| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya |
೮. ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಸುತ್ತಂ
8. Purisindriyañāṇasuttaṃ
೬೨. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ದಣ್ಡಕಪ್ಪಕಂ ನಾಮ ಕೋಸಲಾನಂ ನಿಗಮೋ ತದವಸರಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ತೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ದಣ್ಡಕಪ್ಪಕಂ ಪವಿಸಿಂಸು ಆವಸಥಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ।
62. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena daṇḍakappakaṃ nāma kosalānaṃ nigamo tadavasari. Atha kho bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Te ca bhikkhū daṇḍakappakaṃ pavisiṃsu āvasathaṃ pariyesituṃ.
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ಅಚಿರವತೀ ನದೀ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತುಂ। ಅಚಿರವತಿಯಾ ನದಿಯಾ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಏಕಚೀವರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ ಗತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬಾಪಯಮಾನೋ। ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಸಬ್ಬಂ ಚೇತಸೋ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ನು ಖೋ ದೇವದತ್ತೋ ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತೋ – ‘ಆಪಾಯಿಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ನೇರಯಿಕೋ ಕಪ್ಪಟ್ಠೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ’ತಿ 1, ಉದಾಹು ಕೇನಚಿದೇವ ಪರಿಯಾಯೇನಾ’ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ।
Atha kho āyasmā ānando sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ yena aciravatī nadī tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ. Aciravatiyā nadiyā gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno. Atha kho aññataro bhikkhu yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, āvuso ānanda, sabbaṃ cetaso samannāharitvā nu kho devadatto bhagavatā byākato – ‘āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho’ti 2, udāhu kenacideva pariyāyenā’ti? ‘‘Evaṃ kho panetaṃ, āvuso, bhagavatā byākata’’nti.
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ಅಚಿರವತೀ ನದೀ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತುಂ। ಅಚಿರವತಿಯಾ ನದಿಯಾ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಏಕಚೀವರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿಂ ಗತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬಾಪಯಮಾನೋ । ಅಥ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಯೇನಾಹಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಆನನ್ದ ಸಬ್ಬಂ ಚೇತಸೋ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ನು ಖೋ ದೇವದತ್ತೋ ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತೋ – ಆಪಾಯಿಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ನೇರಯಿಕೋ ಕಪ್ಪಟ್ಠೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋತಿ, ಉದಾಹು ಕೇನಚಿದೇವ ಪರಿಯಾಯೇನಾ’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಏವಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತ’’’ನ್ತಿ।
Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idhāhaṃ, bhante, sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ yena aciravatī nadī tenupasaṅkamiṃ gattāni parisiñcituṃ. Aciravatiyā nadiyā gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsiṃ gattāni pubbāpayamāno . Atha kho, bhante, aññataro bhikkhu yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ etadavoca – ‘kiṃ nu kho, āvuso, ānanda sabbaṃ cetaso samannāharitvā nu kho devadatto bhagavatā byākato – āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekicchoti, udāhu kenacideva pariyāyenā’ti? Evaṃ vutte ahaṃ, bhante, taṃ bhikkhuṃ etadavocaṃ – ‘evaṃ kho panetaṃ, āvuso, bhagavatā byākata’’’nti.
‘‘ಸೋ ವಾ 3 ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಭಿಕ್ಖು ನವೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಥೇರೋ ವಾ ಪನ ಬಾಲೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ। ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಯಂ ಮಯಾ ಏಕಂಸೇನ ಬ್ಯಾಕತಂ ತತ್ಥ ದ್ವೇಜ್ಝಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ! ನಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯೋ ಏವಂ ಮಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಚೇತಸೋ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕತೋ, ಯಥಯಿದಂ ದೇವದತ್ತೋ। ಯಾವಕೀವಞ್ಚಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಂ ಅದ್ದಸಂ; ನೇವ ತಾವಾಹಂ ದೇವದತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಂ – ‘ಆಪಾಯಿಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ನೇರಯಿಕೋ ಕಪ್ಪಟ್ಠೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ’ತಿ। ಯತೋ ಚ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಂ ನ ಅದ್ದಸಂ; ಅಥಾಹಂ ದೇವದತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಂ – ‘ಆಪಾಯಿಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ನೇರಯಿಕೋ ಕಪ್ಪಟ್ಠೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ’ತಿ।
‘‘So vā 4 kho, ānanda, bhikkhu navo bhavissati acirapabbajito, thero vā pana bālo abyatto. Kathañhi nāma yaṃ mayā ekaṃsena byākataṃ tattha dvejjhaṃ āpajjissati! Nāhaṃ, ānanda, aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ mayā sabbaṃ cetaso samannāharitvā byākato, yathayidaṃ devadatto. Yāvakīvañcāhaṃ, ānanda, devadattassa vālaggakoṭinittudanamattampi sukkadhammaṃ addasaṃ; neva tāvāhaṃ devadattaṃ byākāsiṃ – ‘āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho’ti. Yato ca kho ahaṃ, ānanda, devadattassa vālaggakoṭinittudanamattampi sukkadhammaṃ na addasaṃ; athāhaṃ devadattaṃ byākāsiṃ – ‘āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho’ti.
‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಗೂಥಕೂಪೋ ಸಾಧಿಕಪೋರಿಸೋ ಪೂರೋ ಗೂಥಸ್ಸ ಸಮತಿತ್ತಿಕೋ। ತತ್ರ ಪುರಿಸೋ ಸಸೀಸಕೋ ನಿಮುಗ್ಗೋ ಅಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಕೋಚಿದೇವ ಪುರಿಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಅತ್ಥಕಾಮೋ ಹಿತಕಾಮೋ ಯೋಗಕ್ಖೇಮಕಾಮೋ ತಮ್ಹಾ ಗೂಥಕೂಪಾ ಉದ್ಧರಿತುಕಾಮೋ। ಸೋ ತಂ ಗೂಥಕೂಪಂ ಸಮನ್ತಾನುಪರಿಗಚ್ಛನ್ತೋ ನೇವ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗೂಥೇನ ಅಮಕ್ಖಿತಂ, ಯತ್ಥ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯ। ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಯತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಂ ನ ಅದ್ದಸಂ; ಅಥಾಹಂ ದೇವದತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಂ – ‘ಆಪಾಯಿಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ನೇರಯಿಕೋ ಕಪ್ಪಟ್ಠೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ’ತಿ । ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ, ಆನನ್ದ, ಸುಣೇಯ್ಯಾಥ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಾನಿ ವಿಭಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ 5?
‘‘Seyyathāpi, ānanda, gūthakūpo sādhikaporiso pūro gūthassa samatittiko. Tatra puriso sasīsako nimuggo assa. Tassa kocideva puriso uppajjeyya atthakāmo hitakāmo yogakkhemakāmo tamhā gūthakūpā uddharitukāmo. So taṃ gūthakūpaṃ samantānuparigacchanto neva passeyya tassa purisassa vālaggakoṭinittudanamattampi gūthena amakkhitaṃ, yattha taṃ gahetvā uddhareyya. Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, yato devadattassa vālaggakoṭinittudanamattampi sukkadhammaṃ na addasaṃ; athāhaṃ devadattaṃ byākāsiṃ – ‘āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho’ti . Sace tumhe, ānanda, suṇeyyātha tathāgatassa purisindriyañāṇāni vibhajissāmī’’ti 6?
‘‘ಏತಸ್ಸ, ಭಗವಾ, ಕಾಲೋ; ಏತಸ್ಸ, ಸುಗತ, ಕಾಲೋ ಯಂ ಭಗವಾ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಾನಿ ವಿಭಜೇಯ್ಯ। ಭಗವತೋ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನಹಾನನ್ದ, ಸುಣಾಹಿ, ಸಾಧುಕಂ ಮನಸಿ ಕರೋಹಿ; ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಭಗವಾ ಏತದವೋಚ –
‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo yaṃ bhagavā purisindriyañāṇāni vibhajeyya. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tenahānanda, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
‘‘ಇಧಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ । ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಹಾ ತಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಬೀಜಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾನಿ ಅಪೂತೀನಿ ಅವಾತಾತಪಹತಾನಿ ಸಾರದಾನಿ ಸುಖಸಯಿತಾನಿ ಸುಖೇತ್ತೇ ಸುಪರಿಕಮ್ಮಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಇಮಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಹಾ ತಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ।
‘‘Idhāhaṃ, ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā . Atthi ca khvassa kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tamhā tassa kusalā kusalaṃ pātubhavissati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ aparihānadhammo bhavissatī’ti. Seyyathāpi, ānanda, bījāni akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni sukhette suparikammakatāya bhūmiyā nikkhittāni. Jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, imāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tamhā tassa kusalā kusalaṃ pātubhavissati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ aparihānadhammo bhavissatī’ti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
‘‘ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಹಾ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಬೀಜಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾನಿ ಅಪೂತೀನಿ ಅವಾತಾತಪಹತಾನಿ ಸಾರದಾನಿ ಸುಖಸಯಿತಾನಿ ಪುಥುಸಿಲಾಯ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ನಯಿಮಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಹಾ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಅಕುಸಲಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತಿ । ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ।
‘‘Idha panāhaṃ, ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tamhā tassa akusalā akusalaṃ pātubhavissati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ parihānadhammo bhavissatī’ti. Seyyathāpi, ānanda, bījāni akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni puthusilāya nikkhittāni. Jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, nayimāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tamhā tassa akusalā akusalaṃ pātubhavissati . Evamayaṃ puggalo āyatiṃ parihānadhammo bhavissatī’ti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
‘‘ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತೋಪಿ ಸುಕ್ಕೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸಮನ್ನಾಗತೋಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕನ್ತಕಾಳಕೇಹಿ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಬೀಜಾನಿ ಖಣ್ಡಾನಿ ಪೂತೀನಿ ವಾತಾತಪಹತಾನಿ ಸುಖೇತ್ತೇ ಸುಪರಿಕಮ್ಮಕತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ನಯಿಮಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತೋಪಿ ಸುಕ್ಕೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸಮನ್ನಾಗತೋಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕನ್ತಕಾಳಕೇಹಿ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ।
‘‘Idha panāhaṃ, ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittudanamattopi sukko dhammo, samannāgatoyaṃ puggalo ekantakāḷakehi akusalehi dhammehi, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’ti. Seyyathāpi, ānanda, bījāni khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni sukhette suparikammakatāya bhūmiyā nikkhittāni. Jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, nayimāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittudanamattopi sukko dhammo, samannāgatoyaṃ puggalo ekantakāḷakehi akusalehi dhammehi, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī’ti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hotī’’ti.
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಪರೇಪಿ ತಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ ಪಞ್ಞಾಪೇತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕಾ, ಆನನ್ದಾ’’ತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚ – ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಅಙ್ಗಾರಾನಿ ಆದಿತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾನಿ ಸಜೋತಿಭೂತಾನಿ ಪುಥುಸಿಲಾಯ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ನಯಿಮಾನಿ ಅಙ್ಗಾರಾನಿ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನ, ಆನನ್ದ, ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ 7 ಸೂರಿಯೇ ಓಗಚ್ಛನ್ತೇ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಆಲೋಕೋ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸತಿ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ, ಪನಾನನ್ದ, ಅಭಿದೋ ಅದ್ಧರತ್ತಂ ಭತ್ತಕಾಲಸಮಯೇ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಆಲೋಕೋ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಪಾತುಭೂತೋ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ।
Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sakkā nu kho, bhante, imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ aparepi tayo puggalā sappaṭibhāgā paññāpetu’’nti? ‘‘Sakkā, ānandā’’ti bhagavā avoca – ‘‘idhāhaṃ, ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tampi sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ parihānadhammo bhavissatī’ti. Seyyathāpi, ānanda, aṅgārāni ādittāni sampajjalitāni sajotibhūtāni puthusilāya nikkhittāni. Jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, nayimāni aṅgārāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Seyyathāpi vā pana, ānanda, sāyanhasamayaṃ 8 sūriye ogacchante, jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, āloko antaradhāyissati andhakāro pātubhavissatī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Seyyathāpi vā, panānanda, abhido addharattaṃ bhattakālasamaye, jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, āloko antarahito andhakāro pātubhūto’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tampi sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ parihānadhammo bhavissatī’ti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
‘‘ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಅಙ್ಗಾರಾನಿ ಆದಿತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾನಿ ಸಜೋತಿಭೂತಾನಿ ಸುಕ್ಖೇ ತಿಣಪುಞ್ಜೇ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇ ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಇಮಾನಿ ಅಙ್ಗಾರಾನಿ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನಾನನ್ದ, ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯಂ 9 ಸೂರಿಯೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಅನ್ಧಕಾರೋ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಆಲೋಕೋ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನಾನನ್ದ, ಅಭಿದೋ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಭತ್ತಕಾಲಸಮಯೇ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಅನ್ಧಕಾರೋ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಆಲೋಕೋ ಪಾತುಭೂತೋ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಂ, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯತಿಂ ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ।
‘‘Idha panāhaṃ, ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tampi sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ aparihānadhammo bhavissatī’ti. Seyyathāpi, ānanda, aṅgārāni ādittāni sampajjalitāni sajotibhūtāni sukkhe tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nikkhittāni. Jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, imāni aṅgārāni vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Seyyathāpi vā panānanda, rattiyā paccūsasamayaṃ 10 sūriye uggacchante, jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, andhakāro antaradhāyissati, āloko pātubhavissatī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Seyyathāpi vā panānanda, abhido majjhanhike bhattakālasamaye, jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, andhakāro antarahito āloko pātubhūto’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tampi sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ aparihānadhammo bhavissatī’ti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
‘‘ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತೋಪಿ ಅಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸಮನ್ನಾಗತೋಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕನ್ತಸುಕ್ಕೇಹಿ ಅನವಜ್ಜೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆನನ್ದ, ಅಙ್ಗಾರಾನಿ ಸೀತಾನಿ ನಿಬ್ಬುತಾನಿ ಸುಕ್ಖೇ ತಿಣಪುಞ್ಜೇ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇ ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ನಯಿಮಾನಿ ಅಙ್ಗಾರಾನಿ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ। ತಮೇನಂ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾಲಗ್ಗಕೋಟಿನಿತ್ತುದನಮತ್ತೋಪಿ ಅಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸಮನ್ನಾಗತೋಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕನ್ತಸುಕ್ಕೇಹಿ ಅನವಜ್ಜೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ।
‘‘Idha panāhaṃ, ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittudanamattopi akusalo dhammo, samannāgatoyaṃ puggalo ekantasukkehi anavajjehi dhammehi, diṭṭheva dhamme parinibbāyissatī’ti. Seyyathāpi, ānanda, aṅgārāni sītāni nibbutāni sukkhe tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nikkhittāni. Jāneyyāsi tvaṃ, ānanda, nayimāni aṅgārāni vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantī’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evamevaṃ kho ahaṃ, ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā’ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittudanamattopi akusalo dhammo, samannāgatoyaṃ puggalo ekantasukkehi anavajjehi dhammehi, diṭṭheva dhamme parinibbāyissatī’ti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi kho, ānanda, tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
‘‘ತತ್ರಾನನ್ದ, ಯೇ ತೇ ಪುರಿಮಾ ತಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಏಕೋ ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ, ಏಕೋ ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ, ಏಕೋ ಆಪಾಯಿಕೋ ನೇರಯಿಕೋ। ತತ್ರಾನನ್ದ, ಯೇಮೇ ಪಚ್ಛಿಮಾ ತಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಏಕೋ ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ, ಏಕೋ ಅಪರಿಹಾನಧಮ್ಮೋ, ಏಕೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ। ಅಟ್ಠಮಂ।
‘‘Tatrānanda, ye te purimā tayo puggalā tesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ eko aparihānadhammo, eko parihānadhammo, eko āpāyiko nerayiko. Tatrānanda, yeme pacchimā tayo puggalā imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ eko parihānadhammo, eko aparihānadhammo, eko parinibbānadhammo’’ti. Aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೮. ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Purisindriyañāṇasuttavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೮. ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಞಾಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Purisindriyañāṇasuttavaṇṇanā
