Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ੬. ਪੁਣ੍ਣਮਾਸਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    6. Puṇṇamāsattheragāthāvaṇṇanā

    ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਹਿਤ੍વਾਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਪੁਣ੍ਣਮਾਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਰਿ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਂ ਦੁਮਸਾਖਾਯ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਧਨੁਹਤ੍ਥੋ ਗਹਨਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਸਤ੍ਥੁ ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਧਨੁਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਪਂਸੁਕੂਲਂ વਨ੍ਦਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਜਾਤਦਿવਸੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗੇਹੇ ਸਬ੍ਬਭਾਜਨਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਰਤਨਮਯੇਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨੇવ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਪੁਣ੍ਣਮਾਸੋਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਦਾਰਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਘਰਾવਾਸਂ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਗਾਮਕਾવਾਸੇ વਸਨ੍ਤੋ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੪੯.੧-੮) –

    Pañca nīvaraṇe hitvātiādikā āyasmato puṇṇamāsattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthari araññe viharante paṃsukūlacīvaraṃ dumasākhāya laggetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dhanuhattho gahanaṃ paviṭṭho satthu paṃsukūlaṃ disvā pasannamānaso dhanuṃ nikkhipitvā buddhaguṇe anussaritvā paṃsukūlaṃ vandi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kuṭumbiyakule nibbatti. Tassa kira jātadivase tasmiṃ gehe sabbabhājanāni suvaṇṇaratanamayehi māsehi paripuṇṇāneva ahesuṃ. Tenassa puṇṇamāsotveva nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto dārapariggahaṃ katvā ekasmiṃ putte uppanne gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā gāmakāvāse vasanto ghaṭento vāyamanto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.1-8) –

    ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮਾਸਿ ਭਗવਾ, ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ।

    ‘‘Tisso nāmāsi bhagavā, sayambhū aggapuggalo;

    ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਠਪੇਤ੍વਾਨ, વਿਹਾਰਂ ਪਾવਿਸੀ ਜਿਨੋ॥

    Paṃsukūlaṃ ṭhapetvāna, vihāraṃ pāvisī jino.

    ‘‘વਿਨਤਂ ਧਨੁਮਾਦਾਯ, ਭਕ੍ਖਤ੍ਥਾਯ ਚਰਿਂ ਅਹਂ।

    ‘‘Vinataṃ dhanumādāya, bhakkhatthāya cariṃ ahaṃ;

    ਮਣ੍ਡਲਗ੍ਗਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਕਾਨਨਂ ਪਾવਿਸਿਂ ਅਹਂ॥

    Maṇḍalaggaṃ gahetvāna, kānanaṃ pāvisiṃ ahaṃ.

    ‘‘ਤਤ੍ਥਦ੍ਦਸਂ ਪਂਸੁਕੂਲਂ, ਦੁਮਗ੍ਗੇ ਲਗ੍ਗਿਤਂ ਤਦਾ।

    ‘‘Tatthaddasaṃ paṃsukūlaṃ, dumagge laggitaṃ tadā;

    ਚਾਪਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਨਿਕ੍ਖਿਪ੍ਪ, ਸਿਰੇ ਕਤ੍વਾਨ ਅਞ੍ਜਲਿਂ॥

    Cāpaṃ tattheva nikkhippa, sire katvāna añjaliṃ.

    ‘‘ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, વਿਪੁਲਾਯ ਚ ਪੀਤਿਯਾ।

    ‘‘Pasannacitto sumano, vipulāya ca pītiyā;

    ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਂ ਸਰਿਤ੍વਾਨ, ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਅવਨ੍ਦਹਂ॥

    Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, paṃsukūlaṃ avandahaṃ.

    ‘‘ਦ੍વੇਨવੁਤੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਪਂਸੁਕੂਲਮવਨ੍ਦਹਂ।

    ‘‘Dvenavute ito kappe, paṃsukūlamavandahaṃ;

    ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, વਨ੍ਦਨਾਯ ਇਦਂ ਫਲਂ॥

    Duggatiṃ nābhijānāmi, vandanāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸੁਸਾਨੇ વਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਚਿਰਾਗਤਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਦਾਰਕਮਾਤਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਆਗਤਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ, ‘‘ਮਾ ਇਦਂ ਅਪੁਤ੍ਤਕਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਰਾਜਾਨੋ ਹਰੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਤਂ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਕਾਮਾ ਮਹਤਾ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਪਲੋਭੇਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વੀਤਰਾਗਭਾવਜਾਨਾਪਨਤ੍ਥਂ ਆਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਿਤ੍ਤਨਮੁਖੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ –

    Chaḷabhiñño pana hutvā sāvatthiṃ upagantvā satthāraṃ vanditvā susāne vasati, tassa ca acirāgatasseva sato putto kālamakāsi. Dārakamātā therassa āgatabhāvaṃ sutvā, ‘‘mā idaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājāno hareyyu’’nti taṃ uppabbājetukāmā mahatā parivārena therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā palobhetuṃ ārabhi. Thero attano vītarāgabhāvajānāpanatthaṃ ākāse ṭhatvā attano paṭipattikittanamukhena tassā dhammaṃ desento –

    ੧੭੧.

    171.

    ‘‘ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਹਿਤ੍વਾ, ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਯਾ।

    ‘‘Pañca nīvaraṇe hitvā, yogakkhemassa pattiyā;

    ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਨੋ॥

    Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanamattano.

    ੧੭੨.

    172.

    ‘‘ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰਂ।

    ‘‘Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, sabbaṃ santarabāhiraṃ;

    ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ, ਤੁਚ੍ਛੋ ਕਾਯੋ ਅਦਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ॥ –

    Ajjhattañca bahiddhā ca, tuccho kāyo adissathā’’ti. –

    ਗਾਥਾਦ੍વਯਂ ਅਭਾਸਿ।

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਹਿਤ੍વਾਤਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦਿਕੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਝਾਨਾਧਿਗਮੇਨ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ। ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਕਾਮਯੋਗਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਯੋਗੇਹਿ ਖੇਮਸ੍ਸ ਅਨੁਪਦ੍ਦੁਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ। ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਭੂਤਂ ਆਦਾਸਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਆਦਾਸੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਕਾਯੇ ਗੁਣਾਗੁਣਂ ਆਦਂਸੇਤਿ, ਏવਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਾਮਞ੍ਞવਿਸੇਸਾવਬੋਧਨਤੋ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਾਦਾਸੋ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ વੋਦਾਨਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮવਿਭਾવਨੇਨ ਤਪ੍ਪਹਾਨਸਾਧਨੇਨ ਚ વਿਸੇਸਤੋ ਨਾਮਕਾਯੇ ਗੁਣਂ ਆਦਂਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ –

    Tattha pañca nīvaraṇe hitvāti kāmacchandādike pañca nīvaraṇe pahāya jhānādhigamena viddhaṃsetvā. Yogakkhemassa pattiyāti kāmayogādīhi catūhi yogehi khemassa anupaddutassa nibbānassa adhigamāya. Dhammādāsanti dhammabhūtaṃ ādāsaṃ. Yathā hi ādāso olokentassa rūpakāye guṇāguṇaṃ ādaṃseti, evaṃ vipassanāsaṅkhāto dhammānaṃ sāmaññavisesāvabodhanato ñāṇadassanabhūto dhammādāso vipassantassa vodānasaṃkilesadhammavibhāvanena tappahānasādhanena ca visesato nāmakāye guṇaṃ ādaṃseti. Tenāha –

    ‘‘ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਨੋ।

    ‘‘Dhammādāsaṃ gahetvāna, ñāṇadassanamattano;

    ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Paccavekkhiṃ imaṃ kāyaṃ, sabbaṃ santarabāhira’’nti. –

    ਇਮਂ ਕਾਯਂ ਧਮ੍ਮਸਮੂਹਂ ਮਮ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਾਯਤਨਭਾવਤੋ ਸਨ੍ਤਰਬਾਹਿਰਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਨવਸੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ‘‘ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ‘‘ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿਪਿ ਪਤਿਅવੇਕ੍ਖਿਂ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਿਂ। ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤਾ ਚ ਮਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇ ਚ ਤੁਚ੍ਛੋ ਕਾਯੋ ਅਦਿਸ੍ਸਥ ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਾਦਿવਿਰਹਿਤੋ ਤੁਚ੍ਛੋ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਕਾਯੋ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਪਸ੍ਸਿਤ੍ਥ। ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਹਿ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿવੁਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਮਯਂ ਕਾਯੋ ਸਮੁਦਾਗਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੯) ‘‘ਕਾਯੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਅਦਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ ਚ ਇਮਿਨਾ ਯਦੇવ ਕਾਯੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਨ ਦਾਨਿਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਯਾ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕਤਕਿਚ੍ਚਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਏવਂ ਥੇਰੋ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸਰਣੇਸੁ ਚ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਸਮ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ।

    Imaṃ kāyaṃ dhammasamūhaṃ mama attabhāvaṃ ajjhattikabāhirāyatanabhāvato santarabāhiraṃ sabbaṃ anavasesaṃ dhammādāsaṃ gahetvā ‘‘anicca’’ntipi ‘‘dukkha’’ntipi ‘‘anattā’’tipi patiavekkhiṃ ñāṇacakkhunā passiṃ. Evaṃ passatā ca mayā ajjhattañca bahiddhā cāti attano santāne parasantāne ca tuccho kāyo adissatha niccasārādivirahito tuccho khandhapañcakasaṅkhāto attabhāvakāyo ñāṇacakkhunā yāthāvato apassittha. Sakalampi hi khandhapañcakaṃ ‘‘avijjānivutassa, bhikkhave, bālassa taṇhāsaṃyuttassa evamayaṃ kāyo samudāgato’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.19) ‘‘kāyo’’ti vuccati. ‘‘Adissathā’’ti ca iminā yadeva kāye daṭṭhabbaṃ, taṃ diṭṭhaṃ, na dānissa kiñci mayā passitabbaṃ atthīti katakiccataṃ dassento aññaṃ byākāsi. Evaṃ thero imāhi gāthāhi purāṇadutiyikāya dhammaṃ desetvā taṃ saraṇesu ca sīlesu ca sampatiṭṭhāpetvā uyyojesi.

    ਪੁਣ੍ਣਮਾਸਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Puṇṇamāsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੬. ਪੁਣ੍ਣਮਾਸਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 6. Puṇṇamāsattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact