Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౬. పుణ్ణమాసత్థేరగాథావణ్ణనా

    6. Puṇṇamāsattheragāthāvaṇṇanā

    పఞ్చ నీవరణే హిత్వాతిఆదికా ఆయస్మతో పుణ్ణమాసత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో తిస్సస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థరి అరఞ్ఞే విహరన్తే పంసుకూలచీవరం దుమసాఖాయ లగ్గేత్వా గన్ధకుటిం పవిట్ఠే ధనుహత్థో గహనం పవిట్ఠో సత్థు పంసుకూలం దిస్వా పసన్నమానసో ధనుం నిక్ఖిపిత్వా బుద్ధగుణే అనుస్సరిత్వా పంసుకూలం వన్ది. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం కుటుమ్బియకులే నిబ్బత్తి. తస్స కిర జాతదివసే తస్మిం గేహే సబ్బభాజనాని సువణ్ణరతనమయేహి మాసేహి పరిపుణ్ణానేవ అహేసుం. తేనస్స పుణ్ణమాసోత్వేవ నామం అకంసు. సో వయప్పత్తో దారపరిగ్గహం కత్వా ఏకస్మిం పుత్తే ఉప్పన్నే ఘరావాసం పహాయ పబ్బజిత్వా గామకావాసే వసన్తో ఘటేన్తో వాయమన్తో ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౪౯.౧-౮) –

    Pañca nīvaraṇe hitvātiādikā āyasmato puṇṇamāsattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthari araññe viharante paṃsukūlacīvaraṃ dumasākhāya laggetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dhanuhattho gahanaṃ paviṭṭho satthu paṃsukūlaṃ disvā pasannamānaso dhanuṃ nikkhipitvā buddhaguṇe anussaritvā paṃsukūlaṃ vandi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbatti. Tassa kira jātadivase tasmiṃ gehe sabbabhājanāni suvaṇṇaratanamayehi māsehi paripuṇṇāneva ahesuṃ. Tenassa puṇṇamāsotveva nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto dārapariggahaṃ katvā ekasmiṃ putte uppanne gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā gāmakāvāse vasanto ghaṭento vāyamanto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.1-8) –

    ‘‘తిస్సో నామాసి భగవా, సయమ్భూ అగ్గపుగ్గలో;

    ‘‘Tisso nāmāsi bhagavā, sayambhū aggapuggalo;

    పంసుకూలం ఠపేత్వాన, విహారం పావిసీ జినో.

    Paṃsukūlaṃ ṭhapetvāna, vihāraṃ pāvisī jino.

    ‘‘వినతం ధనుమాదాయ, భక్ఖత్థాయ చరిం అహం;

    ‘‘Vinataṃ dhanumādāya, bhakkhatthāya cariṃ ahaṃ;

    మణ్డలగ్గం గహేత్వాన, కాననం పావిసిం అహం.

    Maṇḍalaggaṃ gahetvāna, kānanaṃ pāvisiṃ ahaṃ.

    ‘‘తత్థద్దసం పంసుకూలం, దుమగ్గే లగ్గితం తదా;

    ‘‘Tatthaddasaṃ paṃsukūlaṃ, dumagge laggitaṃ tadā;

    చాపం తత్థేవ నిక్ఖిప్ప, సిరే కత్వాన అఞ్జలిం.

    Cāpaṃ tattheva nikkhippa, sire katvāna añjaliṃ.

    ‘‘పసన్నచిత్తో సుమనో, విపులాయ చ పీతియా;

    ‘‘Pasannacitto sumano, vipulāya ca pītiyā;

    బుద్ధసేట్ఠం సరిత్వాన, పంసుకూలం అవన్దహం.

    Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, paṃsukūlaṃ avandahaṃ.

    ‘‘ద్వేనవుతే ఇతో కప్పే, పంసుకూలమవన్దహం;

    ‘‘Dvenavute ito kappe, paṃsukūlamavandahaṃ;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, వన్దనాయ ఇదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, vandanāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ఛళభిఞ్ఞో పన హుత్వా సావత్థిం ఉపగన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా సుసానే వసతి, తస్స చ అచిరాగతస్సేవ సతో పుత్తో కాలమకాసి. దారకమాతా థేరస్స ఆగతభావం సుత్వా, ‘‘మా ఇదం అపుత్తకం సాపతేయ్యం రాజానో హరేయ్యు’’న్తి తం ఉప్పబ్బాజేతుకామా మహతా పరివారేన థేరస్స సన్తికం గన్త్వా పటిసన్థారం కత్వా పలోభేతుం ఆరభి. థేరో అత్తనో వీతరాగభావజానాపనత్థం ఆకాసే ఠత్వా అత్తనో పటిపత్తికిత్తనముఖేన తస్సా ధమ్మం దేసేన్తో –

    Chaḷabhiñño pana hutvā sāvatthiṃ upagantvā satthāraṃ vanditvā susāne vasati, tassa ca acirāgatasseva sato putto kālamakāsi. Dārakamātā therassa āgatabhāvaṃ sutvā, ‘‘mā idaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājāno hareyyu’’nti taṃ uppabbājetukāmā mahatā parivārena therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā palobhetuṃ ārabhi. Thero attano vītarāgabhāvajānāpanatthaṃ ākāse ṭhatvā attano paṭipattikittanamukhena tassā dhammaṃ desento –

    ౧౭౧.

    171.

    ‘‘పఞ్చ నీవరణే హిత్వా, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;

    ‘‘Pañca nīvaraṇe hitvā, yogakkhemassa pattiyā;

    ధమ్మాదాసం గహేత్వాన, ఞాణదస్సనమత్తనో.

    Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanamattano.

    ౧౭౨.

    172.

    ‘‘పచ్చవేక్ఖిం ఇమం కాయం, సబ్బం సన్తరబాహిరం;

    ‘‘Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, sabbaṃ santarabāhiraṃ;

    అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చ, తుచ్ఛో కాయో అదిస్సథా’’తి. –

    Ajjhattañca bahiddhā ca, tuccho kāyo adissathā’’ti. –

    గాథాద్వయం అభాసి.

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    తత్థ పఞ్చ నీవరణే హిత్వాతి కామచ్ఛన్దాదికే పఞ్చ నీవరణే పహాయ ఝానాధిగమేన విద్ధంసేత్వా. యోగక్ఖేమస్స పత్తియాతి కామయోగాదీహి చతూహి యోగేహి ఖేమస్స అనుపద్దుతస్స నిబ్బానస్స అధిగమాయ. ధమ్మాదాసన్తి ధమ్మభూతం ఆదాసం. యథా హి ఆదాసో ఓలోకేన్తస్స రూపకాయే గుణాగుణం ఆదంసేతి, ఏవం విపస్సనాసఙ్ఖాతో ధమ్మానం సామఞ్ఞవిసేసావబోధనతో ఞాణదస్సనభూతో ధమ్మాదాసో విపస్సన్తస్స వోదానసంకిలేసధమ్మవిభావనేన తప్పహానసాధనేన చ విసేసతో నామకాయే గుణం ఆదంసేతి. తేనాహ –

    Tattha pañca nīvaraṇe hitvāti kāmacchandādike pañca nīvaraṇe pahāya jhānādhigamena viddhaṃsetvā. Yogakkhemassa pattiyāti kāmayogādīhi catūhi yogehi khemassa anupaddutassa nibbānassa adhigamāya. Dhammādāsanti dhammabhūtaṃ ādāsaṃ. Yathā hi ādāso olokentassa rūpakāye guṇāguṇaṃ ādaṃseti, evaṃ vipassanāsaṅkhāto dhammānaṃ sāmaññavisesāvabodhanato ñāṇadassanabhūto dhammādāso vipassantassa vodānasaṃkilesadhammavibhāvanena tappahānasādhanena ca visesato nāmakāye guṇaṃ ādaṃseti. Tenāha –

    ‘‘ధమ్మాదాసం గహేత్వాన, ఞాణదస్సనమత్తనో;

    ‘‘Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanamattano;

    పచ్చవేక్ఖిం ఇమం కాయం, సబ్బం సన్తరబాహిర’’న్తి. –

    Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, sabbaṃ santarabāhira’’nti. –

    ఇమం కాయం ధమ్మసమూహం మమ అత్తభావం అజ్ఝత్తికబాహిరాయతనభావతో సన్తరబాహిరం సబ్బం అనవసేసం ధమ్మాదాసం గహేత్వా ‘‘అనిచ్చ’’న్తిపి ‘‘దుక్ఖ’’న్తిపి ‘‘అనత్తా’’తిపి పతిఅవేక్ఖిం ఞాణచక్ఖునా పస్సిం. ఏవం పస్సతా చ మయా అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చాతి అత్తనో సన్తానే పరసన్తానే చ తుచ్ఛో కాయో అదిస్సథ నిచ్చసారాదివిరహితో తుచ్ఛో ఖన్ధపఞ్చకసఙ్ఖాతో అత్తభావకాయో ఞాణచక్ఖునా యాథావతో అపస్సిత్థ. సకలమ్పి హి ఖన్ధపఞ్చకం ‘‘అవిజ్జానివుతస్స, భిక్ఖవే, బాలస్స తణ్హాసంయుత్తస్స ఏవమయం కాయో సముదాగతో’’తిఆదీసు (సం॰ ని॰ ౨.౧౯) ‘‘కాయో’’తి వుచ్చతి. ‘‘అదిస్సథా’’తి చ ఇమినా యదేవ కాయే దట్ఠబ్బం, తం దిట్ఠం, న దానిస్స కిఞ్చి మయా పస్సితబ్బం అత్థీతి కతకిచ్చతం దస్సేన్తో అఞ్ఞం బ్యాకాసి. ఏవం థేరో ఇమాహి గాథాహి పురాణదుతియికాయ ధమ్మం దేసేత్వా తం సరణేసు చ సీలేసు చ సమ్పతిట్ఠాపేత్వా ఉయ్యోజేసి.

    Imaṃ kāyaṃ dhammasamūhaṃ mama attabhāvaṃ ajjhattikabāhirāyatanabhāvato santarabāhiraṃ sabbaṃ anavasesaṃ dhammādāsaṃ gahetvā ‘‘anicca’’ntipi ‘‘dukkha’’ntipi ‘‘anattā’’tipi patiavekkhiṃ ñāṇacakkhunā passiṃ. Evaṃ passatā ca mayā ajjhattañca bahiddhā cāti attano santāne parasantāne ca tuccho kāyo adissatha niccasārādivirahito tuccho khandhapañcakasaṅkhāto attabhāvakāyo ñāṇacakkhunā yāthāvato apassittha. Sakalampi hi khandhapañcakaṃ ‘‘avijjānivutassa, bhikkhave, bālassa taṇhāsaṃyuttassa evamayaṃ kāyo samudāgato’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.19) ‘‘kāyo’’ti vuccati. ‘‘Adissathā’’ti ca iminā yadeva kāye daṭṭhabbaṃ, taṃ diṭṭhaṃ, na dānissa kiñci mayā passitabbaṃ atthīti katakiccataṃ dassento aññaṃ byākāsi. Evaṃ thero imāhi gāthāhi purāṇadutiyikāya dhammaṃ desetvā taṃ saraṇesu ca sīlesu ca sampatiṭṭhāpetvā uyyojesi.

    పుణ్ణమాసత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Puṇṇamāsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. పుణ్ణమాసత్థేరగాథా • 6. Puṇṇamāsattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact