Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੩੪੫] ੫. ਰਾਜਕੁਮ੍ਭਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [345] 5. Rājakumbhajātakavaṇṇanā

    વਨਂ ਯਦਗ੍ਗਿ ਦਹਤੀਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਅਲਸਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸੀ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਾਸਨੇ ਉਰਂ ਦਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾਪਿ ਅਲਸੋ ਅਹੋਸਿ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰવਤ੍ਤਪਟਿવਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਪਰਿਬਾਹਿਰੋ ਨੀવਰਣਾਭਿਭੂਤੋ। ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਤਥਾ ਏવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਆਲਸਿਯਭਾવਂ ਆਰਬ੍ਭ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਰੂਪੇ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆਲਸਿਯੋ ਕੁਸੀਤੋ ਨੀવਰਣਾਭਿਭੂਤੋ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ । ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪੇਸ ਆਲਸਿਯੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Vanaṃ yadaggi dahatīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ alasabhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira sāvatthivāsī kulaputto sāsane uraṃ datvā pabbajitvāpi alaso ahosi uddesaparipucchāyonisomanasikāravattapaṭivattādīhi paribāhiro nīvaraṇābhibhūto. Nisinnaṭṭhānādīsu iriyāpathesu tathā eva hoti. Tassa taṃ ālasiyabhāvaṃ ārabbha bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, asuko nāma bhikkhu evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ālasiyo kusīto nīvaraṇābhibhūto viharatī’’ti . Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa ālasiyoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਮਚ੍ਚਰਤਨਂ ਅਹੋਸਿ, ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਆਲਸਿਯਜਾਤਿਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਰਾਜਾਨਂ ਪਬੋਧੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏਕਂ ਉਪਮਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਰਾਜਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਤਤ੍ਥ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਰਾਜਕੁਮ੍ਭਂ ਨਾਮ ਆਲਸਿਯਂ ਪਸ੍ਸਿ। ਤਥਾਰੂਪਾ ਕਿਰ ਆਲਸਿਯਾ ਸਕਲਦਿવਸਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਪਿ ਏਕਦ੍વਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤਮੇવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘વਯਸ੍ਸ ਕੋ ਨਾਮ ਸੋ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਰਾਜਕੁਮ੍ਭੋ ਨਾਮੇਸ, ਮਹਾਰਾਜ, ਆਲਸਿਯੋ। ਏવਰੂਪੋ ਹਿ ਸਕਲਦਿવਸਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਏਕਙ੍ਗੁਲਦ੍વਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤਮੇવ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਰਾਜਕੁਮ੍ਭ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦਨ੍ਧਗਮਨਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਦਾવਗ੍ਗਿਮ੍ਹਿ ਉਟ੍ਠਿਤੇ ਕਿਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa amaccaratanaṃ ahosi, bārāṇasirājā ālasiyajātiko ahosi. Bodhisatto ‘‘rājānaṃ pabodhessāmī’’ti ekaṃ upamaṃ upadhārento vicarati. Athekadivasaṃ rājā uyyānaṃ gantvā amaccagaṇaparivuto tattha vicaranto ekaṃ rājakumbhaṃ nāma ālasiyaṃ passi. Tathārūpā kira ālasiyā sakaladivasaṃ gacchantāpi ekadvaṅgulamattameva gacchanti. Rājā taṃ disvā ‘‘vayassa ko nāma so’’ti bodhisattaṃ pucchi. Mahāsatto ‘‘rājakumbho nāmesa, mahārāja, ālasiyo. Evarūpo hi sakaladivasaṃ gacchantopi ekaṅguladvaṅgulamattameva gacchatī’’ti vatvā tena saddhiṃ sallapanto ‘‘ambho, rājakumbha, tumhākaṃ dandhagamanaṃ imasmiṃ araññe dāvaggimhi uṭṭhite kiṃ karothā’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ੧੭੩.

    173.

    ‘‘વਨਂ ਯਦਗ੍ਗਿ ਦਹਤਿ, ਪਾવਕੋ ਕਣ੍ਹવਤ੍ਤਨੀ।

    ‘‘Vanaṃ yadaggi dahati, pāvako kaṇhavattanī;

    ਕਥਂ ਕਰੋਸਿ ਪਚਲਕ, ਏવਂ ਦਨ੍ਧਪਰਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿ॥

    Kathaṃ karosi pacalaka, evaṃ dandhaparakkamo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਦਗ੍ਗੀਤਿ ਯਦਾ ਅਗ੍ਗਿ। ਪਾવਕੋ ਕਣ੍ਹવਤ੍ਤਨੀਤਿ ਅਗ੍ਗਿਨੋ વੇવਚਨਂ। ਪਚਲਕਾਤਿ ਤਂ ਆਲਪਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਚਲਨ੍ਤੋ ਚਲਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨਿਚ੍ਚਂ વਾ ਪਚਲਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਚਲਕੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਦਨ੍ਧਪਰਕ੍ਕਮੋਤਿ ਗਰੁવੀਰਿਯੋ।

    Tattha yadaggīti yadā aggi. Pāvako kaṇhavattanīti aggino vevacanaṃ. Pacalakāti taṃ ālapati. So hi calanto calanto gacchati, niccaṃ vā pacalāyati, tasmā ‘‘pacalako’’ti vuccati. Dandhaparakkamoti garuvīriyo.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਕੁਮ੍ਭੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā rājakumbho dutiyaṃ gāthamāha –

    ੧੭੪.

    174.

    ‘‘ਬਹੂਨਿ ਰੁਕ੍ਖਛਿਦ੍ਦਾਨਿ, ਪਥਬ੍ਯਾ વਿવਰਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Bahūni rukkhachiddāni, pathabyā vivarāni ca;

    ਤਾਨਿ ਚੇ ਨਾਭਿਸਮ੍ਭੋਮ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਕਾਲਪਰਿਯਾਯੋ’’ਤਿ॥

    Tāni ce nābhisambhoma, hoti no kālapariyāyo’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪਣ੍ਡਿਤ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਗਮਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਰਞ੍ਞੇ ਰੁਕ੍ਖਛਿਦ੍ਦਾਨਿ ਪਥવਿਯਂ વਿવਰਾਨਿ ਚ ਬਹੂਨਿ। ਯਦਿ ਤਾਨਿ ਨ ਪਾਪੁਣਾਮ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਕਾਲਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਮਰਣਮੇવ ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ।

    Tassattho – paṇḍita, amhākaṃ ito uttarigamanaṃ nāma natthi. Imasmiṃ pana araññe rukkhachiddāni pathaviyaṃ vivarāni ca bahūni. Yadi tāni na pāpuṇāma, hoti no kālapariyāyoti maraṇameva no hotīti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਇਤਰਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Taṃ sutvā bodhisatto itarā dve gāthā abhāsi –

    ੧੭੫.

    175.

    ‘‘ਯੋ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇ ਤਰਤਿ, ਤਰਣੀਯੇ ਚ ਦਨ੍ਧਤਿ।

    ‘‘Yo dandhakāle tarati, taraṇīye ca dandhati;

    ਸੁਕ੍ਖਪਣ੍ਣਂવ ਅਕ੍ਕਮ੍ਮ, ਅਤ੍ਥਂ ਭਞ੍ਜਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ॥

    Sukkhapaṇṇaṃva akkamma, atthaṃ bhañjati attano.

    ੧੭੬.

    176.

    ‘‘ਯੋ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇ ਦਨ੍ਧੇਤਿ, ਤਰਣੀਯੇ ਚ ਤਾਰਯਿ।

    ‘‘Yo dandhakāle dandheti, taraṇīye ca tārayi;

    ਸਸੀવ ਰਤ੍ਤਿਂ વਿਭਜਂ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਪਰਿਪੂਰਤੀ’’ਤਿ॥

    Sasīva rattiṃ vibhajaṃ, tassattho paripūratī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਸਣਿਕਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਾਲੇ। ਤਰਤੀਤਿ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤੋ વੇਗੇਨ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਸੁਕ੍ਖਪਣ੍ਣਂવਾਤਿ ਯਥਾ વਾਤਾਤਪਸੁਕ੍ਖਂ ਤਾਲਪਣ੍ਣਂ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਤ੍ਥੇવ ਚੁਣ੍ਣવਿਚੁਣ੍ਣਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਂ વੁਦ੍ਧਿਂ ਭਞ੍ਜਤਿ। ਦਨ੍ਧੇਤੀਤਿ ਦਨ੍ਧਯਤਿ ਦਨ੍ਧਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਦਨ੍ਧਮੇવ ਕਰੋਤਿ। ਤਾਰਯੀਤਿ ਤੁਰਿਤਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਤੁਰਿਤੋવ ਕਰੋਤਿ। ਸਸੀવ ਰਤ੍ਤਿਂ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ ਜੁਣ੍ਹਪਕ੍ਖਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਜੋਤਯਮਾਨੋ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖਰਤ੍ਤਿਤੋ ਰਤ੍ਤਿਂ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਪਰਿਪੂਰਤਿ, ਏવਂ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਪਰਿਪੂਰਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Tattha dandhakāleti tesaṃ tesaṃ kammānaṃ saṇikaṃ kattabbakāle. Taratīti turitaturito vegena tāni kammāni karoti. Sukkhapaṇṇaṃvāti yathā vātātapasukkhaṃ tālapaṇṇaṃ balavā puriso akkamitvā bhañjeyya, tattheva cuṇṇavicuṇṇaṃ kareyya, evaṃ so attano atthaṃ vuddhiṃ bhañjati. Dandhetīti dandhayati dandhakātabbāni kammāni dandhameva karoti. Tārayīti turitakātabbāni kammāni turitova karoti. Sasīva rattiṃ vibhajanti yathā cando juṇhapakkhaṃ rattiṃ jotayamāno kāḷapakkharattito rattiṃ vibhajanto divase divase paripūrati, evaṃ tassa purisassa attho paripūratīti vuttaṃ hoti.

    ਰਾਜਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨਲਸੋ ਜਾਤੋ।

    Rājā bodhisattassa vacanaṃ sutvā tato paṭṭhāya analaso jāto.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਰਾਜਕੁਮ੍ਭੋ ਆਲਸਿਯਭਿਕ੍ਖੁ ਅਹੋਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਾਮਚ੍ਚੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājakumbho ālasiyabhikkhu ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.

    ਰਾਜਕੁਮ੍ਭਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਪਞ੍ਚਮਾ।

    Rājakumbhajātakavaṇṇanā pañcamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੩੪੫. ਗਜਕੁਮ੍ਭਜਾਤਕਂ • 345. Gajakumbhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact