Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi

    ૪૧. રાહુલવત્થુકથા

    41. Rāhulavatthukathā

    ૧૦૫. કપિલવત્થૂતિ એત્થ કપિલોતિ કળારવણ્ણો ઇસિ વુચ્ચતિ, સો વસતિ એત્થાતિ કપિલવત્થુ, અસ્સમો. તસ્મિં ઠાને માપિતત્તા નગરમ્પિ કપિલવત્થૂતિ (દી॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૨૬૭; સુ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૬૨) વુચ્ચતિ. અયન્તિ વક્ખમાનકથા. સુદ્ધોદનમહારાજાતિ એત્થ સુદ્ધોદનોતિ તસ્સ રઞ્ઞો નામં. અથ વા સુદ્ધં ઓદનં ઇમસ્સાતિ સુદ્ધોદનો, સોયેવ મહારાજા સુદ્ધોદનમહારાજા. વિહરતિ કિરાતિ સમ્બન્ધો. સોતિ સુદ્ધોદનમહારાજા. રાજગહન્તિ રાજગહનગરં. સાધૂતિ આયાચનત્થે નિપાતો. આયાચામીતિ હિ અત્થો. મેતિ મમ, પુત્તન્તિ સમ્બન્ધો, અનાદરે વા સામિવચનં. સોતિ અમચ્ચો. સાધૂતિ સમ્પટિચ્છનત્થે નિપાતો. એવન્તિ હિ અત્થો. અથાતિ તસ્મિં નિસીદનકાલે. અસ્સાતિ પુરિસસહસ્સપરિવારસ્સ અમચ્ચસ્સ. તતોતિ યાચનકારણા . ન્તિ પુરિસસહસ્સપરિવારં અમચ્ચં. તત્થેવાતિ રાજગહેયેવ. તેપીતિ અટ્ઠ દૂતાપિ. તેતિ નવ દૂતા.

    105.Kapilavatthūti ettha kapiloti kaḷāravaṇṇo isi vuccati, so vasati etthāti kapilavatthu, assamo. Tasmiṃ ṭhāne māpitattā nagarampi kapilavatthūti (dī. ni. aṭṭha. 1.267; su. ni. aṭṭha. 2.362) vuccati. Ayanti vakkhamānakathā. Suddhodanamahārājāti ettha suddhodanoti tassa rañño nāmaṃ. Atha vā suddhaṃ odanaṃ imassāti suddhodano, soyeva mahārājā suddhodanamahārājā. Viharati kirāti sambandho. Soti suddhodanamahārājā. Rājagahanti rājagahanagaraṃ. Sādhūti āyācanatthe nipāto. Āyācāmīti hi attho. Meti mama, puttanti sambandho, anādare vā sāmivacanaṃ. Soti amacco. Sādhūti sampaṭicchanatthe nipāto. Evanti hi attho. Athāti tasmiṃ nisīdanakāle. Assāti purisasahassaparivārassa amaccassa. Tatoti yācanakāraṇā . Nanti purisasahassaparivāraṃ amaccaṃ. Tatthevāti rājagaheyeva. Tepīti aṭṭha dūtāpi. Teti nava dūtā.

    અથાતિ તતો પચ્છા. એકદિવસજાતકન્તિ એકસ્મિં દિવસે જાતકં. સોતિ કાળુદાયીઅમચ્ચો. પબ્બજિત્વાપીતિ પિસદ્દેન ‘‘અપબ્બજિત્વાપી’’તિ અત્થં સમ્પિણ્ડેતિ. તથેવાતિ યથા નવ દૂતા સપરિવારા અરહત્તં પાપુણિંસુ, તથેવાતિ અત્થો. સોતિ કાળુદાયી. સમ્ભતેસૂતિ સમ્ભરિતેસુ ગહેત્વા નિટ્ઠાપિતેસૂતિ અત્થો. વિસ્સટ્ઠકમ્મેસૂતિ વિસ્સટ્ઠા કમ્મન્તા એતેસન્તિ વિસ્સટ્ઠકમ્મન્તા, તેસુ. સુપુપ્ફિતેસૂતિ સુન્દરપુપ્ફસઞ્જાતેસુ. પટિપજ્જનક્ખમેતિ પટિપજ્જનત્થાય ખમે યોગ્યે. ગમનવણ્ણં સંવણ્ણેસીતિ સમ્બન્ધો. સટ્ઠિમત્તાહીતિ (બુ॰ વં॰ અટ્ઠ॰ નિદાનકથા ૨) સટ્ઠિપમાણાહિ. એતન્તિ એતં સંવણ્ણસ્સ કારણં કિન્તિ પુચ્છિ. ચારિકં પક્કમિતું કાલોતિ યોજના. તેન હીતિ ઉય્યોજનત્થે નિપાતો. ભગવા પક્કામીતિ સમ્બન્ધો. પરિવુતોતિ પરિસમન્તતો વુતો આવુતો નિવુતો હુત્વાતિ સમ્બન્ધો. અતુરિતચારિકન્તિ અજવનચારિકં.

    Athāti tato pacchā. Ekadivasajātakanti ekasmiṃ divase jātakaṃ. Soti kāḷudāyīamacco. Pabbajitvāpīti pisaddena ‘‘apabbajitvāpī’’ti atthaṃ sampiṇḍeti. Tathevāti yathā nava dūtā saparivārā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, tathevāti attho. Soti kāḷudāyī. Sambhatesūti sambharitesu gahetvā niṭṭhāpitesūti attho. Vissaṭṭhakammesūti vissaṭṭhā kammantā etesanti vissaṭṭhakammantā, tesu. Supupphitesūti sundarapupphasañjātesu. Paṭipajjanakkhameti paṭipajjanatthāya khame yogye. Gamanavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesīti sambandho. Saṭṭhimattāhīti (bu. vaṃ. aṭṭha. nidānakathā 2) saṭṭhipamāṇāhi. Etanti etaṃ saṃvaṇṇassa kāraṇaṃ kinti pucchi. Cārikaṃ pakkamituṃ kāloti yojanā. Tena hīti uyyojanatthe nipāto. Bhagavā pakkāmīti sambandho. Parivutoti parisamantato vuto āvuto nivuto hutvāti sambandho. Aturitacārikanti ajavanacārikaṃ.

    એવન્તિ ઇમિના નયેન. ભગવતિ પક્કન્તે ચ સતીતિ યોજના. નિક્ખન્તદિવસતોતિ ફગ્ગુણપુણ્ણમિયા પાટિપદદિવસતો. ઉત્તમભોજનરસસ્સાતિ ઉત્તમભોજનરસેન. દસ્સથાતિ દદેય્યાથ. તેનેવાતિ સદ્ધાય ઉપ્પાદનકારણેનેવ. ન્તિ કાળુદાયિં. ભગવા ઠપેસીતિ સમ્બન્ધો. એતદગ્ગન્તિ એસો અગ્ગો. યદિદન્તિ યો અયં. એતદગ્ગેતિ એતદગ્ગટ્ઠાને.

    Evanti iminā nayena. Bhagavati pakkante ca satīti yojanā. Nikkhantadivasatoti phagguṇapuṇṇamiyā pāṭipadadivasato. Uttamabhojanarasassāti uttamabhojanarasena. Dassathāti dadeyyātha. Tenevāti saddhāya uppādanakāraṇeneva. Nanti kāḷudāyiṃ. Bhagavā ṭhapesīti sambandho. Etadagganti eso aggo. Yadidanti yo ayaṃ. Etadaggeti etadaggaṭṭhāne.

    સાકિયાપિ ખો પહિણિંસૂતિ સમ્બન્ધો. ઞાતિસેટ્ઠન્તિ ઞાતીનં સેટ્ઠં, ઞાતિયેવ વા સેટ્ઠં, ભગવન્તન્તિ યોજના. નિગ્રોધસક્કસ્સાતિ નિગ્રોધનામકસ્સ સક્કસ્સ. તત્થાતિ નિગ્રોધસક્કસ્સ આરામે. પચ્ચુગ્ગમનન્તિ પટિમુખં ઉટ્ઠહિત્વા ગમનં. તતોતિ પહિણતો, પરન્તિ સમ્બન્ધો . રાજકુમારે ચ રાજકુમારિકાયો ચ પહિણિંસૂતિ યોજના. તેસન્તિ રાજકુમારરાજકુમારિકાનં. તત્રાતિ નિગ્રોધારામે. માનો જાતિ સભાવો એતેસન્તિ માનજાતિકા, માનેન, માનો વા થદ્ધો એતેસન્તિ માનથદ્ધા. તેતિ સાકિયા, આહંસૂતિ સમ્બન્ધો.

    Sākiyāpi kho pahiṇiṃsūti sambandho. Ñātiseṭṭhanti ñātīnaṃ seṭṭhaṃ, ñātiyeva vā seṭṭhaṃ, bhagavantanti yojanā. Nigrodhasakkassāti nigrodhanāmakassa sakkassa. Tatthāti nigrodhasakkassa ārāme. Paccuggamananti paṭimukhaṃ uṭṭhahitvā gamanaṃ. Tatoti pahiṇato, paranti sambandho . Rājakumāre ca rājakumārikāyo ca pahiṇiṃsūti yojanā. Tesanti rājakumārarājakumārikānaṃ. Tatrāti nigrodhārāme. Māno jāti sabhāvo etesanti mānajātikā, mānena, māno vā thaddho etesanti mānathaddhā. Teti sākiyā, āhaṃsūti sambandho.

    તેસૂતિ સાકિયેસુ. નેતિ ઞાતયો. વુટ્ઠાયાતિ ચતુત્થજ્ઝાનતો વુટ્ઠહિત્વા. તેસન્તિ ઞાતીનં. કણ્ડમ્બરુક્ખમૂલેતિ કણ્ડનામકેન ઉય્યાનપાલેન રોપિમસ્સ અમ્બરુક્ખસ્સ આસન્ને. રાજાતિ સુદ્ધોદનમહારાજા. વોતિ તુમ્હાકં, પાદેતિ સમ્બન્ધો. અયન્તિ વન્દના. જમ્બુચ્છાયાયાતિ જમ્બુરુક્ખસ્સ છાયાય. ઇતિ આહાતિ યોજના.

    Tesūti sākiyesu. Neti ñātayo. Vuṭṭhāyāti catutthajjhānato vuṭṭhahitvā. Tesanti ñātīnaṃ. Kaṇḍambarukkhamūleti kaṇḍanāmakena uyyānapālena ropimassa ambarukkhassa āsanne. Rājāti suddhodanamahārājā. Voti tumhākaṃ, pādeti sambandho. Ayanti vandanā. Jambucchāyāyāti jamburukkhassa chāyāya. Iti āhāti yojanā.

    સિખાપ્પત્તોતિ અગ્ગપ્પત્તો, કોટિપ્પત્તોતિ અત્થો. તતોતિ નિસીદનતો, પરન્તિ સમ્બન્ધો. પોક્ખરવસ્સન્તિ પદુમવને વુટ્ઠવસ્સસદિસં. તમ્બવણ્ણન્તિ લોહિતવણ્ણં. ન્તિ અપતનં ભગવા કથેસીતિ સમ્બન્ધો.

    Sikhāppattoti aggappatto, koṭippattoti attho. Tatoti nisīdanato, paranti sambandho. Pokkharavassanti padumavane vuṭṭhavassasadisaṃ. Tambavaṇṇanti lohitavaṇṇaṃ. Tanti apatanaṃ bhagavā kathesīti sambandho.

    દુતિયદિવસેતિ કપિલવત્થું પત્તદિવસતો દુતિયે દિવસે. ઇન્દખીલેતિ નગરસ્સ ઉમ્મારે. કથન્તિ કેનાકારેન ચરિંસુ નુ ખોતિ યોજના. અગમંસુ કિં ચરિંસુ કિન્તિ યોજના. સપદાનચારન્તિ ઘરપટિપાટિખણ્ડનવિરહિતેન સહ પવત્તં ચારં. તતોતિ આવજ્જનતો, પરન્તિ સમ્બન્ધો. અયમેવ વંસોતિ પુબ્બબુદ્ધાનં અયમેવ વંસો. અયં પવેણીતિ તસ્સેવ વેવચનં. અનુસિક્ખન્તાતિ અનુ પટિભાગં સિક્ખન્તા. નિવિટ્ઠગેહતોતિ નિવાસનત્થાય વિસિતગેહતો. અય્યોતિ અધિપો સામીતિ અત્થો. સિદ્ધત્થકુમારોતિ સબ્બલોકસ્સ સિદ્ધો અત્થો અસ્મિં અત્થીતિ સિદ્ધત્થો, સોયેવ કુમારો સિદ્ધત્થકુમારો. સીહપઞ્જરન્તિ વાતપાનં. તઞ્હિ સીહરૂપં દસ્સેત્વા કતપઞ્જરત્તા સીહપઞ્જરન્તિ વુચ્ચતિ. દસ્સનબ્યાવટોતિ દસ્સને, દસ્સનત્થાય વા બ્યાવટો. રાહુલમાતાપિ દેવી આરોચેસીતિ સમ્બન્ધો. કપાલહત્થોતિ કપાલો હત્થેસુ અસ્સ ભગવતોતિ કપાલહત્થો, હુત્વાતિ સમ્બન્ધો. નાનાવિરાગસમુજ્જલાયાતિ નાનાઠાનેસુ વિરાગાય સમુજ્જલાય. વિરોચમાનં ભગવન્તન્તિ સમ્બન્ધો.

    Dutiyadivaseti kapilavatthuṃ pattadivasato dutiye divase. Indakhīleti nagarassa ummāre. Kathanti kenākārena cariṃsu nu khoti yojanā. Agamaṃsu kiṃ cariṃsu kinti yojanā. Sapadānacāranti gharapaṭipāṭikhaṇḍanavirahitena saha pavattaṃ cāraṃ. Tatoti āvajjanato, paranti sambandho. Ayameva vaṃsoti pubbabuddhānaṃ ayameva vaṃso. Ayaṃ paveṇīti tasseva vevacanaṃ. Anusikkhantāti anu paṭibhāgaṃ sikkhantā. Niviṭṭhagehatoti nivāsanatthāya visitagehato. Ayyoti adhipo sāmīti attho. Siddhatthakumāroti sabbalokassa siddho attho asmiṃ atthīti siddhattho, soyeva kumāro siddhatthakumāro. Sīhapañjaranti vātapānaṃ. Tañhi sīharūpaṃ dassetvā katapañjarattā sīhapañjaranti vuccati. Dassanabyāvaṭoti dassane, dassanatthāya vā byāvaṭo. Rāhulamātāpi devī ārocesīti sambandho. Kapālahatthoti kapālo hatthesu assa bhagavatoti kapālahattho, hutvāti sambandho. Nānāvirāgasamujjalāyāti nānāṭhānesu virāgāya samujjalāya. Virocamānaṃ bhagavantanti sambandho.

    ઉણ્હીસતોતિ સિરોવેઠનતો. તઞ્હિ ઉપરિસીસે નહતિ બન્ધતિ, નહીયતિ બન્ધીયતીતિ વા ઉણ્હીસોતિ વુચ્ચતિ. નરસીહગાથાહિ નામાતિ નરસીહગાથાનામકાહિ. તા હિ યસ્મા નરોયેવ સબ્બસત્તાનં સીહો સેટ્ઠો, નરાનં, નરેસુ વા સીહો સેટ્ઠોતિ નરસીહો, તસ્સ પકાસકા ગાથા હોન્તિ, તસ્મા નરસીહગાથાતિ વુચ્ચન્તિ. રઞ્ઞોતિ સસ્સુરરઞ્ઞો, માતુલરઞ્ઞો વા. સંવિગ્ગહદયોતિ ચલનચિત્તો. સણ્ઠાપયમાનોતિ સુટ્ઠુ ઠાપયમાનો. તુરિતતુરિતન્તિ તુરિતતો તુરિતં, અતિસીઘન્તિ અત્થો. કિં ભન્તેતિ કિં કારણા ભન્તે. અહુવત્થાતિ હિય્યત્તનીમજ્ઝિમપુરિસસઙ્ખાતાય ત્થવિભત્તિયા હૂધાતુસ્સ ઊકારસ્સ ઉવાદેસો હોતિ, તસ્મા તુમ્હે એવંસઞ્ઞિનો અહુવત્થાતિ યોજના. વંસચારિત્તમેતન્તિ એતં પિણ્ડાય ચરણં વંસતો પવેણિતો ચારિત્તં. તત્થ ચાતિ મહાસમ્મતખત્તિયવંસે ચ. અયન્તિ મહાસમ્મતખત્તિયવંસો. અન્તરવીથિયન્તિ વીથિયા મજ્ઝે. ઠિતોવ આહાતિ સમ્બન્ધો.

    Uṇhīsatoti siroveṭhanato. Tañhi uparisīse nahati bandhati, nahīyati bandhīyatīti vā uṇhīsoti vuccati. Narasīhagāthāhi nāmāti narasīhagāthānāmakāhi. Tā hi yasmā naroyeva sabbasattānaṃ sīho seṭṭho, narānaṃ, naresu vā sīho seṭṭhoti narasīho, tassa pakāsakā gāthā honti, tasmā narasīhagāthāti vuccanti. Raññoti sassurarañño, mātularañño vā. Saṃviggahadayoti calanacitto. Saṇṭhāpayamānoti suṭṭhu ṭhāpayamāno. Turitaturitanti turitato turitaṃ, atisīghanti attho. Kiṃ bhanteti kiṃ kāraṇā bhante. Ahuvatthāti hiyyattanīmajjhimapurisasaṅkhātāya tthavibhattiyā hūdhātussa ūkārassa uvādeso hoti, tasmā tumhe evaṃsaññino ahuvatthāti yojanā. Vaṃsacārittametanti etaṃ piṇḍāya caraṇaṃ vaṃsato paveṇito cārittaṃ. Tattha cāti mahāsammatakhattiyavaṃse ca. Ayanti mahāsammatakhattiyavaṃso. Antaravīthiyanti vīthiyā majjhe. Ṭhitova āhāti sambandho.

    ઉત્તિટ્ઠેતિ ઉદ્દિસ્સ, ઉટ્ઠહિત્વા વા પિણ્ડાય તિટ્ઠને. ધમ્મં સુચરિતન્તિ સુટ્ઠુ ચરિતબ્બં ભિક્ખાચરિયસઙ્ખાતં ધમ્મં. ચરેતિ ચરેય્ય. ધમ્મચારીતિ ભિક્ખાચરિયસઙ્ખાતં ધમ્મં ચરણસીલો સમણો. સુખં સેતીતિ ઉપલક્ખણવસેન વુત્તં. સેસઇરિયાપથાપિ લક્ખણહારવસેન ગહેતબ્બા સમાનકિચ્ચત્તા. અસ્મિઞ્ચ લોકે પરમ્હિ ચ લોકેતિ યોજના.

    Uttiṭṭheti uddissa, uṭṭhahitvā vā piṇḍāya tiṭṭhane. Dhammaṃ sucaritanti suṭṭhu caritabbaṃ bhikkhācariyasaṅkhātaṃ dhammaṃ. Careti careyya. Dhammacārīti bhikkhācariyasaṅkhātaṃ dhammaṃ caraṇasīlo samaṇo. Sukhaṃ setīti upalakkhaṇavasena vuttaṃ. Sesairiyāpathāpi lakkhaṇahāravasena gahetabbā samānakiccattā. Asmiñca loke paramhi ca loketi yojanā.

    ન તં દુચ્ચરિતં ચરેતિ વેસિયાદિગોચરસઙ્ખાતં દુટ્ઠુ ચરિતબ્બં તં ધમ્મં ન ચરેય્ય.

    Na taṃ duccaritaṃ careti vesiyādigocarasaṅkhātaṃ duṭṭhu caritabbaṃ taṃ dhammaṃ na careyya.

    એત્થ ચ પઠમગાથં અન્તરવીથિયં કથેત્વા રાજાનં સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠાપેસિ, દુતિયગાથં પિતુનિવેસને કથેત્વા મહાપજાપતિં સોતાપત્તિફલે, રાજાનં સકદાગામિફલે પતિટ્ઠાપેસીતિ દટ્ઠબ્બં. ધમ્મપાલજાતકં સુત્વાતિ પુન અપરસ્મિં દિવસે (જા॰ અટ્ઠ॰ ૪.૯૮ આદયો; ધ॰ પ॰ અટ્ઠ॰ ૧.નન્દત્થેરવત્થુ) ધમ્મપાલજાતકં (જા॰ અટ્ઠ॰ ૪.મહાધમ્મપાલજાતકવણ્ણના) સુત્વા. મરણસમયેતિ મરણાસન્નકાલે, મરણસમયસમીપે વા, સમીપત્થે ચેતં ભુમ્મવચનં.

    Ettha ca paṭhamagāthaṃ antaravīthiyaṃ kathetvā rājānaṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpesi, dutiyagāthaṃ pitunivesane kathetvā mahāpajāpatiṃ sotāpattiphale, rājānaṃ sakadāgāmiphale patiṭṭhāpesīti daṭṭhabbaṃ. Dhammapālajātakaṃ sutvāti puna aparasmiṃ divase (jā. aṭṭha. 4.98 ādayo; dha. pa. aṭṭha. 1.nandattheravatthu) dhammapālajātakaṃ (jā. aṭṭha. 4.mahādhammapālajātakavaṇṇanā) sutvā. Maraṇasamayeti maraṇāsannakāle, maraṇasamayasamīpe vā, samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.

    સોતાપત્તિફલં સચ્છિકત્વા પરિવિસીતિ સમ્બન્ધો. સબ્બં ઇત્થાગારન્તિ સબ્બો ઓરોધો. સો હિ ઇત્થીનં અગારન્તિ ઇત્થાગારન્તિ વુચ્ચતિ. ઇમિના વચનત્થેન અગારમેવ મુખ્યતો લબ્ભતિ, રાજિત્થિયો પન ઉપચારેનાતિ દટ્ઠબ્બં. સા પનાતિ રાહુલમાતા પન. પરિજનેનાતિ પરિવારેન. ન્તિ અય્યપુત્તં. ‘‘રાજાન’’ન્તિપદં ‘‘ગાહાપેત્વા’’તિપદે કારિતકમ્મં, ‘‘પત્ત’’ન્તિપદં તત્થેવ ધાતુકમ્મં. રાજધીતાયાતિ સુપ્પબુદ્ધરઞ્ઞો ધીતાય. સાતિ રાજધીતા. ગોપ્ફકેસૂતિ ચરણગણ્ઠીસુ ભગવન્તં ગહેત્વાતિ યોજના. અથ વા ભગવતો ગોપ્ફકે ગહેત્વાતિ યોજના. એવઞ્હિ સતિ ઉપયોગત્થે ભુમ્મવચનન્તિ દટ્ઠબ્બં.

    Sotāpattiphalaṃ sacchikatvā parivisīti sambandho. Sabbaṃ itthāgāranti sabbo orodho. So hi itthīnaṃ agāranti itthāgāranti vuccati. Iminā vacanatthena agārameva mukhyato labbhati, rājitthiyo pana upacārenāti daṭṭhabbaṃ. Sā panāti rāhulamātā pana. Parijanenāti parivārena. Nanti ayyaputtaṃ. ‘‘Rājāna’’ntipadaṃ ‘‘gāhāpetvā’’tipade kāritakammaṃ, ‘‘patta’’ntipadaṃ tattheva dhātukammaṃ. Rājadhītāyāti suppabuddharañño dhītāya. ti rājadhītā. Gopphakesūti caraṇagaṇṭhīsu bhagavantaṃ gahetvāti yojanā. Atha vā bhagavato gopphake gahetvāti yojanā. Evañhi sati upayogatthe bhummavacananti daṭṭhabbaṃ.

    રાજા કથેસીતિ સમ્બન્ધો. અનચ્છરિયન્તિ ન અચ્છરિયં, અચ્છરં પહરિતું ન યોગ્યન્તિ અત્થો. રાજધીતા યં અત્તાનં રક્ખિ, ઇદં અનચ્છરિયન્તિ યોજના.

    Rājā kathesīti sambandho. Anacchariyanti na acchariyaṃ, accharaṃ paharituṃ na yogyanti attho. Rājadhītā yaṃ attānaṃ rakkhi, idaṃ anacchariyanti yojanā.

    તંદિવસમેવાતિ તસ્મિં દુતિયદિવસેયેવ. કેસવિસજ્જનન્તિ રાજચૂળામણિબન્ધનત્થં કુમારકાલે બન્ધિતસિખાવેણિસઙ્ખાતસ્સ કેસસ્સ વિસજ્જનં, મોચનન્તિ અત્થો. પટ્ટબન્ધોતિ અસુકો નામ રાજાતિ નલાટે સુવણ્ણમયસ્સ પટ્ટસ્સ બન્ધનં. ઘરમઙ્ગલન્તિ અભિનવઘરં પવેસનમઙ્ગલં. આવાહમઙ્ગલન્તિ આવાહે પવત્તં મઙ્ગલં. છત્તમઙ્ગલન્તિ રાજછત્તુસ્સાપનકાલે પવત્તં મઙ્ગલં. મઙ્ગલં વત્વાતિ મઙ્ગલસંયુત્તં ધમ્મકથં કથેત્વા. જનપદકલ્યાણીતિ જનપદમ્હિ કલ્યાણસમન્નાગતા. તુવટ્ટં ખોતિ ખિપ્પમેવ. સોપીતિ નન્દરાજકુમારોપિ. ઇતીતિઆદિ નિગમનં. દુતિયદિવસેતિ કપિલવત્થુપત્તદિવસતો દુતિયે દિવસે. ધમ્મપદઅટ્ઠકથાયં (ધ॰ પ॰ અટ્ઠ॰ ૧.નન્દત્થેરવત્થુ; થેરગા॰ અટ્ઠ॰ ૧.નન્દત્થેરગાથાવણ્ણના) પન ‘‘તતિયદિવસે નન્દં પબ્બાજેસી’’તિ વુત્તં.

    Taṃdivasamevāti tasmiṃ dutiyadivaseyeva. Kesavisajjananti rājacūḷāmaṇibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇisaṅkhātassa kesassa visajjanaṃ, mocananti attho. Paṭṭabandhoti asuko nāma rājāti nalāṭe suvaṇṇamayassa paṭṭassa bandhanaṃ. Gharamaṅgalanti abhinavagharaṃ pavesanamaṅgalaṃ. Āvāhamaṅgalanti āvāhe pavattaṃ maṅgalaṃ. Chattamaṅgalanti rājachattussāpanakāle pavattaṃ maṅgalaṃ. Maṅgalaṃ vatvāti maṅgalasaṃyuttaṃ dhammakathaṃ kathetvā. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇasamannāgatā. Tuvaṭṭaṃ khoti khippameva. Sopīti nandarājakumāropi. Itītiādi nigamanaṃ. Dutiyadivaseti kapilavatthupattadivasato dutiye divase. Dhammapadaaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.nandattheravatthu; theragā. aṭṭha. 1.nandattheragāthāvaṇṇanā) pana ‘‘tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti vuttaṃ.

    સત્તમે દિવસેતિ કપિલવત્થુપત્તદિવસતોયેવ સત્તમે દિવસે. એતં સમણં પસ્સાતિ યોજના. બ્રહ્મરૂપવણ્ણન્તિ બ્રહ્મુનો રૂપસઙ્ખાતો વણ્ણો વિય વણ્ણો ઇમસ્સાતિ બ્રહ્મરૂપવણ્ણો, તં. અયન્તિ અયં સમણો. ત્યસ્સાતિ તે અસ્સ. તેતિ નિધયો. અસ્સાતિ સમણસ્સ. ન્તિ સમણં. યાચાતિ યાચાહિ. અયં દ્વિકમ્મિકધાતુ. હીતિ સચ્ચં, યસ્મા વા. પુત્તો પિતુસન્તકસ્સ સામિકો, ઇતિ તસ્મા મે દેહીતિ યોજના. અનુરૂપં વચનન્તિ સમ્બન્ધો. ભગવન્તં અનુબન્ધીતિ ભગવતો પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો અનુબન્ધિ.

    Sattame divaseti kapilavatthupattadivasatoyeva sattame divase. Etaṃ samaṇaṃ passāti yojanā. Brahmarūpavaṇṇanti brahmuno rūpasaṅkhāto vaṇṇo viya vaṇṇo imassāti brahmarūpavaṇṇo, taṃ. Ayanti ayaṃ samaṇo. Tyassāti te assa. Teti nidhayo. Assāti samaṇassa. Nanti samaṇaṃ. Yācāti yācāhi. Ayaṃ dvikammikadhātu. ti saccaṃ, yasmā vā. Putto pitusantakassa sāmiko, iti tasmā me dehīti yojanā. Anurūpaṃ vacananti sambandho. Bhagavantaṃ anubandhīti bhagavato piṭṭhito piṭṭhito anubandhi.

    ન વિસહતીતિ ન સમત્થેતિ. અયં કુમારો પિતુસન્તકં યં ધનં ઇચ્છતિ, તન્તિ યોજના. વટ્ટાનુગતન્તિ વટ્ટદુક્ખં અનુગતં. સવિઘાતકન્તિ વિઘાતકેહિ પઞ્ચહિ વેરેહિ સહિતં. અસ્સાતિ કુમારસ્સ. ન્તિ કુમારં. અયન્તિ કુમારો. દાયજ્જન્તિ દાયસઙ્ખાતં માતાપિતૂનં ધનં આદદાતીતિ દાયાદો, પુત્તો, તસ્સ ઇદન્તિ દાયજ્જં, માતાપિતૂનં ધનં.

    Na visahatīti na samattheti. Ayaṃ kumāro pitusantakaṃ yaṃ dhanaṃ icchati, tanti yojanā. Vaṭṭānugatanti vaṭṭadukkhaṃ anugataṃ. Savighātakanti vighātakehi pañcahi verehi sahitaṃ. Assāti kumārassa. Nanti kumāraṃ. Ayanti kumāro. Dāyajjanti dāyasaṅkhātaṃ mātāpitūnaṃ dhanaṃ ādadātīti dāyādo, putto, tassa idanti dāyajjaṃ, mātāpitūnaṃ dhanaṃ.

    ‘‘કથાહં ભન્તે રાહુલકુમારં પબ્બાજેમી’’તિ કસ્મા આહ, નનુ આયસ્મા સારિપુત્તો બારાણસિયં તીહિ સરણગમનેહિ અનુઞ્ઞાતં પબ્બજ્જં ન જાનાતીતિ આહ ‘‘ઇદાની’’તિઆદિ. યા સા પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ અનુઞ્ઞાતાતિ યોજના. તતોતિ પબ્બજ્જાઉપસમ્પદતો. ઉપસમ્પદં પટિક્ખિપિત્વાતિ સમ્બન્ધો. વિમતીતિ વિવિધા ઇચ્છા. ઇમઞ્ચ પનત્થન્તિ ઇમમેવ વિમતિસઙ્ખાતમત્થં. ધમ્મસેનાપતિ આહાતિ સમ્બન્ધો. ભગવતો તં અજ્ઝાસયન્તિ યોજના.

    ‘‘Kathāhaṃ bhante rāhulakumāraṃ pabbājemī’’ti kasmā āha, nanu āyasmā sāriputto bārāṇasiyaṃ tīhi saraṇagamanehi anuññātaṃ pabbajjaṃ na jānātīti āha ‘‘idānī’’tiādi. Yā sā pabbajjā ca upasampadā ca anuññātāti yojanā. Tatoti pabbajjāupasampadato. Upasampadaṃ paṭikkhipitvāti sambandho. Vimatīti vividhā icchā. Imañcapanatthanti imameva vimatisaṅkhātamatthaṃ. Dhammasenāpati āhāti sambandho. Bhagavato taṃ ajjhāsayanti yojanā.

    ‘‘અથ ખો…પે॰… પબ્બાજેસી’’તિ એત્થ કિં કુમારસ્સ કેસચ્છેદનાદીનિ સબ્બકિચ્ચાનિ આયસ્મા સારિપુત્તોયેવ કરોતીતિ આહ ‘‘મહામોગ્ગલ્લાનત્થેરો’’તિઆદિ. ઓવાદાચરિયોતિ નિવાસનપારુપનાદીસુ સેખિયવત્તેસુ, આભિસમાચારિકેસુ ચ ઓવાદકો આચરિયો. અથ કસ્મા ‘‘આયસ્મા સારિપુત્તો રાહુલકુમારં પબ્બાજેસી’’તિ વુત્તન્તિ આહ ‘‘યસ્મા પના’’તિઆદિ. તત્થાતિ તસ્સં પબ્બજ્જાઉપસમ્પદાયં. ન આચરિયોતિ પબ્બજ્જાચરિયો ચ ઓવાદાચરિયો ચ ન ઇસ્સરો.

    ‘‘Atha kho…pe… pabbājesī’’ti ettha kiṃ kumārassa kesacchedanādīni sabbakiccāni āyasmā sāriputtoyeva karotīti āha ‘‘mahāmoggallānatthero’’tiādi. Ovādācariyoti nivāsanapārupanādīsu sekhiyavattesu, ābhisamācārikesu ca ovādako ācariyo. Atha kasmā ‘‘āyasmā sāriputto rāhulakumāraṃ pabbājesī’’ti vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Tatthāti tassaṃ pabbajjāupasampadāyaṃ. Na ācariyoti pabbajjācariyo ca ovādācariyo ca na issaro.

    ઉપ્પન્નસંવેગેન હદયેનાતિ એત્થ ઇત્થમ્ભૂતલક્ખણે કરણવચનં. ઉપ્પન્નસંવેગો હદયો હુત્વાતિ હિ યોજના. સબ્બન્તિ સબ્બં વચનં.

    Uppannasaṃvegena hadayenāti ettha itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ. Uppannasaṃvego hadayo hutvāti hi yojanā. Sabbanti sabbaṃ vacanaṃ.

    તત્થાતિ પુરિમવચનાપેક્ખં. અવિસેસેનાતિ ‘‘ધન’’ન્તિ વા ‘‘અઞ્ઞ’’ન્તિ વા ‘‘સાવજ્જ’’ન્તિ વા ‘‘અનવજ્જ’’ન્તિ વા વિસેસમકત્વા સામઞ્ઞેન. ન ચ બુદ્ધાનન્તિ એત્થ ચસદ્દેન ન કેવલં અપટિરૂપમેવ, અથ ખો બુદ્ધાનઞ્ચ ન આચિણ્ણન્તિ અત્થં દસ્સેતિ. ન્તિ યં વરં. તથા નન્દેતિ એત્થ તથાસદ્દસ્સ ઉપમેય્યત્થજોતકભાવં દસ્સેન્તો આહ ‘‘યથેવ કિરા’’તિઆદિ. યથેવ બોધિસત્તં બ્યાકરિંસુ, એવં નન્દમ્પિ રાહુલમ્પિ બ્યાકરિંસુ કિરાતિ યોજના. પાળિયં પન યથા ભગવતિ મે ભન્તે પબ્બજિતે અનપ્પકં દુક્ખં અહોસિ, તથા નન્દે પબ્બજિતે અનપ્પકં દુક્ખં અહોસિ, તથા રાહુલે પબ્બજિતે અધિમત્તં દુક્ખં અહોસીતિ યોજના. નેમિત્તકાતિ સુભાસુભનિમિત્તં કથેન્તીતિ નેમિત્તકા. પુત્તસ્સાતિ જેટ્ઠપુત્તસ્સ સિદ્ધત્થકુમારસ્સ. પબ્બજ્જાયાતિ પબ્બજ્જાહેતુ પબ્બજ્જાકારણા, પબ્બજ્જાનિમિત્તં વા. તતોતિ ભગવતો પબ્બજ્જતો. તમ્પીતિ નન્દમ્પિ. ઇતીતિ ઈદિસં. ભગવતો પબ્બજ્જાય મહન્તં ઇચ્છાવિઘાતસદિસન્તિ અત્થો. તમ્પીતિ રાહુલમ્પિ. તેનાતિ પબ્બજ્જાહેતુના. અસ્સાતિ રઞ્ઞો. ઉપ્પજ્જીતિ સમ્બન્ધો. ઇતોતિ સોકુપ્પત્તિતો વરયાચનતો વા.

    Tatthāti purimavacanāpekkhaṃ. Avisesenāti ‘‘dhana’’nti vā ‘‘añña’’nti vā ‘‘sāvajja’’nti vā ‘‘anavajja’’nti vā visesamakatvā sāmaññena. Na ca buddhānanti ettha casaddena na kevalaṃ apaṭirūpameva, atha kho buddhānañca na āciṇṇanti atthaṃ dasseti. Yanti yaṃ varaṃ. Tathā nandeti ettha tathāsaddassa upameyyatthajotakabhāvaṃ dassento āha ‘‘yatheva kirā’’tiādi. Yatheva bodhisattaṃ byākariṃsu, evaṃ nandampi rāhulampi byākariṃsu kirāti yojanā. Pāḷiyaṃ pana yathā bhagavati me bhante pabbajite anappakaṃ dukkhaṃ ahosi, tathā nande pabbajite anappakaṃ dukkhaṃ ahosi, tathā rāhule pabbajite adhimattaṃ dukkhaṃ ahosīti yojanā. Nemittakāti subhāsubhanimittaṃ kathentīti nemittakā. Puttassāti jeṭṭhaputtassa siddhatthakumārassa. Pabbajjāyāti pabbajjāhetu pabbajjākāraṇā, pabbajjānimittaṃ vā. Tatoti bhagavato pabbajjato. Tampīti nandampi. Itīti īdisaṃ. Bhagavato pabbajjāya mahantaṃ icchāvighātasadisanti attho. Tampīti rāhulampi. Tenāti pabbajjāhetunā. Assāti rañño. Uppajjīti sambandho. Itoti sokuppattito varayācanato vā.

    સોતિ રાજા. યત્ર હિ નામાતિ યો નામ. અહમ્પિ નામ યો યાદિસો બુદ્ધમામકો ધમ્મમામકો સઙ્ઘમામકો સમાનો, સો તાદિસો અહમ્પિ ન સક્કોમીતિ યોજના. અઞ્ઞેતિ મયા અપરે. દુક્ખન્તિ ઞાતિવિયોગદુક્ખં. નિય્યાનિકકારણન્તિ મનુસ્સાનં ગરહઉપવાદઅક્કોસતો નિય્યાનિકં કારણં.

    Soti rājā. Yatra hi nāmāti yo nāma. Ahampi nāma yo yādiso buddhamāmako dhammamāmako saṅghamāmako samāno, so tādiso ahampi na sakkomīti yojanā. Aññeti mayā apare. Dukkhanti ñātiviyogadukkhaṃ. Niyyānikakāraṇanti manussānaṃ garahaupavādaakkosato niyyānikaṃ kāraṇaṃ.

    તત્થાતિ ‘‘અનનુઞ્ઞાતો’’તિઆદિવચને. જનેતીતિ જનની, માતા. જનેતીતિ જનકો, પિતા. ઇમિના પોસાવનિકમાતાપિતરો નિવત્તેતિ. માતા વા મતા હોતીતિ યોજના. સો એવ વાતિ પુત્તો એવ વા. અનુઞ્ઞાતોમ્હીતિ વદતીતિ સચ્ચેન વા અલિકેન વા ‘‘અનુઞ્ઞાતોમ્હી’’તિ વદતિ. માતા વા સયં પબ્બજિતાતિ યોજના. પિતસ્સાતિ પિતા અસ્સ. અસ્સાતિ પુત્તસ્સ. વિપ્પવુત્થોતિ માતુયા કેનચિ કારણેન પવાસો.

    Tatthāti ‘‘ananuññāto’’tiādivacane. Janetīti jananī, mātā. Janetīti janako, pitā. Iminā posāvanikamātāpitaro nivatteti. Mātā vā matā hotīti yojanā. So eva vāti putto eva vā. Anuññātomhīti vadatīti saccena vā alikena vā ‘‘anuññātomhī’’ti vadati. Mātā vā sayaṃ pabbajitāti yojanā. Pitassāti pitā assa. Assāti puttassa. Vippavutthoti mātuyā kenaci kāraṇena pavāso.

    ચૂળમાતાદીનન્તિઆદિસદ્દેન મહામાતાદીનિ સઙ્ગણ્હાતિ. પોસનકાતિ વડ્ઢનકા. તેસુપીતિ પોસનકમાતાપિતરેસુપિ.

    Cūḷamātādīnantiādisaddena mahāmātādīni saṅgaṇhāti. Posanakāti vaḍḍhanakā. Tesupīti posanakamātāpitaresupi.

    યં પન પુત્તં નાનુજાનન્તીતિ સમ્બન્ધો. જીવસ્સેવાતિ તસ્સ જીવસ્સ એવ, પબ્બાજેન્તસ્સ વા ભિક્ખુસ્સ, ન દેસન્તરગમનાદીનમત્થાયાતિ અત્થો. તેસન્તિ માતાપિતૂનં.

    Yaṃ pana puttaṃ nānujānantīti sambandho. Jīvassevāti tassa jīvassa eva, pabbājentassa vā bhikkhussa, na desantaragamanādīnamatthāyāti attho. Tesanti mātāpitūnaṃ.

    મહાકન્તારોતિ કેન ઉદકેન તરિતબ્બોતિ કન્તારો, નિરુદકકન્તારોવ મુખ્યતો લબ્ભતિ, વાળકન્તારો ચોરકન્તારો અમનુસ્સકન્તારો દુબ્ભિક્ખકન્તારો મરુકન્તારોતિ ઇમે પઞ્ચ કન્તારા રૂળ્હીવસેન. મહન્તો કન્તારો મહાકન્તારો.

    Mahākantāroti kena udakena taritabboti kantāro, nirudakakantārova mukhyato labbhati, vāḷakantāro corakantāro amanussakantāro dubbhikkhakantāro marukantāroti ime pañca kantārā rūḷhīvasena. Mahanto kantāro mahākantāro.

    યાવતકેતિ એત્થ યાવસદ્દો પમાણત્થોતિ આહ ‘‘યત્તકે’’તિ.

    Yāvataketi ettha yāvasaddo pamāṇatthoti āha ‘‘yattake’’ti.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૪૧. રાહુલવત્થુ • 41. Rāhulavatthu

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / રાહુલવત્થુકથા • Rāhulavatthukathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / રાહુલવત્થુકથાવણ્ણના • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact