Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೪. ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
4. Puṇṇattheragāthāvaṇṇanā
ಸಬ್ಭಿರೇವ ಸಮಾಸೇಥಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ದಸಬಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಕಾಲೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ವುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮೇನ ನಾಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇಮಿ। ಯಥಾ ಪನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಇತೋ ಸತ್ತಮದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತೋ, ಏವಂ ಅಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
Sabbhirevasamāsethāti āyasmato puṇṇattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa dasabalassa uppattito puretarameva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatto anukkamena viññutaṃ patto satthari loke uppajjante ekadivasaṃ buddhānaṃ dhammadesanākāle heṭṭhā vuttanayena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante nisīditvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā desanāvasāne vuṭṭhitāya parisāya satthāraṃ upasaṅkamitvā nimantetvā heṭṭhā vuttanayeneva mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ evamāha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārakammena nāññaṃ sampattiṃ patthemi. Yathā pana so bhikkhu ito sattamadivasamatthake dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane dhammakathikānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ pabbajitvā dhammakathikānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākāsi.
ಸೋ ತತ್ಥ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪುಞ್ಞಞಾಣಸಮ್ಭಾರಂ ಸಮ್ಭರನ್ತೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ದೋಣವತ್ಥುನಾಮಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಪುಣ್ಣೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಸತ್ಥರಿ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೇ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪಧಾನಮನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾವ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತುಲತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸಾಮನ್ತಾಯೇವ ಓಹೀಯಿತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧.೪೩೪-೪೪೦) –
So tattha yāvajīvaṃ kalyāṇadhammaṃ katvā tato cuto kappasatasahassaṃ puññañāṇasambhāraṃ sambharanto devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule aññāsikoṇḍaññattherassa bhāgineyyo hutvā nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase ‘‘puṇṇo’’ti nāmaṃ akaṃsu. So satthari abhisambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakke anupubbena rājagahaṃ gantvā taṃ upanissāya viharante aññāsikoṇḍaññattherassa santike pabbajitvā laddhūpasampado sabbaṃ pubbakiccaṃ katvā padhānamanuyuñjanto pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetvāva ‘‘dasabalassa santikaṃ gamissāmī’’ti mātulattherena saddhiṃ satthu santikaṃ agantvā kapilavatthusāmantāyeva ohīyitvā yonisomanasikāre kammaṃ karonto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 1.1.434-440) –
‘‘ಅಜ್ಝಾಯಕೋ ಮನ್ತಧರೋ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ।
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
ಪುರಕ್ಖತೋಮ್ಹಿ ಸಿಸ್ಸೇಹಿ, ಉಪಗಚ್ಛಿಂ ನರುತ್ತಮಂ॥
Purakkhatomhi sissehi, upagacchiṃ naruttamaṃ.
‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ।
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಪಕಿತ್ತೇಸಿ, ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಮಹಾಮುನಿ॥
Mama kammaṃ pakittesi, saṃkhittena mahāmuni.
‘‘ತಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾನ ಸತ್ಥುನೋ।
‘‘Tāhaṃ dhammaṃ suṇitvāna, abhivādetvāna satthuno;
ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ, ಪಕ್ಕಮಿಂ ದಕ್ಖಿಣಾಮುಖೋ॥
Añjaliṃ paggahetvāna, pakkamiṃ dakkhiṇāmukho.
‘‘ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅಭಾಸಯಿಂ।
‘‘Saṃkhittena suṇitvāna, vitthārena abhāsayiṃ;
ಸಬ್ಬೇ ಸಿಸ್ಸಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಸುತ್ವಾನ ಮಮ ಭಾಸತೋ॥
Sabbe sissā attamanā, sutvāna mama bhāsato.
‘‘ಸಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ, ಬುದ್ಧೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯುಂ।
‘‘Sakaṃ diṭṭhiṃ vinodetvā, buddhe cittaṃ pasādayuṃ;
ಸಂಖಿತ್ತೇನಪಿ ದೇಸೇಮಿ, ವಿತ್ಥಾರೇನ ತಥೇವಹಂ॥
Saṃkhittenapi desemi, vitthārena tathevahaṃ.
‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮನಯಞ್ಞೂಹಂ, ಕಥಾವತ್ಥುವಿಸುದ್ಧಿಯಾ।
‘‘Abhidhammanayaññūhaṃ, kathāvatthuvisuddhiyā;
ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾನ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Sabbesaṃ viññāpetvāna, viharāmi anāsavo.
‘‘ಇತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಕಪ್ಪೇ, ಚತುರೋ ಸುಪ್ಪಕಾಸಕಾ।
‘‘Ito pañcasate kappe, caturo suppakāsakā;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಚತುದೀಪಮ್ಹಿ ಇಸ್ಸರಾ॥
Sattaratanasampannā, catudīpamhi issarā.
‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತಸ್ಸೋ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ತಸ್ಸ ಪನ ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಥೇರೋ ಸಯಂ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿತಾಯ ತೇಪಿ ದಸಹಿ ಕಥಾವತ್ಥೂಹಿ ಓವದಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ, ದಸನ್ನಞ್ಚಮ್ಹ ಕಥಾವತ್ಥೂನಂ ಲಾಭಿನೋ, ಸಮಯೋ, ದಾನಿ ನೋ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತು’’ನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿತಂ ಸತ್ಥಾ ಜಾನಾತಿ ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ದಸ ಕಥಾವತ್ಥೂನಿ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾವ ದೇಸೇಮಿ, ಮಯಿ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಅಯುತ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ, ಇಮೇ ತಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಪಸ್ಸಥ, ಮಮ ವಚನೇನ ಚಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಮಗ್ಗೇನಾಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತೇ ಥೇರಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಜಾತಿಭೂಮಿರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಸಬ್ಬೇ ಖೀಣಾಸವಾ ಸಬ್ಬೇ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ರಾಜಗಹೇ ವೇಳುವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು।
Tassa pana puṇṇattherassa santike pabbajitā kulaputtā pañcasatā ahesuṃ. Thero sayaṃ dasakathāvatthulābhitāya tepi dasahi kathāvatthūhi ovadi. Te tassa ovāde ṭhatvā sabbeva arahattaṃ pattā. Te attano pabbajitakiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘bhante, amhākaṃ kiccaṃ matthakappattaṃ, dasannañcamha kathāvatthūnaṃ lābhino, samayo, dāni no dasabalaṃ passitu’’nti. Thero tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi – ‘‘mama dasakathāvatthulābhitaṃ satthā jānāti ahaṃ dhammaṃ desento dasa kathāvatthūni amuñcitvāva desemi, mayi gacchante sabbepime bhikkhū maṃ parivāretvā gacchissanti, evaṃ gaṇasaṅgaṇikāya gantvā pana ayuttaṃ mayhaṃ dasabalaṃ passituṃ, ime tāva gantvā passantū’’ti te bhikkhū āha – ‘‘āvuso, tumhe purato gantvā tathāgataṃ passatha, mama vacanena cassa pāde vandatha, ahampi tumhākaṃ gatamaggenāgamissāmī’’ti. Te therā sabbepi dasabalassa jātibhūmiraṭṭhavāsino sabbe khīṇāsavā sabbe dasakathāvatthulābhino attano upajjhāyassa ovādaṃ sampaṭicchitvā theraṃ vanditvā anupubbena cārikaṃ carantā saṭṭhiyojanamaggaṃ atikkamma rājagahe veḷuvanamahāvihāraṃ gantvā dasabalassa pāde vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
ಆಚಿಣ್ಣಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಗವನ್ತಾನಂ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸಮ್ಮೋದಿತುನ್ತಿ ಭಗವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಮನೀಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಚ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ । ಅಥ ತೇಹಿ ‘‘ಜಾತಿಭೂಮಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಾತಿಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಿಭೂಮಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಏವಂ ಸಮ್ಭಾವಿತೋ ‘ಅತ್ತನಾ ಚ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕತ್ತಾ’’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೨) ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇಪಿ ‘‘ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ । ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರೋಪಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ತತ್ಥ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂಯೇವ ತಥಾಗತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನತ್ಥಾಯ ಅನ್ಧವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಮ್ಹಿ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದಿ।
Āciṇṇaṃ kho panetaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ āgantukehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammoditunti bhagavā tehi saddhiṃ – ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīya’’ntiādinā nayena madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto ca tumhe, bhikkhave, āgacchathā’’ti pucchi . Atha tehi ‘‘jātibhūmito’’ti vutte ‘‘ko nu kho, bhikkhave, jātibhūmiyaṃ jātibhūmakānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīnaṃ evaṃ sambhāvito ‘attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā’’’ti (ma. ni. 1.252) dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchi. Tepi ‘‘puṇṇo nāma, bhante, āyasmā mantāṇiputto’’ti ārocayiṃsu. Taṃ kathaṃ sutvā āyasmā sāriputto therassa dassanakāmo ahosi. Atha satthā rājagahato sāvatthiṃ agamāsi . Puṇṇattheropi dasabalassa tattha āgatabhāvaṃ sutvā – ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti gantvā antogandhakuṭiyaṃyeva tathāgataṃ sampāpuṇi. Satthā tassa dhammaṃ desesi. Thero dhammaṃ sutvā dasabalaṃ vanditvā paṭisallānatthāya andhavanaṃ gantvā aññataramhi rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.
ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಸಾನುಲೋಕಿಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿತ್ವಾ, ತಂ ಸತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಕ್ಕಮಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋಪಿಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಿತಪುಚ್ಛಿತಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ರಥವಿನೀತೂಪಮಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇಸಿ, ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಸುಭಾಸಿತಂ ಸಮನುಮೋದಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಪುಣ್ಣೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೮, ೧೯೬) ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಮುತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಹಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಬಹೂ ಸತ್ತಾ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾ, ಬಹೂಪಕಾರಾ ವತ ಸಪ್ಪುರಿಸಸಂಸೇವಾ’’ತಿ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಉದಾನವಸೇನ ಪೀತಿವೇಗವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ‘‘ಸಬ್ಭಿರೇವ ಸಮಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Sāriputtattheropi tassāgamanaṃ sutvā sīsānulokiko gantvā okāsaṃ sallakkhetvā taṃ rukkhamūle nisinnaṃ upasaṅkamitvā therena saddhiṃ sammoditvā, taṃ sattavisuddhikkamaṃ pucchi. Theropissa pucchitapucchitaṃ byākaronto rathavinītūpamāya cittaṃ ārādhesi, te aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsu. Atha satthā aparabhāge bhikkhusaṅghamajjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ yadidaṃ puṇṇo’’ti (a. ni. 1.188, 196) dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. So ekadivasaṃ attano vimuttisampattiṃ paccavekkhitvā ‘‘satthāraṃ nissāya ahañceva aññe ca bahū sattā saṃsāradukkhato vippamuttā, bahūpakārā vata sappurisasaṃsevā’’ti pītisomanassajāto udānavasena pītivegavissaṭṭhaṃ ‘‘sabbhireva samāsethā’’ti gāthaṃ abhāsi.
೪. ತತ್ಥ ಸಬ್ಭಿರೇವಾತಿ ಸಪ್ಪುರಿಸೇಹಿ ಏವ। ಸನ್ತೋತಿ ಪನೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಅರಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇ ಹಿ ಅನವಸೇಸತೋ ಅಸತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಹಾಯ ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಉಕ್ಕಂಸಗತತ್ತಾ ಸಾತಿಸಯಂ ಪಸಂಸಿಯತ್ತಾ ಚ ವಿಸೇಸತೋ ‘‘ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಮಾಸೇಥಾತಿ ಸಮಂ ಆಸೇಥ ಸಹ ವಸೇಯ್ಯ। ತೇ ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೋ ತೇಸಂ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತೋ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸಮಾನವಾಸೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಣ್ಡಿತೇಹತ್ಥದಸ್ಸಿಭೀತಿ ತೇಸಂ ಥೋಮನಾ। ಪಣ್ಡಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಇಮೇಸಂ ಸಞ್ಜಾತಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ। ತತೋ ಏವ ಅತ್ತತ್ಥಾದಿಭೇದಂ ಅತ್ಥಂ ಅವಿಪರೀತತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿನೋ। ತೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀಭಿ ಸಮಾಸೇಥ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಯಸ್ಮಾ ತೇ ಸನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತಾ, ತೇ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಸೇವನ್ತಾ ಏಕನ್ತಹಿತಭಾವತೋ ಮಗ್ಗಞಾಣಾದೀಹೇವ ಅರಣೀಯತೋ ಅತ್ಥಂ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಸನ್ತತಾಯ ಚ ಮಹನ್ತಂ, ಅಗಾಧಭಾವತೋ ಗಮ್ಭೀರಞಾಣಗೋಚರತೋ ಚ ಗಮ್ಭೀರಂ, ಹೀನಚ್ಛನ್ದಾದೀಹಿ ದಟ್ಠುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಇತರೇಹಿ ಚ ಕಿಚ್ಛೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬತ್ತಾ ದುದ್ದಸಂ , ದುದ್ದಸತ್ತಾ ಸಣ್ಹನಿಪುಣಸಭಾವತ್ತಾ ನಿಪುಣಞಾಣಗೋಚರತೋ ಚ ನಿಪುಣಂ, ನಿಪುಣತ್ತಾ ಏವಂ ಸುಖುಮಸಭಾವತಾಯ ಅಣುಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಅವಿಪರೀತಟ್ಠೇನ ವಾ ಪರಮತ್ಥಸಭಾವತ್ತಾ ಅತ್ಥಂ, ಅರಿಯಭಾವಕರತ್ತಾ ಮಹತ್ತನಿಮಿತ್ತತಾಯ ಮಹನ್ತಂ, ಅನುತ್ತಾನಸಭಾವತಾಯ ಗಮ್ಭೀರಂ, ದುಕ್ಖೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ನ ಸುಖೇನ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ದುದ್ದಸಂ, ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾ ದುದ್ದಸಂ, ದುದ್ದಸತ್ತಾ ಗಮ್ಭೀರನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚಂ, ವಿಸೇಸತೋ ನಿಪುಣಂ ಅಣುಂ, ನಿರೋಧಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏವಮೇತಂ ಚತುಸಚ್ಚಂ ಧೀರಾ ಸಮಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಧೀರಾ ಚತುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಮತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾದಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇನ್ತಾ। ವಿಚಕ್ಖಣಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಯ ಛೇಕಾ ಕುಸಲಾ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಭಿರೇವ ಸಮಾಸೇಥಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಣ್ಡಿತೇಹತ್ಥದಸ್ಸಿಭೀತಿ ವಾ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀಭಿ ಸಮುದಾಯಭೂತೇಹಿ ಧೀರಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ವಿಚಕ್ಖಣಾ ಮಹನ್ತಾದಿವಿಸೇಸವನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ಸಮಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾದಿಸೇಹಿ ಸಬ್ಭಿರೇವ ಸಮಾಸೇಥಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏವಮೇಸಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧದೀಪನೇನ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಾಪಿ ಅಹೋಸೀತಿ।
4. Tattha sabbhirevāti sappurisehi eva. Santoti panettha buddhādayo ariyā adhippetā. Te hi anavasesato asataṃ dhammaṃ pahāya saddhamme ukkaṃsagatattā sātisayaṃ pasaṃsiyattā ca visesato ‘‘santo sappurisā’’ti ca vuccanti. Samāsethāti samaṃ āsetha saha vaseyya. Te payirupāsanto tesaṃ sussūsanto diṭṭhānugatiñca āpajjanto samānavāso bhaveyyāti attho. Paṇḍitehatthadassibhīti tesaṃ thomanā. Paṇḍā vuccati paññā, sā imesaṃ sañjātāti paṇḍitā. Tato eva attatthādibhedaṃ atthaṃ aviparītato passantīti atthadassino. Tehi paṇḍitehi atthadassībhi samāsetha. Kasmāti ce? Yasmā te santo paṇḍitā, te vā sammā sevantā ekantahitabhāvato maggañāṇādīheva araṇīyato atthaṃ, mahāguṇatāya santatāya ca mahantaṃ, agādhabhāvato gambhīrañāṇagocarato ca gambhīraṃ, hīnacchandādīhi daṭṭhuṃ asakkuṇeyyattā itarehi ca kicchena daṭṭhabbattā duddasaṃ, duddasattā saṇhanipuṇasabhāvattā nipuṇañāṇagocarato ca nipuṇaṃ, nipuṇattā evaṃ sukhumasabhāvatāya aṇuṃ nibbānaṃ, aviparītaṭṭhena vā paramatthasabhāvattā atthaṃ, ariyabhāvakarattā mahattanimittatāya mahantaṃ, anuttānasabhāvatāya gambhīraṃ, dukkhena daṭṭhabbaṃ na sukhena daṭṭhuṃ sakkāti duddasaṃ, gambhīrattā duddasaṃ, duddasattā gambhīranti catusaccaṃ, visesato nipuṇaṃ aṇuṃ, nirodhasaccanti evametaṃ catusaccaṃ dhīrā samadhigacchanti dhitisampannatāya dhīrā catusaccakammaṭṭhānabhāvanaṃ ussukkāpetvā sammadeva adhigacchanti. Appamattāti sabbattha satiavippavāsena appamādapaṭipattiṃ pūrentā. Vicakkhaṇāti vipassanābhāvanāya chekā kusalā. Tasmā sabbhireva samāsethāti yojanā. Paṇḍitehatthadassibhīti vā etaṃ nissakkavacanaṃ. Yasmā paṇḍitehi atthadassībhi samudāyabhūtehi dhīrā appamattā vicakkhaṇā mahantādivisesavantaṃ atthaṃ samadhigacchanti, tasmā tādisehi sabbhireva samāsethāti sambandho. Evamesā therassa paṭivedhadīpanena aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.
ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Puṇṇattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೪. ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 4. Puṇṇattheragāthā