| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೩. ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā
೬೩. ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಹಾರವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮಸುತ್ತೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇನಾತಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಙ್ಖಾತಾಯ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಕೇಚಿ। ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇ ವಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಅಪರೇ। ಯೋ ಹಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರನಿಮಿತ್ತಂ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಗೇಧೇನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ ಜಾತೋ, ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವಾ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿ। ಯಮಕಮಹಾಮೇಘೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಓಲಮ್ಬನಉಪರಿಉಗ್ಗಮನವಸೇನ ಸತಪಟಲಸಹಸ್ಸಪಟಲೋ ಯುಗಳಮಹಾಮೇಘೋ।
63.Vuttanayamevāti heṭṭhā āhāravaggassa paṭhamasutte vuttanayameva. Lābhasakkārenāti lābhasakkārasaṅkhātāya aṭṭhuppattiyāti keci. Lābhasakkāre vā aṭṭhuppattiyāti apare. Yo hi lābhasakkāranimittaṃ paccayesu gedhena bhikkhūnaṃ apaccavekkhitaparibhogo jāto, taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavā imaṃ desanaṃ nikkhipi. Yamakamahāmeghoti heṭṭhā olambanaupariuggamanavasena satapaṭalasahassapaṭalo yugaḷamahāmegho.
ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಚೇವ ಭಗವತಿ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸನ್ತೇ, ಚಾರಿಕಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ ಚ। ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ತತೋ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ಪೂರಿತದಾನಪಾರಮಿಸಞ್ಚಯತ್ತಾ ತದಾ ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಪೀ’’ತಿ। ಸಕ್ಕತೋತಿ ಸಕ್ಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ। ಗರುಕತೋತಿ ಗರುಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ। ಮಾನಿತೋತಿ ಬಹುಮತೋ ಮನಸಾ ಪಿಯಾಯಿತೋ ಚ। ಪೂಜಿತೋತಿ ಮಾಲಾದಿಪೂಜಾಯ ಚೇವ ಚತುಪಚ್ಚಯಾಭಿಪೂಜಾಯ ಚ ಪೂಜಿತೋ। ಅಪಚಿತೋತಿ ಅಪಚಾಯನಪ್ಪತ್ತೋ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಸುಅಭಿಸಙ್ಖತೇ ಪಣೀತಪಣೀತೇ ಉಪನೇನ್ತಿ, ಸೋ ಸಕ್ಕತೋ। ಯಸ್ಮಿಂ ಗರುಭಾವಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ಗರುಕತೋ। ಯಂ ಮನಸಾ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ ಬಹುಮಞ್ಞನ್ತಿ, ಸೋ ಬಹುಮತೋ। ಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪೂಜಾವಸೇನ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಪೂಜಿತೋ। ಯಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಪರಮನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಅಪಚಿತೋ। ಭಗವತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಚ ಲೋಕೋ ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಾರಾನ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ॰ ೧೪; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೭೦)। ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಲಾಭಸ್ಸ ಚ ಯಸಸ್ಸ ಚ ಅಗ್ಗಂ ಉಕ್ಕಂಸಂ ಪತ್ತಂ।
Tiṭṭhanti ceva bhagavati katthaci nibaddhavāsaṃ vasante, cārikampi gacchante anubandhanti ca. Bhikkhūnampi yebhuyyena kappasatasahassaṃ tato bhiyyopi pūritadānapāramisañcayattā tadā mahālābhasakkāro uppajjatīti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhikkhusaṅghassapī’’ti. Sakkatoti sakkārappatto. Garukatoti garukārappatto. Mānitoti bahumato manasā piyāyito ca. Pūjitoti mālādipūjāya ceva catupaccayābhipūjāya ca pūjito. Apacitoti apacāyanappatto. Yassa hi cattāro paccaye sakkatvā suabhisaṅkhate paṇītapaṇīte upanenti, so sakkato. Yasmiṃ garubhāvaṃ paccupaṭṭhapetvā denti, so garukato. Yaṃ manasā piyāyanti bahumaññanti, so bahumato. Yassa sabbametaṃ pūjāvasena karonti, so pūjito. Yassa abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammādivasena paramanipaccakāraṃ karonti, so apacito. Bhagavati bhikkhusaṅghe ca loko evaṃ paṭipanno. Tena vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena…pe… parikkhārāna’’nti (udā. 14; saṃ. ni. 2.70). Lābhaggayasaggappattanti lābhassa ca yasassa ca aggaṃ ukkaṃsaṃ pattaṃ.
ಪಠಮಾಹಾರವಣ್ಣನಾ
Paṭhamāhāravaṇṇanā
ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಗವತೋ। ಧಮ್ಮಸಭಾವಚಿನ್ತಾವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಸಹೋತ್ತಪ್ಪಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ। ಧುವಪಟಿಸೇವನಟ್ಠಾನಞ್ಹೇತಂ ಸತ್ತಾನಂ, ಯದಿದಂ ಆಹಾರಪರಿಭೋಗೋ, ತಸ್ಮಾ ನ ತತ್ಥ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮತ್ತೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಆಹಾರಾತಿ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಆಹಾರೇಸು ವುತ್ತವಿಧಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಹ ‘‘ಆಹಾರಾ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Assāti bhagavato. Dhammasabhāvacintāvasena pavattaṃ sahottappañāṇaṃ dhammasaṃvego. Dhuvapaṭisevanaṭṭhānañhetaṃ sattānaṃ, yadidaṃ āhāraparibhogo, tasmā na tattha apaccavekkhaṇamattena pārājikaṃ paññapetuṃ sakkāti adhippāyo. Āhārāti ‘‘paccayā’’tiādinā pubbe āhāresu vuttavidhiṃ sandhāya āha ‘‘āhārā’’tiādi. Idāni tattha kattabbaṃ atthavaṇṇanaṃ sandhāya ‘‘heṭṭhā vuttatthamevā’’ti vuttaṃ.
ಆದೀನವನ್ತಿ ದೋಸಂ। ಜಾಯಾತಿ ಭರಿಯಾ। ಪತೀತಿ ಭತ್ತಾ। ಅಪೇಕ್ಖಾಸದ್ದಾ ಚೇತೇ ಪಿತಾಪುತ್ತಸದ್ದಾ ವಿಯ, ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಆ-ಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ ಸಾನುನಾಸಿಕಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಮಾ ಫಲಂ ವಹತೀತಿ ಸಮ್ಬಲಂ, ಸುಖಾವಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ‘‘ಪಥೇ ಹಿತನ್ತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಕನ್ತಾರಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕನ್ತಾರಭೂತಂ ಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ। ದುಲ್ಲಭತಾಯ ತಂ ಉದಕಂ ತತ್ಥ ತಾರೇತೀತಿ ಕನ್ತಾರಂ, ನಿರುದಕಂ ಮಹಾವನಂ। ರುಳ್ಹೀವಸೇನ ಇತರಮ್ಪಿ ಮಹಾವನಂ ತಥಾ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚೋರಕನ್ತಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪರರಾಜೂನಂ ವೇರಿಆದೀನಞ್ಚ ವಸೇನ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಮ್ಪಿ ಅರಞ್ಞಂ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಞ್ಚವಿಧ’’ನ್ತಿ।
Ādīnavanti dosaṃ. Jāyāti bhariyā. Patīti bhattā. Apekkhāsaddā cete pitāputtasaddā viya, pāḷiyaṃ pana ā-kārassa rassattaṃ sānunāsikañca katvā vuttaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti. Sammā phalaṃ vahatīti sambalaṃ, sukhāvahanti attho. Tathā hi taṃ ‘‘pathe hitanti pātheyya’’nti vuccati. Maggassa kantārapariyāpannattā vuttaṃ ‘‘kantārabhūtaṃ magga’’nti. Dullabhatāya taṃ udakaṃ tattha tāretīti kantāraṃ, nirudakaṃ mahāvanaṃ. Ruḷhīvasena itarampi mahāvanaṃ tathā vuccatīti āha ‘‘corakantāra’’ntiādi. Pararājūnaṃ veriādīnañca vasena sappaṭibhayampi araññaṃ ettheva saṅgahaṃ gacchatīti vuttaṃ ‘‘pañcavidha’’nti.
ಘನಘನಟ್ಠಾನತೋತಿ ಮಂಸಸ್ಸ ಬಹಲಬಹಲಂ ಥೂಲಥೂಲಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ। ‘‘ತಾದಿಸಞ್ಹಿ ಮಂಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಾಪಿತಂ ವಲ್ಲೂರಂ। ಸೂಲೇ ಆವುನಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಂಸಂ ಸೂಲಮಂಸಂ। ವಿರಳಚ್ಛಾಯಾಯಂ ನಿಸೀದಿಂಸು ಗನ್ತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ ಹುತ್ವಾ। ಗೋವತಕುಕ್ಕುರವತದೇವತಾಯಾಚನಾದೀಹೀತಿ ಗೋವತಕುಕ್ಕುರವತಾದಿವತಚರಣೇಹಿ ಚೇವ ದೇವತಾಯಾಚನಾದೀಹಿ ಪಣಿಧಿಕಮ್ಮೇಹಿ ಚ ಮಹನ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೂತಂ।
Ghanaghanaṭṭhānatoti maṃsassa bahalabahalaṃ thūlathūlaṃ hutvā ṭhitaṭṭhānato. ‘‘Tādisañhi maṃsaṃ gahetvā sukkhāpitaṃ vallūraṃ. Sūle āvunitvā pakkamaṃsaṃ sūlamaṃsaṃ. Viraḷacchāyāyaṃ nisīdiṃsu gantuṃ asamattho hutvā. Govatakukkuravatadevatāyācanādīhīti govatakukkuravatādivatacaraṇehi ceva devatāyācanādīhi paṇidhikammehi ca mahantaṃ dukkhaṃ anubhūtaṃ.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾಸನೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಹಾರಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಓಪಮ್ಮಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾನಂ ಪುತ್ತಮಂಸಪರಿಭೋಗೋ ಇಧ ಭಗವತಾ ಆನೀತೋ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ನಾನಾಕಾರೇಹಿ ಓಪಮ್ಮತ್ತಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ತೇಸಂ ಸೋ ಪುತ್ತಮಂಸಾಹಾರೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಸಜಾತಿಮಂಸತಾಯಾತಿ ಸಮಾನಜಾತಿಕಮಂಸಭಾವೇನ, ಮನುಸ್ಸಮಂಸಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಸುಸ್ಸಮಂಸಞ್ಹಿ ಕುಲಪ್ಪಸುತಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಮನುಞ್ಞಂ ಹೋತಿ ಅಪರಿಚಿತಭಾವತೋ ಗಾರಯ್ಹಭಾವತೋ ಚ, ತತೋ ಏವ ಞಾತಿಆದಿಮಂಸತಾಯಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತರುಣಮಂಸತಾಯಾತಿಆದಿ ಪನ ಸಭಾವತೋ ಅನಭಿಸಙ್ಖಾರತೋ ಚ ಅಮನುಞ್ಞಾತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅಧೂಪಿತತಾಯಾತಿ ಅಧೂಪಿತಭಾವತೋ। ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೇಯೇವ ಠಿತಾ। ತತೋ ಏವ ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗೇ ಠಿತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಕನ್ತಾರತೋ ನಿತ್ಥರಣಜ್ಝಾಸಯತಾಯ। ಇದಾನಿ ಯೇ ಚ ತೇ ಅನಪನೀತಾಹಾರೋ, ನ ಯಾವದತ್ಥಪರಿಭೋಗೋ ವಿಗತಮಚ್ಛೇರಮಲತಾ ಸಮ್ಮೋಹಾಭಾವೋ ಆಯತಿಂ ತತ್ಥ ಪತ್ಥನಾಭಾವೋ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಾಭಾವೋ ಅಪರಿಚ್ಚಜನಮದತ್ಥಾಭಾವೋ ಅಹೀಳನಾ ಅವಿವಾದಪರಿಭೋಗೋ ಚಾತಿ ಉಪಮಾಯಂ ಲಬ್ಭಮಾನಾ ಪಕಾರವಿಸೇಸಾ, ತೇ ತಥಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಉಪಮೇಯ್ಯೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಅಟ್ಠಿನ್ಹಾರುಚಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಟ್ಠಾನಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ತಂ ತೇಸಂ ಜಾಯಮ್ಪತೀನಂ ಯಾವದೇವ ಕನ್ತಾರನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಪುತ್ತಮಂಸಪರಿಭೋಗಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾರಣಂ।
Yasmā pana sāsane sammāpaṭipajjantassa bhikkhuno āhāraparibhogassa opammabhāvena tesaṃ jāyampatikānaṃ puttamaṃsaparibhogo idha bhagavatā ānīto, tasmāssa nānākārehi opammattaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tesaṃ so puttamaṃsāhāro’’tiādi āraddhaṃ. Tattha sajātimaṃsatāyāti samānajātikamaṃsabhāvena, manussamaṃsabhāvenāti attho. Masussamaṃsañhi kulappasutamanussānaṃ amanuññaṃ hoti aparicitabhāvato gārayhabhāvato ca, tato eva ñātiādimaṃsatāyātiādi vuttaṃ. Taruṇamaṃsatāyātiādi pana sabhāvato anabhisaṅkhārato ca amanuññāti katvā vuttaṃ. Adhūpitatāyāti adhūpitabhāvato. Majjhattabhāveyeva ṭhitā. Tato eva nicchandarāgaparibhoge ṭhitāti vuttaṃ kantārato nittharaṇajjhāsayatāya. Idāni ye ca te anapanītāhāro, na yāvadatthaparibhogo vigatamaccheramalatā sammohābhāvo āyatiṃ tattha patthanābhāvo sannidhikārābhāvo apariccajanamadatthābhāvo ahīḷanā avivādaparibhogo cāti upamāyaṃ labbhamānā pakāravisesā, te tathā nīharitvā upameyye yojetvā dassetuṃ ‘‘naaṭṭhinhārucammanissitaṭṭhānānī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ kāraṇanti taṃ tesaṃ jāyampatīnaṃ yāvadeva kantāranittharaṇatthāya puttamaṃsaparibhogasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ.
ನಿಸ್ಸನ್ದಪಾಟಿಕುಲ್ಯತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋಪಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಂ ಪರಿವೀಮಂಸತಿ। ಯಥಾ ತೇ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾತಿಆದಿಪಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ। ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬೋ ಆಹಾರೋ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ। ಅಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅನಪನೇತ್ವಾ। ವಟ್ಟಕೇನ ವಿಯ ಕುಕ್ಕುಟೇನ ವಿಯ ಚಾತಿ ವಿಸದಿಸೂದಾಹರಣಂ। ಓಧಿಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಮಹನ್ತಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಓಧಿಂ ಅಕತ್ವಾ। ಸೀಹೇನ ವಿಯಾತಿ ಸದಿಸೂದಾಹರಣಂ। ಸೋ ಕಿರ ಸಪದಾನಮೇವ ಖಾದತಿ।
Nissandapāṭikulyataṃ paccavekkhantopi kabaḷīkārāhāraṃ parivīmaṃsati. Yathā te jāyampatikātiādipi opammasaṃsandanaṃ. ‘‘Paribhuñjitabbo āhāro’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Esa nayo ito paresupi. Apaṭikkhipitvāti anapanetvā. Vaṭṭakena viya kukkuṭena viya cāti visadisūdāharaṇaṃ. Odhiṃ adassetvāti mahantaggahaṇavasena odhiṃ akatvā. Sīhena viyāti sadisūdāharaṇaṃ. So kira sapadānameva khādati.
ಅಗಧಿತಅಮುಚ್ಛಿತಾದಿಭಾವೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ‘‘ಅಮಚ್ಛರಾಯಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ ದಿಟ್ಠಿ ಅತ್ತೂಪಲದ್ಧಿ, ತಂಸಹಗತೇನ ಸಮ್ಮೋಹೇನ ಅತ್ತಾ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ। ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಸೇನಪೀತಿ ‘‘ಅಸಿತೇ ಪೀತೇ ಖಾಯಿತೇ ಸಾಯಿತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಸೇನಪಿ।
Agadhitaamucchitādibhāvena paribhuñjitabbato ‘‘amaccharāyitvā’’tiādi vuttaṃ. Abbhantare attā nāma atthīti diṭṭhi attūpaladdhi, taṃsahagatena sammohena attā āhāraṃ paribhuñjatīti. Satisampajaññavasenapīti ‘‘asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hotī’’ti ettha vuttasatisampajaññavasenapi.
‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಯಂ…ಪೇ॰… ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ವಾ, ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ವಿಯ…ಪೇ॰… ನ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಅನುಸೋಚನಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ।
‘‘Aho vata mayaṃ…pe… labheyya’’nti patthanaṃ vā, ‘‘hiyyo viya…pe… na laddha’’nti anusocanaṃ vā akatvāti yojanā.
‘‘ಸನ್ನಿಧಿಂ ನ ಅಕಂಸು, ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ನಿಖಣಿಂಸು, ಅಗ್ಗಿನಾ ವಾ ಝಾಪಯಿಂಸೂ’’ತಿ ನ-ಕಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜನಾ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
‘‘Sannidhiṃ na akaṃsu, bhūmiyaṃ vā nikhaṇiṃsu, agginā vā jhāpayiṃsū’’ti na-kāraṃ ānetvā yojanā. Evaṃ sabbattha.
ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ವಾ ಅಹೀಳೇನ್ತೇನ ದಾಯಕಂ ವಾ ಅಹೀಳೇನ್ತೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಸ ಪತ್ತಪಾಣೀತಿ ಸೋ ಪತ್ತಹತ್ಥೋ। ನಾವಜಾನಿಯಾತಿ ನ ಅವಜಾನಿಯಾ। ಅತಿಮಞ್ಞತೀತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞತಿ, ಅವಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Piṇḍapātaṃ vā ahīḷentena dāyakaṃ vā ahīḷentena paribhuñjitabboti yojanā. Sa pattapāṇīti so pattahattho. Nāvajāniyāti na avajāniyā. Atimaññatīti atikkamitvā maññati, avajānātīti attho.
‘‘ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಹಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಜಾನನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಥ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸವತ್ಥುಕವಸೇನಾತಿ ಸಸಮ್ಭಾರವಸೇನ, ಸಭಾವತೋ ಪನ ರೂಪಾಹರಣಂ ಓಜಮತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದಞ್ಹಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ। ಕಾಮಂ ರಸಾರಮ್ಮಣಂ ಜಿವ್ಹಾಪಸಾದೇ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ, ತೇನ ಪನ ಅವಿನಾಭಾವತೋ ಸಮ್ಪತ್ತವಿಸಯಗಾಹಿತಾಯ ಚ ಜಿವ್ಹಾಪಸಾದಸ್ಸ ‘‘ಓಜಟ್ಠಮಕರೂಪಂ ಕತ್ಥ ಪಟಿಹಞ್ಞತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸಾತಿ ಜಿವ್ಹಾಪಸಾದಸ್ಸ । ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇಮೇ ಯಥಾವುತ್ತಭೂತುಪಾದಾಯಧಮ್ಮಾ। ತನ್ತಿ ರೂಪಖನ್ಧಂ। ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹತೋತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ। ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯೇ ಯಥಾನಿದ್ಧಾರಿತಾ, ತೇಹಿ ಸಹಪ್ಪವತ್ತಾವ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇಮೇ। ಸರಸಲಕ್ಖಣತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚತೋ ಲಕ್ಖಣತೋ ಚ। ತೇಸಂ ನಾಮರೂಪಭಾವೇನ ವವತ್ಥಪಿತಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ‘‘ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾ ತೇಸಂ ಅವಿಜ್ಜಾ’’ತಿ ಏವಂ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹನವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಂ। ಅಧೋಓರೋಹನವಸೇನ ಪನ ಸಳಾಯತನಾದಿಕೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಸಳಾಯತನಾದಯೋಪಿ ಹಿ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಯಥಾರಹಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾತಿ। ಯಾಥಾವತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾತಿ ‘‘ಇದಂ ರೂಪಂ, ಏತ್ತಕಂ ರೂಪಂ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ, ಇದಂ ನಾಮಂ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮಂ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ಚ ಯಥಾಭೂತಂ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ, ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ, ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ, ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾ, ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ, ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಇಮಾಸಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ವಸೇನ। ಸೋತಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ। ತಿಲಕ್ಖಣ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಖಾತಾಯಾತಿ ಅನಿಚ್ಚತಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಲಕ್ಖಣಾನಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನವಸೇನ ಲಕ್ಖಣವನ್ತಸಮ್ಮಸನವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾಯ। ಪರಿಞ್ಞಾತೋ ಹೋತಿ ಅನವಸೇಸತೋ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಞಾತತ್ತಾ ತಪ್ಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಚ ಆಹಾರಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಛನ್ದರಾಗಾವಕಡ್ಢನೇನಾತಿ ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ಪಜಹನೇನ।
‘‘Tīhi pariññāhi pariññāte’’ti vatvā tāhi kabaḷīkārāhārassa parijānanavidhiṃ dassento ‘‘katha’’ntiādimāha. Tattha savatthukavasenāti sasambhāravasena, sabhāvato pana rūpāharaṇaṃ ojamattaṃ hoti. Idañhi kabaḷīkārāhārassa lakkhaṇaṃ. Kāmaṃ rasārammaṇaṃ jivhāpasāde paṭihaññati, tena pana avinābhāvato sampattavisayagāhitāya ca jivhāpasādassa ‘‘ojaṭṭhamakarūpaṃ kattha paṭihaññatī’’ti vuttaṃ. Tassāti jivhāpasādassa . Ime dhammāti ime yathāvuttabhūtupādāyadhammā. Tanti rūpakhandhaṃ. Pariggaṇhatoti pariggaṇhantassa. Uppannā phassapañcamakā dhammāti sabbepi ye yathāniddhāritā, tehi sahappavattāva sabbepi ime. Sarasalakkhaṇatoti attano kiccato lakkhaṇato ca. Tesaṃ nāmarūpabhāvena vavatthapitānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ paccayo viññāṇaṃ. ‘‘Tassa saṅkhārā tesaṃ avijjā’’ti evaṃ uddhaṃ ārohanavasena paccayaṃ. Adhoorohanavasena pana saḷāyatanādike pariyesanto anulomapaṭilomaṃ paṭiccasamuppādaṃ passati. Saḷāyatanādayopi hi rūpārūpadhammānaṃ yathārahaṃ paccayabhāvena vavatthapetabbāti. Yāthāvato diṭṭhattāti ‘‘idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito bhiyyo, idaṃ nāmaṃ, ettakaṃ nāmaṃ, na ito bhiyyo’’ti ca yathābhūtaṃ diṭṭhattā. Aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanāti imāsaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ vasena. Soti kabaḷīkārāhāro. Tilakkhaṇa…pe… saṅkhātāyāti aniccatādīnaṃ tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ paṭivijjhanavasena lakkhaṇavantasammasanavasena ca pavattañāṇasaṅkhātāya. Pariññāto hoti anavasesato nāmarūpassa ñātattā tappariyāpannattā ca āhārassa. Tenāha ‘‘tasmiṃ yevā’’tiādi. Chandarāgāvakaḍḍhanenāti chandarāgassa pajahanena.
ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಕಾರಣಭೂತಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಮ್ಭವೋ’’ತಿ। ಏಕಿಸ್ಸಾ ತಣ್ಹಾಯ ಪರಿಞ್ಞಾ ಏಕಪರಿಞ್ಞಾ। ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕಸ್ಸ ರಾಗಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾ, ಸಬ್ಬಪರಿಞ್ಞಾ। ತದುಭಯಸ್ಸಪಿ ಮೂಲಭೂತಸ್ಸ ಆಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾ ಮೂಲಪರಿಞ್ಞಾ। ಇದಾನಿ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಪರಿಞ್ಞಾಯೋ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಜಿವ್ಹಾದ್ವಾರೇ ಏಕರಸತಣ್ಹಂ ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ಜಿವ್ಹಾಯ ರಸಂ ಸಾಯಿತ್ವಾ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ ‘‘ಯೋ ಯಮೇತ್ಥ ರಸೋ, ಸೋ ವತ್ಥುಕಾಮವಸೇನ ಓಜಟ್ಠಮಕರೂಪಂ ಹೋತಿ ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ ಪಸಾದೋ। ಸೋ ಕಿಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ? ಚತುಮಹಾಭೂತನಿಸ್ಸಿತೋ। ತಂಸಹಜಾತೋ ವಣ್ಣೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಓಜಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ। ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ರಸೇ ಅಸ್ಸಾದೋ, ಅಯಂ ರಸತಣ್ಹಾ। ತಂಸಹಗತಾ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ’’ತಿಆದಿವಸೇನ। ಸಬ್ಬಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇನ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಪರಿಞ್ಞಾತೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ತೇನಾತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಜಿವ್ಹಾದ್ವಾರೇ ರಸತಣ್ಹಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ತೇನ। ಕಥಂ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ತಣ್ಹಂ ಪರಿಜಾನತೋ ಪಞ್ಚಸು ದ್ವಾರೇಸು ರಾಗೋ ಪರಿಞ್ಞಾತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ। ತಸ್ಸಾಯೇವಾತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಏವ ತಣ್ಹಾಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕತ್ತನಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ದ್ವಾರೇಸು। ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋತಿ ರೂಪರಾಗಾದಿಭಾವೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ಲೋಭೋ ಏವ ಹಿ ತಣ್ಹಾಯನಟ್ಠೇನ ‘‘ತಣ್ಹಾ’’ತಿಪಿ, ರಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ‘‘ರಾಗೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಾಯೇವ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಪಮಾಯ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಪಞ್ಚಮಗ್ಗೇ ಹನತೋತಿ ಪಞ್ಚಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಮಗ್ಗಗಾಮಿನೋ ಹನನ್ತೋ ‘‘ಮಗ್ಗೇ ಹನತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
Pañca kāmaguṇā kāraṇabhūtā etassa atthīti pañcakāmaguṇiko. Tenāha ‘‘pañcakāmaguṇasambhavo’’ti. Ekissā taṇhāya pariññā ekapariññā. Sabbassa pañcakāmaguṇikassa rāgassa pariññā, sabbapariññā. Tadubhayassapi mūlabhūtassa āhārassa pariññā mūlapariññā. Idāni imā tissopi pariññāyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘yo bhikkhū’’tiādi āraddhaṃ. Jivhādvāre ekarasataṇhaṃ parijānātīti jivhāya rasaṃ sāyitvā iti paṭisañcikkhati ‘‘yo yamettha raso, so vatthukāmavasena ojaṭṭhamakarūpaṃ hoti jivhāyatanaṃ pasādo. So kiṃ nissito? Catumahābhūtanissito. Taṃsahajāto vaṇṇo gandho raso ojā jīvitindriyanti ime dhammā rūpakkhandho nāma. Yo tasmiṃ rase assādo, ayaṃ rasataṇhā. Taṃsahagatā phassādayo dhammā cattāro arūpakkhandhā’’tiādivasena. Sabbaṃ aṭṭhakathāyaṃ āgatavasena veditabbaṃ. Tenāha ‘‘tena pañcakāmaguṇiko rāgo pariññātova hotī’’ti. Tattha tenāti yo bhikkhu jivhādvāre rasataṇhaṃ parijānāti, tena. Kathaṃ pana ekasmiṃ dvāre taṇhaṃ parijānato pañcasu dvāresu rāgo pariññāto hotīti āha ‘‘kasmā’’tiādi. Tassāyevāti taṇhāya eva taṇhāsāmaññato ekattanayavasena vuttaṃ. Tatthāti pañcasu dvāresu. Uppajjanatoti rūparāgādibhāvena uppajjanato. Lobho eva hi taṇhāyanaṭṭhena ‘‘taṇhā’’tipi, rajjanaṭṭhena ‘‘rāgo’’tipi vuccati. Tenāha ‘‘sāyeva hī’’tiādi. Idāni vuttamevatthaṃ ‘‘yathā’’tiādinā upamāya sampiṇḍeti. Pañcamagge hanatoti pañcasu maggesu sañcarittaṃ karontena maggagāmino hananto ‘‘magge hanato’’ti vutto.
ಸಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸಞ್ಞಿತೇ ಭತ್ತಸಮೂಹೇ ಮನುಞ್ಞೇ ರೂಪೇ ರೂಪಸದ್ದಾದಯೋ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣರಾಗಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಥ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಭಾಗಿಯೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪರಿಪಾಲಕೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸಿದ್ಧೇನ ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುತ್ತೇ। ಸೋತಿ ಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ।
Sabyañjane piṇḍapātasaññite bhattasamūhe manuññe rūpe rūpasaddādayo labbhanti, tattha pañcakāmaguṇarāgassa sambhavaṃ dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ. Satisampajaññena pariggahetvāti sabbabhāgiyena kammaṭṭhānaparipālakena pariggahetvā. Nicchandarāgaparibhogenāti maggādhigamasiddhena nicchandarāgaparibhogena paribhutte. Soti kāmaguṇiko rāgo.
ತಸ್ಮಿಂ ಸತೀತಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇ ಸತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗಸ್ಸ। ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ನ ಹಿ ಆಹಾರಾಲಾಭೇನ ಜಿಘಚ್ಛಾದುಬ್ಬಲ್ಯಪರೇತಸ್ಸ ಕಾಮಪರಿಭೋಗಿಚ್ಛಾ ಸಮ್ಭವತಿ। ಉಪನಿಜ್ಝಾನಚಿತ್ತನ್ತಿ ರಾಗವಸೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓಲೋಕನಚಿತ್ತಂ।
Tasmiṃ satīti kabaḷīkārāhāre sati. Tassāti pañcakāmaguṇikarāgassa. Uppattitoti uppajjanato. Na hi āhārālābhena jighacchādubbalyaparetassa kāmaparibhogicchā sambhavati. Upanijjhānacittanti rāgavasena aññamaññaṃ olokanacittaṃ.
ನತ್ಥಿ ತಂ ಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಮ್ಪಿ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇನ ರಾಗೇನ…ಪೇ॰… ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ತೇನಾತಿ ಕಾಮರಾಗೇನ। ಏತ್ತಕೇನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ದೇಸನಾಯ। ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇಮಂ ಪಠಮಾಹಾರಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೇನ।
Natthi taṃ saṃyojananti pañcavidhampi uddhambhāgiyasaṃyojanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘tena rāgena…pe… natthī’’ti. Tenāti kāmarāgena. Ettakenāti yathāvuttāya desanāya. Kathetuṃ vaṭṭatīti imaṃ paṭhamāhārakathaṃ kathentena dhammakathikena.
ಪಠಮಾಹಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ದುತಿಯಾಹಾರವಣ್ಣನಾ
Dutiyāhāravaṇṇanā
ದುತಿಯೇತಿ ದುತಿಯೇ ಆಹಾರೇ। ಉದ್ದಾಲಿತಚಮ್ಮಾತಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತಚಮ್ಮಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪನೀತಚಮ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಬ್ಬಲಭಾವತೋ, ತಥಾ ಹಿ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಅಬಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಿಲಾಕುಟ್ಟಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಇಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಮತ್ತಿಕಾಕುಟ್ಟಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ಉಣ್ಣನಾಭೀತಿ ಮಕ್ಕಟಕಂ। ಸರಬೂತಿ ಘರಗೋಳಿಕಾ । ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ ನಾಮ ಲೋಮಸಾ ಪಾಣಕಾ। ಆಕಾಸನಿಸ್ಸಿತಾತಿ ಆಕಾಸಚಾರಿನೋ। ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ।
Dutiyeti dutiye āhāre. Uddālitacammāti uppāṭitacammā, sabbaso apanītacammāti attho. Na sakkoti dubbalabhāvato, tathā hi itthī ‘‘abalā’’ti vuccati. Silākuṭṭādīnanti ādi-saddena iṭṭhakakuṭṭamattikākuṭṭādīnaṃ saṅgaho. Uṇṇanābhīti makkaṭakaṃ. Sarabūti gharagoḷikā . Uccāliṅgapāṇakā nāma lomasā pāṇakā. Ākāsanissitāti ākāsacārino. Luñcitvāti uppāṭetvā.
ತಿಸ್ಸೋ ಪರಿಞ್ಞಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾದಯೋ ತಿಸ್ಸೋ ಪರಿಞ್ಞಾ। ತಮ್ಮೂಲಕತ್ತಾತಿ ಫಸ್ಸಮೂಲಕತ್ತಾ। ದೇಸನಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಥಿತಾ ಸಬ್ಬಸೋ ವೇದನಾಸು ಪರಿಞ್ಞಾತಾಸು ಕಿಲೇಸಾನಂ ಲೇಸಸ್ಸಪಿ ಅಭಾವತೋ।
Tisso pariññāti heṭṭhā vuttā ñātapariññādayo tisso pariññā. Tammūlakattāti phassamūlakattā. Desanā yāva arahattā kathitā sabbaso vedanāsu pariññātāsu kilesānaṃ lesassapi abhāvato.
ದುತಿಯಾಹಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ತತಿಯಾಹಾರವಣ್ಣನಾ
Tatiyāhāravaṇṇanā
ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುನ್ತಿ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಂ। ಫುಣನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ಸಯಮೇವ ಆಕಿರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನರಾ ರುದನ್ತಾ ಪರಿದಡ್ಢಗತ್ತಾ’’ತಿ। ನರಾತಿ ಪುರಿಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ನ ಮನುಸ್ಸಾ। ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ಭಯಸ್ಸ ವಸೇನ ಕರೋನ್ತೋ ಭಯಂ ಲಭತಿ ನಾಮ। ಸನ್ತರಮಾನೋವಾತಿ ಸುಟ್ಠು ತರಮಾನೋ ಏವ ಹುತ್ವಾ। ಪೋರಿಸಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುರಿಸಪ್ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿರೇಕಪೋರಿಸಾ ಪುರಿಸಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅಧಿಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಚರತನಪ್ಪಮಾಣಾ’’ತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಕಾಸುಯಾ। ತದಭಾವೇತಿ ತೇಸಂ ಜಾಲಾಧೂಮಾನಂ ಅಭಾವೇ। ಆರಕಾವಸ್ಸಾತಿ ಆರಕಾ ಏವ ಅಸ್ಸ।
Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ. Phuṇantīti attano upari sayameva ākirantīti attho. Tenāha ‘‘narā rudantā paridaḍḍhagattā’’ti. Narāti purisāti attho, na manussā. Bhayañhi maṃ vindatīti bhayassa vasena karonto bhayaṃ labhati nāma. Santaramānovāti suṭṭhu taramāno eva hutvā. Porisaṃ vuccati purisappamāṇaṃ, tasmā atirekaporisā purisappamāṇato adhikā. Tenāha ‘‘pañcaratanappamāṇā’’ti. Assāti kāsuyā. Tadabhāveti tesaṃ jālādhūmānaṃ abhāve. Ārakāvassāti ārakā eva assa.
ಅಙ್ಗಾರಕಾಸು ವಿಯ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ಅಗ್ಗೀನಂ ವಸೇನ ಮಹಾಪರಿಳಾಹತೋ। ಜಿವಿ…ಪೇ॰… ಪುಥುಜ್ಜನೋ ತೇಹಿ ಅಗ್ಗೀಹಿ ದಹಿತಬ್ಬತೋ। ದ್ವೇ ಬಲ…ಪೇ॰… ಕಮ್ಮಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ತಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇ ಪಾತನತೋ। ಆಯೂಹನೂಪಕಡ್ಢನಾನಂ ಕಾಲಭೇದೋ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬೋ ಏಕನ್ತಭಾವಿನೋ ಫಲಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದಿತತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Aṅgārakāsu viya tebhūmakavaṭṭaṃ ekādasannaṃ aggīnaṃ vasena mahāpariḷāhato. Jivi…pe… puthujjano tehi aggīhi dahitabbato. Dve bala…pe… kammaṃ anicchantasseva tassa vaṭṭadukkhe pātanato. Āyūhanūpakaḍḍhanānaṃ kālabhedo na cintetabbo ekantabhāvino phalassa nipphāditattāti āha ‘‘kammaṃ hī’’tiādi.
ಫಸ್ಸೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ತತ್ಥ ‘‘ಫಸ್ಸೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ‘‘ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ। ‘‘ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಉಪಾದಾನಂ, ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ’’ತಿ ವಚನತೋ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಯ ತಣ್ಹಾ ಮೂಲಕಾರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಣ್ಹಾಮೂಲಕತ್ತಾ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಯಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಯ ಫಲಭೂತಂ ವೇದನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।
Phasse vuttanayenevāti tattha ‘‘phasso saṅkhārakkhandho’’ti vuttaṃ, idha ‘‘manosañcetanā saṅkhārakkhandho’’ti vattabbaṃ. Sesaṃ vuttanayamevāti. ‘‘Taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo’’ti vacanato manosañcetanāya taṇhā mūlakāraṇanti āha ‘‘taṇhāmūlakattā manosañcetanāyā’’ti. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Keci pana yasmā manosañcetanāya phalabhūtaṃ vedanaṃ paṭicca taṇhā uppajjati, tasmā evaṃ vuttanti vadanti.
ತತಿಯಾಹಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tatiyāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಚತುತ್ಥಾಹಾರವಣ್ಣನಾ
Catutthāhāravaṇṇanā
ಅನಿಟ್ಠಪಾಪನವಸೇನ ತಂಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲಂ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಗು, ಪಾಪಂ, ತಂ ಚರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಆಗುಚಾರೀ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಾಪಚಾರಿ’’ನ್ತಿ।
Aniṭṭhapāpanavasena taṃsamaṅgīpuggalaṃ āgacchatīti āgu, pāpaṃ, taṃ carati sīlenāti āgucārī. Tenāha ‘‘pāpacāri’’nti.
ರಾಜಾ ವಿಯ ಕಮ್ಮಂ ಪರಮಿಸ್ಸರಭಾವತೋ। ಆಗುಚಾರೀ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ…ಪೇ॰… ಪುಥುಜ್ಜನೋ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಭಾವತೋ। ಆದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರವಣಾನಿ ತೀಣಿ ಸತ್ತಿಸತಾನಿ ವಿಯ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಆತುರಮಾನಮಹಾದುಕ್ಖಪತಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ। ತೇನಾಹ ಸತ್ತಿ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಖನ್ತಿ।
Rājā viya kammaṃ paramissarabhāvato. Āgucārī puriso viya…pe… puthujjano dukkhavatthubhāvato. Ādinnappahāravaṇāni tīṇi sattisatāni viya puthujjanassa āturamānamahādukkhapatiṭṭhaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ. Tenāha satti…pe… dukkhanti.
ತಮ್ಮೂಲಕತ್ತಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಮೂಲಕತ್ತಾ ಇತೋ ಪರಂ ಪವತ್ತನಾಮರೂಪಸ್ಸ।
Tammūlakattāti paṭisandhiviññāṇamūlakattā ito paraṃ pavattanāmarūpassa.
ಚತುತ್ಥಾಹಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Catutthāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೩. ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಸುತ್ತಂ • 3. Puttamaṃsūpamasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೩. ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā
