Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā |
രാഹുലവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
൧൦൫. പോക്ഖരവസ്സന്തി പോക്ഖരേ പദുമഗച്ഛേ വിയ അതേമിതുകാമാനം സരീരതോ പവട്ടനകവസ്സം. തസ്മിം കിര വസ്സന്തേ തേമിതുകാമാവ തേമേന്തി, ന ഇതരേ. ‘‘ഭിക്ഖം ഗണ്ഹഥാ’’തി വത്വാ ഗതോ നാമ നത്ഥീതി അത്തനോ സന്തകേ രജ്ജേ സബ്ബമ്പി സാപതേയ്യം സയമേവ പരിഭുഞ്ജിസ്സതീതി ഗാരവേന സുദ്ധോദനമഹാരാജാപി ന നിമന്തേസി, ഗന്ത്വാ പന ഗേഹേ സകലരത്തിം മഹാദാനഞ്ചേവ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ സങ്ഘസ്സ ആസനപഞ്ഞത്തിട്ഠാനാലങ്കാരഞ്ച സംവിദഹന്തോവ വീതിനാമേസി.
105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.
ന കോചി…പേ॰… പത്തം വാ അഗ്ഗഹേസീതി ഭഗവാ അത്തനോ പിതു നിവേസനമേവ ഗമിസ്സതീതിസഞ്ഞായ നഗ്ഗഹേസി. കുലനഗരേതി ഞാതികുലന്തകേ നഗരേ. പിണ്ഡചാരിയവത്തന്തി അത്തനോ ഞാതിഗാമേസുപി സപദാനചാരികവത്തം. ഭിക്ഖായ ചാരോ ചരണം ഏതസ്സാതി ഭിക്ഖാചാരോ, ഖത്തിയോ.
Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.
ഉത്തിട്ഠേതി ഉത്തിട്ഠിത്വാ പരേസം ഘരദ്വാരേ ഉദ്ദിസ്സ ഠത്വാ ഗഹേതബ്ബപിണ്ഡേ. നപ്പമജ്ജേയ്യാതി നിമന്തനാദിവസേന ലബ്ഭമാനപണീതഭോജനം പടിക്ഖിപിത്വാ പിണ്ഡായ ചരണവസേന തത്ഥ നപ്പമജ്ജേയ്യ. ധമ്മന്തി അനേസനം പഹായ സപദാനം ചരന്തോ തമേവ ഭിക്ഖാചരിയധമ്മം സുചരിതം ചരേയ്യ. സുഖം സേതീതി ചതൂഹി ഇരിയാപഥേഹി സുഖം വിഹരതീതി അത്ഥോ.
Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.
ദുതിയഗാഥായം ന നം ദുച്ചരിതന്തി വേസിയാദിഭേദേ അഗോചരേ ചരണവസേന തം യഥാവുത്തം ധമ്മം ദുച്ചരിതം ന ച ചരേ. സേസം വുത്തനയമേവ. ഇമം പന ഗാഥം സുത്വാതി നിവേസനേ നിസിന്നേന ഭഗവതാ ഞാതിസമാഗമേ അത്തനോ പിണ്ഡായ ചരണം നിസ്സായ പവത്തായ ഗാഥായ വുത്തം ഇമം ദുതിയഗാഥം സുത്വാ.
Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.
ധമ്മപാലജാതകന്തിആദീസു പന തതോ പരകാലേസുപി രഞ്ഞോ പവത്തി പരിനിബ്ബാനം പാപേത്വാ യഥാപസങ്ഗവസേന ദസ്സേതും വുത്താ. തേനാഹ ‘‘സോതാപത്തിഫലം സച്ഛികത്വാ’’തിആദി. സിരിഗബ്ഭം ഗന്ത്വാതി ഏത്ഥ യദി ഹി ഭഗവാ തദഹേവ ഗന്ത്വാ ന പസ്സേയ്യ, സാ ഹദയേന ഫലിതേന മരേയ്യാതി അഗമാസീതി ദട്ഠബ്ബം.
Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.
തം ദിവസമേവാതി തസ്മിം രാഹുലമാതുദസ്സനദിവസേയേവ. ധമ്മപദട്ഠകഥായം പന ‘‘സത്ഥാ കപിലപുരം ഗന്ത്വാ തതിയദിവസേ നന്ദം പബ്ബാജേസീ’’തി (ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൨ നന്ദത്ഥേരവത്ഥു) വുത്തം. കേസവിസ്സജ്ജനന്തി രാജമോളിബന്ധനത്ഥം കുമാരകാലേ ബന്ധിതസിഖാവേണിമോചനം, തം കിര കരോന്താ മങ്ഗലം കരോന്തി. സാരത്ഥദീപനിയം പന ‘‘കേസവിസ്സജ്ജനന്തി കുലമരിയാദവസേന കേസോരോപന’’ന്തി (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൦൫) വുത്തം. പട്ടബന്ധോതി ‘‘അസുകരാജാ’’തി നളാടേ സുവണ്ണപട്ടബന്ധനം. അഭിനവപാസാദപ്പവേസമങ്ഗലം ഘരമങ്ഗലം. ഛത്തുസ്സാപനേ മങ്ഗലം ഛത്തമങ്ഗലം. ജനപദകല്യാണീതി ജനപദമ്ഹി കല്യാണീ പരേഹി അസാധാരണേഹി പഞ്ചകല്യാണാദീഹി സഹിതത്താ സാ ഏവം വുത്താ. തുവടന്തി സീഘം. അനിച്ഛമാനന്തി മനസാ അരോചേന്തം, വാചായ പന ഭഗവതാ ‘‘പബ്ബജിസ്സസി നന്ദാ’’തി വുത്തേ ഗാരവേന പടിക്ഖിപിതും അവിസഹന്തോ ‘‘ആമാ’’തി അവോച. ഭഗവാ ച ഏതേന ലേസേന പബ്ബാജേസി.
Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.
ബ്രഹ്മരൂപവണ്ണന്തി ബ്രഹ്മരൂപസമാനരൂപം. ത്യസ്സാതി തേ അസ്സ. നിവത്തേതും ന വിസഹീതി ‘‘മാ നം നിവത്തയിത്ഥാ’’തി ഭഗവതാ വുത്തത്താ നാസക്ഖി. സത്തവിധം അരിയധനന്തി –
Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –
‘‘സദ്ധാധനം സീലധനം, ഹിരിഓത്തപ്പിയം ധനം;
‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;
സുതധനഞ്ച ചാഗോ ച, പഞ്ഞാ വേ സത്തമം ധന’’ന്തി. (അ॰ നി॰ ൭.൫, ൬) –
Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –
ഏവം വുത്തം സത്തവിധം അരിയധനം. അധിമത്തം രാഹുലേതി രാഹുലേ പബ്ബജിതേ നന്ദപബ്ബജ്ജായ ഉപ്പന്നദുക്ഖതോപി അധികതരം ദുക്ഖം അഹോസീതി അത്ഥോ. ഇതോ പച്ഛാതി ഇതോ വുത്തസോകുപ്പത്തിതോ അപരദിവസേസു അനാഗാമീനം ഞാതിസിനേഹപടിഘചിത്തുപ്പാദാഭാവാ. പാളിയം പുത്തപേമന്തിആദി രഞ്ഞാ പുത്തസിനേഹസ്സ തിബ്ബഭാവം ദസ്സേതും വുത്തം. പുത്തസിനേഹോ ഹി അത്തനാ സഹജാതപീതിവേഗസമുട്ഠിതാനം രൂപധമ്മാനം സകലസരീരം ഖോഭേത്വാ പവത്തനവസേന ‘‘ഛവിം…പേ॰… അട്ഠിമിഞ്ജം ആഹച്ച തിട്ഠതീ’’തി വുത്തോ. അത്തനോ പിയതരാതി ഭഗവന്തം സന്ധായ വദതി. പുത്തേതി രാഹുലം. സദ്ദഹന്തേനാതി തസ്സ വചനേന അവേമതികേനാതി അത്ഥോ. വിമതിയാ സതി ആപത്തി ഏവ.
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.
രാഹുലവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൪൧. രാഹുലവത്ഥു • 41. Rāhulavatthu
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / രാഹുലവത്ഥുകഥാ • Rāhulavatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / രാഹുലവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / രാഹുലവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൪൧. രാഹുലവത്ഥുകഥാ • 41. Rāhulavatthukathā