Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā)

    ૫. રાહુલોવાદસુત્તવણ્ણના

    5. Rāhulovādasuttavaṇṇanā

    ૪૧૬. વિમુત્તિં પરિપાચેન્તીતિ કિલેસાનં પટિપ્પસ્સદ્ધિવિમુત્તિભૂતં અરહત્તં સબ્બસો પાચેન્તિ સાધેન્તિ નિબ્બાપેન્તીતિ વિમુત્તિપરિપાચનીયા. ધમ્માતિ કારણધમ્મા. તેનાહ – ‘‘વિસુદ્ધિકારણવસેના’’તિ, અરહત્તસઙ્ખાતાય વિસુદ્ધિયા સમ્પાદનવસેનાતિ અત્થો. સદ્ધિન્દ્રિયાદયો વિસુજ્ઝમાના મગ્ગપટિપાટિયાવ સબ્બસો અસ્સદ્ધિયાદીહિ ચિત્તં વિમોચેન્તા અગ્ગફલવિમુત્તિં સમ્પાદેન્તિ. તેસં પન વિસુદ્ધિ બાલપરિવજ્જનેન પણ્ડિતપયિરુપાસનેન પસાદાવહધમ્મપચ્ચવેક્ખણાય ચ હોતિ. તતો ઇધ પન્નરસ ધમ્મા અધિપ્પેતાતિ દસ્સેન્તો, ‘‘વુત્તઞ્હેત’’ન્તિઆદિમાહ.

    416.Vimuttiṃparipācentīti kilesānaṃ paṭippassaddhivimuttibhūtaṃ arahattaṃ sabbaso pācenti sādhenti nibbāpentīti vimuttiparipācanīyā. Dhammāti kāraṇadhammā. Tenāha – ‘‘visuddhikāraṇavasenā’’ti, arahattasaṅkhātāya visuddhiyā sampādanavasenāti attho. Saddhindriyādayo visujjhamānā maggapaṭipāṭiyāva sabbaso assaddhiyādīhi cittaṃ vimocentā aggaphalavimuttiṃ sampādenti. Tesaṃ pana visuddhi bālaparivajjanena paṇḍitapayirupāsanena pasādāvahadhammapaccavekkhaṇāya ca hoti. Tato idha pannarasa dhammā adhippetāti dassento, ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha.

    તત્થ અસ્સદ્ધે પુગ્ગલેતિ સદ્ધારહિતે પુગ્ગલે. તે હિ નિસ્સાય ન કદાચિ સદ્ધા સમ્ભવતિ, તેસં પન દિટ્ઠાનુગતિઆપજ્જનેન અઞ્ઞદત્થુ અસદ્ધિયમેવ વડ્ઢતિ, તસ્મા તે પટિભયમગ્ગો વિય દૂરતો વજ્જેતબ્બા. અસ્સદ્ધિયન્તિ ચ સદ્ધાય પટિપક્ખભૂતા અસદ્ધેય્યવત્થુસ્મિં અધિમુચ્ચનાકારેન પવત્તા સંકિલેસધમ્મા વેદિતબ્બા. સદ્ધે પુગ્ગલેતિ સદ્ધાસમ્પન્ને પુગ્ગલે. તે હિ નિસ્સાય સદ્ધેય્યવત્થુસ્મિં અનુપ્પન્ના ઉપ્પજ્જતિ, ઉપ્પન્ના ભિય્યોભાવં વેપુલ્લં આપજ્જતિ. સદ્ધેય્યવત્થૂતિ ચ બુદ્ધાદીનિ રતનાનિ કમ્મકમ્મફલાનિ ચ. સેવતોતિ લબ્ભમાનં સદ્ધાસમ્પદં ઉપ્પાદેતું વડ્ઢેતુઞ્ચ નિસેવતો. સેસપદાનિ તસ્સેવ વેવચનાનિ. અથ વા સેવતો ઉપસઙ્કમતો. ભજતો તેસં પટિપત્તિયં ભત્તિં કુબ્બતો. પયિરુપાસતોતિ તેસં ઓવાદાનુસાસનિકરણવસેન ઉપટ્ઠહતો. પસાદનીયસુત્તન્તા નામ બુદ્ધાદિગુણપટિસંયુત્તા પસાદાવહા સમ્પસાદનીયસુત્તાદયો. તે હિ પચ્ચવેક્ખતો બુદ્ધાદીસુ અનુપ્પન્ના પસન્ના ઉપજ્જતિ, ઉપ્પન્ના ભિય્યોભાવં વેપુલ્લં આપજ્જતિ. ઇમેહિ તીહાકારેહીતિ ઇમેહિ યથાવુત્તેહિ તીહિ કારણેહિ. પટિપક્ખદૂરીભાવતો પચ્ચેકં સૂપહારતો ચ આસેવનં ભાવનં લભન્તિ. સદ્ધિન્દ્રિયં વિસુજ્ઝતિ મગ્ગફલાવહભાવેન અચ્છતિ વિસુદ્ધિં પાપુણાતિ. ઇમિના નયેન સેસપદેસુપિ અત્થો વેદિતબ્બો.

    Tattha assaddhe puggaleti saddhārahite puggale. Te hi nissāya na kadāci saddhā sambhavati, tesaṃ pana diṭṭhānugatiāpajjanena aññadatthu asaddhiyameva vaḍḍhati, tasmā te paṭibhayamaggo viya dūrato vajjetabbā. Assaddhiyanti ca saddhāya paṭipakkhabhūtā asaddheyyavatthusmiṃ adhimuccanākārena pavattā saṃkilesadhammā veditabbā. Saddhe puggaleti saddhāsampanne puggale. Te hi nissāya saddheyyavatthusmiṃ anuppannā uppajjati, uppannā bhiyyobhāvaṃ vepullaṃ āpajjati. Saddheyyavatthūti ca buddhādīni ratanāni kammakammaphalāni ca. Sevatoti labbhamānaṃ saddhāsampadaṃ uppādetuṃ vaḍḍhetuñca nisevato. Sesapadāni tasseva vevacanāni. Atha vā sevato upasaṅkamato. Bhajato tesaṃ paṭipattiyaṃ bhattiṃ kubbato. Payirupāsatoti tesaṃ ovādānusāsanikaraṇavasena upaṭṭhahato. Pasādanīyasuttantā nāma buddhādiguṇapaṭisaṃyuttā pasādāvahā sampasādanīyasuttādayo. Te hi paccavekkhato buddhādīsu anuppannā pasannā upajjati, uppannā bhiyyobhāvaṃ vepullaṃ āpajjati. Imehi tīhākārehīti imehi yathāvuttehi tīhi kāraṇehi. Paṭipakkhadūrībhāvato paccekaṃ sūpahārato ca āsevanaṃ bhāvanaṃ labhanti. Saddhindriyaṃ visujjhati maggaphalāvahabhāvena acchati visuddhiṃ pāpuṇāti. Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.

    અયં પન વિસેસો – કુસીતેતિ અલસે સમ્માપટિપત્તિયં નિક્ખિત્તધુરે. આરદ્ધવીરિયેતિ પગ્ગહિતવીરિયે સમ્માપટિપન્ને. સમ્મપ્પધાનેતિ અનુપ્પન્નાનં અકુસલાનં અનુપ્પાદનાદિવસેન પવત્તે ચત્તારો ઉપાયપ્પધાને. પચ્ચવેક્ખતો પટિપત્તિં અવેક્ખતો. તે હિ પચ્ચવેક્ખતો લીનં અભિભવિત્વા સમ્મદેવ આરમ્ભધાતુઆદિ અનુપ્પન્નાનં વિધિના સતિસમ્પદાય ઉપ્પાદાય ભિય્યોભાવાય સંવત્તતિ. અસમાહિતે ભન્તમિગભન્તગોણસપ્પટિભાગે વિબ્ભન્તચિત્તે. સમાહિતે ઉપચારસમાધિના અપ્પનાસમાધિના ચ સમ્મદેવ સમાહિતચિત્તે. ઝાનવિમોક્ખેતિ સવિતક્કસવિચારાદિઝાનાનિ પઠમાદિવિમોક્ખે ચ. તેસઞ્હિ પચ્ચવેક્ખણા ઉપરૂપરિ અચ્ચન્તમેવ સમાધાનાય સંવત્તતિ. દુપ્પઞ્ઞેતિ નિપ્પઞ્ઞે, અરિયધમ્મસ્સ ઉગ્ગહપરિપુચ્છાસવનસમ્મસનાભાવેન સબ્બસો પઞ્ઞારહિતે ચ. પઞ્ઞવન્તેતિ વિપસ્સનાપઞ્ઞાય ચેવ મગ્ગપઞ્ઞાય ચ સમન્નાગતે. ગમ્ભીરઞાણચરિયન્તિ ગમ્ભીરં ખન્ધાયતનધાતુસચ્ચપટિચ્ચસમુપ્પાદાદિભેદં ઞાણસ્સ ચરિતબ્બટ્ઠાનં, યત્થ વા ગમ્ભીરઞાણસ્સ ચરિયં પવત્તતિ. તત્થ હિ પચ્ચવેક્ખણા સમ્મોહં વિધમતિ, અનુપ્પન્નાય પઞ્ઞાય ઉપ્પાદાય ભિય્યોભાવાય સંવત્તતિ. સુત્તન્તક્ખન્ધેતિ સુત્તસમૂહે.

    Ayaṃ pana viseso – kusīteti alase sammāpaṭipattiyaṃ nikkhittadhure. Āraddhavīriyeti paggahitavīriye sammāpaṭipanne. Sammappadhāneti anuppannānaṃ akusalānaṃ anuppādanādivasena pavatte cattāro upāyappadhāne. Paccavekkhato paṭipattiṃ avekkhato. Te hi paccavekkhato līnaṃ abhibhavitvā sammadeva ārambhadhātuādi anuppannānaṃ vidhinā satisampadāya uppādāya bhiyyobhāvāya saṃvattati. Asamāhite bhantamigabhantagoṇasappaṭibhāge vibbhantacitte. Samāhite upacārasamādhinā appanāsamādhinā ca sammadeva samāhitacitte. Jhānavimokkheti savitakkasavicārādijhānāni paṭhamādivimokkhe ca. Tesañhi paccavekkhaṇā uparūpari accantameva samādhānāya saṃvattati. Duppaññeti nippaññe, ariyadhammassa uggahaparipucchāsavanasammasanābhāvena sabbaso paññārahite ca. Paññavanteti vipassanāpaññāya ceva maggapaññāya ca samannāgate. Gambhīrañāṇacariyanti gambhīraṃ khandhāyatanadhātusaccapaṭiccasamuppādādibhedaṃ ñāṇassa caritabbaṭṭhānaṃ, yattha vā gambhīrañāṇassa cariyaṃ pavattati. Tattha hi paccavekkhaṇā sammohaṃ vidhamati, anuppannāya paññāya uppādāya bhiyyobhāvāya saṃvattati. Suttantakkhandheti suttasamūhe.

    પુબ્બે સદ્ધિન્દ્રિયાદીનં વિસુદ્ધિકારણાનિ, ‘‘વિમુત્તિપરિપાચનીયા ધમ્મા’’તિ વુત્તાનીતિ ઇધ સદ્ધાદિકે અઞ્ઞે ચ ધમ્મે દસ્સેન્તો, ‘‘અપરેપી’’તિઆદિમાહ. તત્થ સદ્ધાદીનં વિમુત્તિપરિપાચનીયતા દસ્સિતા એવ, અનિચ્ચસઞ્ઞાદીનં પન વિમુત્તિપરિપાચનીયતાય વત્તબ્બમેવ નત્થિ વિપસ્સનાભાવતો. તેનાહ – ‘‘ઇમે પઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયા સઞ્ઞા’’તિ. કલ્યાણમિત્તતાદયોતિ કલ્યાણમિત્તતા સીલસંવરો અભિસલ્લેખકથા વીરિયારમ્ભો નિબ્બેધિકા પઞ્ઞા ઇમે કલ્યાણમિત્તતાદયો પઞ્ચ ધમ્મા. અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન ‘‘મેઘિયસુત્તસંવણ્ણનાયં’’ (ઉદા॰ અટ્ઠ॰ ૩૧) વુત્તનયેન વેદિતબ્બો. લોકં વોલોકેન્તસ્સાતિ બુદ્ધવેનેય્યસત્તલોકં બુદ્ધચક્ખુના વિસેસતો ઓલોકેન્તસ્સ.

    Pubbe saddhindriyādīnaṃ visuddhikāraṇāni, ‘‘vimuttiparipācanīyā dhammā’’ti vuttānīti idha saddhādike aññe ca dhamme dassento, ‘‘aparepī’’tiādimāha. Tattha saddhādīnaṃ vimuttiparipācanīyatā dassitā eva, aniccasaññādīnaṃ pana vimuttiparipācanīyatāya vattabbameva natthi vipassanābhāvato. Tenāha – ‘‘ime pañca nibbedhabhāgiyā saññā’’ti. Kalyāṇamittatādayoti kalyāṇamittatā sīlasaṃvaro abhisallekhakathā vīriyārambho nibbedhikā paññā ime kalyāṇamittatādayo pañca dhammā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana ‘‘meghiyasuttasaṃvaṇṇanāyaṃ’’ (udā. aṭṭha. 31) vuttanayena veditabbo. Lokaṃ volokentassāti buddhaveneyyasattalokaṃ buddhacakkhunā visesato olokentassa.

    ૪૧૯. આયસ્મતો રાહુલસ્સ ઇન્દ્રિયાનં પરિપક્કત્તા સદ્ધિં પટ્ઠપિતપત્થના દેવતા ઉદિક્ખમાના તિટ્ઠન્તિ, – ‘‘કદા નુ ખો ઉત્તરિ આસવાનં ખયે વિનેસ્સતી’’તિ. યદા પન સત્થા એવં પરિવિતક્કેસિ, તાવદેવ સમાનજ્ઝાસયતાય સબ્બકાલં તઙ્ખણં આગમેન્તિયો તા દેવતાયો તં સમવાયં દિસ્વા એકસ્મિં અન્ધવનસ્મિંયેવ સન્નિપતિતા. ઉપાલિસ્સ ગહપતિનો દીઘનખપરિબ્બાજકસ્સ ચતુસચ્ચધમ્મેસુ દસ્સનકિચ્ચેન પવત્તો સોતાપત્તિમગ્ગોતિ તેસુ સુત્તેસુ (પટિ॰ મ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨.૩૦) પઠમમગ્ગો ‘‘ધમ્મચક્ખુ’’ન્તિ વુત્તો, તસ્સ દસ્સનત્થસ્સ સાતિસયત્તા, બ્રહ્માયુનો પન ફલઞાણાનિ હેટ્ઠિમાનિ તીણિ સાતિસયાનીતિ બ્રહ્માયુસુત્તે(મ॰ નિ॰ ૨.૩૮૩ આદયો) તીણિ ફલાનિ ‘‘ધમ્મચક્ખુ’’ન્તિ વુત્તાનિ. ઇદં પનેત્થ આયસ્મતો રાહુલસ્સ મગ્ગઞાણં ફલઞાણઞ્ચ દસ્સનત્થો સાતિસયો, તાહિ ચ દેવતાહિ યં ઞાણં અધિગતં, તં સાતિસયમેવાતિ વુત્તં – ‘‘ઇમસ્મિં સુત્તે ચત્તારો મગ્ગા, ચત્તારિ ચ ફલાનિ ધમ્મચક્ખુન્તિ વેદિતબ્બાની’’તિ. કિં પન સાવકાનં સચ્ચાભિસમયઞાણે અત્થિ કોચિ વિસેસોતિ? આમ અત્થિ. સો ચ ખો પુબ્બભાગે વુટ્ઠાનગામિનિવિપસ્સનાય પવત્તિયાકારવિસેસેન લભેય્ય કાચિ વિસેસમત્તા. સ્વાયમત્થો અભિધમ્મે ‘‘નો ચ ખો યથા દિટ્ઠિપ્પત્તસ્સા’’તિ સદ્ધાવિમુત્તતો દિટ્ઠિપ્પત્તસ્સ કિલેસપ્પહાનં પતિ વિસેસકિત્તનેન દીપેતબ્બો. કિં પન આયસ્મા રાહુલો વિય તા દેવતા સબ્બા એકચિત્તા પગેવ ચત્તારિ ફલાનિ અધિગણ્હિંસૂતિ? નોતિ દસ્સેન્તો ‘‘તત્થ હી’’તિઆદિમાહ. કિત્તકા પન તા દેવતાતિ આહ ‘‘તાસઞ્ચ પના’’તિઆદિ.

    419. Āyasmato rāhulassa indriyānaṃ paripakkattā saddhiṃ paṭṭhapitapatthanā devatā udikkhamānā tiṭṭhanti, – ‘‘kadā nu kho uttari āsavānaṃ khaye vinessatī’’ti. Yadā pana satthā evaṃ parivitakkesi, tāvadeva samānajjhāsayatāya sabbakālaṃ taṅkhaṇaṃ āgamentiyo tā devatāyo taṃ samavāyaṃ disvā ekasmiṃ andhavanasmiṃyeva sannipatitā. Upālissa gahapatino dīghanakhaparibbājakassa catusaccadhammesu dassanakiccena pavatto sotāpattimaggoti tesu suttesu (paṭi. ma. aṭṭha. 2.2.30) paṭhamamaggo ‘‘dhammacakkhu’’nti vutto, tassa dassanatthassa sātisayattā, brahmāyuno pana phalañāṇāni heṭṭhimāni tīṇi sātisayānīti brahmāyusutte(ma. ni. 2.383 ādayo) tīṇi phalāni ‘‘dhammacakkhu’’nti vuttāni. Idaṃ panettha āyasmato rāhulassa maggañāṇaṃ phalañāṇañca dassanattho sātisayo, tāhi ca devatāhi yaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ, taṃ sātisayamevāti vuttaṃ – ‘‘imasmiṃ sutte cattāro maggā, cattāri ca phalāni dhammacakkhuntiveditabbānī’’ti. Kiṃ pana sāvakānaṃ saccābhisamayañāṇe atthi koci visesoti? Āma atthi. So ca kho pubbabhāge vuṭṭhānagāminivipassanāya pavattiyākāravisesena labheyya kāci visesamattā. Svāyamattho abhidhamme ‘‘no ca kho yathā diṭṭhippattassā’’ti saddhāvimuttato diṭṭhippattassa kilesappahānaṃ pati visesakittanena dīpetabbo. Kiṃ pana āyasmā rāhulo viya tā devatā sabbā ekacittā pageva cattāri phalāni adhigaṇhiṃsūti? Noti dassento ‘‘tattha hī’’tiādimāha. Kittakā pana tā devatāti āha ‘‘tāsañca panā’’tiādi.

    રાહુલોવાદસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.

    Rāhulovādasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૫. ચૂળરાહુલોવાદસુત્તં • 5. Cūḷarāhulovādasuttaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. રાહુલોવાદસુત્તવણ્ણના • 5. Rāhulovādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact