| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
9. Rakkhitattheragāthāvaṇṇanā
ಸಬ್ಬೋ ರಾಗೋ ಪಹೀನೋ ಮೇತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ದೇಸನಾಞಾಣಂ ಆರಬ್ಭ ಥೋಮನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮಸ್ಸ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತೋ ನಾಮ ಸಾವಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ । ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ದೇವದಹನಿಗಮೇ ಸಾಕಿಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ರಕ್ಖಿತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಯೇ ಸಾಕಿಯಕೋಲಿಯರಾಜೂಹಿ ಭಗವತೋ ಪರಿವಾರತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಾ ಪಞ್ಚಸತರಾಜಕುಮಾರಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋ। ತೇ ಪನ ರಾಜಕುಮಾರಾ ನ ಸಂವೇಗೇನ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಭಿಭೂತಾ ಯದಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಕುಣಾಲದಹತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ಕುಣಾಲಜಾತಕದೇಸನಾಯ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.ಕುಣಾಲಜಾತಕ) ಇತ್ಥೀನಂ ದೋಸವಿಭಾವನೇನ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ನಿಯೋಜಿತಾ, ತದಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೪.೧-೯) –
Sabborāgo pahīno meti āyasmato rakkhitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso desanāñāṇaṃ ārabbha thomanaṃ akāsi. Satthā tassa cittappasādaṃ oloketvā ‘‘ayaṃ ito satasahassakappamatthake gotamassa nāma sammāsambuddhassa rakkhito nāma sāvako bhavissatī’’ti byākāsi . So taṃ sutvā bhiyyosomattāya pasannamānaso aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde devadahanigame sākiyarājakule nibbatti, rakkhitotissa nāmaṃ ahosi. So ye sākiyakoliyarājūhi bhagavato parivāratthāya dinnā pañcasatarājakumārā pabbajitā, tesaṃ aññataro. Te pana rājakumārā na saṃvegena pabbajitattā ukkaṇṭhābhibhūtā yadā satthārā kuṇāladahatīraṃ netvā kuṇālajātakadesanāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) itthīnaṃ dosavibhāvanena kāmesu ādīnavaṃ pakāsetvā kammaṭṭhāne niyojitā, tadā ayampi kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.1-9) –
‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, lokajeṭṭho narāsabho;
ಮಹತೋ ಜನಕಾಯಸ್ಸ, ದೇಸೇತಿ ಅಮತಂ ಪದಂ॥
Mahato janakāyassa, deseti amataṃ padaṃ.
‘‘ತಸ್ಸಾಹಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ವಾಚಾಸಭಿಮುದೀರಿತಂ।
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, vācāsabhimudīritaṃ;
ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ, ಏಕಗ್ಗೋ ಆಸಹಂ ತದಾ॥
Añjaliṃ paggahetvāna, ekaggo āsahaṃ tadā.
‘‘ಯಥಾ ಸಮುದ್ದೋ ಉದಧೀನಮಗ್ಗೋ, ನೇರೂ ನಗಾನಂ ಪವರೋ ಸಿಲುಚ್ಚಯೋ।
‘‘Yathā samuddo udadhīnamaggo, nerū nagānaṃ pavaro siluccayo;
ತಥೇವ ಯೇ ಚಿತ್ತವಸೇನ ವತ್ತರೇ, ನ ಬುದ್ಧಞಾಣಸ್ಸ ಕಲಂ ಉಪೇನ್ತಿ ತೇ॥
Tatheva ye cittavasena vattare, na buddhañāṇassa kalaṃ upenti te.
‘‘ಧಮ್ಮವಿಧಿಂ ಠಪೇತ್ವಾನ, ಬುದ್ಧೋ ಕಾರುಣಿಕೋ ಇಸಿ।
‘‘Dhammavidhiṃ ṭhapetvāna, buddho kāruṇiko isi;
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಯೋ ಸೋ ಞಾಣಂ ಪಕಿತ್ತೇಸಿ, ಬುದ್ಧಮ್ಹಿ ಲೋಕನಾಯಕೇ।
‘‘Yo so ñāṇaṃ pakittesi, buddhamhi lokanāyake;
ಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದುಗ್ಗತಿಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ॥
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ na gamissati.
‘‘ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪಯಿತ್ವಾನ, ಏಕಗ್ಗೋ ಸುಸಮಾಹಿತೋ।
‘‘Kilese jhāpayitvāna, ekaggo susamāhito;
ಸೋಭಿತೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಹೇಸ್ಸತಿ ಸತ್ಥು ಸಾವಕೋ॥
Sobhito nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ಪಞ್ಞಾಸೇ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸೇ, ಸತ್ತೇವಾಸುಂ ಯಸುಗ್ಗತಾ।
‘‘Paññāse kappasahasse, sattevāsuṃ yasuggatā;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಹೀನಕಿಲೇಸೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ರಾಗೋ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā attano pahīnakilese paccavekkhanto ‘‘sabbo rāgo’’ti gāthaṃ abhāsi.
೭೯. ತತ್ಥ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ರಾಗೋ’’ತಿ ಕಾಮರಾಗಾದಿಪ್ಪಭೇದೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ರಾಗೋ। ಪಹೀನೋತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಪಹೀನೋ। ಸಬ್ಬೋ ದೋಸೋತಿ ಆಘಾತವತ್ಥುಕಾದಿಭಾವೇನ ಅನೇಕಭೇದಭಿನ್ನೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಸಮೂಹತೋತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿತೋ। ಸಬ್ಬೋ ಮೇ ವಿಗತೋ ಮೋಹೋತಿ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೬೭; ವಿಭ॰ ೯೦೯) ವತ್ಥುಭೇದೇನ ಅಟ್ಠಭೇದೋ, ಸಂಕಿಲೇಸವತ್ಥುವಿಭಾಗೇನ ಅನೇಕವಿಭಾಗೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಮೋಹೋ ಮಗ್ಗೇನ ವಿದ್ಧಂಸಿತತ್ತಾ ಮಯ್ಹಂ ವಿಗತೋ। ಸೀತಿಭೂತೋಸ್ಮಿ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಏವಂ ಮೂಲಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ಸಂಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾ ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸದರಥಪರಿಳಾಹಾಭಾವತೋ ಸೀತಿಭಾವಂ ಪತ್ತೋ, ತತೋ ಏವ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಅಹಂ ಅಸ್ಮಿ ಭವಾಮೀತಿ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
79. Tattha ‘‘sabbo rāgo’’ti kāmarāgādippabhedo sabbopi rāgo. Pahīnoti ariyamaggabhāvanāya samucchedappahānavasena pahīno. Sabbo dosoti āghātavatthukādibhāvena anekabhedabhinno sabbopi byāpādo. Samūhatoti maggena samugghāṭito. Sabbo me vigato mohoti ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā (dha. sa. 1067; vibha. 909) vatthubhedena aṭṭhabhedo, saṃkilesavatthuvibhāgena anekavibhāgo sabbopi moho maggena viddhaṃsitattā mayhaṃ vigato. Sītibhūtosmi nibbutoti evaṃ mūlakilesappahānena tadekaṭṭhatāya saṃkilesānaṃ sammadeva paṭippassaddhattā anavasesakilesadarathapariḷāhābhāvato sītibhāvaṃ patto, tato eva sabbaso kilesaparinibbānena parinibbuto ahaṃ asmi bhavāmīti aññaṃ byākāsi.
ರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rakkhitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೯. ರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 9. Rakkhitattheragāthā
