Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā

    ೧೦. ಪುರಾಭೇದಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

    10. Purābhedasuttaniddesavaṇṇanā

    ೮೩. ದಸಮೇ ಪುರಾಭೇದಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ ಕಥಂದಸ್ಸೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಇತೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಲಹವಿವಾದಚೂಳಬ್ಯೂಹಮಹಾಬ್ಯೂಹತುವಟಕಅತ್ತದಣ್ಡಸುತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮಾಪರಿಬ್ಬಾಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೬೨ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಯಥೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸಮಯೇ ರಾಗಚರಿತದೇವತಾನಂ ಸಪ್ಪಾಯವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಂ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪುಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಪರಿಬ್ಬಾಜನೀಯಸುತ್ತನ್ತ- (ಸು॰ ನಿ॰ ೩೬೧ ಆದಯೋ) ಮಭಾಸಿ, ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಹಾಸಮಯೇ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಪುರಾ ಸರೀರಭೇದಾ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ತಾಸಂ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥಂ ಅಡ್ಢತೇಳಸಭಿಕ್ಖುಸತಪರಿವಾರಂ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧಂ ಆಕಾಸೇನ ಆನೇತ್ವಾ ತೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪುಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸುತ್ತಮಭಾಸಿ।

    83. Dasame purābhedasuttaniddese kathaṃdassīti imassa suttassa ito paresañca pañcannaṃ kalahavivādacūḷabyūhamahābyūhatuvaṭakaattadaṇḍasuttānaṃ sammāparibbājanīyasuttavaṇṇanāyaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.362 ādayo) vuttanayeneva sāmaññato uppatti veditabbā. Visesato pana yatheva tasmiṃ mahāsamaye rāgacaritadevatānaṃ sappāyavasena dhammaṃ desetuṃ nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā sammāparibbājanīyasuttanta- (su. ni. 361 ādayo) mabhāsi, evaṃ tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘kiṃ nu kho purā sarīrabhedā kattabba’’nti uppannacittānaṃ devatānaṃ cittaṃ ñatvā tāsaṃ anuggahatthaṃ aḍḍhateḷasabhikkhusataparivāraṃ nimmitabuddhaṃ ākāsena ānetvā tena attānaṃ pucchāpetvā imaṃ suttamabhāsi.

    ಕಥಂ? ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಮಹನ್ತಾ ಏತೇ ಸತ್ತವಿಸೇಸಾ, ಯಂ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಮುತಂ ವಿಞ್ಞಾತಂ ಪತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸಿತಂ ಅನುವಿಚರಿತಂ ಮನಸಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ಥಚಿ ನೀಲಾದಿವಸೇನ ವಿಭತ್ತರೂಪಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಭತ್ತರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ, ಭೇರಿಸದ್ದಾದಿವಸೇನ ವಿಭತ್ತಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಾದೀಸು ಸದ್ದಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಏತೇಸಂ ಞಾಣಮುಖೇ ಆಪಾಥಂ ನಾಗಚ್ಛತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಮುತಂ ವಿಞ್ಞಾತಂ ಪತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸಿತಂ ಅನುವಿಚರಿತಂ ಮನಸಾ, ತಮಹಂ ಜಾನಾಮಿ ತಮಹಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪)। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣೋ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ದೇವತಾ ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬವಸೇನ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅಕಾಸಿ। ‘‘ಕಮ್ಮಾವರಣೇನ ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪು॰ ಪ॰ ೧೨) ಹಿ ನಯೇನ ವುತ್ತಾ ಸತ್ತಾ ಅಭಬ್ಬಾ ನಾಮ। ತೇ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇಪಿ ಬುದ್ಧಾ ನ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ। ವಿಪರೀತಾ ಪನ ಭಬ್ಬಾ ನಾಮ। ತೇ ದೂರೇ ವಸನ್ತೇಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ದೇವತಾಸನ್ನಿಪಾತೇ ಯೇ ಅಭಬ್ಬಾ, ತೇ ಪಹಾಯ ಭಬ್ಬೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇಸಿ। ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಏತ್ಥ ರಾಗಚರಿತಾ, ಏತ್ತಕಾ ದೋಸಾದಿಚರಿತಾ’’ತಿ ಚರಿಯವಸೇನ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅಕಾಸಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಯಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ರಾಗಚರಿತಾನಂ ದೇವಾನಂ ಸಮ್ಮಾಪರಿಬ್ಬಾಜನೀಯಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೩೬೧ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ದೋಸಚರಿತಾನಂ ಕಲಹವಿವಾದಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೬೮ ಆದಯೋ), ಮೋಹಚರಿತಾನಂ ಮಹಾಬ್ಯೂಹಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೦೧ ಆದಯೋ), ವಿತಕ್ಕಚರಿತಾನಂ ಚೂಳಬ್ಯೂಹಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೮೪ ಆದಯೋ), ಸದ್ಧಾಚರಿತಾನಂ ತುವಟಕಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೨೧ ಆದಯೋ), ಬುದ್ಧಿಚರಿತಾನಂ ಪುರಾಭೇದಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೫೪ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದೇಸನಂ ವವತ್ಥಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಪರಿಸಂ ಮನಸಾಕಾಸಿ ‘‘ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯೇನ ನು ಖೋ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಪರಜ್ಝಾಸಯೇನ, ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕೇನ, ಪುಚ್ಛಾವಸೇನಾ’’ತಿ। ತತೋ ‘‘ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಜಾನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕೋಚಿ ದೇವತಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚರಿಯವಸೇನ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ ‘‘ತೇಸು ಪಞ್ಚಸತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಏಕೋಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ಅದ್ದಸ। ತತೋ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕೇ, ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಚ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ‘‘ತೇಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ ನು ಖೋ’’ತಿ। ‘‘ಸೋಪಿ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕಸುಯಾಮಾದೀಸು ಕೋಚಿ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಮನ್ನಾಹರಿ। ಸಚೇ ಹಿ ತೇಸು ಕೋಚಿ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ತಂ ಪುಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ। ನ ಪನ ತೇಸುಪಿ ಕೋಚಿ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಮಾದಿಸೋ ಬುದ್ಧೋಯೇವ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ಅತ್ಥಿ ಪನ ಕತ್ಥಚಿ ಅಞ್ಞೋ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಅನನ್ತಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಅನನ್ತಞಾಣಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನ ಅಞ್ಞಂ ಬುದ್ಧಂ ಅದ್ದಸ। ಅನಚ್ಛರಿಯಞ್ಚೇತಂ, ಇದಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮಂ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಯೋ ಜಾತದಿವಸೇಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭) ವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ತನಾ ಸಮಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಅಗ್ಗೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೧) ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ। ಏವಂ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮಂ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ ಅಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಹಮೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಂ, ಏವಂ ತಾ ದೇವತಾ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪನ ಬುದ್ಧೇಯೇವ ಪುಚ್ಛನ್ತೇ ಮಯಿ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೇ ಅಚ್ಛೇರಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಚ ದೇವತಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧಂ ಮಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪತ್ತಚೀವರಗ್ಗಹಣಂ ಆಲೋಕಿತಂ ವಿಲೋಕಿತಂ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ಪಸಾರಿತಞ್ಚ ಮಮ ಸದಿಸಂಯೇವ ಹೋತೂ’’ತಿ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತೇಹಿ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪಾಚೀನಯುಗನ್ಧರಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ಉಲ್ಲಙ್ಘಯಮಾನಂ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ವಿಯ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ರೂಪಾವಚರಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ದೇವಸಙ್ಘೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞೋಪಿ ನು ಖೋ ಭೋ, ಚನ್ದೋ ಉಗ್ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ಚನ್ದಂ ಓಹಾಯ ಆಸನ್ನತರೇ ಜಾತೇ ‘‘ನ ಚನ್ದೋ, ಸೂರಿಯೋ ಉಗ್ಗತೋ’’ತಿ। ಪುನ ಆಸನ್ನತರೇ ಜಾತೇ ‘‘ನ ಸೂರಿಯೋ, ದೇವವಿಮಾನಂ ಏತ’’ನ್ತಿ। ಪುನ ಆಸನ್ನತರೇ ಜಾತೇ ‘‘ನ ದೇವವಿಮಾನಂ, ದೇವಪುತ್ತೋ ಏಸೋ’’ತಿ। ಪುನ ಆಸನ್ನತರೇ ಜಾತೇ ‘‘ನ ದೇವಪುತ್ತೋ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಏಸೋ’’ತಿ। ಪುನ ಆಸನ್ನತರೇ ಜಾತೇ ‘‘ನ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ, ಅಪರೋಪಿ ಭೋ ಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಹ।

    Kathaṃ? Buddhā nāma mahantā ete sattavisesā, yaṃ sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā na kiñci katthaci nīlādivasena vibhattarūpārammaṇesu vibhattarūpārammaṇaṃ vā, bherisaddādivasena vibhattasaddārammaṇādīsu saddādiārammaṇaṃ vā atthi, yaṃ etesaṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ nāgacchati. Yathāha – ‘‘yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi tamahaṃ abbhaññāsi’’nti (a. ni. 4.24). Evaṃ sabbattha appaṭihatañāṇo bhagavā sabbāpi tā devatā bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi. ‘‘Kammāvaraṇena vā samannāgatā’’tiādinā (pu. pa. 12) hi nayena vuttā sattā abhabbā nāma. Te ekavihāre vasantepi buddhā na olokenti. Viparītā pana bhabbā nāma. Te dūre vasantepi gantvā saṅgaṇhanti. Tasmiṃ devatāsannipāte ye abhabbā, te pahāya bhabbe pariggahesi. Pariggahetvā ‘‘ettakā ettha rāgacaritā, ettakā dosādicaritā’’ti cariyavasena cha koṭṭhāse akāsi. Atha nesaṃ sappāyadhammadesanaṃ upadhārento ‘‘rāgacaritānaṃ devānaṃ sammāparibbājanīyasuttaṃ (su. ni. 361 ādayo) kathessāmi, dosacaritānaṃ kalahavivādasuttaṃ (su. ni. 868 ādayo), mohacaritānaṃ mahābyūhasuttaṃ (su. ni. 901 ādayo), vitakkacaritānaṃ cūḷabyūhasuttaṃ (su. ni. 884 ādayo), saddhācaritānaṃ tuvaṭakasuttaṃ (su. ni. 921 ādayo), buddhicaritānaṃ purābhedasuttaṃ (su. ni. 854 ādayo) kathessāmī’’ti desanaṃ vavatthāpetvā puna taṃ parisaṃ manasākāsi ‘‘attajjhāsayena nu kho jāneyya, parajjhāsayena, aṭṭhuppattikena, pucchāvasenā’’ti. Tato ‘‘pucchāvasena jāneyyā’’ti ñatvā ‘‘atthi nu kho koci devatānaṃ ajjhāsayaṃ gahetvā cariyavasena pañhaṃ pucchituṃ samattho’’ti ‘‘tesu pañcasatesu bhikkhūsu ekopi na sakkotī’’ti addasa. Tato asītimahāsāvake, dve aggasāvake ca samannāharitvā ‘‘tepi na sakkontī’’ti disvā cintesi – ‘‘sace paccekabuddho bhaveyya, sakkuṇeyya nu kho’’ti. ‘‘Sopi na sakkuṇeyyo’’ti ñatvā ‘‘sakkasuyāmādīsu koci sakkuṇeyyā’’ti samannāhari. Sace hi tesu koci sakkuṇeyya, taṃ pucchāpetvā attanā vissajjeyya. Na pana tesupi koci sakkoti. Athassa etadahosi – ‘‘mādiso buddhoyeva sakkuṇeyya, atthi pana katthaci añño buddho’’ti anantāsu lokadhātūsu anantañāṇaṃ pattharitvā lokaṃ olokento na aññaṃ buddhaṃ addasa. Anacchariyañcetaṃ, idāni attanā samaṃ na passeyya, yo jātadivasepi brahmajālavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.7) vuttanayena attanā samaṃ apassanto ‘‘aggohamasmi lokassā’’ti (dī. ni. 2.31) appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadi. Evaṃ aññaṃ attanā samaṃ apassitvā cintesi ‘‘sace ahaṃ pucchitvā ahameva vissajjeyyaṃ, evaṃ tā devatā na sakkhissanti paṭivijjhituṃ. Aññasmiṃ pana buddheyeva pucchante mayi ca vissajjante accherakaṃ bhavissati, sakkhissanti ca devatā paṭivijjhituṃ, tasmā nimmitabuddhaṃ māpessāmī’’ti abhiññāpādakaṃ jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘pattacīvaraggahaṇaṃ ālokitaṃ vilokitaṃ samiñjitaṃ pasāritañca mama sadisaṃyeva hotū’’ti kāmāvacaracittehi parikammaṃ katvā ‘‘pācīnayugandharaparikkhepato ullaṅghayamānaṃ candamaṇḍalaṃ bhinditvā nikkhamanto viya āgacchatū’’ti rūpāvacaracittena adhiṭṭhāsi. Devasaṅgho taṃ disvā ‘‘aññopi nu kho bho, cando uggato’’ti āha. Atha candaṃ ohāya āsannatare jāte ‘‘na cando, sūriyo uggato’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na sūriyo, devavimānaṃ eta’’nti. Puna āsannatare jāte ‘‘na devavimānaṃ, devaputto eso’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na devaputto, mahābrahmā eso’’ti. Puna āsannatare jāte ‘‘na mahābrahmā, aparopi bho buddho āgato’’ti āha.

    ತತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನದೇವತಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಏಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ತಾವ ಅಯಂ ದೇವತಾಸನ್ನಿಪಾತೋ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಕೀವಮಹನ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅರಿಯದೇವತಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅದ್ಧಾ ಭಗವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಂ ನಿಮ್ಮಿನೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ದೇವಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾವ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ ಸಮಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಪಿತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಭಗವತೋ ಬಾತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ, ನಿಮ್ಮಿತಸ್ಸಾಪಿ, ಭಗವತೋ ಸರೀರಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ನಿಮ್ಮಿತಸ್ಸಾಪಿ, ಭಗವತೋ ಸರೀರರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಮ್ಮಿತಸರೀರೇ ಪಟಿಹಞ್ಞನ್ತಿ, ನಿಮ್ಮಿತಸ್ಸ ರಸ್ಮಿಯೋ ಭಗವತೋ ಕಾಯೇ ಪಟಿಹಞ್ಞನ್ತಿ। ತಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸರೀರತೋ ಉಗ್ಗಮ್ಮ ಭವಗ್ಗಂ ಆಹಚ್ಚ ತತೋ ತತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ದೇವತಾನಂ ಮತ್ಥಕಮತ್ಥಕಪರಿಯನ್ತೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಸುವಣ್ಣಮಯವಙ್ಕಗೋಪಾನಸಿವಿನದ್ಧಮಿವ ಚೇತಿಯಘರಂ ವಿರೋಚಿತ್ಥ। ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ರಾಸಿಭೂತಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ರಸ್ಮಿಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ನಿಮ್ಮಿತೋ ನಿಸೀದನ್ತೋಯೇವ ‘‘ಕಥಂದಸ್ಸೀ ಕಥಂಸೀಲೋ, ಉಪಸನ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಧಿಪಞ್ಞಾದಿಕಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ।

    Tattha puthujjanadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekabuddhassa tāva ayaṃ devatāsannipāto. Dvinnaṃ kīvamahanto bhavissatī’’ti. Ariyadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekissā lokadhātuyā dve buddhā nāma natthi, addhā bhagavā attanā sadisaṃ aññaṃ ekaṃ buddhaṃ nimminī’’ti. Athassa devasaṅghassa passantasseva nimmitabuddho āgantvā dasabalaṃ avanditvāva sammukhaṭṭhāne samasamaṃ katvā māpite āsane nisīdi. Bhagavato bāttiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, nimmitassāpi, bhagavato sarīrā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamanti, nimmitassāpi, bhagavato sarīrarasmiyo nimmitasarīre paṭihaññanti, nimmitassa rasmiyo bhagavato kāye paṭihaññanti. Tā dvinnampi buddhānaṃ sarīrato uggamma bhavaggaṃ āhacca tato tato paṭinivattitvā devatānaṃ matthakamatthakapariyantena otaritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ patiṭṭhahiṃsu. Sakalacakkavāḷagabbhaṃ suvaṇṇamayavaṅkagopānasivinaddhamiva cetiyagharaṃ virocittha. Dasasahassacakkavāḷadevatā ekacakkavāḷe rāsibhūtā dvinnaṃ buddhānaṃ rasmiabbhantaraṃ pavisitvā aṭṭhaṃsu. Nimmito nisīdantoyeva ‘‘kathaṃdassī kathaṃsīlo, upasantoti vuccatī’’tiādinā nayena adhipaññādikaṃ pucchanto gāthamāha.

    ತತ್ಥ ಪುಚ್ಛಾಯ ತಾವ ಸೋ ನಿಮ್ಮಿತೋ ಕಥಂದಸ್ಸೀತಿ ಅಧಿಪಞ್ಞಂ, ಕಥಂಸೀಲೋತಿ ಅಧಿಸೀಲಂ, ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ।

    Tattha pucchāya tāva so nimmito kathaṃdassīti adhipaññaṃ, kathaṃsīloti adhisīlaṃ, upasantoti adhicittaṃ pucchati. Sesaṃ pākaṭameva.

    ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧಾದಿವಿಭಾವನತ್ಥಂ ಪೇಟಕೇ –

    Nimmitabuddhādivibhāvanatthaṃ peṭake –

    ‘‘ಉಪೇತಿ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಮಾನೋ, ಕುಸಲಂ ಅತ್ಥುಪಸಞ್ಹಿತಂ।

    ‘‘Upeti dhammaṃ paripucchamāno, kusalaṃ atthupasañhitaṃ;

    ನ ಜೀವತಿ ನ ನಿಬ್ಬುತೋ ನ ಮತೋ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕತಮಂ ವದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ॥ (ಪರಿ॰ ೪೭೯)।

    Na jīvati na nibbuto na mato, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā. (pari. 479);

    ‘‘ಸಂಸಾರಖೀಣೋ ನ ಚ ವನ್ತರಾಗೋ, ನ ಚಾಪಿ ಸೇಕ್ಖೋ ನ ಚ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ।

    ‘‘Saṃsārakhīṇo na ca vantarāgo, na cāpi sekkho na ca diṭṭhadhammo;

    ಅಖೀಣಾಸವೋ ಅನ್ತಿಮದೇಹಧಾರೀ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕತಮಂ ವದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ॥

    Akhīṇāsavo antimadehadhārī, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā.

    ‘‘ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇನ ಸಮಙ್ಗಿಭೂತೋ, ನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚೇನ ಕುತೋ ನಿರೋಧೋ।

    ‘‘Na dukkhasaccena samaṅgibhūto, na maggasaccena kuto nirodho;

    ಸಮುದಯಸಚ್ಚತೋ ಸುವಿದೂರವಿದೂರೋ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕತಮಂ ವದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ॥

    Samudayasaccato suvidūravidūro, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā.

    ‘‘ಅಹೇತುಕೋ ನೋಪಿ ಚ ರೂಪನಿಸ್ಸಿತೋ, ಅಪಚ್ಚಯೋ ನೋಪಿ ಚ ಸೋ ಅಸಙ್ಖತೋ।

    ‘‘Ahetuko nopi ca rūpanissito, apaccayo nopi ca so asaṅkhato;

    ಅಸಙ್ಖತಾರಮ್ಮಣೋ ನೋಪಿ ಚ ರೂಪೀ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕತಮಂ ವದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ॥ –

    Asaṅkhatārammaṇo nopi ca rūpī, taṃ puggalaṃ katamaṃ vadanti buddhā’’ti. –

    ವುತ್ತಂ।

    Vuttaṃ.

    ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯ, ದುತಿಯಗಾಥಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ, ತತಿಯಗಾಥಾ ಅರಹತ್ತಫಲಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾಯ, ಚತುತ್ಥಗಾಥಾ ಅರೂಪೇ ನಿಬ್ಬಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮನೋದ್ವಾರಪುರೇಚಾರಿಕಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ। ಕೀದಿಸೇನ ದಸ್ಸನೇನಾತಿ ಕೀದಿಸವಸೇನ ದಸ್ಸನೇನ। ಕಿಂಸಣ್ಠಿತೇನಾತಿ ಕಿಂಸರಿಕ್ಖೇನ। ಕಿಂಪಕಾರೇನಾತಿ ಕಿಂವಿಧೇನ। ಕಿಂಪಟಿಭಾಗೇನಾತಿ ಕಿಂಆಕಾರೇನ।

    Tattha paṭhamagāthā nimmitabuddhaṃ sandhāya, dutiyagāthā pacchimabhavikabodhisattaṃ sandhāya, tatiyagāthā arahattaphalaṭṭhaṃ sandhāya, catutthagāthā arūpe nibbānapaccavekkhaṇamanodvārapurecārikacittasamaṅgiṃ sandhāya vuttāti ñātabbā. Kīdisena dassanenāti kīdisavasena dassanena. Kiṃsaṇṭhitenāti kiṃsarikkhena. Kiṃpakārenāti kiṃvidhena. Kiṃpaṭibhāgenāti kiṃākārena.

    ಯಂ ಪುಚ್ಛಾಮೀತಿ ಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ತಂ ಮಯ್ಹಂ ವಿಯಾಕರೋಹಿ। ಯಾಚಾಮೀತಿ ಆಯಾಚಾಮಿ। ಅಜ್ಝೇಸಾಮೀತಿ ಆಣಾಪೇಮಿ। ಪಸಾದೇಮೀತಿ ತವ ಸನ್ತಾನೇ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಮಿ। ಬ್ರೂಹೀತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ಆಚಿಕ್ಖಾತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾನಂ ‘‘ಇಮಾನಿ ನಾಮಾನೀ’’ತಿ ನಾಮವಸೇನ ಕಥೇಹಿ। ದೇಸೇಹೀತಿ ದಸ್ಸೇಹಿ । ಪಞ್ಞಪೇಹೀತಿ ಜಾನಾಪೇಹಿ। ಞಾಣಮುಖವಸೇನ ಹಿ ಅಪ್ಪನಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಪಞ್ಞಪೇಹೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಟ್ಠಪೇಹೀತಿ ಪಞ್ಞಾಪೇಹಿ, ಪವತ್ತಾಪೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಞಾಣಮುಖೇ ಠಪೇಹೀತಿ ವಾ। ವಿವರಾತಿ ವಿವಟಂ ಕರೋಹಿ, ವಿವರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಭಜಾತಿ ವಿಭಾಗಕಿರಿಯಾಯ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ದಸ್ಸೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉತ್ತಾನೀಕರೋಹೀತಿ ಪಾಕಟಭಾವಂ ಕರೋಹಿ।

    Yaṃ pucchāmīti yaṃ puggalaṃ pucchāmi, taṃ mayhaṃ viyākarohi. Yācāmīti āyācāmi. Ajjhesāmīti āṇāpemi. Pasādemīti tava santāne somanassaṃ uppādemi. Brūhīti niddesassa uddesapadaṃ. Ācikkhāti desetabbānaṃ ‘‘imāni nāmānī’’ti nāmavasena kathehi. Desehīti dassehi . Paññapehīti jānāpehi. Ñāṇamukhavasena hi appanaṃ ṭhapento ‘‘paññapehī’’ti vuccati. Paṭṭhapehīti paññāpehi, pavattāpehīti attho. Ñāṇamukhe ṭhapehīti vā. Vivarāti vivaṭaṃ karohi, vivaritvā dassehīti attho. Vibhajāti vibhāgakiriyāya vibhāvento dassehīti attho. Uttānīkarohīti pākaṭabhāvaṃ karohi.

    ಅಥ ವಾ ಆಚಿಕ್ಖಾತಿ ದೇಸನಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಮೂಲಪದಂ। ದೇಸನಾದೀನಿ ಛ ಪದಾನಿ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿವರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ದೇಸೇಹೀತಿ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂನಂ ವಸೇನ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪಠಮಂ ಉದ್ದೇಸವಸೇನ ದೇಸೇಹಿ। ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ ಹಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಂ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ। ಪಞ್ಞಪೇಹೀತಿ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂನಂ ವಸೇನ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತತೋಸನೇನ ಬುದ್ಧಿನಿಸಾನೇನ ಚ ಪಠಮಂ ಸಂಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರತೋ ನಿದ್ದೇಸವಸೇನೇವ ಪಞ್ಞಪೇಹಿ। ಪಟ್ಠಪೇಹೀತಿ ತೇಸಂಯೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಪಟಿನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರಿತವಸೇನ ಠಪೇತಿ ಪಟ್ಠಪೇಹಿ। ವಿವರಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸ್ಸಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಚನೇನ ವಿವರಾಹಿ। ವಿಭಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಭಾಗಕರಣೇನ ವಿಭಜಾಹಿ। ಉತ್ತಾನೀಕರೋಹೀತಿ ವಿವಟಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರತರವಚನೇನ ವಿಭತ್ತಸ್ಸ ಚ ನಿದಸ್ಸನವಚನೇನ ಉತ್ತಾನಿಂ ಕರೋಹಿ। ಅಯಂ ದೇಸನಾ ನೇಯ್ಯಾನಮ್ಪಿ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಹೋತೀತಿ।

    Atha vā ācikkhāti desanādīnaṃ channaṃ padānaṃ mūlapadaṃ. Desanādīni cha padāni etassa atthassa vivaraṇatthaṃ vuttāni. Tattha desehīti ugghaṭitaññūnaṃ vasena saṅkhepato paṭhamaṃ uddesavasena desehi. Ugghaṭitaññū hi saṅkhepena vuttaṃ paṭhamaṃ vuttañca paṭivijjhanti. Paññapehīti vipañcitaññūnaṃ vasena tesaṃ cittatosanena buddhinisānena ca paṭhamaṃ saṃkhittassa vitthārato niddesavaseneva paññapehi. Paṭṭhapehīti tesaṃyeva niddiṭṭhassa niddesassa paṭiniddesavasena vitthāritavasena ṭhapeti paṭṭhapehi. Vivarāti niddiṭṭhassapi punappunaṃ vacanena vivarāhi. Vibhajāti punappunaṃ vuttassāpi vibhāgakaraṇena vibhajāhi. Uttānīkarohīti vivaṭassa vitthārataravacanena vibhattassa ca nidassanavacanena uttāniṃ karohi. Ayaṃ desanā neyyānampi paṭivedhāya hotīti.

    ೮೪. ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪನ ಭಗವಾ ಸರೂಪೇನ ಅಧಿಪಞ್ಞಾದೀನಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾವ ಅಧಿಪಞ್ಞಾದಿಪ್ಪಭಾವೇನ ಯೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪಸಮಾ ‘‘ಉಪಸನ್ತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನಾನಾದೇವತಾನಂ ಆಸಯಾನುಲೋಮೇನ ತೇಸಂ ಉಪಸಮಮೇವ ದೀಪೇನ್ತೋ ‘‘ವೀತತಣ್ಹೋ’’ತಿಆದಿಕಾ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಗಾಥಾನಂ ‘‘ತಂ ಬ್ರೂಮಿ ಉಪಸನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತತೋ ಪರಾಸಂ ‘‘ಸ ವೇ ಸನ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮೇನ ಪದೇನ।

    84. Vissajjane pana bhagavā sarūpena adhipaññādīni avissajjetvāva adhipaññādippabhāvena yesaṃ kilesānaṃ upasamā ‘‘upasanto’’ti vuccati, nānādevatānaṃ āsayānulomena tesaṃ upasamameva dīpento ‘‘vītataṇho’’tiādikā gāthāyo abhāsi. Tattha ādito aṭṭhannaṃ gāthānaṃ ‘‘taṃ brūmi upasanto’’ti imāya gāthāya sambandho veditabbo, tato parāsaṃ ‘‘sa ve santoti vuccatī’’ti iminā sabbapacchimena padena.

    ಅನುಪದವಣ್ಣನಾನಯೋ – ವೀತತಣ್ಹೋ ಪುರಾಭೇದಾತಿ ಯೋ ಸರೀರಭೇದಾ ಪುಬ್ಬಮೇವ ಪಹೀನತಣ್ಹೋ। ಪುಬ್ಬಮನ್ತಮನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಅತೀತದ್ಧಾದಿಭೇದಂ ಪುಬ್ಬಅನ್ತಂ ಅನಿಸ್ಸಿತೋ। ವೇಮಜ್ಝೇ ನುಪಸಙ್ಖೇಯ್ಯೋತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಅದ್ಧನಿ ‘‘ರತ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನ ಉಪಸಙ್ಖಾತಬ್ಬೋ । ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಪುರಕ್ಖತನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಅರಹತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುರೇಕ್ಖಾರಾನಂ ಅಭಾವಾ ಅನಾಗತೇ ಅದ್ಧನಿ ಪುರಕ್ಖತಮಪಿ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಬ್ರೂಮಿ ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

    Anupadavaṇṇanānayo – vītataṇho purābhedāti yo sarīrabhedā pubbameva pahīnataṇho. Pubbamantamanissitoti atītaddhādibhedaṃ pubbaantaṃ anissito. Vemajjhe nupasaṅkheyyoti paccuppannepi addhani ‘‘ratto’’tiādinā nayena na upasaṅkhātabbo . Tassa natthi purakkhatanti tassa arahato dvinnaṃ purekkhārānaṃ abhāvā anāgate addhani purakkhatamapi natthi, taṃ brūmi upasantoti evamettha yojanā veditabbā. Esa nayo sabbattha.

    ಪುರಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾತಿ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದತೋ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ। ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸಾತಿ ಸಕಲತ್ತಭಾವಸ್ಸ। ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪಾತಿ ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪತೋ ಸರೀರಸ್ಸ ಠಪನತೋ। ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಾತಿ ದುವಿಧಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದತೋ ಪುಬ್ಬಮೇವ।

    Purā kāyassa bhedāti karajakāyassa bhedato pubbeyeva. Attabhāvassāti sakalattabhāvassa. Kaḷevarassa nikkhepāti kaḷevarassa nikkhepato sarīrassa ṭhapanato. Jīvitindriyassa upacchedāti duvidhassa jīvitindriyassa upacchedato pubbameva.

    ಪುಬ್ಬನ್ತೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅತೀತೋ ಅದ್ಧಾತಿ ಪುಬ್ಬಸಙ್ಖಾತೋ ಅನ್ತೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ‘‘ಅತೀತೋ ಅದ್ಧಾತಿ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಕಥೀಯತಿ। ಅತೀತಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಅತೀತಕಾಲಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಣ್ಹಾ ಪಹೀನಾ।

    Pubbanto vuccati atīto addhāti pubbasaṅkhāto anto koṭṭhāso ‘‘atīto addhāti, atikkanto kālo’’ti kathīyati. Atītaṃ addhānaṃ ārabbhāti atītakālaṃ paṭicca taṇhā pahīnā.

    ಅಪರಮ್ಪಿ ಭದ್ದೇಕರತ್ತಪರಿಯಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೨ ಆದಯೋ) ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂರೂಪೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಕಾಳೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಏವಂ ಮನುಞ್ಞರೂಪವಸೇನೇವ ಏವಂರೂಪೋ ಅಹೋಸಿಂ। ಕುಸಲಸುಖಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾವಸೇನೇವ ಏವಂವೇದನೋ। ತಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂಯೇವ ಸಞ್ಞಾದೀನಂ ವಸೇನ ಏವಂಸಞ್ಞೋ। ಏವಂಸಙ್ಖಾರೋ। ಏವಂವಿಞ್ಞಾಣೋ ಅಹೋಸಿಂ ಅತೀತಮದ್ಧಾನನ್ತಿ ತತ್ಥ ನನ್ದಿಂ ನ ಸಮನ್ನಾನೇತೀತಿ ತೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ತಣ್ಹಂ ವಾ ತಣ್ಹಾಸಮ್ಪಯುತ್ತದಿಟ್ಠಿಂ ವಾ ನಾನುಪವತ್ತಯತಿ। ಅಪರೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನಭದ್ದೇಕರತ್ತಪರಿಯಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಥ ವಾ ಇತಿ ಮೇ ಚಕ್ಖು ಅಹೋಸೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚಕ್ಖೂತಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೋ। ರೂಪಾತಿ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಾ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಾಯತನಾನಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಯವಿಞ್ಞಾಣಂ। ನ ತದಭಿನನ್ದತೀತಿ ತಂ ಚಕ್ಖುಞ್ಚೇವ ರೂಪಞ್ಚ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ನಾಭಿನನ್ದತಿ। ಇತಿ ಮೇ ಮನೋ ಅಹೋಸಿ ಇತಿ ಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಮನೋತಿ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ। ಧಮ್ಮಾತಿ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ। ಹಸಿತಲಪಿತಕೀಳಿತಾನೀತಿ ದನ್ತವಿದಂಸಕಹಸಿತಞ್ಚ ವಾಚಾಲಪಿತಞ್ಚ ಕಾಯಕೀಳಾದಿಕೀಳಿತಞ್ಚಾತಿ ಹಸಿತಲಪಿತಕೀಳಿತಾನಿ। ನ ತದಸ್ಸಾದೇತೀತಿ ತಾನಿ ಹಸಿತಾದೀನಿ ನಾಭಿನನ್ದತಿ। ನ ತಂ ನಿಕಾಮೇತೀತಿ ಕನ್ತಂ ನ ಕರೋತಿ। ನ ಚ ತೇನ ವಿತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ತೇನ ಚ ತುಟ್ಠಿಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ।

    Aparampi bhaddekarattapariyāyaṃ (ma. ni. 3.272 ādayo) dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tattha evaṃrūpo ahosinti kāḷopi samāno indanīlamaṇivaṇṇo ahosinti evaṃ manuññarūpavaseneva evaṃrūpo ahosiṃ. Kusalasukhasomanassavedanāvaseneva evaṃvedano. Taṃ sampayuttānaṃyeva saññādīnaṃ vasena evaṃsañño. Evaṃsaṅkhāro. Evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samannānetīti tesu rūpādīsu taṇhaṃ vā taṇhāsampayuttadiṭṭhiṃ vā nānupavattayati. Aparena pariyāyena mahākaccānabhaddekarattapariyāyaṃ dassento ‘‘atha vā iti me cakkhu ahosī’’tiādimāha. Tattha cakkhūti cakkhupasādo. Rūpāti catusamuṭṭhānikarūpā. Iminā nayena sesāyatanānipi veditabbāni. Viññāṇanti nissayaviññāṇaṃ. Na tadabhinandatīti taṃ cakkhuñceva rūpañca taṇhādiṭṭhivasena nābhinandati. Iti me mano ahosi iti dhammāti ettha pana manoti bhavaṅgacittaṃ. Dhammāti tebhūmakadhammārammaṇaṃ. Hasitalapitakīḷitānīti dantavidaṃsakahasitañca vācālapitañca kāyakīḷādikīḷitañcāti hasitalapitakīḷitāni. Na tadassādetīti tāni hasitādīni nābhinandati. Na taṃ nikāmetīti kantaṃ na karoti. Na ca tena vittiṃ āpajjatīti tena ca tuṭṭhiṃ na pāpuṇāti.

    ತಂ ತಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ। ರತ್ತೋತಿ ನುಪಸಙ್ಖೇಯ್ಯೋತಿ ರಾಗೇನ ರತ್ತೋತಿ ಗಣನಂ ನ ಉಪನೇತಬ್ಬೋ। ಉಪರಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವರೂಪೋ ಸಿಯನ್ತಿಆದೀಸು ಪಣೀತಮನುಞ್ಞರೂಪಾದಿವಸೇನೇವ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಪವತ್ತನಸಙ್ಖಾತಾ ನನ್ದೀ ಸಮನ್ನಾನಯನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಪಣಿದಹತೀತಿ ಪತ್ಥನಾವಸೇನ ನ ಠಪೇತಿ। ಅಪ್ಪಣಿಧಾನಪಚ್ಚಯಾತಿ ನ ಪತ್ಥನಾಠಪನಕಾರಣೇನ।

    Taṃ taṃ paccayaṃ paṭicca uppannoti paccuppanno. Rattoti nupasaṅkheyyoti rāgena rattoti gaṇanaṃ na upanetabbo. Uparipi eseva nayo. Evarūpo siyantiādīsu paṇītamanuññarūpādivaseneva taṇhādiṭṭhipavattanasaṅkhātā nandī samannānayanā veditabbā. Na paṇidahatīti patthanāvasena na ṭhapeti. Appaṇidhānapaccayāti na patthanāṭhapanakāraṇena.

    ೮೫. ಅಸನ್ತಾಸೀತಿ ತೇನ ತೇನ ಅಲಾಭತೋ ಅಸನ್ತಸನ್ತೋ। ಅವಿಕತ್ಥೀತಿ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಅವಿಕತ್ಥನಸೀಲೋ। ಅಕುಕ್ಕುಚೋತಿ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದಿವಿರಹಿತೋ। ಮನ್ತಭಾಣೀತಿ ಮನ್ತಾಯ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ। ಅನುದ್ಧತೋತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚವಿರಹಿತೋ। ಸ ವೇ ವಾಚಾಯತೋತಿ ಸೋ ವಾಚಾಯ ಯತೋ ಸಂಯತೋ ಚತುದೋಸವಿರಹಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ ಹೋತಿ।

    85.Asantāsīti tena tena alābhato asantasanto. Avikatthīti sīlādīhi avikatthanasīlo. Akukkucoti hatthakukkuccādivirahito. Mantabhāṇīti mantāya pariggahetvā vācaṃ bhāsitā. Anuddhatoti uddhaccavirahito. Sa ve vācāyatoti so vācāya yato saṃyato catudosavirahitaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.

    ಅಕ್ಕೋಧನೋತಿ ಯಞ್ಹಿ ಖೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ನ ಕೋಧನೋ ಅಕೋಧನೋ ಕೋಧವಿರಹಿತೋ’’ತಿ ಯಂ ಕಥಿತಂ, ತಂ ಪಠಮಂ ತಾವ ಕೋಧಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಪಿಚ ಕೋಧೋ ತಾವ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ। ಕೋಧೋ ತಾವ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಪಠಮಂ ಕೋಧೋ ಕಥೇತಬ್ಬೋ। ದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಕೋಧೋ ಜಾಯತೀತಿ ದಸಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಅಚರೀತಿ ಅವಡ್ಢಿಂ ಮೇ ಅಕಾಸಿ, ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಪನ ಕೋಧೋ ಜಾಯತೀತಿ ಅಕಾರಣೇ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ‘‘ದೇವೋ ಅತಿವಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ‘‘ನ ವಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ‘‘ಸೂರಿಯೋ ತಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ‘‘ನ ತಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ವಾತೇ ವಾಯನ್ತೇಪಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ಅವಾಯನ್ತೇಪಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಬೋಧಿಪಣ್ಣಾನಂ ಕುಪ್ಪತಿ, ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವಾತಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ, ಉಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ಖಾಣುಕಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ। ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಪನ ಕೋಧೋ ಜಾಯತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ನವಸು ಠಾನೇಸು ಸತ್ತೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ।

    Akkodhanoti yañhi kho vuttanti ‘‘na kodhano akodhano kodhavirahito’’ti yaṃ kathitaṃ, taṃ paṭhamaṃ tāva kodhaṃ kathetukāmo ‘‘apica kodho tāva vattabbo’’ti āha. Kodho tāva vattabboti paṭhamaṃ kodho kathetabbo. Dasahākārehi kodho jāyatīti dasahi kāraṇehi kodho uppajjati. Anatthaṃ me acarīti avaḍḍhiṃ me akāsi, iminā upāyena sabbapadesu attho veditabbo. Aṭṭhāne vā pana kodho jāyatīti akāraṇe kodho uppajjati. Ekacco hi ‘‘devo ativassatī’’ti kuppati, ‘‘na vassatī’’ti kuppati, ‘‘sūriyo tappatī’’ti kuppati, ‘‘na tappatī’’ti kuppati, vāte vāyantepi kuppati, avāyantepi kuppati, sammajjituṃ asakkonto bodhipaṇṇānaṃ kuppati, cīvaraṃ pārupituṃ asakkonto vātassa kuppati, upakkhalitvā khāṇukassa kuppati. Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘aṭṭhāne vā pana kodho jāyatī’’ti. Tattha heṭṭhā navasu ṭhānesu satte ārabbha uppannattā kammapathabhedo hoti.

    ಅಟ್ಠಾನಘಾತೋ ಪನ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದಂ ನ ಕರೋತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಆಘಾತೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಘಾತೋ। ತತೋ ಬಲವತರೋ ಪಟಿಘಾತೋ। ಪಟಿಹಞ್ಞನವಸೇನ ಪಟಿಘಂ। ಪಟಿವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಪಟಿವಿರೋಧೋ। ಕುಪ್ಪನವಸೇನ ಕೋಪೋ। ಪಕೋಪೋ ಸಮ್ಪಕೋಪೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ದುಸ್ಸನವಸೇನ ದೋಸೋ। ಪದೋಸೋ ಸಮ್ಪದೋಸೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪತ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಪನ್ನತಾ ವಿಪರಿವತ್ತನಾಕಾರೋ। ಮನಂ ಪದೂಸಯಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಮನೋಪದೋಸೋ। ಕುಜ್ಝನವಸೇನ ಕೋಧೋ। ಕುಜ್ಝನಾಕಾರೋ ಕುಜ್ಝನಾ। ಕುಜ್ಝಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಜ್ಝಿತತ್ತಂ। ದುಸ್ಸತೀತಿ ದೋಸೋ। ದುಸ್ಸನಾತಿ ದುಸ್ಸನಾಕಾರೋ। ದುಸ್ಸಿತತ್ತನ್ತಿ ದುಸ್ಸಿತಭಾವೋ। ಪಕತಿಭಾವವಿಜಹನಟ್ಠೇನ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಂ ಬ್ಯಾಪತ್ತಿ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಾತಿ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಾಕಾರೋ। ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ವಿರೋಧೋ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಪಟಿವಿರೋಧೋ। ವಿರುದ್ಧಾಕಾರಪಟಿವಿರುದ್ಧಾಕಾರವಸೇನ ವಾ ಇದಂ ವುತ್ತಂ। ಚಣ್ಡಿಕೋ ವುಚ್ಚತಿ ಚಣ್ಡೋ, ಥದ್ಧಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಚಣ್ಡಿಕ್ಕಂ। ನ ಏತೇನ ಸುರೋಪಿತಂ ವಚನಂ ಹೋತಿ, ದುರುತ್ತಂ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಸುರೋಪೋ। ಕುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣವಚನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇಪಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಹೋತಿ, ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಅಸ್ಸುಜನನಟ್ಠೇನ ಅಸ್ಸುರೋಪನತೋ ಅಸ್ಸುರೋಪೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಕಾರಣಂ ಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸಾಪಿ ಅಸ್ಸುಜನನತೋ। ಹೇಟ್ಠಾವುತ್ತಅತ್ತಮನತಾಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ನ ಅತ್ತಮನತಾತಿ ಅನತ್ತಮನತಾ। ಸಾ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇವ, ನ ಸತ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Aṭṭhānaghāto pana saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karoti. Cittaṃ āghātento uppannoti cittassa āghāto. Tato balavataro paṭighāto. Paṭihaññanavasena paṭighaṃ. Paṭivirujjhatīti paṭivirodho. Kuppanavasena kopo. Pakopo sampakopoti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Dussanavasena doso. Padoso sampadosoti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Cittassabyāpattīti cittassa vipannatā viparivattanākāro. Manaṃ padūsayamāno uppajjatīti manopadoso. Kujjhanavasena kodho. Kujjhanākāro kujjhanā. Kujjhitassa bhāvo kujjhitattaṃ. Dussatīti doso. Dussanāti dussanākāro. Dussitattanti dussitabhāvo. Pakatibhāvavijahanaṭṭhena byāpajjanaṃ byāpatti. Byāpajjanāti byāpajjanākāro. Virujjhatīti virodho. Punappunaṃ virujjhatīti paṭivirodho. Viruddhākārapaṭiviruddhākāravasena vā idaṃ vuttaṃ. Caṇḍiko vuccati caṇḍo, thaddhapuggalo, tassa bhāvo caṇḍikkaṃ. Na etena suropitaṃ vacanaṃ hoti, duruttaṃ aparipuṇṇameva hotīti asuropo. Kuddhakāle hi paripuṇṇavacanaṃ nāma natthi, sacepi kassaci hoti, taṃ appamāṇaṃ. Apare pana ‘‘assujananaṭṭhena assuropanato assuropo’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ somanassassāpi assujananato. Heṭṭhāvuttaattamanatāpaṭipakkhato na attamanatāti anattamanatā. Sā pana yasmā cittasseva, na sattassa, tasmā ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ.

    ಅಧಿಮತ್ತಪರಿತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಮತ್ತಭಾವೋ ಪರಿತ್ತಭಾವೋ ಚ, ಬಲವಭಾವೋ ಮನ್ದಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲೇತಿ ಏಕದಾ। ‘‘ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಚಿತ್ತಾವಿಲಕರಣಮತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆವಿಲಕರಣಪ್ಪಮಾಣೋ, ಚಿತ್ತಕಿಲಿಟ್ಠಕರಣಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಚಿತ್ತಾಲಸಕರಣಮತ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ। ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕಿಲಮಥಕರಣಮತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ತಾವ ಮುಖಕುಲಾನವಿಕುಲಾನೋ ಹೋತೀತಿ ಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಕೋಚನವಿಸಙ್ಕೋಚನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ಹನುಸಞ್ಚೋಪನೋ ಹೋತೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಹನೂನಂ ಅಪರಾಪರಂ ಚಲನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ಫರುಸವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರಣೋ ಹೋತೀತಿ ಪರೇಸಂ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕಂ ಫರುಸವಾಚಂ ಮುಖತೋ ನೀಹರಣೇನ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ದಿಸಾವಿದಿಸಾನುವಿಲೋಕನೋ ಹೋತೀತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಬ್ಭುಕ್ಕಿರಣತ್ಥಂ ದಣ್ಡಾದಿಅತ್ಥಾಯ ದಿಸಞ್ಚ ಅನುದಿಸಞ್ಚ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಲೋಕನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ।

    Adhimattaparittatā veditabbāti adhimattabhāvo parittabhāvo ca, balavabhāvo mandabhāvoti attho. Kañci kāleti ekadā. ‘‘Kañci kāla’’ntipi pāṭho. Cittāvilakaraṇamatto hotīti cittassa āvilakaraṇappamāṇo, cittakiliṭṭhakaraṇappamāṇoti attho. ‘‘Cittālasakaraṇamatto’’tipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ. Tassa cittakilamathakaraṇamattoti attho. Na ca tāva mukhakulānavikulāno hotīti mukhassa saṅkocanavisaṅkocano na ca tāva hoti. Na ca tāva hanusañcopano hotīti dvinnaṃ hanūnaṃ aparāparaṃ calano na ca tāva hoti. Na ca tāva pharusavācaṃ nicchāraṇo hotīti paresaṃ mammacchedakaṃ pharusavācaṃ mukhato nīharaṇena bahi nikkhamano na ca tāva hoti. Na ca tāva disāvidisānuvilokano hotīti parassa abbhukkiraṇatthaṃ daṇḍādiatthāya disañca anudisañca punappunaṃ vilokano na ca tāva hoti.

    ನ ಚ ತಾವ ದಣ್ಡಸತ್ಥಪರಾಮಸನೋ ಹೋತೀತಿ ಆಘಾತನತ್ಥಂ ದಣ್ಡಞ್ಚ ಏಕತೋಧಾರಾದಿಸತ್ಥಞ್ಚ ಆದಿಯನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ದಣ್ಡಸತ್ಥಅಬ್ಭುಕ್ಕಿರಣೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ದಣ್ಡಸತ್ಥಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಹರಣೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ದಣ್ಡಸತ್ಥಅಭಿನಿಪಾತನೋ ಹೋತೀತಿ ಏತಂ ದುವಿಧಂ ಪರಸ್ಸ ಪಹರಣತ್ಥಂ ನ ಚ ತಾವ ಖಿಪನೋ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ಛಿನ್ನವಿಚ್ಛಿನ್ನಕರಣೋ ಹೋತೀತಿ ದಣ್ಡಸತ್ಥಾದಿಖಿಪನೇನ ಪರಸರೀರಂ ದ್ವಿಧಾಕರಣೋ ಚ ವಿವಿಧಾಕಾರೇನ ವಣಕರಣೋ ಚ ನ ತಾವ ಹೋತಿ। ‘‘ಛಿದ್ದವಿಚ್ಛಿದ್ದಕರಣೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ನ ಚ ತಾವ ಸಮ್ಭಞ್ಜನಪಲಿಭಞ್ಜನೋ ಹೋತೀತಿ ಸರೀರಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಕರಣೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಅಪಕಡ್ಢನೋ ಹೋತೀತಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ ಸಮ್ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನೋ ಹೋತೀತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ವೋರೋಪನೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ನ ಚ ತಾವ ಸಬ್ಬಚಾಗಪರಿಚ್ಚಾಗಾಯ ಸಣ್ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪರಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತನಾಸನತ್ಥಾಯ ಸಣ್ಠಿತೋ ನ ಚ ತಾವ ಹೋತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯದಾ ಅಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನತ್ಥಾಯ ಠಿತೋ, ತದಾ ಸಬ್ಬಚಾಗಪರಿಚ್ಚಾಗಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –

    Na ca tāva daṇḍasatthaparāmasano hotīti āghātanatthaṃ daṇḍañca ekatodhārādisatthañca ādiyano na ca tāva hoti. Na ca tāva daṇḍasatthaabbhukkiraṇo hotīti vuttappakāraṃ daṇḍasatthaṃ ukkhipitvā paharaṇo na ca tāva hoti. Na ca tāvadaṇḍasatthaabhinipātano hotīti etaṃ duvidhaṃ parassa paharaṇatthaṃ na ca tāva khipano hoti. Na ca tāva chinnavicchinnakaraṇo hotīti daṇḍasatthādikhipanena parasarīraṃ dvidhākaraṇo ca vividhākārena vaṇakaraṇo ca na tāva hoti. ‘‘Chiddavicchiddakaraṇo’’tipi pāṭho. Na ca tāva sambhañjanapalibhañjano hotīti sarīraṃ bhañjitvā cuṇṇavicuṇṇakaraṇo na ca tāva hoti. Na ca tāva aṅgamaṅgaapakaḍḍhano hotīti aṅgapaccaṅgaṃ sampaggahetvā apanetvā kaḍḍhano na ca tāva hoti. Na ca tāva jīvitā voropano hotīti jīvitindriyato voropano na ca tāva hoti. Na ca tāva sabbacāgapariccāgāya saṇṭhito hotīti sabbaṃ parassa jīvitaṃ nāsetvā attano jīvitanāsanatthāya saṇṭhito na ca tāva hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā aññaṃ jīvitā voropetvā attānaṃ jīvitā voropanatthāya ṭhito, tadā sabbacāgapariccāgā nāma hoti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ಕೋಧಂ ಛೇತ್ವಾ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಕೋಧಂ ಛೇತ್ವಾ ನ ಸೋಚತಿ।

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    ಕೋಧಸ್ಸ ವಿಸಮೂಲಸ್ಸ, ಮಧುರಗ್ಗಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ।

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    ವಧಂ ಅರಿಯಾ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ತಞ್ಹಿ ಛೇತ್ವಾ ನ ಸೋಚತೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೭, ೨೬೭)।

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, tañhi chetvā na socatī’’ti. (saṃ. ni. 1.187, 267);

    ಯತೋತಿ ಯದಾ। ಪರಪುಗ್ಗಲಂ ಘಾಟೇತ್ವಾತಿ ಪರಪುಗ್ಗಲಂ ನಾಸೇತ್ವಾ। ಅತ್ತಾನಂ ಘಾಟೇತೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಮಾರೇತಿ। ಪರಮುಸ್ಸದಗತೋತಿ ಅತಿಬಲವಭಾವಂ ಗತೋ। ಪರಮವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಅತಿವಿಪುಲಭಾವಂ ಪತ್ತೋ। ಕೋಧಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಕೋಧಸ್ಸ ಪಹೀನಭಾವೇನ। ಕೋಧವತ್ಥುಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ಕೋಧಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಭೂತಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಸ್ಸ ಪಿಯಾಪಿಯಅಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಞಾತತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಞಾತಭಾವೇನ। ಕೋಧಹೇತುಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾತಿ ಕೋಧಸ್ಸ ಜನಕಹೇತುನೋ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಉಚ್ಛಿನ್ನಭಾವೇನ।

    Yatoti yadā. Parapuggalaṃ ghāṭetvāti parapuggalaṃ nāsetvā. Attānaṃ ghāṭetīti attānaṃ māreti. Paramussadagatoti atibalavabhāvaṃ gato. Paramavepullappattoti ativipulabhāvaṃ patto. Kodhassa pahīnattāti anāgāmimaggena vuttappakārassa kodhassa pahīnabhāvena. Kodhavatthussa pariññātattāti kodhassa patiṭṭhābhūtassa kāraṇabhūtassa piyāpiyaaṭṭhānasaṅkhātassa vatthussa ñātatīraṇapariññāhi byāpetvā ñātabhāvena. Kodhahetussa upacchinnattāti kodhassa janakahetuno domanassasahagatacittuppādassa ucchinnabhāvena.

    ತಾಸೀತಿ ಭಾಯನಸೀಲೋ ಹೋತಿ। ಉತ್ತಾಸೀತಿ ಅತಿಭಾಯನಸೀಲೋ। ಪರಿತ್ತಾಸೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಭಾಯನಸೀಲೋ। ಭಾಯತೀತಿ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವಿರೂಪಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಕತ್ಥೀ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ವಣ್ಣಭಣನಸೀಲೋ ಹೋತಿ। ವಿಕತ್ಥೀತಿ ವಿವಿಧಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ವಣ್ಣಭಣನಸೀಲೋ। ಜಾತಿಯಾ ವಾತಿ ಖತ್ತಿಯಭಾವಾದಿಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಾ। ಗೋತ್ತೇನ ವಾತಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತಾದಿನಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗೋತ್ತೇನ ವಾ। ಕೋಲಪುತ್ತಿಯೇನ ವಾತಿ ಮಹಾಕುಲಭಾವೇನ ವಾ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ವಾತಿ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಸರೀರತಾಯ ವಾ। ಸರೀರಞ್ಹಿ ‘‘ಪೋಕ್ಖರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಿರೂಪಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧನೇನ ವಾತಿಆದೀನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ।

    Tāsīti bhāyanasīlo hoti. Uttāsīti atibhāyanasīlo. Parittāsīti samantato bhāyanasīlo. Bhāyatīti bhayaṃ uppajjati. Santāsaṃ āpajjatīti virūpabhāvaṃ pāpuṇāti. Katthīhotīti attano vaṇṇabhaṇanasīlo hoti. Vikatthīti vividhā nānappakārato vaṇṇabhaṇanasīlo. Jātiyā vāti khattiyabhāvādijātisampattiyā vā. Gottena vāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena vā. Kolaputtiyena vāti mahākulabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti vaṇṇasampannasarīratāya vā. Sarīrañhi ‘‘pokkhara’’nti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanena vātiādīni uttānatthāneva.

    ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ತತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕತಂ ಕುಕತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ತಂ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಲಕ್ಖಣಂ, ಕತಾಕತಾನುಸೋಚನರಸಂ, ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ, ಕತಾಕತಪದಟ್ಠಾನಂ, ದಾಸಬ್ಯಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮ್ಪೀತಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕತಂ ಕುಕತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Kukkuccanti niddesassa uddesapadaṃ. Tattha kukkuccanti kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo kukkuccaṃ. Taṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ, katākatānusocanarasaṃ, vippaṭisārapaccupaṭṭhānaṃ, katākatapadaṭṭhānaṃ, dāsabyaṃ viya daṭṭhabbaṃ. Hatthakukkuccampīti hatthehi kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo hatthakukkuccaṃ. Pādakukkuccādīsupi eseva nayo.

    ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾತಿ ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ಸೂಕರಮಂಸನ್ತಿ ಖಾದತಿ, ದೀಪಿಮಂಸಂ ಮಿಗಮಂಸನ್ತಿ ಖಾದತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನನ್ತಿ ಭುಞ್ಜತಿ, ವಿಕಾಲೇ ಕಾಲಸಞ್ಞಿತಾಯ ಭುಞ್ಜತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಪಾನಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಪಾನಕನ್ತಿ ಪಿವತಿ। ಅಯಂ ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾ। ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾತಿ ಸೂಕರಮಂಸಂ ಅಚ್ಛಮಂಸನ್ತಿ ಖಾದತಿ, ಮಿಗಮಂಸಂ ದೀಪಿಮಂಸನ್ತಿ ಖಾದತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನನ್ತಿ ಭುಞ್ಜತಿ, ಕಾಲೇ ವಿಕಾಲಸಞ್ಞಿತಾಯ ಭುಞ್ಜತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಪಾನಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಾನಕನ್ತಿ ಪಿವತಿ। ಅಯಂ ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾ। ಅವಜ್ಜೇ ವಜ್ಜಸಞ್ಞಿತಾತಿ ನಿದ್ದೋಸೇ ದೋಸಸಞ್ಞಿತಾ। ವಜ್ಜೇ ಅವಜ್ಜಸಞ್ಞಿತಾತಿ ಸದೋಸೇ ನಿದ್ದೋಸಸಞ್ಞಿತಾ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನಾತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನಾಕಾರೋ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತತ್ತನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಭಾವೋ। ಚೇತಸೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿರೂಪೋ ಪಟಿಸರಣಭಾವೋ। ಮನೋವಿಲೇಖೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಲೇಖೋ।

    Akappiyekappiyasaññitāti acchamaṃsaṃ sūkaramaṃsanti khādati, dīpimaṃsaṃ migamaṃsanti khādati, akappiyabhojanaṃ kappiyabhojananti bhuñjati, vikāle kālasaññitāya bhuñjati, akappiyapānakaṃ kappiyapānakanti pivati. Ayaṃ akappiye kappiyasaññitā. Kappiye akappiyasaññitāti sūkaramaṃsaṃ acchamaṃsanti khādati, migamaṃsaṃ dīpimaṃsanti khādati, kappiyabhojanaṃ akappiyabhojananti bhuñjati, kāle vikālasaññitāya bhuñjati, kappiyapānakaṃ akappiyapānakanti pivati. Ayaṃ kappiye akappiyasaññitā. Avajje vajjasaññitāti niddose dosasaññitā. Vajje avajjasaññitāti sadose niddosasaññitā. Kukkuccāyanāti kukkuccāyanākāro. Kukkuccāyitattanti kukkuccāyitabhāvo. Cetaso vippaṭisāroti cittassa virūpo paṭisaraṇabhāvo. Manovilekhoti cittassa vilekho.

    ಕತತ್ತಾ ಚ ಅಕತತ್ತಾ ಚಾತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಂ ಕತಭಾವೇನ ಚ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದೀನಂ ಅಕತಭಾವೇನ ಚ। ಕತಂ ಮೇ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ಮಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಿಲೇಸಪೂತಿಕತ್ತಾ ದುಟ್ಠು ಚರಿತಂ ಕಾಯೇನ ಕತಂ। ಅಕತಂ ಮೇ ಕಾಯಸುಚರಿತನ್ತಿ ಮಯಾ ಕಾಯೇನ ಸುಟ್ಠು ಚರಿತಂ ನ ಕತಂ। ವಚೀದುಚ್ಚರಿತವಚೀಸುಚರಿತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ ನಿರೋಧಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ।

    Katattā ca akatattā cāti kāyaduccaritādīnaṃ katabhāvena ca kāyasucaritādīnaṃ akatabhāvena ca. Kataṃ me kāyaduccaritanti mayā kāyena kilesapūtikattā duṭṭhu caritaṃ kāyena kataṃ. Akataṃ me kāyasucaritanti mayā kāyena suṭṭhu caritaṃ na kataṃ. Vacīduccaritavacīsucaritādīsupi eseva nayo nirodhapariyosānesu .

    ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ನ ಸತ್ತಸ್ಸ ನ ಪೋಸಸ್ಸ। ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಉದ್ಧತಾಕಾರೋ। ಅವೂಪಸಮೋತಿ ನ ವೂಪಸಮೋ। ಚೇತೋ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಚೇತಸೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಭನ್ತತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭನ್ತಭಾವೋ ಭನ್ತಯಾನಭನ್ತಗೋಣಾದೀನಂ ವಿಯ। ಇಮಿನಾ ಏಕಾರಮ್ಮಣಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಪ್ಫನ್ದನಂ ಕಥಿತಂ। ಉದ್ಧಚ್ಚಞ್ಹಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇತಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಅಯಂ ಉದ್ಧತಭಾವೋ ಕಥೀಯತಿ।

    Cittassāti na sattassa na posassa. Uddhaccanti uddhatākāro. Avūpasamoti na vūpasamo. Ceto vikkhipatīti cetaso vikkhepo, bhantattaṃ cittassāti cittassa bhantabhāvo bhantayānabhantagoṇādīnaṃ viya. Iminā ekārammaṇasmiṃyeva vipphandanaṃ kathitaṃ. Uddhaccañhi ekārammaṇe vipphandati, vicikicchā nānārammaṇeti. Idaṃ vuccati uddhaccanti ayaṃ uddhatabhāvo kathīyati.

    ಮುಸಾವಾದಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಮುಸಾತಿ ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥಭಞ್ಜಕೋ ವಚೀಪಯೋಗೋ ಕಾಯಪಯೋಗೋ ವಾ। ವಿಸಂವಾದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಪರವಿಸಂವಾದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ।

    Musāvādaṃ pahāyāti ettha musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.

    ಅಪರೋ ನಯೋ – ಮುಸಾತಿ ಅಭೂತಂ ಅತಚ್ಛಂ ವತ್ಥು। ವಾದೋತಿ ತಸ್ಸ ಭೂತತೋ ತಚ್ಛತೋ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅತಥಂ ವತ್ಥುಂ ತಥತೋ ಪರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ತಥಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ, ತಂ ಮುಸಾವಾದಂ। ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಮುಸಾವಾದಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ । ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಓರತೋ ವಿರತೋವ। ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಕ್ಖುಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಪಗೇವ ಕಾಯವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಏವರೂಪೇಸು ಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo, taṃ musāvādaṃ. Pahāyāti imaṃ musāvādacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā . Paṭiviratoti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova. Natthi tassa vītikkamissāmīti cakkhusotaviññeyyā dhammā, pageva kāyaviññeyyāti iminā nayena aññesupi evarūpesu padesu attho veditabbo.

    ಸಚ್ಚಂ ವದತೀತಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ। ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿ ಘಟೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ, ನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮುಸಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಕದಾಚಿ ಮುಸಾ ವದತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅನ್ತರಿತತ್ತಾ ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚೇನ ನ ಘಟಿಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ, ಅಯಂ ಪನ ನ ತಾದಿಸೋ, ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ಮುಸಾ ಅವತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ।

    Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho, na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭiyati, tasmā so na saccasandho, ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho.

    ಥೇತೋತಿ ಥಿರೋ, ಥಿರಕಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ, ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣು ವಿಯ, ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಮಿವ ಚ ನ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ, ಇನ್ದಖೀಲಾ ವಿಯ ಚ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ, ಅಸಿನಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನ ಕಥೇತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥೇತೋ।

    Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti, eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlā viya ca thirakatho hoti, asinā sīsaṃ chindantepi dve kathā na katheti, ayaṃ vuccati theto.

    ಪಚ್ಚಯಿಕೋತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬಕೋ, ಸದ್ಧಾಯಿತಬ್ಬಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯದಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ।

    Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko.

    ಅವಿಸಂವಾದಕೋ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಲೋಕಂ ನ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

    ಪಿಸುಣಂ ವಾಚಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸು ಯಾಯ ವಾಚಾಯ ಯಸ್ಸ ತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ ಪರಸ್ಸ ಚ ಸುಞ್ಞಭಾವಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಯಾಯ ಪನ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಪಿ ಫರುಸಂ ಕರೋತಿ, ಯಾ ವಾಚಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಫರುಸಾ, ನೇವ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ನ ಹದಯಙ್ಗಮಾ, ಅಯಂ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ। ಯೇನ ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪತಿ ನಿರತ್ಥಕಂ, ಸೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ಯಾ ತೇಸಂ ಮೂಲಭೂತಾ ಚೇತನಾಪಿ ಪಿಸುಣವಾಚಾದಿನಾಮಮೇವ ಲಭತಿ, ಸಾ ಏವ ಚ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ।

    Pisuṇaṃ vācaṃ pahāyātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Yā tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇavācādināmameva labhati, sā eva ca idha adhippetā.

    ಇಮೇಸಂ ಭೇದಾಯಾತಿ ಯೇಸಂ ಇತೋ ವುತ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತಂ, ತೇಸಂ ಭೇದಾಯ। ಭಿನ್ನಾನಂ ವಾ ಸನ್ಧಾತಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಿತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದೀನಂ ವಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಭಿನ್ನಾನಂ ಏಕಮೇಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಈದಿಸೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಇದಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸನ್ಧಾನಂ ಕತ್ತಾ ಅನುಕತ್ತಾ।

    Imesaṃbhedāyāti yesaṃ ito vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā anukattā.

    ಅನುಪ್ಪದಾತಾತಿ ಸನ್ಧಾನಾನುಪ್ಪದಾತಾ। ದ್ವೇ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೋ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಗ್ಗಾರಾಮೋ, ಯತ್ಥ ಸಮಗ್ಗಾ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಮಗ್ಗರಾಮೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರತೋತಿ ಸಮಗ್ಗೇಸು ರತೋ, ತೇ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನನ್ದತೀತಿ ಸಮಗ್ಗನನ್ದೀ। ಸಮಗ್ಗಕರಣಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಯಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತೇ ಸಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕರೋತಿ, ತಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಗುಣಪರಿದೀಪಿಕಮೇವ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಇತರನ್ತಿ।

    Anuppadātāti sandhānānuppadātā. Dve jane samagge disvā ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo, yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. ‘‘Samaggarāmo’’tipi pāḷi, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpikameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

    ಪರಸ್ಸ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಏಕನ್ತಫರುಸಚೇತನಾ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ, ನೇಲಾತಿ ಏಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋ, ನಸ್ಸಾ ಏಲನ್ತಿ ನೇಲಾ, ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ ‘‘ನೇಲಙ್ಗೋ ಸೇತಪಚ್ಛಾದೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ (ಉದಾ॰ ೬೫; ಪೇಟಕೋ॰ ೨೫) ವುತ್ತನೇಲಂ ವಿಯ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಾ, ಸೂಚಿವಿಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಸೂಲಂ ನ ಜನೇತಿ॥ ಅತ್ಥಮಧುರತಾಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಕೋಪಂ ಅಜನೇತ್ವಾ ಪೇಮಂ ಜನೇತೀತಿ ಪೇಮನೀಯಾ। ಹದಯಂ ಗಚ್ಛತಿ ಅಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನಾ ಸುಖೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಾ। ಗುಣಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಪುರೇ ಭವಾತಿ ಪೋರೀ, ಪುರೇ ಸಂವಡ್ಢನಾರೀ ವಿಯ ಸುಕುಮಾರಾತಿಪಿ ಪೋರೀ, ಪುರಸ್ಸ ಏಸಾತಿಪಿ ಪೋರೀ, ನಗರವಾಸೀನಂ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಯುತ್ತಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಿತಿಮತ್ತಂ ಪಿತಾತಿ ಭಾತಿಮತ್ತಂ ಭಾತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವರೂಪೀ ಕಥಾ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಕನ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ। ಕನ್ತಭಾವೇನೇವ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಮನಾಪಾ ಚಿತ್ತವುಡ್ಢಿಕರಾತಿ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ।

    Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusā vācā, nelāti elaṃ vuccati doso, nassā elanti nelā, niddosāti attho ‘‘nelaṅgo setapacchādo’’ti ettha (udā. 65; peṭako. 25) vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati apaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī, pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī, purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā.

    ಅನತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ಕಾಲೇನ ವದತೀತಿ ಕಾಲವಾದೀ, ವತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂತಂ ತಥಂ ತಚ್ಛಂ ಸಭಾವಮೇವ ವದತೀತಿ ಭೂತವಾದೀ । ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥವಾದೀ। ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀ। ಸಂವರವಿನಯಪಹಾನವಿನಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ವಿನಯವಾದೀ।

    Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. Kālena vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī.

    ನಿಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಠಪನೋಕಾಸೋ, ನಿಧಾನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿಧಾನವತೀ, ಹದಯೇ ನಿಧಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಏವರೂಪಿಂ ಭಾಸಮಾನೋಪಿ ಚ ‘‘ಅಹಂ ನಿಧಾನವತಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಅಕಾಲೇನ ಭಾಸತಿ, ಯುತ್ತಕಾಲಂ ಪನ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಪದೇಸನ್ತಿ ಸಉಪಮಂ, ಸಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಯನ್ತವತಿನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾಸ್ಸಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜನ್ತೇನ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅತ್ಥಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಾಸತಿ। ಯಂ ವಾ ಸೋ ಅತ್ಥವಾದೀ ಅತ್ಥಂ ವದತಿ, ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಅತ್ಥಸಂಹಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಚತುದ್ದೋಸಾಪಗತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತೀತಿ ಮುಸಾವಾದಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಅಪಗತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾಯಾತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಾಯ ಕಥಾಯ।

    Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassa atthīti nidhānavatī, hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana apekkhitvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena sahitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti. Catuddosāpagataṃ vācaṃ bhāsatīti musāvādādīhi catūhi dosehi apagataṃ vācaṃ bhāsati. Dvattiṃsāya tiracchānakathāyāti dvattiṃsāya saggamokkhānaṃ tiracchānabhūtāya kathāya.

    ದಸ ಕಥಾವತ್ಥೂನೀತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದೀನಿ ದಸ ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಾಯ ಕಥಾಯ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಕಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಇಚ್ಛಾವಿರಹಿತೋ ಅನಿಚ್ಛೋ ನಿತ್ತಣ್ಹೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಸಾವಸೇಸಂ ವಿಯ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ನಿರವಸೇಸೋ। ನ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅಣುಮತ್ತಾಪಿ ಇಚ್ಛಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ।

    Dasakathāvatthūnīti appicchatādīni dasa vivaṭṭanissitāya kathāya vatthubhūtāni kāraṇāni. Appicchakathanti ettha appicchoti icchāvirahito aniccho nittaṇho. Ettha hi byañjanaṃ sāvasesaṃ viya, attho pana niravaseso. Na hi khīṇāsavassa aṇumattāpi icchā nāma atthi.

    ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ ಮಹಿಚ್ಛತಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾತಿ ಅಯಂ ಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ತತ್ಥ ಸಕಲಾಭೇ ಅತಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಲಾಭಪತ್ಥನಾ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಏಕಭಾಜನೇ ಪಕ್ಕಪೂವೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತೇ ಪತಿತೇ ನ ಸುಪಕ್ಕೋ ವಿಯ ಖುದ್ದಕೋ ವಿಯ ಚ ಖಾಯತಿ, ಸ್ವೇವ ಪನ ಪರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೋ ಸುಪಕ್ಕೋ ವಿಯ ಮಹನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಖಾಯತಿ। ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ, ಸಾ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಅಸದ್ಧೋ ಸಮಾನೋ ಸದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೮೫೧) ನಯೇನ ಅತ್ರೇವ ಆಗತಾಯೇವ। ತಾಯ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕೋಹಞ್ಞೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಮಹಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ, ಸಾಪಿ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಸದ್ಧೋ ಸಮಾನೋ ಸದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೀಲವಾ ಸಮಾನೋ ಸೀಲವಾತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೮೫೧) ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಆಗತಾಯೇವ। ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದುಸ್ಸನ್ತಪ್ಪಯೋ ಹೋತಿ, ವಿಜಾತಮಾತಾಪಿಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತೇನೇತಂ ವುಚ್ಚತಿ –

    Apicettha atricchatā pāpicchatā mahicchatā appicchatāti ayaṃ bhedo veditabbo – tattha sakalābhe atittassa paralābhapatthanā atricchatā nāma, tāya samannāgatassa ekabhājane pakkapūvepi attano patte patite na supakko viya khuddako viya ca khāyati, sveva pana parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto viya ca khāyati. Asantaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā pāpicchatā nāma, sā ‘‘idhekacco asaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātū’’tiādinā (vibha. 851) nayena atreva āgatāyeva. Tāya ca samannāgato puggalo kohaññe patiṭṭhāti. Santaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā mahicchatā nāma, sāpi ‘‘idhekacco saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti icchati, sīlavā samāno sīlavāti maṃ jano jānātū’’ti (vibha. 851) iminā nayena āgatāyeva. Tāya samannāgato puggalo dussantappayo hoti, vijātamātāpissa cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಮುದ್ದೋ ಚ, ಮಹಿಚ್ಛೋ ಚಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲೋ।

    ‘‘Aggikkhandho samuddo ca, mahiccho cāpi puggalo;

    ಸಕಟೇನ ಪಚ್ಚಯೇ ದೇತು, ತಯೋಪೇತೇ ಅತಪ್ಪಯಾ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೫೨; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೬೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೧)।

    Sakaṭena paccaye detu, tayopete atappayā’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.252; a. ni. aṭṭha. 1.1.63; udā. aṭṭha. 31);

    ಸನ್ತಗುಣನಿಗೂಹನತಾ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಗುಣಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಕಾಮತಾಯ ಸದ್ಧೋ ಸಮಾನೋ ‘‘ಸದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಸೀಲವಾ… ಪವಿವಿತ್ತೋ… ಬಹುಸ್ಸುತೋ… ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ… ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋ… ಪಞ್ಞವಾ… ಖೀಣಾಸವೋ ಸಮಾನೋ ‘‘ಖೀಣಾಸವೋತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕತ್ಥೇರೋ। ಏವಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಥಾವರಂ ಕರೋತಿ, ದಾಯಕಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇತಿ, ಯಥಾ ಯಥಾ ಹಿ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ತಸ್ಸ ವತ್ತೇ ಪಸನ್ನಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಬಹೂ ದೇನ್ತಿ।

    Santaguṇanigūhanatā pana paṭiggahaṇe ca mattaññutā appicchatā nāma, tāya samannāgato puggalo attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya saddho samāno ‘‘saddhoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati. Sīlavā… pavivitto… bahussuto… āraddhavīriyo… samādhisampanno… paññavā… khīṇāsavo samāno ‘‘khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati seyyathāpi majjhantikatthero. Evaṃ appiccho ca pana bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti, yathā yathā hi so attano appicchatāya appaṃ gaṇhāti, tathā tathā tassa vatte pasannā manussā bahū denti.

    ಅಪರೋಪಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಪಚ್ಚಯಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಧುತಙ್ಗಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಪರಿಯತ್ತಿಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅಧಿಗಮಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ । ತತ್ಥ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಪಚ್ಚಯಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ। ಸೋ ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸಂ ಜಾನಾತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸಂ ಜಾನಾತಿ, ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಂ ಜಾನಾತಿ। ಯದಿ ಹಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಬಹು ಹೋತಿ, ದಾಯಕೋ ಅಪ್ಪಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಅಪ್ಪೋ, ದಾಯಕೋ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋಪಿ ಬಹು, ದಾಯಕೋಪಿ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಂ ಞತ್ವಾ ಪಮಾಣೇನೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ।

    Aparopi catubbidho appiccho paccayaappiccho dhutaṅgaappiccho pariyattiappiccho adhigamaappicchoti . Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayaappiccho. So dāyakassa vasaṃ jānāti, deyyadhammassa vasaṃ jānāti, attano thāmaṃ jānāti. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhāti.

    ಧುತಙ್ಗಸಮಾದಾನಸ್ಸ ಅತ್ತನಿ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಪೇತುಕಾಮೋ ಧುತಙ್ಗಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಪೇತುಕಾಮೋ, ಅಯಂ ಪರಿಯತ್ತಿಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ ಹುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ಅಧಿಗಮಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ನಾಮ। ಖೀಣಾಸವೋ ಪನ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಂ ಪಾಪಿಚ್ಛತಂ ಮಹಿಚ್ಛತಂ ಪಹಾಯ ಸಬ್ಬಸೋ ಇಚ್ಛಾಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾಯ ಅಲೋಭಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ನಾಮ। ‘‘ಆವುಸೋ, ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ ಮಹಿಚ್ಛತಾತಿ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ, ತೇಸು ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಕಥಂ ಕಥೇತಿ ನಾಮ।

    Dhutaṅgasamādānassa attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgaappiccho nāma. Yo pana bahussutabhāvaṃ na jānāpetukāmo, ayaṃ pariyattiappiccho nāma. Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamaappiccho nāma. Khīṇāsavo pana atricchataṃ pāpicchataṃ mahicchataṃ pahāya sabbaso icchāpaṭipakkhabhūtāya alobhasaṅkhātāya parisuddhāya appicchatāya samannāgatattā appiccho nāma. ‘‘Āvuso, atricchatā pāpicchatā mahicchatāti, ime dhammā pahātabbāti, tesu ādīnavaṃ dassetvā evarūpaṃ appicchataṃ samādāya vattitabba’’nti vadanto appicchakathaṃ katheti nāma.

    ಸನ್ತುಟ್ಠೀಕಥನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಸೇಸತ್ಥಮೇವ ದೀಪಯಿಸ್ಸಾಮ, ಯೋಜನಾ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸನ್ತುಟ್ಠೀಕಥನ್ತಿ ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸಂ ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕಥಂ। ಸೋ ಪನೇಸ ಸನ್ತೋಸೋ ದ್ವಾದಸವಿಧೋ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಚೀವರೇ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋತಿ ತಿವಿಧೋ। ಏವಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಸುಪಿ।

    Santuṭṭhīkathantiādīsu visesatthameva dīpayissāma, yojanā pana vuttanayeneva veditabbā. Santuṭṭhīkathanti itarītarapaccayasantosaṃ nissitaṃ kathaṃ. So panesa santoso dvādasavidho hoti. Seyyathidaṃ – cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho. Evaṃ piṇḍapātādīsupi.

    ತಸ್ಸಾಯಂ ಪಭೇದವಣ್ಣನಾ – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಚೀವರಂ ಲಭತಿ ಸುನ್ದರಂ ವಾ ಅಸುನ್ದರಂ ವಾ। ಸೋ ತೇನೇವ ಯಾಪೇತಿ, ಅಞ್ಞಂ ನ ಪತ್ಥೇತಿ, ಲಭನ್ತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ। ಅಥ ಪನ ಯೋ ಪಕತಿದುಬ್ಬಲೋ ವಾ ಹೋತಿ, ಆಬಾಧಜರಾಭಿಭೂತೋ ವಾ, ಗರುಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತೋ ಕಿಲಮತಿ। ಸೋ ಸಭಾಗೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಲಹುಕೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ। ಅಪರೋ ಪಣೀತಪಚ್ಚಯಲಾಭೀ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪತ್ತುಣ್ಣಚೀವರಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಹಗ್ಘಚೀವರಂ, ಬಹೂನಿ ವಾ ಪನ ಚೀವರಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಥೇರಾನಂ ಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ, ಇದಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಅನುರೂಪಂ, ಇದಂ ಗಿಲಾನಾನಂ, ಇದಂ ಅಪ್ಪಲಾಭೀನಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ದತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪುರಾಣಚೀವರಂ ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟಾದಿತೋ ವಾ ನನ್ತಕಾನಿ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಕತ್ವಾ ಧಾರೇನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ।

    Tassāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā. So teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa cīvare yathālābhasantoso. Atha pana yo pakatidubbalo vā hoti, ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupanto kilamati. So sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa cīvare yathābalasantoso. Aparo paṇītapaccayalābhī hoti. So pattuṇṇacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ, bahūni vā pana cīvarāni labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ, idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ, idaṃ appalābhīnaṃ hotū’’ti datvā tesaṃ purāṇacīvaraṃ vā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā tehi saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.

    ಇಧ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಲಭತಿ ಲೂಖಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾ, ಸೋ ತೇನೇವ ಯಾಪೇತಿ, ಅಞ್ಞಂ ನ ಪತ್ಥೇತಿ, ಲಭನ್ತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ। ಯೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ಬ್ಯಾಧಿವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಲಭತಿ, ಯೇನಸ್ಸ ಪರಿಭುತ್ತೇನ ಅಫಾಸು ಹೋತಿ, ಸೋ ತಂ ಸಭಾಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ। ಅಪರೋ ಬಹುಂ ಪಣೀತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಲಭತಿ, ಸೋ ತಂ ಚೀವರಂ ವಿಯ ಥೇರಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಬಹುಸ್ಸುತಅಪ್ಪಲಾಭೀಗಿಲಾನಾನಂ ದತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಾ ಸೇಸಕಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಾ ಚರಿತ್ವಾ ಮಿಸ್ಸಕಾಹಾರಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ।

    Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ labhati, yenassa paribhuttena aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso. Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ piṇḍāya vā caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.

    ಇಧ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸೇನಾಸನಂ ಲಭತಿ ಮನಾಪಂ ವಾ ಅಮನಾಪಂ ವಾ, ಸೋ ತೇನ ನೇವ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ನ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ತಿಣಸನ್ಥಾರಕೇನಾಪಿ ಯಥಾಲದ್ಧೇನೇವ ತುಸ್ಸತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸೇನಾಸನೇ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ। ಯೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ಬ್ಯಾಧಿವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಲಭತಿ, ಯತ್ಥಸ್ಸ ವಸತೋ ಅಫಾಸು ಹೋತಿ, ಸೋ ತಂ ಸಭಾಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ಸಪ್ಪಾಯಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸೇನಾಸನೇ ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ।

    Idha pana bhikkhu senāsanaṃ labhati manāpaṃ vā amanāpaṃ vā, so tena neva somanassaṃ na domanassaṃ uppādeti, antamaso tiṇasanthārakenāpi yathāladdheneva tussati. Ayamassa senāsane yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathābalasantoso.

    ಅಪರೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಲೇಣಮಣ್ಡಪಕೂಟಾಗಾರಾದೀನಿ ಬಹೂನಿ ಪಣೀತಸೇನಾಸನಾನಿ ಲಭತಿ, ಸೋ ತಂ ಚೀವರಂ ವಿಯ ಥೇರಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಬಹುಸ್ಸುತಅಪ್ಪಲಾಭೀಗಿಲಾನಾನಂ ದತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಸನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸೇನಾಸನೇ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ। ಯೋಪಿ ‘‘ಉತ್ತಮಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ಪಮಾದಟ್ಠಾನಂ, ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಓಕ್ಕಮತಿ, ನಿದ್ದಾಭಿಭೂತಸ್ಸ ಪುನ ಪಟಿಬುಜ್ಝತೋ ಪಾಪವಿತಕ್ಕಾ ಪಾತುಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಾದಿಸಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ಸೋ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸರುಕ್ಖಮೂಲಾದೀಸು ವಸನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸೇನಾಸನೇ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ।

    Aparo mahāpuñño leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanāni labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso. Yopi ‘‘uttamasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhānaṃ, tattha nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa puna paṭibujjhato pāpavitakkā pātubhavantī’’ti paṭisañcikkhitvā tādisaṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati, so taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlādīsu vasantopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.

    ಇಧ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭೇಸಜ್ಜಂ ಲಭತಿ ಲೂಖಂ ವಾ ಪಣೀತಂ ವಾ, ಸೋ ಯಂ ಲಭತಿ, ತೇನೇವ ತುಸ್ಸತಿ, ಅಞ್ಞಂ ನ ಪತ್ಥೇತಿ, ಲಭನ್ತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ। ಯೋ ಪನ ತೇಲೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ ಫಾಣಿತಂ ಲಭತಿ, ಸೋ ತಂ ಸಭಾಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ತೇಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞದೇವ ವಾ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ।

    Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so yaṃ labhati, teneva tussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti. Ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso. Yo pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telaṃ gahetvā aññadeva vā pariyesitvā bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.

    ಅಪರೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಬಹುಂ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದಿಪಣೀತಭೇಸಜ್ಜಂ ಲಭತಿ, ಸೋ ತಂ ಚೀವರಂ ವಿಯ ಥೇರಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಬಹುಸ್ಸುತಅಪ್ಪಲಾಭೀಗಿಲಾನಾನಂ ದತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆಭತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಚತುಮಧುರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮುತ್ತಹರೀತಕಂ ‘‘ಗಣ್ಹ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ಸಚಸ್ಸ ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನಪಿ ರೋಗೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಅಥ ಮುತ್ತಹರೀತಕಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ವಣ್ಣಿತ’’ನ್ತಿ ಚತುಮಧುರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮುತ್ತಹರೀತಕೇನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪರಮಸನ್ತುಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ। ಇಮೇಸಂ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಪಚ್ಚಯೇಸು ತಿಣ್ಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸನ್ತೋಸಾನಂ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋವ ಅಗ್ಗೋ। ಅರಹಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಯೇ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿಪಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋವ।

    Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ ābhatena yena kenaci yāpentopi santuṭṭhova hoti. Yo pana ekasmiṃ bhājane catumadhuraṃ ṭhapetvā ekasmiṃ muttaharītakaṃ ‘‘gaṇha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno ‘‘sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, atha muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇita’’nti catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti. Ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso. Imesaṃ pana paccekapaccayesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ santosānaṃ yathāsāruppasantosova aggo. Arahā ekekasmiṃ paccaye imehi tīhipi santuṭṭhova.

    ಪವಿವೇಕಕಥನ್ತಿ ಪವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಕಥಂ। ತಯೋ ಹಿ ವಿವೇಕಾ ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಏಕೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏಕೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏಕೋ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏಕೋ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತಿ, ಏಕೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ, ಏಕೋ ಅಭಿಕ್ಕಮತಿ, ಏಕೋ ಚಙ್ಕಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ಏಕೋ ಚರತಿ, ಏಕೋ ವಿಹರತೀತಿ ಅಯಂ ಕಾಯವಿವೇಕೋ ನಾಮ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪನ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ನಾಮ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ನಾಮ।

    Pavivekakathanti pavivekanissitaṃ kathaṃ. Tayo hi vivekā kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti. Tattha eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko abhikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti ayaṃ kāyaviveko nāma. Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma. Nibbānaṃ upadhiviveko nāma.

    ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ – ‘‘ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚ ವಿವೇಕಟ್ಠಕಾಯಾನಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿರತಾನಂ। ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಚ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾನಂ ಪರಮವೋದಾನಪ್ಪತ್ತಾನಂ। ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಚ ನಿರುಪಧೀನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಾನ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೫೭)।

    Vuttampi hetaṃ – ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 57).

    ಅಸಂಸಗ್ಗಕಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಸವನಸಂಸಗ್ಗೋ ದಸ್ಸನಸಂಸಗ್ಗೋ ಸಮುಲ್ಲಪನಸಂಸಗ್ಗೋ ಸಮ್ಭೋಗಸಂಸಗ್ಗೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ। ತೇಸು ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಸುಣಾತಿ ‘‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮೇ ವಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಕುಮಾರೀ ವಾ ಅಭಿರೂಪಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ’’ತಿ, ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಂಸೀದತಿ ವಿಸೀದತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಾದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತತಿ। ಏವಂ ಪರೇಹಿ ಕಥಿಯಮಾನರೂಪಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಹಸಿತಲಪಿತಗೀತಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರಾಗೋ ಸವನಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ।

    Asaṃsaggakathanti ettha pana savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañcavidho saṃsaggo. Tesu idha bhikkhu suṇāti ‘‘amukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, so taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattati. Evaṃ parehi kathiyamānarūpādisampattiṃ attanā vā hasitalapitagītasaddaṃ suṇantassa sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma.

    ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ನ ಹೇವ ಖೋ ಸುಣಾತಿ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಸಾಮಂ ಪಸ್ಸತಿ ಇತ್ಥಿಂ ವಾ ಕುಮಾರಿಂ ವಾ ಅಭಿರೂಪಂ ದಸ್ಸನೀಯಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ, ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಂಸೀದತಿ ವಿಸೀದತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ, ಸಿಕ್ಖಾದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತತಿ। ಏವಂ ವಿಸಭಾಗರೂಪಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ದಸ್ಸನಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ।

    ‘‘Idha bhikkhu na heva kho suṇāti, api ca kho sāmaṃ passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattati. Evaṃ visabhāgarūpaṃ olokentassa pana cakkhuviññāṇavīthivasena uppannarāgo dassanasaṃsaggo nāma.

    ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಲ್ಲಾಪಸಲ್ಲಾಪವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಪನ ಸಮುಲ್ಲಪನಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ। ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸನ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗಕರಣವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಸಮ್ಭೋಗಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ। ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಾದಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನರಾಗೋ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ। ಅರಹಾ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಂಸಗ್ಗೇಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ ಪರಿಸಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಂಸಟ್ಠೋ, ಗಾಹಮುತ್ತಕೋ ಚೇವ ಸಂಸಗ್ಗಮುತ್ತಕೋ ಚ। ಅಸಂಸಗ್ಗಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಣನ್ತೋ ಅಸಂಸಗ್ಗಕಥಂ ಕಥೇತಿ ನಾಮ।

    Aññamaññaṃ allāpasallāpavasena uppannarāgo pana samullapanasaṃsaggo nāma. Bhikkhuno bhikkhuniyā santakaṃ bhikkhuniyā vā bhikkhussa santakaṃ gahetvā paribhogakaraṇavasena uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma. Hatthaggāhādivasena uppannarāgo pana kāyasaṃsaggo nāma. Arahā imehi pañcahi saṃsaggehi catūhipi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho, gāhamuttako ceva saṃsaggamuttako ca. Asaṃsaggassa vaṇṇaṃ bhaṇanto asaṃsaggakathaṃ katheti nāma.

    ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಕಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಗಮನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ನ ದೇತಿ, ಠಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಂ ನಿಸಜ್ಜಂ, ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಂ ಸಯನಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ನ ದೇತಿ, ದಣ್ಡೇನ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಅಮಿತ್ತಂ ಗೀವಾಯ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ವಿಚರತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಣನ್ತೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಕಥಂ ಕಥೇತಿ ನಾಮ।

    Vīriyārambhakathanti ettha yo paggahitavīriyo paripuṇṇakāyikacetasikavīriyo hoti, gamane uppannaṃ kilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannaṃ kilesaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannaṃ kilesaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, daṇḍena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya amittaṃ gīvāya akkamanto viya ca vicarati, tādisassa āraddhavīriyassa vaṇṇaṃ bhaṇanto vīriyārambhakathaṃ katheti nāma.

    ಸೀಲಕಥನ್ತಿಆದೀಸು ಸೀಲನ್ತಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ। ಸಮಾಧೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ। ಪಞ್ಞಾತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಞಾಣಂ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿ। ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿವಿಧಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ। ಸೀಲಾದೀನಂ ಗುಣಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸೀಲಾದಿಕಥಂ ಕಥೇತಿ ನಾಮ।

    Sīlakathantiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Samādhīti vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo. Paññāti lokiyalokuttarañāṇaṃ. Vimuttīti arahattaphalavimutti. Vimuttiñāṇadassananti ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. Sīlādīnaṃ guṇaṃ pakāsento sīlādikathaṃ katheti nāma.

    ಸತಿಪಟ್ಠಾನಕಥನ್ತಿಆದೀನಿ ಸಙ್ಗಜಾಲಮತಿಚ್ಚ ಸೋ ಮುನೀತಿಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Satipaṭṭhānakathantiādīni saṅgajālamaticca so munītipariyosānāni pubbe vuttānusārena veditabbāni.

    ೮೬. ನಿರಾಸತ್ತೀತಿ ನಿತ್ತಣ್ಹೋ। ವಿವೇಕದಸ್ಸೀ ಫಸ್ಸೇಸೂತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದೀಸು ಅತ್ತಾದಿಭಾವವಿವೇಕಂ ಪಸ್ಸತಿ। ದಿಟ್ಠೀಸು ಚ ನ ನೀಯತೀತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠೀಸು ಕಾಯಚಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ನ ನೀಯತಿ।

    86.Nirāsattīti nittaṇho. Vivekadassī phassesūti paccuppannesu cakkhusamphassādīsu attādibhāvavivekaṃ passati. Diṭṭhīsu ca na nīyatīti dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu kāyaci diṭṭhiyā na nīyati.

    ವಿಪರಿಣತಂ ವಾ ವತ್ಥುಂ ನ ಸೋಚತೀತಿ ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹಿತ್ವಾ ನಟ್ಠೇ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ಸೋಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ವಿಪರಿಣತಸ್ಮಿಂ ವಾತಿ ವಿನಸ್ಸಮಾನೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ।

    Vipariṇataṃvā vatthuṃ na socatīti pakatibhāvaṃ jahitvā naṭṭhe kismiñci vatthusmiṃ na sokaṃ āpajjati. Vipariṇatasmiṃ vāti vinassamāne vatthumhi.

    ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಚಕ್ಖುಂ ವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುರಿಮಾ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಾದಿವತ್ಥುಕಾವ, ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಹದಯವತ್ಥುಕೋಪಿ ಅವತ್ಥುಕೋಪಿ ಸಬ್ಬೋ ಚತುಭೂಮಕೋ ಫಸ್ಸೋ। ಅಧಿವಚನಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಹೋತಿಯೇವ । ತಯೋ ಹಿ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ಸಯಂ ಪಿಟ್ಠಿವಟ್ಟಕಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಹಜಾತಸಮ್ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಅಧಿವಚನಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಪಟಿಘಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ಪಟಿಘಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ನಾಮ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕಫಸ್ಸೋ। ಅಧಿವಚನಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ನಾಮ ಮನೋದ್ವಾರಿಕಫಸ್ಸೋ। ಸುಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋತಿ ಸುಖವೇದನಾಯ ಹಿತೋ ಉಪ್ಪಾದಕೋ ಫಸ್ಸೋ। ಇತರದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕುಸಲೋ ಫಸ್ಸೋತಿ ಏಕವೀಸತಿಕುಸಲಚಿತ್ತಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ಅಕುಸಲೋತಿ ದ್ವಾದಸಅಕುಸಲಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ಅಬ್ಯಾಕತೋತಿ ಛಪ್ಪಞ್ಞಾಸಅಬ್ಯಾಕತಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ಕಾಮಾವಚರೋತಿ ಚತುಪಞ್ಞಾಸಕಾಮಾವಚರಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ರೂಪಾವಚರೋತಿ ಕುಸಲಾದಿಪಞ್ಚದಸರೂಪಾವಚರಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ । ಅರೂಪಾವಚರೋತಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತವಸೇನ ದ್ವಾದಸಅರೂಪಾವಚರಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ।

    Cakkhusamphassoti cakkhuṃ vatthuṃ katvā cakkhuviññāṇasahajāto phasso cakkhusamphasso. Sesesupi eseva nayo. Ettha ca purimā cakkhupasādādivatthukāva, manosamphasso hadayavatthukopi avatthukopi sabbo catubhūmako phasso. Adhivacanasamphassoti pariyāyena etassa nāmaṃ hotiyeva . Tayo hi arūpino khandhā sayaṃ piṭṭhivaṭṭakā hutvā attano sahajātasamphassassa adhivacanasamphassoti nāmaṃ karonti. Paṭighasamphassoti nippariyāyena pana paṭighasamphasso nāma pañcadvārikaphasso. Adhivacanasamphasso nāma manodvārikaphasso. Sukhavedanīyo phassoti sukhavedanāya hito uppādako phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Kusalo phassoti ekavīsatikusalacittasahajāto phasso. Akusaloti dvādasaakusalasahajāto phasso. Abyākatoti chappaññāsaabyākatasahajāto phasso. Kāmāvacaroti catupaññāsakāmāvacarasahajāto phasso. Rūpāvacaroti kusalādipañcadasarūpāvacarasampayutto . Arūpāvacaroti kusalābyākatavasena dvādasaarūpāvacarasampayutto.

    ಸುಞ್ಞತೋತಿ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಗ್ಗೋ ಸುಞ್ಞತೋ, ತೇನ ಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಫಸ್ಸೋ। ಇತರದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅನಿಮಿತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಗ್ಗೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ। ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋತಿ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಗ್ಗೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ। ಲೋಕಿಯೋತಿ ಲೋಕೋ ವುಚ್ಚತಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ವಟ್ಟೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕೇ ನಿಯುತ್ತೋತಿ ಲೋಕಿಯೋ, ತೇಭೂಮಕೋ ಧಮ್ಮೋ। ಲೋಕುತ್ತರೋತಿ ಲೋಕತೋ ಉತ್ತರೋ ಉತ್ತಿಣ್ಣೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರೋ, ಲೋಕೇ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನಪಿ ಲೋಕುತ್ತರೋ। ಅತ್ತೇನ ವಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ ವಾ। ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾತಿ ಅತ್ತಾಯತ್ತೇನ ವಾ।

    Suññatoti anattānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo suññato, tena sahajāto phasso suññato phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Animittoti ettha aniccānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo animitto. Appaṇihitoti dukkhānupassanāvasena vipassantassa uppanno maggo appaṇihito. Lokiyoti loko vuccati lujjanapalujjanaṭṭhena vaṭṭo, tasmiṃ pariyāpannabhāvena loke niyuttoti lokiyo, tebhūmako dhammo. Lokuttaroti lokato uttaro uttiṇṇoti lokuttaro, loke apariyāpannabhāvenapi lokuttaro. Attena vāti attabhāvena vā. Attaniyena vāti attāyattena vā.

    ೮೭. ಪತಿಲೀನೋತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ತತೋ ಅಪಗತೋ। ಅಕುಹಕೋತಿ ಅವಿಮ್ಹಾಪಕೋ ತೀಹಿ ಕುಹನವತ್ಥೂಹಿ। ಅಪಿಹಾಲೂತಿ ಅಪಿಹನಸೀಲೋ, ಪತ್ಥನಾತಣ್ಹಾಯ ರಹಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಮಚ್ಛರೀತಿ ಪಞ್ಚಮಚ್ಛೇರವಿರಹಿತೋ। ಅಪ್ಪಗಬ್ಭೋತಿ ಕಾಯಪಾಗಬ್ಭಿಯಾದಿವಿರಹಿತೋ। ಅಜೇಗುಚ್ಛೋತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾದಿತಾಯ ಅಜೇಗುಚ್ಛನೀಯೋ ಅಸೇಚನಕೋ ಮನಾಪೋ। ಪೇಸುಣೇಯ್ಯೇ ಚ ನೋ ಯುತೋತಿ ದ್ವೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಉಪಸಂಹರಿತಬ್ಬೇ ಪಿಸುಣಕಮ್ಮೇ ಅಯುತ್ತೋ।

    87.Patilīnoti rāgādīnaṃ pahīnattā tato apagato. Akuhakoti avimhāpako tīhi kuhanavatthūhi. Apihālūti apihanasīlo, patthanātaṇhāya rahitoti vuttaṃ hoti. Amaccharīti pañcamaccheravirahito. Appagabbhoti kāyapāgabbhiyādivirahito. Ajegucchoti sampannasīlāditāya ajegucchanīyo asecanako manāpo. Pesuṇeyye ca no yutoti dvīhi ākārehi upasaṃharitabbe pisuṇakamme ayutto.

    ರಾಗಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ರಾಗಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಪಹೀನಭಾವೇನ। ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ಪಹೀನೋ ಹೋತೀತಿ ಅಸ್ಮೀತಿ ಉನ್ನತಿಮಾನೋ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ।

    Rāgassa pahīnattāti arahattamaggena rāgakilesassa pahīnabhāvena. Asmimāno pahīno hotīti asmīti unnatimāno samucchedavasena pahīno hoti.

    ತೀಣಿ ಕುಹನವತ್ಥೂನೀತಿ ತೀಣಿ ವಿಮ್ಹಾಪನಕಾರಣಾನಿ। ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿಆದೀಸು ಚೀವರಾದೀಹಿ ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸ ತದತ್ಥಿಕಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಪಾಪಿಚ್ಛತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನೇನ ತೇ ಚ ಗಹಪತಿಕೇ ಅತ್ತನಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಸಾದೇ ಞತ್ವಾ ಪುನ ತೇಸಂ ‘‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ನೋ ಅಸ್ಸ, ಸಚೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಪಣೀತಾನಿ ಚೀವರಾದೀನಿ ಉಪನೇನ್ತಾನಂ ತದನುಗ್ಗಹಕಾಮತಂಯೇವ ಅವಿಕತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚ ತತೋ ಪಭುತಿ ಅಪಿ ಸಕಟಭಾರೇಹಿ ಉಪನಾಮನಹೇತುಭೂತಂ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಾಪಿಚ್ಛಸ್ಸೇವ ಪನ ಸತೋ ಸಮ್ಭಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ ಇರಿಯಾಪಥಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಾಪಿಚ್ಛಸ್ಸೇವ ಪನ ಸತೋ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾಧಿಗಮಪರಿದೀಪನವಾಚಾಯ ತಥಾ ತಥಾ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tīṇi kuhanavatthūnīti tīṇi vimhāpanakāraṇāni. Paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūtiādīsu cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhipanena te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitapasāde ñatvā puna tesaṃ ‘‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa, sace appamattakampi kiñci paṭiggaṇheyyā’’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva avikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti api sakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato sambhāvanādhippāyena katena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ.

    ಕತಮಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖಾತಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತಂ। ನಿಮನ್ತೇನ್ತೀತಿ ಇಧ ಗಹಪತಿಕಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಿ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ‘‘ನಿಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ಕೇಚಿ ಪಠನ್ತಿ। ತಾದಿಸೇ ನಿಮನ್ತಾಪೇನ್ತಿ। ನಿಮನ್ತೇನ್ತೀತಿ ಪಾಠಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಚೀವರಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೀತಿ ಚೀವರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಏತಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ, ಯಂ ಸಮಣೋತಿ ಯಂ ಚೀವರಧಾರಣಂ ಸಮಣೋ ಕರೋತಿ, ಏತಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ। ಪಾಪಣಿಕಾ ವಾ ನನ್ತಕಾನೀತಿ ಆಪಣದ್ವಾರೇ ಪತಿಕಾನಿ ಅನ್ತವಿರಹಿತಾನಿ ಪಿಲೋತಿಕಾನಿ। ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾತಿ ಸಂಕಡ್ಢಿತ್ವಾ। ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಣೇನ। ಪಿಣ್ಡಿಯಾಲೋಪೇನಾತಿ ಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಆಲೋಪೇನ। ಪೂತಿಮುತ್ತೇನ ವಾತಿ ಗೋಮುತ್ತೇನ ವಾ। ಓಸಧಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಭೇಸಜ್ಜಕಿಚ್ಚಂ ಕರೇಯ್ಯ। ತದುಪಾದಾಯಾತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ಧುತವಾದೋತಿ ಧುತಗುಣವಾದೀ। ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೀತಿ ಉಪರೂಪರಿ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಿ। ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಾತಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೇನ, ವಿಜ್ಜಮಾನತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸವತೀತಿ ಪಟಿಲಭತಿ। ಸದ್ಧಾಯ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೇನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ‘‘ಸದ್ಧಾಯ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಾ ಸುಲಭಾ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ ಚ, ಸದ್ಧಾ ಪನ ದುಲ್ಲಭಾ। ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಹಿ ಸದ್ಧಾ ಅಥಾವರಾ, ಪದವಾರೇ ಪದವಾರೇ ನಾನಾ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸದಿಸೋಪಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಭವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಖೋ ನೇಸಂ ಆವುಸೋ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಭೋಗಾನಞ್ಚ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಚ, ಸದ್ಧಾಯ ಪನ ತ್ವಂ ಪಾಟಿಭೋಗೋ’’ತಿ।

    Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātanti ettha paccayapaṭisevananti evaṃ saṅkhātaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ. Nimantentīti idha gahapatikā ‘‘bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti bhikkhū nimantenti. Ayameva vā pāṭho. ‘‘Nimantetī’’ti vā ‘‘vadantī’’ti vā keci paṭhanti. Tādise nimantāpenti. Nimantentīti pāṭhassa sambhavo daṭṭhabbo. Cīvaraṃ paccakkhātīti cīvaraṃ paṭikkhipati. Etaṃ sāruppaṃ, yaṃ samaṇoti yaṃ cīvaradhāraṇaṃ samaṇo karoti, etaṃ sāruppaṃ anucchavikaṃ. Pāpaṇikā vā nantakānīti āpaṇadvāre patikāni antavirahitāni pilotikāni. Uccinitvāti saṃkaḍḍhitvā. Uñchācariyāyāti bhikkhācaraṇena. Piṇḍiyālopenāti piṇḍaṃ katvā laddhaālopena. Pūtimuttena vāti gomuttena vā. Osadhaṃ kareyyāti bhesajjakiccaṃ kareyya. Tadupādāyāti tato paṭṭhāya. Dhutavādoti dhutaguṇavādī. Bhiyyo bhiyyo nimantentīti uparūpari nimantenti. Sammukhībhāvāti sammukhībhāvena, vijjamānatāyāti attho. Pasavatīti paṭilabhati. Saddhāya sammukhībhāvena sakkā kātunti ‘‘saddhāya sammukhībhāvā’’tiādimāha. Deyyadhammā sulabhā dakkhiṇeyyā ca, saddhā pana dullabhā. Puthujjanassa hi saddhā athāvarā, padavāre padavāre nānā hoti. Tenevassa mahāmoggallānasadisopi aggasāvako pāṭibhogo bhavituṃ asakkonto āha ‘‘dvinnaṃ kho nesaṃ āvuso dhammānaṃ pāṭibhogo bhogānañca jīvitassa ca, saddhāya pana tvaṃ pāṭibhogo’’ti.

    ಏವಂ ತುಮ್ಹೇ ಪುಞ್ಞೇನ ಪರಿಬಾಹಿರಾ ಭವಿಸ್ಸಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಪುಞ್ಞೇನಾತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ಪುಞ್ಞತೋ ಪರಿಹೀನಾ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಭವಿಸ್ಸಥ। ಭಾಕುಟಿಕಾತಿ ಮುಖಾನಂ ಪಧಾನಪುರಿಮಟ್ಠಿತಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಭಾಕುಟಿಕರಣಂ, ಮುಖಸಙ್ಕೋಚೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭಾಕುಟಿಕರಣಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಭಾಕುಟಿಕೋ, ಭಾಕುಟಿಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಭಾಕುಟಿಯಂ। ಕುಹನಾತಿ ವಿಮ್ಹಾಪನಾ। ಕುಹಸ್ಸ ಆಯನಾ ಕುಹಾಯನಾ। ಕುಹಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಹಿತತ್ತಂ।

    Evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissathāti ettha puññenāti nissakkatthe karaṇavacanaṃ. Puññato parihīnā parammukhā bhavissatha. Bhākuṭikāti mukhānaṃ padhānapurimaṭṭhitabhāvadassanena bhākuṭikaraṇaṃ, mukhasaṅkocoti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikaraṇaṃ sīlamassāti bhākuṭiko, bhākuṭikassa bhāvo bhākuṭiyaṃ. Kuhanāti vimhāpanā. Kuhassa āyanā kuhāyanā. Kuhitassa bhāvo kuhitattaṃ.

    ಪಾಪಿಚ್ಛೋತಿ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪನಕಾಮೋ। ಇಚ್ಛಾಪಕತೋತಿ ಇಚ್ಛಾಯ ಅಪಕತೋ, ಉಪದ್ದುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಭಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಬಹುಮಾನಜ್ಝಾಸಯೋ। ಗಮನಂ ಸಣ್ಠಪೇತೀತಿ ಅಭಿಕ್ಕಮಾದಿಗಮನಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ, ಪಾಸಾದಿಕಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಣಿಧಾಯ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪತ್ಥನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಮಾಹಿತೋ ವಿಯ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಯ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Pāpicchoti asantaguṇadīpanakāmo. Icchāpakatoti icchāya apakato, upaddutoti attho. Sambhāvanādhippāyoti bahumānajjhāsayo. Gamanaṃ saṇṭhapetīti abhikkamādigamanaṃ abhisaṅkharoti, pāsādikabhāvaṃ karotīti vuttaṃ hoti. Itaresupi eseva nayo. Paṇidhāya gacchatīti patthanaṃ ṭhapetvā gacchati. Sesesupi eseva nayo. Samāhito viya gacchatīti upacārappatto viya gacchati. Sesesupi eseva nayo.

    ಆಪಾಥಕಜ್ಝಾಯೀವ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ಆಗತಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಸನ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸಾತಿ ಚತುಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸ। ಆಠಪನಾತಿ ಆದಿಟ್ಠಪನಾ, ಆದರೇನ ವಾ ಠಪನಾ। ಠಪನಾತಿ ಠಪನಾಕಾರೋ। ಸಣ್ಠಪನಾತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಂ, ಪಾಸಾದಿಕಭಾವಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅರಿಯಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಪಟಿಬದ್ಧಂ। ಕುಞ್ಚಿಕನ್ತಿ ಅವಾಪುರಣಂ। ಮಿತ್ತಾತಿ ಸಿನೇಹವನ್ತೋ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾ। ಸಮ್ಭತ್ತಾತಿ ದಳ್ಹಮಿತ್ತಾ। ಉದ್ದಣ್ಡೇತಿ ಏಕೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ।

    Āpāthakajjhāyīva hotīti sammukhā āgatānaṃ manussānaṃ jhānaṃ samāpajjanto viya santabhāvaṃ dasseti. Iriyāpathassāti catuiriyāpathassa. Āṭhapanāti ādiṭṭhapanā, ādarena vā ṭhapanā. Ṭhapanāti ṭhapanākāro. Saṇṭhapanāti abhisaṅkharaṇaṃ, pāsādikabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti. Ariyadhammasannissitanti lokuttaradhammapaṭibaddhaṃ. Kuñcikanti avāpuraṇaṃ. Mittāti sinehavanto. Sandiṭṭhāti diṭṭhamattā. Sambhattāti daḷhamittā. Uddaṇḍeti eko patissayaviseso.

    ಕೋರಜಿಕಕೋರಜಿಕೋತಿ ಸಙ್ಕೋಚಸಙ್ಕೋಚಕೋ, ಅತಿಸಙ್ಕೋಚಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಕೋರಚಕಕೋರಚಕೋ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ। ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಮುಖಸಙ್ಕೋಚನಸೀಲೋ। ಕುಹಕಕುಹಕೋತಿ ಅತಿವಿಯ ವಿಮ್ಹಾಪಕೋ। ಲಪಕಲಪಕೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಸಲ್ಲಾಪಕೋ। ಮುಖಸಮ್ಭಾವಿಕೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಮುಖವಸೇನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಹ ಸಮ್ಭಾವಿಕೋ, ಅಪ್ಪಿತಚಿತ್ತೋತಿ ಏಕೇ। ಸನ್ತಾನನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಸನ್ತತಾಯ ಸನ್ತಾನಂ। ಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾನಂ। ಗಮ್ಭೀರನ್ತಿ ನಿನ್ನಪತಿಟ್ಠಾನಂ। ಗೂಳ್ಹನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ದುಕ್ಖಂ। ನಿಪುಣನ್ತಿ ಸುಖುಮಂ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ಪದತ್ಥೇನ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ। ಲೋಕುತ್ತರನ್ತಿ ಧಮ್ಮದೀಪಕಂ। ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಞ್ಞುತ್ತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಞ್ಞುತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಞ್ಞುತ್ತನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಭೂತನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಞ್ಞುತ್ತಂ।

    Korajikakorajikoti saṅkocasaṅkocako, atisaṅkocakoti vuttaṃ hoti. ‘‘Koracakakoracako’’ti vā pāṭho. Bhākuṭikabhākuṭikoti ativiya mukhasaṅkocanasīlo. Kuhakakuhakoti ativiya vimhāpako. Lapakalapakoti ativiya sallāpako. Mukhasambhāvikoti attano mukhavasena aññehi saha sambhāviko, appitacittoti eke. Santānanti kilesasantatāya santānaṃ. Samāpattīnanti samāpajjitabbānaṃ. Gambhīranti ninnapatiṭṭhānaṃ. Gūḷhanti dassetuṃ dukkhaṃ. Nipuṇanti sukhumaṃ. Paṭicchannanti padatthena duppaṭivijjhādhippāyaṃ. Lokuttaranti dhammadīpakaṃ. Suññatāpaṭisaññuttanti nibbānapaṭisaññuttaṃ. Atha vā lokuttarasuññatāpaṭisaññuttanti lokuttaradhammabhūtanibbānapaṭisaññuttaṃ.

    ಕಾಯಿಕಂ ಪಾಗಬ್ಭಿಯನ್ತಿ ಕಾಯೇ ಭವಂ ಕಾಯಿಕಂ। ವಾಚಸಿಕಚೇತಸಿಕೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಚಿತ್ತೀಕಾರಕತೋತಿ ಬಹುಮಾನಕಿರಿಯರಹಿತೋ। ಅನುಪಾಹನಾನಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಾನನ್ತಿ ಉಪಾಹನವಿರಹಿತಾನಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಸಮೀಪೇ, ಅನಾದರೇ ವಾ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಸಉಪಾಹನೋತಿ ಉಪಾಹನಾರೂಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ। ನೀಚೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತಾನನ್ತಿ ಅಕತಪರಿಚ್ಛೇದಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಆಲಮ್ಬನಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತಚಙ್ಕಮೇ ನೀಚೇಪಿ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ। ಉಚ್ಚೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮತೀತಿ ಇಟ್ಠಕಚಯನಸಮ್ಪನ್ನೇ ವೇದಿಕಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಉಚ್ಚೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮತಿ। ಸಚೇ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಹೋತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಯುತ್ತೋ, ಪಬ್ಬತನ್ತರವನನ್ತರಭೂಮನ್ತರಸ್ಸ ವಾ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ, ತಾದಿಸೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇಪಿ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವಟ್ಟತಿ। ಘಟ್ಟಯನ್ತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅತಿಸಮೀಪೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪುರತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪುರತ್ಥಿಮತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ। ಠಿತಕೋಪಿ ಭಣತೀತಿ ಖಾಣುಕೋ ವಿಯ ಅನೋನಮಿತ್ವಾ ಭಣತಿ। ಬಾಹಾವಿಕ್ಖೇಪಕೋತಿ ಬಾಹುಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭಣತಿ।

    Kāyikaṃ pāgabbhiyanti kāye bhavaṃ kāyikaṃ. Vācasikacetasikesupi eseva nayo. Acittīkārakatoti bahumānakiriyarahito. Anupāhanānaṃ caṅkamantānanti upāhanavirahitānaṃ caṅkamantānaṃ samīpe, anādare vā sāmivacanaṃ. Saupāhanoti upāhanārūḷho hutvā caṅkamati. Nīce caṅkame caṅkamantānanti akataparicchedāya bhūmiyā caṅkamante paricchedaṃ katvā vālukaṃ ākiritvā ālambanaṃ yojetvā katacaṅkame nīcepi caṅkame caṅkamante. Ucce caṅkame caṅkamatīti iṭṭhakacayanasampanne vedikāparikkhitte ucce caṅkame caṅkamati. Sace pākāraparikkhitto hoti dvārakoṭṭhakayutto, pabbatantaravanantarabhūmantarassa vā suppaṭicchanno, tādise caṅkame caṅkamituṃ vaṭṭati, appaṭicchannepi upacāraṃ muñcitvā vaṭṭati. Ghaṭṭayantopi tiṭṭhatīti atisamīpe tiṭṭhati. Puratopitiṭṭhatīti puratthimatopi tiṭṭhati. Ṭhitakopi bhaṇatīti khāṇuko viya anonamitvā bhaṇati. Bāhāvikkhepakoti bāhuṃ khipitvā khipitvā bhaṇati.

    ಅನುಪಖಜ್ಜಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ। ನವೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಸನೇನ ಪಟಿಬಾಹತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಪವಿಸನ್ತೋ ಆಸನೇನ ಪಟಿಬಾಹತಿ ನಾಮ।

    Anupakhajjāti sabbesaṃ nisinnaṭṭhānaṃ pavisitvā. Navepi bhikkhū āsanena paṭibāhatīti attano pattāsane anisīditvā pure vā pacchā vā pavisanto āsanena paṭibāhati nāma.

    ಅನಾಪುಚ್ಛಮ್ಪಿ ಕಟ್ಠಂ ಪಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ದಾರುಂ ಖಿಪತಿ। ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹತೀತಿ ಜನ್ತಾಘರೇ ಪಿದಹತಿ।

    Anāpucchampi kaṭṭhaṃ pakkhipatīti anāpucchitvā anapaloketvā aggimhi dāruṃ khipati. Dvāraṃ pidahatīti jantāghare pidahati.

    ಓತರತೀತಿ ಉದಕತಿತ್ಥಂ ಪವಿಸತಿ। ನ್ಹಾಯತೀತಿ ಸರೀರಂ ಸಿನೇಹೇತಿ। ಉತ್ತರತೀತಿ ಉದಕತಿತ್ಥತೋ ತೀರಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ।

    Otaratīti udakatitthaṃ pavisati. Nhāyatīti sarīraṃ sineheti. Uttaratīti udakatitthato tīraṃ uggacchati.

    ವೋಕ್ಕಮ್ಮಾಪೀತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ। ಓವರಕಾನೀತಿ ಗಬ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಸಯನಘರಾನಿ।

    Vokkammāpīti atikkamitvāpi. Ovarakānīti gabbhe patiṭṭhitasayanagharāni.

    ಗೂಳ್ಹಾನೀತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಿ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನೀತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾನಿ।

    Gūḷhānīti paṭicchannāni. Paṭicchannānīti aññehi paṭicchāditāni.

    ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೋ ವಾತಿ ಥೇರೇಹಿ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ಅನಾಣತ್ತೋ ಅನಾಯಾಚಿತೋ ಚ।

    Anajjhiṭṭho vāti therehi ‘‘dhammaṃ bhaṇāhī’’ti anāṇatto anāyācito ca.

    ಪಾಪಧಮ್ಮೋತಿ ಲಾಮಕಧಮ್ಮೋ। ಅಸುಚಿಸಙ್ಕಸರಸಮಾಚಾರೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ‘‘ಅಯಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ’’ತಿ ಸಙ್ಕಾಯ ಸರಿತಬ್ಬೋ ಆಚಾರೋ ಸಂಯೋಗೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಸುಚಿಸಙ್ಕಸರಸಮಾಚಾರೋ। ಸಙ್ಕಸ್ಸರಸಮಾಚಾರೋತಿ ಸಕಾರಂ ಸಂಯೋಗಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಮ್ಮನ್ತೋತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮನ್ತೋ। ಅಸ್ಸಮಣೋತಿ ನ ಸಮಣೋ। ಸಮಣಪಟಿಞ್ಞೋತಿ ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣೋ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ। ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಾ ವಿರಹಿತೋ। ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪಟಿಞ್ಞೋತಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖೋ। ಅನ್ತೋಪೂತೀತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕುಸಲಧಮ್ಮವಿರಹಿತತ್ತಾ ಅನ್ತೋಪೂತಿಭಾವಮಾಪನ್ನೋ। ಅವಸ್ಸುತೋತಿ ರಾಗೇನ ತಿನ್ತೋ। ಕಸಮ್ಬುಜಾತೋತಿ ಸಙ್ಕಾರಸಭಾವೋ। ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಸಗಾರವೋ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸೋ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುನಿವತ್ಥೋ ಸುಪಾರುತೋ ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಆಲೋಕಿತೇನ ವಿಲೋಕಿತೇನ ಸಮಿಞ್ಜಿತೇನ ಪಸಾರಿತೇನ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖು ಇರಿಯಾಪಥಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂ ಜಾಗರಿಯಮನುಯುತ್ತೋ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕೇಸು ಸಕ್ಕಚ್ಚಕಾರೀ ಗರುಚಿತ್ತೀಕಾರಬಹುಲೋ ವಿಹರತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆಚಾರೋ। ಏವಂ ತಾವ ಆಚಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Pāpadhammoti lāmakadhammo. Asucisaṅkasarasamācāroti aññehi ‘‘ayaṃ dussīlo’’ti saṅkāya saritabbo ācāro saṃyogo etassāti asucisaṅkasarasamācāro. Saṅkassarasamācāroti sakāraṃ saṃyogaṃ katvāpi paṭhanti. Paṭicchannakammantoti paṭicchāditakāyavacīkammanto. Assamaṇoti na samaṇo. Samaṇapaṭiññoti ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti paṭijānanto. Abrahmacārīti seṭṭhacariyā virahito. Brahmacāripaṭiññoti vuttapaṭipakkho. Antopūtīti abbhantare kusaladhammavirahitattā antopūtibhāvamāpanno. Avassutoti rāgena tinto. Kasambujātoti saṅkārasabhāvo. Ācāragocarasampannoti ettha bhikkhu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyamanuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho āraddhavīriyo ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācāro. Evaṃ tāva ācāro veditabbo.

    ಗೋಚರೋ ಪನ ತಿವಿಧೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಗೋಚರೋ ಆರಕ್ಖಗೋಚರೋ ಉಪನಿಬನ್ಧಗೋಚರೋತಿ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಗೋಚರೋ? ದಸಕಥಾವತ್ಥುಗುಣಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋ, ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸ್ಸುತಂ ಸುಣಾತಿ, ಸುತಂ ಪರಿಯೋದಾಪೇತಿ, ಕಙ್ಖಂ ವಿತರತಿ, ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಜುಂ ಕರೋತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತಿ; ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಅನುಸಿಕ್ಖಮಾನೋ ಸದ್ಧಾಯ ವಡ್ಢತಿ, ಸೀಲೇನ, ಸುತೇನ, ಚಾಗೇನ, ಪಞ್ಞಾಯ ವಡ್ಢತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಗೋಚರೋ।

    Gocaro pana tividho upanissayagocaro ārakkhagocaro upanibandhagocaroti. Tattha katamo upanissayagocaro? Dasakathāvatthuguṇasamannāgato kalyāṇamitto, yaṃ nissāya assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti; yassa vā pana anusikkhamāno saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati. Ayaṃ vuccati upanissayagocaro.

    ಕತಮೋ ಆರಕ್ಖಗೋಚರೋ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖು ಯುಗಮತ್ತದಸ್ಸಾವೀ ಸುಸಂವುತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಹತ್ಥಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ, ನ ಅಸ್ಸಂ, ನ ರಥಂ, ನ ಪತ್ತಿಂ, ನ ಇತ್ಥಿಂ, ನ ಪುರಿಸಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ, ನ ಉದ್ಧಂ ಉಲ್ಲೋಕೇನ್ತೋ, ನ ಅಧೋ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ, ನ ದಿಸಾವಿದಿಸಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆರಕ್ಖಗೋಚರೋ।

    Katamo ārakkhagocaro? Idha bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī susaṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ ullokento, na adho olokento, na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati. Ayaṃ vuccati ārakkhagocaro.

    ಕತಮೋ ಉಪನಿಬನ್ಧಗೋಚರೋ? ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಯತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಉಪನಿಬನ್ಧತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗೋಚರೋ ಸಕೋ ಪೇತ್ತಿಕೋ ವಿಸಯೋ? ಯದಿದಂ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೨), ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉಪನಿಬನ್ಧಗೋಚರೋತಿ। ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಆಚಾರೇನ ಇಮಿನಾ ಚ ಗೋಚರೇನ ಉಪೇತೋ…ಪೇ॰… ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ತೇನಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ।

    Katamo upanibandhagocaro? Cattāro satipaṭṭhānā yattha cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372), ayaṃ vuccati upanibandhagocaroti. Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto…pe… samannāgato. Tenapi vuccati ācāragocarasampannoti.

    ಅಣುಮತ್ತೇಸು ವಜ್ಜೇಸು ಭಯದಸ್ಸಾವೀತಿ ಅಣುಪ್ಪಮಾಣೇಸು ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪನ್ನಸೇಖಿಯಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾದಿಭೇದೇಸು ವಜ್ಜೇಸು ಭಯದಸ್ಸನಸೀಲೋ। ಸಮಾದಾಯ ಸಿಕ್ಖತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಮಾ ಆದಾಯ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ’’ತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾಯ ದೇಸನಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ದಸ್ಸಿತಂ। ‘‘ಆಚಾರಗೋಚರಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಯಥಾಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ತಂ ಸೀಲಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbaṃ sammā ādāya sikkhati. Ettha ca ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti ettāvatā ca puggalādhiṭṭhānāya desanāya pātimokkhasaṃvarasīlaṃ dassitaṃ. ‘‘Ācāragocarasampanno’’tiādi pana sabbaṃ yathāpaṭipannassa taṃ sīlaṃ sampajjati, taṃ paṭipattiṃ dassetuṃ vuttanti veditabbaṃ.

    ೮೮. ಸಾತಿಯೇಸು ಅನಸ್ಸಾವೀತಿ ಸಾತವತ್ಥೂಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವವಿರಹಿತೋ। ಸಣ್ಹೋತಿ ಸಣ್ಹೇಹಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಪಟಿಭಾನವಾತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಪರಿಪುಚ್ಛಾಧಿಗಮಪಟಿಭಾನೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ನ ಸದ್ಧೋತಿ ಸಾಮಂ ಅಧಿಗತಧಮ್ಮಂ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸದ್ದಹತಿ। ನ ವಿರಜ್ಜತೀತಿ ಖಯಾ ರಾಗಸ್ಸ ವಿರತ್ತತ್ತಾ ಇದಾನಿ ನ ವಿರಜ್ಜತಿ।

    88.Sātiyesu anassāvīti sātavatthūsu kāmaguṇesu taṇhāsanthavavirahito. Saṇhoti saṇhehi kāyakammādīhi samannāgato. Paṭibhānavāti pariyattiparipucchādhigamapaṭibhānehi samannāgato. Na saddhoti sāmaṃ adhigatadhammaṃ na kassaci saddahati. Na virajjatīti khayā rāgassa virattattā idāni na virajjati.

    ಯೇಸಂ ಏಸಾತಿ ಯೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಾತವತ್ಥೂಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಇಚ್ಛಾ ತಣ್ಹಾ। ಅಪ್ಪಹೀನಾತಿ ಸನ್ಥವಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ತಣ್ಹಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಅಪ್ಪಹೀನಾ। ತೇಸಂ ಚಕ್ಖುತೋ ರೂಪತಣ್ಹಾ ಸವತೀತಿ ಏತೇಸಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರತೋ ಪವತ್ತಜವನವೀಥಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಆಸವತೀತಿ ಓಕಾಸತೋ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಧಮ್ಮತೋ ಯಾವ ಗೋತ್ರಭೂ ಸವತಿ। ಸನ್ದತೀತಿ ನದೀಸೋತಂ ವಿಯ ಅಧೋಮುಖಂ ಸನ್ದತಿ। ಪವತ್ತತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ। ಸೇಸದ್ವಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ತಣ್ಹಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸುಪ್ಪಹೀನಾ। ತೇಸಂ ಚಕ್ಖುತೋ ರೂಪತಣ್ಹಾ ನ ಸವತಿ।

    Yesaṃ esāti yesaṃ puggalānaṃ sātavatthūsu kāmaguṇesu icchā taṇhā. Appahīnāti santhavasampayuttā taṇhā arahattamaggena appahīnā. Tesaṃ cakkhuto rūpataṇhā savatīti etesaṃ cakkhudvārato pavattajavanavīthisampayuttā rūpārammaṇā taṇhā uppajjati. Āsavatīti okāsato yāva bhavaggā dhammato yāva gotrabhū savati. Sandatīti nadīsotaṃ viya adhomukhaṃ sandati. Pavattatīti punappunaṃ uppattivasena pavattati. Sesadvāresupi eseva nayo. Sukkapakkhe vuttavipariyāyena taṇhā arahattamaggena suppahīnā. Tesaṃ cakkhuto rūpataṇhā na savati.

    ಸಣ್ಹೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅಫರುಸೇನ ಮುದುನಾ ಕಾಯಕಮ್ಮೇನ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಏಕೀಭೂತೋ। ವಚೀಕಮ್ಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಣ್ಹೇಹಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಹೀತಿಆದೀಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ। ಪರಿಯಾಪುಣನಅತ್ಥಾದಿಪರಿಪುಚ್ಛಾಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾಧಿಗಮವಸೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಿಭಾವನವವತ್ಥಾನಕರಣಸಮತ್ಥಾ ತಿಸ್ಸೋ ಪಟಿಭಾನಪ್ಪಭೇದಸಙ್ಖಾತಾ ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಪಟಿಭಾನವಾ। ತಸ್ಸ ಪರಿಯತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಟಿಭಾಯತೀತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುಣನಂ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ಞಾಣಂ ಜಾಯತಿ ಞಾಣಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಹೋತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಲೋಕುತ್ತರವಸೇನ। ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯೋ ಛ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕವಸೇನ ವುತ್ತಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ।

    Saṇhenakāyakammena samannāgatoti apharusena mudunā kāyakammena samaṅgībhūto ekībhūto. Vacīkammādīsupi eseva nayo. Saṇhehi satipaṭṭhānehītiādīsu satipaṭṭhānādayo lokiyalokuttaramissakā. Pariyāpuṇanaatthādiparipucchālokiyalokuttaradhammādhigamavasena sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthā tisso paṭibhānappabhedasaṅkhātā paññā yassa atthi, so paṭibhānavā. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāyatīti tassa puggalassa pariyāpuṇanaṃ allīyitvā ñāṇaṃ jāyati ñāṇaṃ abhimukhaṃ hoti. Cattāro satipaṭṭhānāti sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā lokiyalokuttaramissakavasena vuttā. Maggaphalāni nibbattitalokuttaravasena. Catasso paṭisambhidāyo cha ca abhiññāyo vimokkhantikavasena vuttāti ñātabbā.

    ತತ್ಥ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಞಾಣಪ್ಪಭೇದಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದ್ಧಿವಿಧಾದಿಆಸವಕ್ಖಯಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ಅಧಿಕಾನಿ ಛ ಞಾಣಾನಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪರಸ್ಸ, ಅತ್ಥೋ ಪಟಿಭಾಯತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅತ್ಥೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಹೇತುಫಲಂ। ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಹೇತುಅನುಸಾರೇನ ಅರೀಯತಿ ಅಧಿಗಮೀಯತಿ ಪಾಪುಣೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಭೇದತೋ ಪನ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭಾಸಿತತ್ಥೋ ವಿಪಾಕೋ ಕಿರಿಯಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ತಂ ಅತ್ಥಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಪಭೇದತೋ ಞಾತೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ತಂ ವಿದಹತಿ ಪವತ್ತೇತಿ ಚೇವ ಪಾಪೇತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಭೇದತೋ ಪನ ಯೋ ಕೋಚಿ ಫಲನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ಹೇತು ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಭಾಸಿತಂ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲನ್ತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಪಭೇದತೋ ಞಾತೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಯಾ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿ ಅಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ವೋಹಾರೋ, ತಸ್ಸ ಅಭಿಲಾಪೇ ಭಾಸನೇ ಉದೀರಣೇ ತಂ ಲಪಿತಂ ಭಾಸಿತಂ ಉದೀರಿತಂ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಸದ್ದಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸಾ ನಿರುತ್ತಿ ಞಾತಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ।

    Tattha catasso paṭisambhidāyoti cattāro ñāṇappabhedāti attho. Iddhividhādiāsavakkhayapariyosānāni adhikāni cha ñāṇāni. Tassāti parassa, attho paṭibhāyatīti sambandho. Atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati pāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayuppannaṃ nibbānaṃ bhāsitattho vipāko kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā, taṃ atthaṃ paccavekkhantassa so attho pabhedato ñāto pākaṭo hoti. Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu ariyamaggo bhāsitaṃ kusalaṃ akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā, taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa so dhammo pabhedato ñāto pākaṭo hoti, tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti abyabhicārī vohāro, tassa abhilāpe bhāsane udīraṇe taṃ lapitaṃ bhāsitaṃ udīritaṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa sā nirutti ñātā pākaṭā hoti.

    ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೇ ಞಾತೇ ಅತ್ಥೋ ಪಟಿಭಾಯತೀತಿ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೇ ಅತ್ಥೇ ಪಾಕಟೀಭೂತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೋ ಅತ್ಥೋ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಟಿಭಾಯತಿ ಞಾಣಾಭಿಮುಖೋ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮೇ ಞಾತೇ ಧಮ್ಮೋ ಪಟಿಭಾಯತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಾಕಟೀಭೂತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೋ ಧಮ್ಮೋ ಪಟಿಭಾಯತಿ। ನಿರುತ್ತಿಯಾ ಞಾತಾಯ ನಿರುತ್ತಿ ಪಟಿಭಾಯತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾಯ ನಿರುತ್ತಿಯಾ ಪಾಕಟಾಯ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾ ನಿರುತ್ತಿ ಪಟಿಭಾಯತಿ। ಇಮೇಸು ತೀಸು ಞಾಣೇಸು ಞಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥಧಮ್ಮನಿರುತ್ತೀಸು ಇಮೇಸು ತೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥಕಞಾಣಮಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ತೇಸು ತೀಸು ಞಾಣೇಸು ಪಭೇದಗತಂ ಞಾಣಂ, ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ವಾ ತೇಸು ತೀಸು ಞಾಣೇಸು ಗೋಚರಕಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರಗತಂ ಞಾಣಂ ಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ। ಇಮಾಯ ಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಾತಿ ಇಮಾಯ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ಯಥಾವುತ್ತವಿತ್ಥಾರಪಞ್ಞಾಯ ಉಪೇತೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪಟಿಭಾನವಾತಿ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ಆಹ। ಯಸ್ಸ ಪರಿಯತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಪರಿಯತ್ತಿ ನಾಮ ಬುದ್ಧವಚನಂ। ತಞ್ಹಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ವಿಸದಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏವರೂಪಾ ಪರಿಯತ್ತಿ ನತ್ಥಿ। ಪರಿಪುಚ್ಛಾ ನತ್ಥೀತಿ ಪರಿಪುಚ್ಛಾ ನಾಮ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಗಣ್ಠಿಪದಅತ್ಥಪದವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ। ಉಗ್ಗಹಿತಪಾಳಿಆದೀಸು ಹಿ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ವಿಸದಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಧಿಗಮೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಗಮೋ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿ। ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ವಿಸದಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ತಿವಿಧಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಪಟಿಭಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಭೇದಗತಂ ಞಾಣಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ।

    Ettha atthe ñāte attho paṭibhāyatīti idāni tassa saddaṃ āharitvā vuttappabhede atthe pākaṭībhūte vuttappabhedo attho tassa puggalassa paṭibhāyati ñāṇābhimukho hoti. Dhamme ñātedhammo paṭibhāyatīti vuttappabhede dhamme pākaṭībhūte vuttappabhedo dhammo paṭibhāyati. Niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāyatīti vuttappabhedāya niruttiyā pākaṭāya vuttappabhedā nirutti paṭibhāyati. Imesu tīsu ñāṇesu ñāṇanti atthadhammaniruttīsu imesu tīsu sabbatthakañāṇamārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tesu tīsu ñāṇesu pabhedagataṃ ñāṇaṃ, yathāvuttesu vā tesu tīsu ñāṇesu gocarakiccādivasena vitthāragataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. Imāya paṭibhānapaṭisambhidāyāti imāya vuttappakārāya yathāvuttavitthārapaññāya upeto hoti. So vuccati paṭibhānavāti nigamento āha. Yassa pariyatti natthīti pariyatti nāma buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. Yassa puggalassa evarūpā pariyatti natthi. Paripucchā natthīti paripucchā nāma pāḷiaṭṭhakathādīsu gaṇṭhipadaatthapadavinicchayakathā. Uggahitapāḷiādīsu hi atthaṃ kathentassa paṭisambhidā visadā honti. Adhigamo natthīti adhigamo nāma arahattappatti. Arahattañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. Yassa vuttappakārā tividhā sampatti natthi. Kiṃ tassa paṭibhāyissatīti kena kāraṇena tassa puggalassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ upaṭṭhahissati.

    ಸಾಮನ್ತಿ ಸಯಮೇವ। ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತನ್ತಿ ಸಯಮೇವ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಅವಗಮಿತಂ। ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಂ ಧಮ್ಮಂ। ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸದ್ದಹತೀತಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖತಾಯ ಪರೇಸಂ ನ ಸದ್ದಹತಿ, ಸದ್ಧಾಯ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿಆದಿಕಂ ದ್ವಾದಸಪದಿಕಪಚ್ಚಯಾಕಾರದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾತಿಆದಯೋ ಸಂಸಾರನಿವತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ। ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿಆದಿ ಸಚ್ಚದಸ್ಸನವಸೇನ। ಇಮೇ ಆಸವಾತಿಆದಯೋ ಅಪರೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪಚ್ಚಯದಸ್ಸನವಸೇನ। ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿಆದಯೋ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೇತಬ್ಬಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ದಸ್ಸನವಸೇನ। ಛನ್ನಂ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನನ್ತಿಆದಯೋ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾದಞ್ಚ ಉಪದ್ದವಞ್ಚ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ದಸ್ಸನವಸೇನ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಿಧೇನ ಉದಯಞ್ಚ ವಯಞ್ಚ, ತೇಸು ಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ಅಸ್ಸಾದಞ್ಚ, ತೇಸಂ ವಿಪರಿಣಾಮಂ ಆದೀನವಞ್ಚ, ನಿಸ್ಸರಣಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ। ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಸಮುದಯಞ್ಚ, ಅವಿಜ್ಜಾದಿನಿರೋಧೇ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ಏವಮಾದಿದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Sāmanti sayameva. Sayaṃ abhiññātanti sayameva tena ñāṇena avagamitaṃ. Attapaccakkhaṃ dhammanti attanā paṭivijjhitaṃ paccavekkhitaṃ dhammaṃ. Na kassaci saddahatīti attapaccakkhatāya paresaṃ na saddahati, saddhāya na gacchati. Avijjāpaccayā saṅkhārātiādikaṃ dvādasapadikapaccayākāradassanavasena vuttaṃ. Avijjānirodhātiādayo saṃsāranivattiṃ sandhāya vuttā. Idaṃ dukkhantiādi saccadassanavasena. Ime āsavātiādayo aparena pariyāyena kilesavasena paccayadassanavasena. Ime dhammā abhiññeyyātiādayo abhiññeyyapariññeyyapahātabbabhāvetabbasacchikātabbadhammānaṃ dassanavasena. Channaṃ phassāyatanānantiādayo phassāyatanānaṃ uppattiñca atthaṅgamañca assādañca upaddavañca nissaraṇañca dassanavasena. Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ pañcavīsatividhena udayañca vayañca, tesu chandarāgavasena assādañca, tesaṃ vipariṇāmaṃ ādīnavañca, nissaraṇasaṅkhātaṃ nibbānañca. Catunnaṃ mahābhūtānaṃ avijjādisamudayañca, avijjādinirodhe atthaṅgamañca evamādidassanavasena vuttā. Ete dhammā tattha tattha vuttanayena veditabbā.

    ಅಮತೋಗಧನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಮರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಮತನ್ತಿ ಅಮತಂ। ಕಿಲೇಸವಿಸಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಗದನ್ತಿಪಿ ಅಮತಂ। ತಸ್ಮಿಂ ನಿನ್ನತಾಯ ಅಮತೋಗಧಂ। ಅಮತಪರಾಯನನ್ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಅಮತಂ ಪರಂ ಅಯನಂ ಗತಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಮತಪರಾಯನಂ। ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ತಂ ಅಮತಂ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಾಭೂತತ್ತಾ ಪರಿಯೋಸಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಂ।

    Amatogadhanti natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Tasmiṃ ninnatāya amatogadhaṃ. Amataparāyananti vuttappakāraṃ amataṃ paraṃ ayanaṃ gati patiṭṭhā assāti amataparāyanaṃ. Amatapariyosānanti taṃ amataṃ saṃsārassa niṭṭhābhūtattā pariyosānamassāti amatapariyosānaṃ.

    ೮೯. ಲಾಭಕಮ್ಯಾ ನ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಲಾಭಪತ್ಥನಾಯ ಸುತ್ತನ್ತಾದೀನಿ ನ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಅವಿರುದ್ಧೋ ಚ ತಣ್ಹಾಯ, ರಸೇಸು ನಾನುಗಿಜ್ಝತೀತಿ ವಿರೋಧಾಭಾವೇನ ಚ ಅವಿರುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ತಣ್ಹಾಯ ಮೂಲರಸಾದೀಸು ಗೇಧಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ।

    89.Lābhakamyā na sikkhatīti lābhapatthanāya suttantādīni na sikkhati. Aviruddho ca taṇhāya, rasesu nānugijjhatīti virodhābhāvena ca aviruddho hutvā taṇhāya mūlarasādīsu gedhaṃ nāpajjati.

    ಕೇನ ನು ಖೋತಿ ಲಾಭಪತ್ಥನಾಯ ಕಾರಣಚಿನ್ತೇನ ಪಿಹಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸನೇ ನಿಪಾತೋ। ಲಾಭಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಿಸೇಸೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಲಾಭಂ ಪರಿಪಾಚೇನ್ತೋತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಪಾಚಯನ್ತೋ।

    Kena nu khoti lābhapatthanāya kāraṇacintena pihassa pariyesane nipāto. Lābhābhinibbattiyāti catunnaṃ paccayānaṃ visesena uppattiyā. Lābhaṃ paripācentoti paccaye paripācayanto.

    ಅತ್ತದಮತ್ಥಾಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ತನೋ ದಮನತ್ಥಾಯ। ಅತ್ತಸಮತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸಮಾಧಾನತ್ಥಾಯ। ಅತ್ತಪರಿನಿಬ್ಬಾಪನತ್ಥಾಯಾತಿ ದುವಿಧೇನಾಪಿ ಞಾಣೇನ ಅತ್ತನೋ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಂ ಖೋ ಆವುಸೋ ಭಗವತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೯)। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಞ್ಞೇವ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಚಯಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅಧಿಗಮಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಪರಿಯತ್ತಿಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಧುತಙ್ಗಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ, ತೇಸಂ ನಾನತ್ಥಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ ಏವ, ತಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಂ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ। ಸನ್ತುಟ್ಠಿಞ್ಞೇವಾತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಚ ತಿವಿಧಂ ಸನ್ತೋಸಂ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ, ಏತೇಸಂ ವಿಭಾಗೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತೋಯೇವ। ಸಲ್ಲೇಖಞ್ಞೇವಾತಿ ಕಿಲೇಸಲೇಖನಂ। ಇದಮತ್ಥಿತಞ್ಞೇವಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಹಿ ಅತ್ಥಿ ಇದಮತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಇದಮತ್ಥಿತಾ, ತಂ ಇದಮತ್ಥಿತಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ।

    Attadamatthāyāti vipassanāsampayuttāya paññāya attano damanatthāya. Attasamatthāyāti samādhisampayuttāya paññāya attano samādhānatthāya. Attaparinibbāpanatthāyāti duvidhenāpi ñāṇena attano anupādāparinibbānatthāya. Vuttañhetaṃ ‘‘anupādāparinibbānatthaṃ kho āvuso bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.259). Appicchaññeva nissāyāti ettha paccayaappiccho adhigamaappiccho pariyattiappiccho dhutaṅgaappicchoti cattāro appicchā, tesaṃ nānatthaṃ heṭṭhā vitthāritaṃ eva, taṃ appicchaṃ allīyitvā. Santuṭṭhiññevāti catūsu paccayesu ca tividhaṃ santosaṃ allīyitvā, etesaṃ vibhāgo heṭṭhā vitthāritoyeva. Sallekhaññevāti kilesalekhanaṃ. Idamatthitaññevāti imehi kusaladhammehi atthi idamatthi, tassa bhāvo idamatthitā, taṃ idamatthitaṃyeva nissāya allīyitvā.

    ರಸೋತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ಮೂಲರಸೋತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಮೂಲಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತರಸೋ। ಖನ್ಧರಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಮ್ಬಿಲನ್ತಿ ತಕ್ಕಮ್ಬಿಲಾದಿ। ಮಧುರನ್ತಿ ಏಕನ್ತತೋ ಗೋಸಪ್ಪಿಆದಿ। ಮಧು ಪನ ಕಸಾವಯುತ್ತಂ ಚಿರನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಕಸಾವಂ ಹೋತಿ, ಫಾಣಿತಂ ಖಾರಿಯುತ್ತಂ ಚಿರನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಖಾರಿಯಂ ಹೋತಿ। ಸಪ್ಪಿ ಪನ ಚಿರನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಣ್ಣಗನ್ಧೇ ಜಹನ್ತಮ್ಪಿ ರಸಂ ನ ಜಹತೀತಿ ತದೇವ ಏಕನ್ತಮಧುರಂ। ತಿತ್ತಕನ್ತಿ ನಿಮ್ಬಪಣ್ಣಾದಿ। ಕಟುಕನ್ತಿ ಸಿಙ್ಗಿವೇರಮರಿಚಾದಿ। ಲೋಣಿಕನ್ತಿ ಸಾಮುದ್ದಿಕಲೋಣಾದಿ। ಖಾರಿಕನ್ತಿ ವಾತಿಙ್ಗಣಕಳೀರಾದಿ। ಲಮ್ಬಿಕನ್ತಿ ಬದರಾಮಲಕಕಪಿಟ್ಠಸಾಲವಾದಿ। ಕಸಾವನ್ತಿ ಹರೀತಕಾದಿ। ಇಮೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಸಾ ವತ್ಥುವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ತಂತಂವತ್ಥುಕೋ ಪನೇತ್ಥ ರಸೋ ಚ ಅಮ್ಬಿಲಾದೀನಿ ನಾಮೇಹಿ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಾದೂತಿ ಇಟ್ಠರಸೋ। ಅಸಾದೂತಿ ಅನಿಟ್ಠರಸೋ। ಇಮಿನಾ ಪದದ್ವಯೇನ ಸಬ್ಬೋಪಿ ರಸೋ ಪರಿಯಾದಿನ್ನೋ। ಸೀತನ್ತಿ ಸೀತರಸೋ। ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಉಣ್ಹರಸೋ। ಏವಮಯಂ ಮೂಲರಸಾದಿನಾ ಭೇದೇನ ಭಿನ್ನೋಪಿ ರಸೋ ಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ಅಭಿನ್ನೋಯೇವ। ಸಬ್ಬೋಪಿ ಹೇಸ ಜಿವ್ಹಾಪಟಿಹನನಲಕ್ಖಣೋ, ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವರಸೋ, ತಸ್ಸೇವ ಗೋಚರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ। ತೇ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇನ ರಸಗ್ಗಾನೀತಿ ಏತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪಸಾದಜಿವ್ಹಗ್ಗೇನ ಉತ್ತಮರಸಾನಿ। ಪರಿಯೇಸನ್ತಾತಿ ಗವೇಸಮಾನಾ। ಆಹಿಣ್ಡನ್ತೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತಿ। ತೇ ಅಮ್ಬಿಲಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅನಮ್ಬಿಲಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೀತಿ ತಕ್ಕಾದಿಅಮ್ಬಿಲಂ ಲದ್ಧಾ ಅನಮ್ಬಿಲಂ ಗವೇಸನ್ತಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಯೋಜಿತಂ।

    Rasoti niddesassa uddesapadaṃ. Mūlarasoti yaṃkiñci mūlaṃ paṭicca nibbattaraso. Khandharasādīsupi eseva nayo. Ambilanti takkambilādi. Madhuranti ekantato gosappiādi. Madhu pana kasāvayuttaṃ ciranikkhittaṃ kasāvaṃ hoti, phāṇitaṃ khāriyuttaṃ ciranikkhittaṃ khāriyaṃ hoti. Sappi pana ciranikkhittaṃ vaṇṇagandhe jahantampi rasaṃ na jahatīti tadeva ekantamadhuraṃ. Tittakanti nimbapaṇṇādi. Kaṭukanti siṅgiveramaricādi. Loṇikanti sāmuddikaloṇādi. Khārikanti vātiṅgaṇakaḷīrādi. Lambikanti badarāmalakakapiṭṭhasālavādi. Kasāvanti harītakādi. Ime sabbepi rasā vatthuvasena vuttā. Taṃtaṃvatthuko panettha raso ca ambilādīni nāmehi vuttoti veditabbo. Sādūti iṭṭharaso. Asādūti aniṭṭharaso. Iminā padadvayena sabbopi raso pariyādinno. Sītanti sītaraso. Uṇhanti uṇharaso. Evamayaṃ mūlarasādinā bhedena bhinnopi raso lakkhaṇādīhi abhinnoyeva. Sabbopi hesa jivhāpaṭihananalakkhaṇo, jivhāviññāṇassa visayabhāvaraso, tasseva gocarapaccupaṭṭhāno. Te jivhaggena rasaggānīti ete samaṇabrāhmaṇā pasādajivhaggena uttamarasāni. Pariyesantāti gavesamānā. Āhiṇḍantīti tattha tattha vicaranti. Te ambilaṃ labhitvā anambilaṃ pariyesantīti takkādiambilaṃ laddhā anambilaṃ gavesanti. Evaṃ sabbaṃ parivattetvā parivattetvā yojitaṃ.

    ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತೀತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಪಞ್ಞಾಯ ಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಾಯೇನ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ। ಇದಾನಿ ಉಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನೇವ ದವಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    Paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāretīti paṭisaṅkhānapaññāya jānitvā upāyena āhāraṃ āhāreti. Idāni upāyaṃ dassetuṃ ‘‘neva davāyā’’tiādi vuttaṃ.

    ತತ್ಥ ನೇವ ದವಾಯಾತಿ ದವತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ನಟಲಙ್ಘಕಾದಯೋ ದವತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇನ್ತಿ ನಾಮ। ಯಞ್ಹಿ ಭೋಜನಂ ಭುತ್ತಸ್ಸ ನಚ್ಚಗೀತಕಬ್ಬಸಿಲೋಕಸಙ್ಖಾತೋ ದವೋ ಅತಿರೇಕತರೇನ ಪಟಿಭಾತಿ, ತಂ ಭೋಜನಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ವಿಸಮೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ತೇ ಆಹಾರೇನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ನ ಏವಮಾಹಾರೇತಿ।

    Tattha neva davāyāti davatthāya na āhāreti. Tattha naṭalaṅghakādayo davatthāya āhārenti nāma. Yañhi bhojanaṃ bhuttassa naccagītakabbasilokasaṅkhāto davo atirekatarena paṭibhāti, taṃ bhojanaṃ adhammena visamena pariyesitvā te āhārenti. Ayaṃ pana bhikkhu na evamāhāreti.

    ನ ಮದಾಯಾತಿ ಮಾನಮದಪುರಿಸಮದಾನಂ ವಡ್ಢನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾ ಮದತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇನ್ತಿ ನಾಮ। ತೇ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮಾನಮದಪುರಿಸಮದಾನಂ ವಡ್ಢನತ್ಥಾಯ ಪಿಣ್ಡರಸಭೋಜನಾದೀನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನಾಹಾರೇತಿ।

    Namadāyāti mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya na āhāreti. Tattha rājarājamahāmattā madatthāya āhārenti nāma. Te hi attano mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya piṇḍarasabhojanādīni paṇītabhojanāni bhuñjanti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ nāhāreti.

    ನ ಮಣ್ಡನಾಯಾತಿ ಸರೀರಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯೋ ಮಾತುಗಾಮಾ ಅನ್ತೇಪುರಿಕಾದಯೋ ಚ ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಪಿವನ್ತಿ, ಸಿನಿದ್ಧಮುದುಮದ್ದವಭೋಜನಂ ಆಹಾರೇನ್ತಿ। ಏವಂ ನೋ ಅಙ್ಗಲಟ್ಠಿ ಸುಸಣ್ಠಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸರೀರೇ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪಸನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನ ಆಹಾರೇತಿ।

    Namaṇḍanāyāti sarīramaṇḍanatthāya na āhāreti. Tattha rūpūpajīviniyo mātugāmā antepurikādayo ca sappiphāṇitādīni pivanti, siniddhamudumaddavabhojanaṃ āhārenti. Evaṃ no aṅgalaṭṭhi susaṇṭhitā bhavissati, sarīre chavivaṇṇo pasanno bhavissatīti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ na āhāreti.

    ನ ವಿಭೂಸನಾಯಾತಿ ಸರೀರೇ ಮಂಸವಿಭೂಸನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬುದ್ಧಮಲ್ಲಮುಟ್ಠಿಕಮಲ್ಲಚೇಟಕಾದಯೋ ಸುಸಿನಿದ್ಧೇಹಿ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀಹಿ ಸರೀರಂ ಪೀಣೇನ್ತಿ ‘‘ಏವಂ ನೋ ಮಂಸಂ ಉಸ್ಸದಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಹಾರಸಹನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಸರೀರೇ ಮಂಸವಿಭೂಸನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ।

    Na vibhūsanāyāti sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti. Tattha nibbuddhamallamuṭṭhikamallaceṭakādayo susiniddhehi macchamaṃsādīhi sarīraṃ pīṇenti ‘‘evaṃ no maṃsaṃ ussadaṃ bhavissati pahārasahanatthāyā’’ti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti.

    ಯಾವದೇವಾತಿ ಆಹಾರಾಹರಣಪಯೋಜನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಮದಸ್ಸನಂ। ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಚತುಮಹಾಭೂತಿಕಸ್ಸ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಠಪನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಆಹಾರಾಹರಣೇ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾಪನಾಯಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಯಾಪನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ। ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾತಿ ವಿಹಿಂಸಾ ನಾಮ ಅಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಖುದ್ದಾ, ತಸ್ಸಾ ಉಪರತಿಯಾ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನಾಮ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಕಲಸಾಸನಂ, ತಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ।

    Yāvadevāti āhārāharaṇapayojanassa paricchedaniyamadassanaṃ. Imassa kāyassa ṭhitiyāti imassa catumahābhūtikassa karajakāyassa ṭhapanatthāya āhāreti, idamassa āhārāharaṇe payojananti attho. Yāpanāyāti jīvitindriyayāpanatthāya āhāreti. Vihiṃsūparatiyāti vihiṃsā nāma abhuttapaccayā uppajjanakakhuddā, tassā uparatiyā vūpasamanatthāya āhāreti. Brahmacariyānuggahāyāti brahmacariyaṃ nāma tisso sikkhā sakalasāsanaṃ, tassa anuggaṇhatthāya āhāreti.

    ಇತೀತಿ ಉಪಾಯನಿದಸ್ಸನಂ, ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮೀತಿ ಪುರಾಣವೇದನಂ ನಾಮ ಅಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ, ತಂ ಪಟಿಹನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಹಾರೇತಿ। ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ನವವೇದನಾ ನಾಮ ಅತಿಭುತ್ತಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ, ನ ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಹಾರೇತಿ। ಅಥ ವಾ ನವವೇದನಾ ನಾಮ ಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ, ತಸ್ಸಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತ್ಥಮೇವ ಆಹಾರೇತಿ।

    Itīti upāyanidassanaṃ, iminā upāyenāti attho. Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇavedanaṃ nāma abhuttapaccayā uppajjanakavedanā, taṃ paṭihanissāmīti āhāreti. Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navavedanā nāma atibhuttapaccayena uppajjanakavedanā, na taṃ uppādessāmīti āhāreti. Atha vā navavedanā nāma bhuttapaccayā na uppajjanakavedanā, tassā anuppannāya anuppajjanatthameva āhāreti.

    ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಾಪನಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನವಜ್ಜತಾ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಅತ್ಥಿ ಅನವಜ್ಜಂ। ತತ್ಥ ಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಯೇಸನಾ ಅಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಭೋಗೋತಿ ಇದಂ ಸಾವಜ್ಜಂ ನಾಮ। ಧಮ್ಮೇನ ಪನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಅನವಜ್ಜಂ ನಾಮ। ಏಕಚ್ಚೋ ಅನವಜ್ಜೇಯೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ, ‘‘ಲದ್ಧಂ ಮೇ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ತಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉದ್ಧಂವಿರೇಚನಅಧೋವಿರೇಚನಾದೀಹಿ ಕಿಲಮತಿ, ಸಕಲವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯೇಸನಾದೀಸು ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಉದರಂ ಉದ್ಧುಮಾತ’’ನ್ತಿಆದಿಂ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಏಸ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮ್ಪಿ ಏವಂ ಪಕತಿಕೋಯೇವ, ಅತ್ತನೋ ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ ಗರಹನ್ತಿ। ಅಯಂ ಅನವಜ್ಜೇಯೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಅನವಜ್ಜತಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಾರೇತಿ।

    Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me bhavissati. Anavajjatā cāti ettha atthi sāvajjaṃ, atthi anavajjaṃ. Tattha adhammikapariyesanā adhammikapaṭiggahaṇaṃ adhammena paribhogoti idaṃ sāvajjaṃ nāma. Dhammena pana pariyesitvā dhammena paṭiggahetvā paccavekkhitvā paribhuñjanaṃ anavajjaṃ nāma. Ekacco anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti, ‘‘laddhaṃ me’’ti katvā pamāṇātikkantaṃ bhuñjati, taṃ jīrāpetuṃ asakkonto uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi kilamati, sakalavihāre bhikkhū tassa sarīrapaṭijagganabhesajjapariyesanādīsu ussukkaṃ āpajjanti, ‘‘kiṃ ida’’nti vutte ‘‘asukassa nāma udaraṃ uddhumāta’’ntiādiṃ vadanti. ‘‘Esa niccakālampi evaṃ pakatikoyeva, attano kucchippamāṇaṃ nāma na jānātī’’ti nindanti garahanti. Ayaṃ anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti nāma. Evaṃ akatvā ‘‘anavajjatā ca me bhavissatī’’ti āhāreti.

    ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ, ಅತ್ಥಿ ನ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ। ತತ್ಥ ಆಹರಹತ್ಥಕೋ ಅಲಂಸಾಟಕೋ ತತ್ರವಟ್ಟಕೋ ಕಾಕಮಾಸಕೋ ಭುತ್ತವಮಿತಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಭೋಜನಂ ನ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ನಾಮ। ಏತೇಸು ಹಿ ಆಹರಹತ್ಥಕೋ ನಾಮ ಬಹುಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಉಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಆಹರ ಹತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಅಲಂಸಾಟಕೋ ನಾಮ ಅಚ್ಚುದ್ಧುಮಾತಕುಚ್ಛಿತಾಯ ಉಟ್ಠಿತೋಪಿ ಸಾಟಕಂ ನಿವಾಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತತ್ರವಟ್ಟಕೋ ನಾಮ ಉಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ರೇವ ಪರಿವಟ್ಟತಿ। ಕಾಕಮಾಸಕೋ ನಾಮ ಯಥಾ ಕಾಕೇಹಿ ಆಮಸಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ಯಾವ ಮುಖದ್ವಾರಾ ಆಹಾರೇತಿ। ಭುತ್ತವಮಿತಕೋ ನಾಮ ಮುಖೇನ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ವಮತಿ। ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಾರೇತಿ। ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಲೋಪೇತಿ ಊನೂದರತಾ। ಏತ್ತಕಞ್ಹಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಇರಿಯಾಪಥಾ ಸುಖೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಏವಮಾಹ –

    Phāsuvihāro cāti etthāpi atthi phāsuvihāro, atthi na phāsuvihāro. Tattha āharahatthako alaṃsāṭako tatravaṭṭako kākamāsako bhuttavamitakoti imesaṃ pañcannaṃ brāhmaṇānaṃ bhojanaṃ na phāsuvihāro nāma. Etesu hi āharahatthako nāma bahuṃ bhuñjitvā attano dhammatāya uṭṭhātuṃ asakkonto ‘‘āhara hattha’’nti vadati. Alaṃsāṭako nāma accuddhumātakucchitāya uṭṭhitopi sāṭakaṃ nivāsetuṃ na sakkoti. Tatravaṭṭako nāma uṭṭhātuṃ asakkonto tatreva parivaṭṭati. Kākamāsako nāma yathā kākehi āmasituṃ sakkoti, evaṃ yāva mukhadvārā āhāreti. Bhuttavamitako nāma mukhena sandhāretuṃ asakkonto tattheva vamati. Evaṃ akatvā ‘‘phāsuvihāro ca me bhavissatī’’ti āhāreti. Phāsuvihāro nāma catūhi pañcahi ālopeti ūnūdaratā. Ettakañhi bhuñjitvā pānīyaṃ pivato cattāro iriyāpathā sukhena pavattanti. Tasmā dhammasenāpati evamāha –

    ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಆಲೋಪೇ, ಅಭುತ್ವಾ ಉದಕಂ ಪಿವೇ।

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    ಅಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಾಯ, ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೮೩; ಮಿ॰ ಪ॰ ೬.೫.೧೦)।

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983; mi. pa. 6.5.10);

    ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾನಿ। ನೇವ ದವಾಯಾತಿ ಹಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ನ ಮದಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ನ ಮಣ್ಡನಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ನ ವಿಭೂಸನಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ಯಾವದೇವ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ ಯಾಪನಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ಇತಿ ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮಿ ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏಕಂ, ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ಅನವಜ್ಜತಾ ಚ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಭೋಜನಾನಿಸಂಸೋ।

    Imasmiṃ pana ṭhāne aṅgāni samodhānetabbāni. Neva davāyāti hi ekaṃ aṅgaṃ, na madāyāti ekaṃ, na maṇḍanāyāti ekaṃ, na vibhūsanāyāti ekaṃ, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāyāti ekaṃ, vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāyāti ekaṃ, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmīti ekaṃ, yātrā ca me bhavissatīti ekaṃ aṅgaṃ, anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayamettha bhojanānisaṃso.

    ಮಹಾಸಿವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ, ಉಪರಿ ಪನ ಅಟ್ಠಙ್ಗಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯಾವದೇವ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾತಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ಯಾಪನಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾತಿ ಏಕಂ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಏಕಂ, ಇತಿ ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮೀತಿ ಏಕಂ, ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏಕಂ, ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏಕಂ, ಅನವಜ್ಜತಾ ಚಾತಿ ಏಕಂ, ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಪನ ಭೋಜನಾನಿಸಂಸೋತಿ। ಏವಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ।

    Mahāsivatthero panāha – ‘‘heṭṭhā cattāri aṅgāni paṭikkhepo nāma, upari pana aṭṭhaṅgāni samodhānetabbānī’’ti. Tattha yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyāti ekaṃ aṅgaṃ, yāpanāyāti ekaṃ, vihiṃsūparatiyāti ekaṃ, brahmacariyānuggahāyāti ekaṃ, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti ekaṃ, navañca vedanaṃ na uppādessāmīti ekaṃ, yātrā ca me bhavissatīti ekaṃ, anavajjatā cāti ekaṃ, phāsuvihāro pana bhojanānisaṃsoti. Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhāreti.

    ೯೦. ಉಪೇಕ್ಖಕೋತಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸತೋತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಸತಿಯುತ್ತೋ।

    90.Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya samannāgato. Satoti kāyānupassanādisatiyutto.

    ಉಪೇಕ್ಖಕೋತಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಕೋತಿ? ಞಾಣಾದಯೋ। ‘‘ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಿರಿಯತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ‘‘ಸತತವಿಹಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಟ್ಠ ಮಹಾಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ‘‘ರಜ್ಜನದುಸ್ಸನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಆಸೇವನವಸೇನ ಲಬ್ಭತಿ। ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಕಾರಣವಸೇನ ಚಕ್ಖೂತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇನ ರೂಪದಸ್ಸನಸಮತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ। ಪೋರಾಣಾ ಪನಾಹು – ಚಕ್ಖು ರೂಪಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ, ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ ಅಚಕ್ಖುಕತ್ತಾ। ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಘಟ್ಟನೇನ ಪನ ಪಸಾದವತ್ಥುಕೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ। ಈದಿಸೇಸು ಪನ ಠಾನೇಸು ‘‘ಧನುನಾ ವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಸಸಮ್ಭಾರಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।

    Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya samannāgatoti ettha chaḷaṅgupekkhādhammo nāma koti? Ñāṇādayo. ‘‘Ñāṇa’’nti vutte kiriyato cattāri ñāṇasampayuttāni labbhanti, ‘‘satatavihāro’’ti vutte aṭṭha mahācittāni labbhanti, ‘‘rajjanadussanaṃ natthī’’ti vutte dasa cittāni labbhanti. Somanassaṃ āsevanavasena labbhati. Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena cakkhūti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu – cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittampi na passati acakkhukattā. Dvārārammaṇasaṅghaṭṭanena pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisesu pana ṭhānesu ‘‘dhanunā vijjhatī’’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti. Tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamevettha attho.

    ನೇವ ಸುಮನೋ ಹೋತೀತಿ ಲೋಭುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಛನ್ದರಾಗುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಸೋಮನಸ್ಸೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ದುಮ್ಮನೋತಿ ಪಟಿಘುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ನ ಹೋತಿ। ಉಪೇಕ್ಖಕೋತಿ ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಇಕ್ಖಕೋ ಹೋತಿ, ಅಪಕ್ಖಪತಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಸತಿಮಾ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಮನಾಪಂ ನಾಭಿಗಿಜ್ಝತೀತಿ ಮನವಡ್ಢನಕಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಭಿಗಿಜ್ಝತಿ ನ ಪತ್ಥೇತಿ। ನಾಭಿಹಂಸತೀತಿ ನ ತುಸ್ಸತಿ। ನ ರಾಗಂ ಜನೇತೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ರಞ್ಜನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ತಸ್ಸ ಠಿತೋವ ಕಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಚಕ್ಖಾದಿಕಾಯೋ ಕಮ್ಪಾರಹಿತತ್ತಾ ಠಿತೋ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ। ಅಮನಾಪನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ । ನ ಮಙ್ಕು ಹೋತೀತಿ ದೋಮನಸ್ಸಿತೋ ನ ಹೋತಿ। ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಚಿತ್ತೋತಿ ಕೋಧವಸೇನ ಠಿತಮನೋ ನ ಹೋತಿ। ಅಲೀನಮನಸೋತಿ ಅಲೀನಚಿತ್ತೋ। ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚೇತಸೋತಿ ಬ್ಯಾಪಾದರಹಿತಚಿತ್ತೋ।

    Neva sumano hotīti lobhuppattivasena chandarāguppattivasena somanasso na hoti. Na dummanoti paṭighuppattivasena duṭṭhacitto na hoti. Upekkhakoti upapattito ikkhako hoti, apakkhapatito hutvā iriyāpathaṃ pavatteti. Sato sampajānoti satimā ñāṇasampanno. Manāpaṃ nābhigijjhatīti manavaḍḍhanakaṃ iṭṭhārammaṇaṃ nābhigijjhati na pattheti. Nābhihaṃsatīti na tussati. Na rāgaṃ janetīti tattha tattha rañjanaṃ na uppādeti. Tassaṭhitova kāyo hotīti tassa khīṇāsavassa cakkhādikāyo kampārahitattā ṭhito niccalo hoti. Amanāpanti aniṭṭhārammaṇaṃ . Na maṅku hotīti domanassito na hoti. Appatiṭṭhitacittoti kodhavasena ṭhitamano na hoti. Alīnamanasoti alīnacitto. Abyāpannacetasoti byāpādarahitacitto.

    ರಜನೀಯೇ ನ ರಜ್ಜತೀತಿ ರಜನೀಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ರಾಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ದುಸ್ಸನೀಯೇ ನ ದುಸ್ಸತೀತಿ ದೋಸುಪ್ಪಾದೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ದೋಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಮೋಹನೀಯೇ ನ ಮುಯ್ಹತೀತಿ ಮೋಹನೀಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ಮೋಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಕೋಪನೀಯೇ ನ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಕೋಧನೀಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ಚಲತಿ। ಮದನೀಯೇ ನ ಮಜ್ಜತೀತಿ ಮದನೀಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ಸಂಸೀದತಿ। ಕಿಲೇಸನೀಯೇ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸತೀತಿ ಉಪತಪನೀಯಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ನ ಉಪತಪ್ಪತಿ। ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೋತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೋ। ಸುತೇ ಸುತಮತ್ತೋತಿ ಸದ್ದಾಯತನೇ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಸುತೇ ಸುತಮತ್ತೋ। ಮುತೇ ಮುತಮತ್ತೋತಿ ಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇ ಗಹಿತಮತ್ತೋ। ವಿಞ್ಞಾತೇ ವಿಞ್ಞಾತಮತ್ತೋತಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಞಾತೇ ಞಾತಮತ್ತೋ। ದಿಟ್ಠೇ ನ ಲಿಮ್ಪತೀತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ದಿಟ್ಠೇ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಲೇಪೇನ ನ ಲಿಮ್ಪತಿ। ದಿಟ್ಠೇ ಅನೂಪಯೋತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇ ನಿತ್ತಣ್ಹೋ ಹೋತಿ। ಅನಪಾಯೋತಿ ಅಪದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ।

    Rajanīye na rajjatīti rajanīyasmiṃ vatthusmiṃ na rāgaṃ uppādeti. Dussanīye na dussatīti dosuppāde vatthusmiṃ na dosaṃ uppādeti. Mohanīye na muyhatīti mohanīyasmiṃ vatthusmiṃ na mohaṃ uppādeti. Kopanīye na kuppatīti kodhanīyasmiṃ vatthusmiṃ na calati. Madanīye na majjatīti madanīyasmiṃ vatthusmiṃ na saṃsīdati. Kilesanīye na kilissatīti upatapanīyasmiṃ vatthusmiṃ na upatappati. Diṭṭhe diṭṭhamattoti rūpārammaṇe cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamatto. Sute sutamattoti saddāyatane sotaviññāṇena sute sutamatto. Mute mutamattoti ghānajivhākāyaviññāṇena pāpuṇitvā gahite gahitamatto. Viññāte viññātamattoti manoviññāṇena ñāte ñātamatto. Diṭṭhe na limpatīti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rūpārammaṇe taṇhādiṭṭhilepena na limpati. Diṭṭhe anūpayoti rūpārammaṇe nittaṇho hoti. Anapāyoti apaduṭṭhacitto.

    ಸಂವಿಜ್ಜತೀತಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಪಸ್ಸತೀತಿ ಓಲೋಕೇತಿ। ಛನ್ದರಾಗೋತಿ ಸಿನೇಹೋ। ರೂಪಾರಾಮನ್ತಿ ರೂಪಂ ಆರಾಮಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ರೂಪಾರಾಮಂ। ರೂಪೇ ರತನ್ತಿ ರೂಪರತಂ। ರೂಪೇ ಸನ್ತುಟ್ಠೀತಿ ರೂಪಸಮ್ಮುದಿತಂ।

    Saṃvijjatīti labbhati. Passatīti oloketi. Chandarāgoti sineho. Rūpārāmanti rūpaṃ ārāmaṃ assāti rūpārāmaṃ. Rūpe ratanti rūparataṃ. Rūpe santuṭṭhīti rūpasammuditaṃ.

    ದನ್ತಂ ನಯನ್ತಿ ಸಮಿತಿನ್ತಿ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಮಣ್ಡಲಾದೀಸು ಮಹಾಜನಮಜ್ಝಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ದನ್ತಮೇವ ಗೋಣಜಾತಿಂ ವಾ ಅಸ್ಸಜಾತಿಂ ವಾ ಯಾನೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಯನ್ತಿ। ರಾಜಾತಿ ತಥಾರೂಪಾನೇವ ಠಾನಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜಾಪಿ ದನ್ತಮೇವ ಅಭಿರುಹತಿ। ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸುಪಿ ಚತೂಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಹಿ ದನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೋವ ಸೇಟ್ಠೋ। ಯೋತಿವಾಕ್ಯನ್ತಿ ಯೋ ಏವರೂಪಂ ಅತಿಕ್ಕಮವಚನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನಮ್ಪಿ ತಿತಿಕ್ಖತಿ ನ ಪಟಿಪ್ಫನ್ದತಿ ನ ವಿಹಞ್ಞತಿ, ಏವರೂಪೋ ದನ್ತೋ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇajātiṃ vā assajātiṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti yo evarūpaṃ atikkamavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati na paṭipphandati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.

    ಅಸ್ಸತರಾತಿ ವಳವಾಯ ಗದ್ರಭೇನ ಜಾತಾ। ಆಜಾನೀಯಾತಿ ಯಂ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ ಕಾರಣಂ ಕಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪಂ ಜಾನನಸಮತ್ಥಾ। ಸಿನ್ಧವಾತಿ ಸಿನ್ಧವರಟ್ಠೇ ಜಾತಾ ಅಸ್ಸಾ। ಮಹಾನಾಗಾತಿ ಕುಞ್ಜರಸಙ್ಖಾತಾ ಮಹಾಹತ್ಥಿನೋ। ಅತ್ತದನ್ತೋತಿ ಏತೇ ಅಸ್ಸತರಾ ವಾ ಆಜಾನೀಯಾ ವಾ ಸಿನ್ಧವಾ ವಾ ಕುಞ್ಜರಾ ವಾ ವರಾ ದನ್ತಾ, ನ ಅದನ್ತಾ। ಯೋ ಪನ ಚತುಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಅತ್ತದನ್ತೇನ ದನ್ತತಾಯ ಅತ್ತದನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೋ, ಅಯಂ ತತೋಪಿ ವರಂ, ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಏತೇಹಿ ಉತ್ತರಿತರೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā ājānīyā vā sindhavā vā kuñjarā vā varā dantā, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attadantena dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.

    ನ ಹಿ ಏತೇಹಿ ಯಾನೇಹೀತಿ ಯಾನಿ ಏತಾನಿ ಹತ್ಥಿಯಾನಾದಿಯಾನಾನಿ, ನ ಹಿ ಏತೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ಕೋಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಅಗತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಅಗತ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನದಿಸಂ, ತಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಯಥಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ ದನ್ತೇನ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಸುದನ್ತೇನ ದನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೋ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಂ ಅಗತಪುಬ್ಬಂ ದಿಸಂ ಗಚ್ಛತಿ, ದನ್ತಭೂಮಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತದಮನಮೇವ ವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādiyānāni, na hi etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ, taṃ ṭhānaṃ gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti. Tasmā attadamanameva varanti attho.

    ವಿಧಾಸು ನ ವಿಕಮ್ಪನ್ತೀತಿ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿಆದೀಸು ಮಾನವಿಧಾಸು ನ ಚಲನ್ತಿ ನಪ್ಪವೇಧನ್ತಿ। ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಾ ಪುನಬ್ಭವಾತಿ ಪುನಬ್ಭವಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಸುಟ್ಠು ಮುತ್ತಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ದನ್ತಭೂಮಿಮನುಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಏಕನ್ತದಮನಂ ಅರಹತ್ತಫಲಭೂಮಿಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ತೇ ಲೋಕೇ ವಿಜಿತಾವಿನೋತಿ ತೇ ಅರಹನ್ತೋ ಸತ್ತಲೋಕೇ ವಿಜಿತವಿಜಯಾ ವಿಜಿತವನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ।

    Vidhāsu na vikampantīti seyyassa seyyohamasmītiādīsu mānavidhāsu na calanti nappavedhanti. Vippamuttā punabbhavāti punabbhavapaṭisandhiyā punappunaṃ uppattito suṭṭhu muttā muñcitvā ṭhitā. Dantabhūmimanuppattāti ekantadamanaṃ arahattaphalabhūmiṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te arahanto sattaloke vijitavijayā vijitavanto nāma honti.

    ಯಸ್ಮಾ ಚ ಭಾವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ನಿಬ್ಭಯೋ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ದನ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಸ್ಸ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಛಳಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಗೋಚರಭಾವನಾಯ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಾಸನಾಭಾವನಾಯ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಗನ್ಧಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಭಾವಿತಾನಿ, ತಾನಿ ಚ ಖೋ ಅಜ್ಝತ್ತಗೋಚರಭಾವನಾಯ, ಏವಂ ಪನ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಸಬ್ಬಲೋಕೇತಿ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ವೇಕಲ್ಲತಾ ವೇಕಲ್ಲತೋ ವಾ ಸಮ್ಭವೋ, ತತ್ಥ ನಾಭಿಜ್ಝಾದಿವಸೇನ ಭಾವಿತಾನೀತಿ ಏವಂ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝ ಞತ್ವಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಸಕಸನ್ತತಿಖನ್ಧಲೋಕಂ ಪರಸನ್ತತಿಖನ್ಧಲೋಕಞ್ಚ ದನ್ತಮರಣಂ ಮರಿತುಕಾಮೋ ಕಾಲಂ ಕಙ್ಖತಿ, ಜೀವಿತಕ್ಖಯಕಾಲಂ ಆಗಮೇತಿ ಪತಿಮಾನೇತಿ, ನ ಭಾಯತಿ ಮರಣಸ್ಸ। ಯಥಾಹ –

    Yasmā ca bhāvitindriyo nibbhayo nibbikāro danto hoti, tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘yassindriyānī’’ti gāthamāha. Tassattho – yassa cakkhādīni chaḷindriyāni gocarabhāvanāya aniccāditilakkhaṇaṃ āropetvā vāsanābhāvanāya satisampajaññagandhaṃ gāhāpetvā bhāvitāni, tāni ca kho ajjhattagocarabhāvanāya, evaṃ pana bahiddhā ca sabbaloketi yattha yattha indriyānaṃ vekallatā vekallato vā sambhavo, tattha nābhijjhādivasena bhāvitānīti evaṃ nibbijjha ñatvā paṭivijjhitvā imaṃ parañca lokaṃ sakasantatikhandhalokaṃ parasantatikhandhalokañca dantamaraṇaṃ maritukāmo kālaṃ kaṅkhati, jīvitakkhayakālaṃ āgameti patimāneti, na bhāyati maraṇassa. Yathāha –

    ‘‘ಮರಣೇ ಮೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ನಿಕನ್ತಿ ನತ್ಥೀ ಜೀವಿತೇ’’॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೨೦)।

    ‘‘Maraṇe me bhayaṃ natthi, nikanti natthī jīvite’’. (theragā. 20);

    ‘‘ನಾಭಿಕಙ್ಖಾಮಿ ಮರಣಂ, ನಾಭಿಕಙ್ಖಾಮಿ ಜೀವಿತಂ।

    ‘‘Nābhikaṅkhāmi maraṇaṃ, nābhikaṅkhāmi jīvitaṃ;

    ಕಾಲಞ್ಚ ಪತಿಮಾನೇಮಿ, ನಿಬ್ಬಿಸಂ ಭತಕೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೬೦೬, ೬೫೪, ೧೦೦೨; ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೨.೪ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ)।

    Kālañca patimānemi, nibbisaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 606, 654, 1002; mi. pa. 2.2.4 thokaṃ visadisaṃ);

    ಭಾವಿತೋ ಸ ದನ್ತೋತಿ ಏವಂ ಭಾವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸೋ ದನ್ತೋ।

    Bhāvitosa dantoti evaṃ bhāvitindriyo so danto.

    ೯೧. ನಿಸ್ಸಯತಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಯಾ। ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಅನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಏವಂ ತೇಹಿ ನಿಸ್ಸಯೇಹಿ ಅನಿಸ್ಸಿತೋ। ತೇನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಧಮ್ಮಞಾಣಾ ನತ್ಥಿ ನಿಸ್ಸಯಾನಂ ಅಭಾವೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಭವಾಯ ವಿಭವಾಯ ವಾತಿ ಸಸ್ಸತಾಯ ಉಚ್ಛೇದಾಯ ವಾ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ನಿದ್ದೇಸೋ ಉತ್ತಾನೋ।

    91.Nissayatāti taṇhādiṭṭhinissayā. Ñatvā dhammanti aniccādīhi ākārehi dhammaṃ jānitvā. Anissitoti evaṃ tehi nissayehi anissito. Tena aññatra dhammañāṇā natthi nissayānaṃ abhāvoti dīpeti. Bhavāya vibhavāya vāti sassatāya ucchedāya vā. Imissā gāthāya niddeso uttāno.

    ೯೨. ತಂ ಬ್ರೂಮಿ ಉಪಸನ್ತೋತಿ ತಂ ಏವರೂಪಂ ಏಕೇಕಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಕಥೇಮಿ। ಅತರೀ ಸೋ ವಿಸತ್ತಿಕನ್ತಿ ಸೋ ಇಮಂ ವಿಸತಾದಿಭಾವೇನ ವಿಸತ್ತಿಕಾಸಙ್ಖಾತಂ ಮಹಾತಣ್ಹಂ ಅತರಿ।

    92.Taṃ brūmi upasantoti taṃ evarūpaṃ ekekagāthāya vuttaṃ upasantoti kathemi. Atarī so visattikanti so imaṃ visatādibhāvena visattikāsaṅkhātaṃ mahātaṇhaṃ atari.

    ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ರಾಗೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋತಿ ಸಯಂ ಗಹಿತದಿಟ್ಠಿಯಾ ರಞ್ಜನಸಙ್ಖಾತೋ ರಾಗೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಪರವಾದೇಸು ಆಘಾತೋ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಪರೇಸಂ ವಾದಪಟಿವಾದೇಸು ಕೋಪೋ ಚ ಅತುಟ್ಠಾಕಾರೋ ಚ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಂ ವಾ ವತಂ ವಾತಿ ಸಯಂ ಗಹಿತಮೇಥುನವಿರತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸೀಲಂ ವಾ ಗೋವತಾದಿವತಂ ವಾ। ಸೀಲಬ್ಬತಂ ವಾತಿ ತದುಭಯಂ ವಾ। ಪರಾಮಾಸೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧೀತಿಆದಿವಸೇನ ಪರತೋ ಆಮಸತಿ। ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಿ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋತಿ ಸಯಂ ಗಹಿತದಿಟ್ಠಿಂ ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ॰ ೫೪; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭, ೩೦೧) ಅಯೋನಿಸೋ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಗನ್ಥಾ ತಸ್ಸ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ದ್ವೇ ದಿಟ್ಠಿಗನ್ಥಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ನ ಸನ್ತಿ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಕಾಯಗನ್ಥೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ। ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ।

    Attano diṭṭhiyā rāgo abhijjhākāyaganthoti sayaṃ gahitadiṭṭhiyā rañjanasaṅkhāto rāgo abhijjhākāyagantho. Paravādesu āghāto appaccayoti paresaṃ vādapaṭivādesu kopo ca atuṭṭhākāro ca byāpādo kāyagantho. Attano sīlaṃ vā vataṃ vāti sayaṃ gahitamethunaviratisaṅkhātaṃ sīlaṃ vā govatādivataṃ vā. Sīlabbataṃ vāti tadubhayaṃ vā. Parāmāsoti iminā suddhītiādivasena parato āmasati. Attano diṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyaganthoti sayaṃ gahitadiṭṭhiṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti (udā. 54; ma. ni. 3.27, 301) ayoniso abhiniveso idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Ganthā tassa na vijjantīti tassa khīṇāsavassa dve diṭṭhiganthā sotāpattimaggena na santi. Byāpādo kāyagantho anāgāmimaggena. Abhijjhākāyagantho arahattamaggena.

    ೯೩. ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಉಪಸನ್ತಂ ಪಸಂಸನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ। ತತ್ಥ ಪುತ್ತಾ ಅತ್ರಜಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುತ್ತಪರಿಗ್ಗಹಾದಯೋ ಪುತ್ತಾದಿನಾಮೇನ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇ ಹಿಸ್ಸ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಾ ಅಭಾವೇನ ಪುತ್ತಾದಯೋ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ಅತ್ತಾತಿ ‘‘ಅತ್ತಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಗಹಿತಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಂ ನತ್ಥಿ। ನಿರತ್ತಾತಿ ‘‘ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಗಹಿತಾ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ।

    93. Idāni tameva upasantaṃ pasaṃsanto āha ‘‘na tassa puttā’’ti evamādi. Tattha puttā atrajādayo cattāro. Ettha ca puttapariggahādayo puttādināmena vuttāti veditabbā. Te hissa na vijjanti, tesaṃ vā abhāvena puttādayo na vijjantīti. Attāti ‘‘attā atthī’’ti gahitā sassatadiṭṭhiṃ natthi. Nirattāti ‘‘ucchijjatī’’ti gahitā ucchedadiṭṭhi.

    ನತ್ಥೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀತಿ ಮೋಚೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಗಹಿತಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ। ಗಾಹಮುಞ್ಚನಸಮತಿಕ್ಕನ್ತೋತಿ ಗಹಣಞ್ಚ ಮೋಚನಞ್ಚ ವೀತಿವತ್ತೋ। ವುದ್ಧಿಪರಿಹಾನಿವೀತಿವತ್ತೋತಿ ವುಡ್ಢಿಞ್ಚ ಹಾನಿಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ।

    Natthīti gahetabbaṃ natthi. Muñcitabbaṃ natthīti mocetabbaṃ natthi. Yassa natthi gahitanti yassa puggalassa taṇhādiṭṭhivasena gahitaṃ na vijjati. Tassa natthi muñcitabbanti tassa puggalassa muñcitabbaṃ na vijjati. Gāhamuñcanasamatikkantoti gahaṇañca mocanañca vītivatto. Vuddhiparihānivītivattoti vuḍḍhiñca hāniñca atikkanto.

    ೯೪. ಯೇನ ನಂ ವಜ್ಜುಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಅಥೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಯೇನ ತಂ ರಾಗಾದಿನಾ ವಜ್ಜೇನ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಇತೋವ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ ರತ್ತೋತಿ ವಾ ದುಟ್ಠೋತಿ ವಾ ವದೇಯ್ಯುಂ। ತಂ ತಸ್ಸ ಅಪುರಕ್ಖತನ್ತಿ ತಂ ರಾಗಾದಿವಜ್ಜಂ ತಸ್ಸ ಅರಹತೋ ಅಪುರಕ್ಖತಂ। ತಸ್ಮಾ ವಾದೇಸು ನೇಜತೀತಿ ತಂಕಾರಣಾ ನಿನ್ದಾವಚನೇಸು ನ ಕಮ್ಪತಿ।

    94.Yena naṃ vajjuṃ puthujjanā, atho samaṇabrāhmaṇāti yena taṃ rāgādinā vajjena puthujjanā sabbepi devamanussā itova bahiddhā samaṇabrāhmaṇā ca rattoti vā duṭṭhoti vā vadeyyuṃ. Taṃ tassa apurakkhatanti taṃ rāgādivajjaṃ tassa arahato apurakkhataṃ. Tasmā vādesu nejatīti taṃkāraṇā nindāvacanesu na kampati.

    ನೇಜತೀತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ನ ಇಞ್ಜತೀತಿ ಚಲನಂ ನ ಕರೋತಿ। ನ ಚಲತೀತಿ ನ ತತ್ಥ ನಮತಿ। ನ ವೇಧತೀತಿ ಕಮ್ಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ನ ಫನ್ದತಿ। ನಪ್ಪವೇಧತೀತಿ ನ ಕಮ್ಪತಿ। ನ ಸಮ್ಪವೇಧತೀತಿ ನ ಪರಿವತ್ತತಿ।

    Nejatīti niddesassa uddesapadaṃ. Na iñjatīti calanaṃ na karoti. Na calatīti na tattha namati. Na vedhatīti kampetuṃ asakkuṇeyyatāya na phandati. Nappavedhatīti na kampati. Na sampavedhatīti na parivattati.

    ೯೫. ನ ಉಸ್ಸೇಸು ವದತೇತಿ ವಿಸಿಟ್ಠೇಸು ಅತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋಕತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ವಿಸಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಅತಿಮಾನವಸೇನ ನ ವದತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಇತರೇಸು ದ್ವೀಸು। ಕಪ್ಪಂ ನೇತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯೋತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪಂ ನ ಏತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೋ, ಪಹೀನಕಪ್ಪೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಗಾಥಾಯ ನಿದ್ದೇಸೋ ಉತ್ತಾನೋವ।

    95.Na ussesu vadateti visiṭṭhesu attānaṃ antokatvā ‘‘ahaṃ visiṭṭho’’ti atimānavasena na vadati. Esa nayo itaresu dvīsu. Kappaṃ neti akappiyoti so evarūpo duvidhampi kappaṃ na eti. Kasmā? Yasmā akappiyo, pahīnakappoti vuttaṃ hoti. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova.

    ೯೬. ಸಕನ್ತಿ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ। ಅಸತಾ ಚ ನ ಸೋಚತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾದಿನಾ ಅಸತಾ ಚ ನ ಸೋಚತಿ। ಧಮ್ಮೇಸು ಚ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಸ ವೇ ಸನ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ನರುತ್ತಮೋ ‘‘ಸನ್ತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಗಾಥಾಯ ನಿದ್ದೇಸೋ ಉತ್ತಾನೋವ। ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸದೇವತಾನಂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿ ಅಹೋಸಿ, ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ಗಣನಾ ನತ್ಥೀತಿ।

    96.Sakanti mayhanti pariggahitaṃ. Asatā ca na socatīti avijjamānādinā asatā ca na socati. Dhammesu ca na gacchatīti sabbadhammesu chandādivasena na gacchati. Sa ve santoti vuccatīti so evarūpo naruttamo ‘‘santo’’ti vuccati. Imissāpi gāthāya niddeso uttānova. Arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Desanāpariyosāne koṭisatasahassadevatānaṃ arahattappatti ahosi, sotāpannādīnaṃ gaṇanā natthīti.

    ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಜ್ಜೋತಿಕಾಯ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಟ್ಠಕಥಾಯ

    Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya

    ಪುರಾಭೇದಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Purābhedasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೧೧. ಕಲಹವಿವಾದಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 11. Kalahavivādasuttaniddesavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Mahāniddesapāḷi / ೧೦. ಪುರಾಭೇದಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 10. Purābhedasuttaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact