേന്തോ ദസകഥാവത്ഥൂനി അമുഞ്ചിത്വാവ ദേസേമി, മയി ച ഗച്ഛന്തേ സബ്ബേപിമേ ഭിക്ഖൂ മം പരിവാരേത്വാ ഗച്ഛിസ്സന്തി, ഏവം മേ ഗണേന സദ്ധിം ഗന്ത്വാ അയുത്തം ദസബലം പസ്സിതും, ഇമേ താവ ദസബലം പസ്സിതും ഗച്ഛന്തൂ’’തി. അഥ തേ ഏവമാഹ – ‘‘ആവുസോ, തുമ്ഹേ പുരതോ ഗന്ത്വാ ദസബലം പസ്സഥ, മമ വചനേന തഥാഗതസ്സ പാദേ വന്ദഥ, അഹമ്പി തുമ്ഹാകം ഗതമഗ്ഗേന ആഗച്ഛിസ്സാമീ’’തി. തേപി ഥേരാ സബ്ബേ ദസബലസ്സ ജാതിഭൂമിരട്ഠവാസിനോ സബ്ബേ ഖീണാസവാ സബ്ബേ ദസകഥാവത്ഥുലാഭിനോ ഉപജ്ഝായസ്സ ഓവാദം അച്ഛിന്ദിത്വാ ഥേരം വന്ദിത്വാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരന്താ സട്ഠിയോജനമഗ്ഗം അതിക്കമ്മ രാജഗഹേ വേളുവനമഹാവിഹാരം ഗന്ത്വാ ദസബലസ്സ പാദേ വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ആചിണ്ണം ഖോ പനേതം ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ആഗന്തുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം പടിസമ്മോദിതുന്തി ഭഗവാ തേഹി സദ്ധിം ‘‘കച്ചി, ഭിക്ഖവേ, ഖമനീയ’’ന്തിആദിനാ നയേന മധുരപടിസന്ഥാരം കത്വാ ‘‘കുതോ ച തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, ആഗതത്ഥാ’’തി പുച്ഛിത്വാ പുന തേഹി ‘‘ജാതിഭൂമിതോ’’തി വുത്തേ ‘‘കോ നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ജാതിഭൂമിയം ജാതിഭൂമകാനം ഭിക്ഖൂനം സബ്രഹ്മചാരീനം ഏവം സമ്ഭാവിതോ ‘അത്തനാ ച അപ്പിച്ഛോ അപ്പിച്ഛകഥഞ്ച ഭിക്ഖൂനം കത്താ’’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൨൫൨) ദസകഥാവത്ഥുലാഭിം ഭിക്ഖും പുച്ഛി. തേപി ‘‘പുണ്ണോ നാമ, ഭന്തേ, ആയസ്മാ മന്താണിപുത്തോ’’തി ആരോചയിംസു.
Tassa pana puṇṇattherassa santike pabbajitā kulaputtā pañcasatā ahesuṃ. Thero te dasakathāvatthūhi ovadi. Tepi sabbe dasakathāvatthūhi ovaditā tassa ovāde ṭhatvā arahattaṃ pāpuṇitvā attano pabbajitakiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘bhante, mayaṃ pabbajitakiccassa matthakaṃ pattā, dasannañca kathāvatthūnaṃ lābhino, samayo dāni no dasabalaṃ passitu’’nti, thero tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi – ‘‘mayhaṃ dasakathāvatthulābhitaṃ satthā jānāti. Ahaṃ dhammaṃ desento dasakathāvatthūni amuñcitvāva desemi, mayi ca gacchante sabbepime bhikkhū maṃ parivāretvā gacchissanti, evaṃ me gaṇena saddhiṃ gantvā ayuttaṃ dasabalaṃ passituṃ, ime tāva dasabalaṃ passituṃ gacchantū’’ti. Atha te evamāha – ‘‘āvuso, tumhe purato gantvā dasabalaṃ passatha, mama vacanena tathāgatassa pāde vandatha, ahampi tumhākaṃ gatamaggena āgacchissāmī’’ti. Tepi therā sabbe dasabalassa jātibhūmiraṭṭhavāsino sabbe khīṇāsavā sabbe dasakathāvatthulābhino upajjhāyassa ovādaṃ acchinditvā theraṃ vanditvā anupubbena cārikaṃ carantā saṭṭhiyojanamaggaṃ atikkamma rājagahe veḷuvanamahāvihāraṃ gantvā dasabalassa pāde vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Āciṇṇaṃ kho panetaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ āgantukehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammoditunti bhagavā tehi saddhiṃ ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīya’’ntiādinā nayena madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto ca tumhe, bhikkhave, āgatatthā’’ti pucchitvā puna tehi ‘‘jātibhūmito’’ti vutte ‘‘ko nu kho, bhikkhave, jātibhūmiyaṃ jātibhūmakānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīnaṃ evaṃ sambhāvito ‘attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā’’’ti (ma. ni. 1.252) dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchi. Tepi ‘‘puṇṇo nāma, bhante, āyasmā mantāṇiputto’’ti ārocayiṃsu.
തേസം കഥം സുത്വാ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഥേരം ദസ്സനകാമോ അഹോസി. അഥ സത്ഥാ രാജഗഹതോ സാവത്ഥിം അഗമാസി. പുണ്ണത്ഥേരോപി ദസബലസ്സ തത്ഥ ആഗതഭാവം സുത്വാ ‘‘സത്ഥാരം പസ്സിസ്സാമീ’’തി ഗന്ത്വാ അന്തോഗന്ധകുടിയംയേവ തഥാഗതം സമ്പാപുണി. സത്ഥാ തസ്സ ധമ്മം ദേസേസി. ഥേരോ ധമ്മം സുത്വാ ദസബലം വന്ദിത്വാ പടിസല്ലാനത്ഥായ അന്ധവനം ഗന്ത്വാ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ ദിവാവിഹാരം നിസീദി. സാരിപുത്തത്ഥേരോപി തസ്സാഗമനം സുത്വാ സീസാനുലോകികോ ഗന്ത്വാ ഓകാസം സല്ലക്ഖേത്വാ തസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നകം ഉപസങ്കമിത്വാ ഥേരേന സദ്ധിം സമ്മോദിത്വാ തം വിസുദ്ധിക്കമം (മ॰ നി॰ ൧.൨൫൭) പുച്ഛി. സോപിസ്സ പുച്ഛിതപുച്ഛിതം ബ്യാകരോന്തോ രഥവിനീതൂപമായ അതിവിയ ചിത്തം ആരാധേസി. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞസ്സ സുഭാസിതം സമനുമോദിംസു.
Tesaṃ kathaṃ sutvā āyasmā sāriputto theraṃ dassanakāmo ahosi. Atha satthā rājagahato sāvatthiṃ agamāsi. Puṇṇattheropi dasabalassa tattha āgatabhāvaṃ sutvā ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti gantvā antogandhakuṭiyaṃyeva tathāgataṃ sampāpuṇi. Satthā tassa dhammaṃ desesi. Thero dhammaṃ sutvā dasabalaṃ vanditvā paṭisallānatthāya andhavanaṃ gantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Sāriputtattheropi tassāgamanaṃ sutvā sīsānulokiko gantvā okāsaṃ sallakkhetvā tasmiṃ rukkhamūle nisinnakaṃ upasaṅkamitvā therena saddhiṃ sammoditvā taṃ visuddhikkamaṃ (ma. ni. 1.257) pucchi. Sopissa pucchitapucchitaṃ byākaronto rathavinītūpamāya ativiya cittaṃ ārādhesi. Te aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsu.
൪൩൪. അഥ നം സത്ഥാ അപരഭാഗേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ മജ്ഝേ നിസിന്നോ ഥേരം ‘‘ഏതദഗ്ഗം, ഭിക്ഖവേ , മമ സാവകാനം ഭിക്ഖൂനം ധമ്മകഥികാനം യദിദം പുണ്ണോ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൧൮൮, ൧൯൬) ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി. സോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സവസേന പുബ്ബചരിതാപദാനം വിഭാവേന്തോ അജ്ഝായകോതിആദിമാഹ. തത്ഥ അജ്ഝായകോതി അനേകബ്രാഹ്മണാനം വാചേതാ സിക്ഖാപേതാ. മന്തധരോതി മന്താനം ധാരേതാതി അത്ഥോ, വേദസങ്ഖാതസ്സ ചതുത്ഥവേദസ്സ സജ്ഝായനസവനദാനാനം വസേന ധാരേതാതി വുത്തം ഹോതി. തിണ്ണം വേദാനന്തി ഇരുവേദയജുവേദസാമവേദസങ്ഖാതാനം തിണ്ണം വേദാനം ഞാണേന ധാരേതബ്ബതാ ‘‘വേദോ’’തി ലദ്ധനാമേസു തീസു വേദഗന്ഥേസു പാരം പരിയോസാനം ഗതോതി അത്ഥോ . പുരക്ഖതോമ്ഹി സിസ്സേഹീതി മമ നിച്ചപരിവാരഭൂതേഹി സിസ്സേഹി പരിവുതോ അഹം അമ്ഹി. ഉപഗച്ഛിം നരുത്തമന്തി നരാനം ഉത്തമം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിം, സമീപം ഗതോതി അത്ഥോ. സേസം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
434. Atha naṃ satthā aparabhāge bhikkhusaṅghassa majjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave , mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ yadidaṃ puṇṇo’’ti (a. ni. 1.188, 196) etadagge ṭhapesi. So pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ vibhāvento ajjhāyakotiādimāha. Tattha ajjhāyakoti anekabrāhmaṇānaṃ vācetā sikkhāpetā. Mantadharoti mantānaṃ dhāretāti attho, vedasaṅkhātassa catutthavedassa sajjhāyanasavanadānānaṃ vasena dhāretāti vuttaṃ hoti. Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ ñāṇena dhāretabbatā ‘‘vedo’’ti laddhanāmesu tīsu vedaganthesu pāraṃ pariyosānaṃ gatoti attho . Purakkhatomhi sissehīti mama niccaparivārabhūtehi sissehi parivuto ahaṃ amhi. Upagacchiṃ naruttamanti narānaṃ uttamaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamiṃ, samīpaṃ gatoti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.
൪൩൮. അഭിധമ്മനയഞ്ഞൂഹന്തി അഹം തദാ തസ്സ ബുദ്ധസ്സ കാലേ അഭിധമ്മനയകോവിദോതി അത്ഥോ. കഥാവത്ഥുവിസുദ്ധിയാതി കഥാവത്ഥുപ്പകരണേ വിസുദ്ധിയാ ഛേകോ, അപ്പിച്ഛസന്തുട്ഠികഥാദീസു ദസസു കഥാവത്ഥൂസു വാ ഛേകോ, തായ കഥാവത്ഥുവിസുദ്ധിയാ സബ്ബേസം യതിജനാനം പണ്ഡിതാനം വിഞ്ഞാപേത്വാന ബോധേത്വാന അനാസവോ നിക്കിലേസോ വിഹരാമി വാസം കപ്പേമി.
438.Abhidhammanayaññūhanti ahaṃ tadā tassa buddhassa kāle abhidhammanayakovidoti attho. Kathāvatthuvisuddhiyāti kathāvatthuppakaraṇe visuddhiyā cheko, appicchasantuṭṭhikathādīsu dasasu kathāvatthūsu vā cheko, tāya kathāvatthuvisuddhiyā sabbesaṃ yatijanānaṃ paṇḍitānaṃ viññāpetvāna bodhetvāna anāsavo nikkileso viharāmi vāsaṃ kappemi.
൪൩൯. ഇതോ പഞ്ചസതേ കപ്പേതി ഇതോ പഞ്ചബുദ്ധപടിമണ്ഡിതതോ ഭദ്ദകപ്പതോ പഞ്ചസതേ കപ്പേ സുപ്പകാസകാ സുട്ഠു പാകടാ ചക്കരതനാദി സത്തഹി രതനേഹി സമ്പന്നാ ജമ്ബുദീപാദിചതുദീപമ്ഹി ഇസ്സരാ പധാനാ ചതുരോ ചത്താരോ ചക്കവത്തിരാജാനോ അഹേസുന്തി അത്ഥോ. സേസം വുത്തനയമേവാതി.
439.Ito pañcasate kappeti ito pañcabuddhapaṭimaṇḍitato bhaddakappato pañcasate kappe suppakāsakā suṭṭhu pākaṭā cakkaratanādi sattahi ratanehi sampannā jambudīpādicatudīpamhi issarā padhānā caturo cattāro cakkavattirājāno ahesunti attho. Sesaṃ vuttanayamevāti.
പുണ്ണമന്താണിപുത്തത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
Puṇṇamantāṇiputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / അപദാനപാളി • Apadānapāḷi / ൩-൫. പുണ്ണമന്താണിപുത്തത്ഥേരഅപദാനം • 3-5. Puṇṇamantāṇiputtattheraapadānaṃ