Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ರಮಣೀಯಕುಟಿಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
8. Ramaṇīyakuṭikattheragāthāvaṇṇanā
ರಮಣೀಯಾ ಮೇ ಕುಟಿಕಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಮಣೀಯಕುಟಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಸಲಬೀಜರೋಪನಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಕಪ್ಪಸತಮತ್ಥಕೇ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಬುದ್ಧಾರಹಂ ಆಸನಂ ಭಗವತೋ ಅದಾಸಿ। ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚ ಭಗವನ್ತಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸೇಸಂ ಅಞ್ಜನವನಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಯಂ ಕಿರ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕತಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೋ ವಜ್ಜಿರಟ್ಠೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕಾವಾಸೇ ಕುಟಿಕಾಯಂ ವಿಹರತಿ, ಸಾ ಹೋತಿ ಕುಟಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಸುಪರಿಕಮ್ಮಕತಭಿತ್ತಿಭೂಮಿಕಾ ಆರಾಮಪೋಕ್ಖರಣಿರಾಮಣೇಯ್ಯಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ಮುತ್ತಾಜಾಲಸದಿಸವಾಲಿಕಾಕಿಣ್ಣಭೂಮಿಭಾಗಾ ಥೇರಸ್ಸ ಚ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಸುಸಮ್ಮಟ್ಠಙ್ಗಣತಾದಿನಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ರಮಣೀಯತರಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೧.೪೭-೫೨) –
Ramaṇīyāme kuṭikāti āyasmato ramaṇīyakuṭikattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira padumuttarassa bhagavato kāle kusalabījaropanaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto ito aṭṭhārasakappasatamatthake atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto buddhārahaṃ āsanaṃ bhagavato adāsi. Pupphehi ca bhagavantaṃ pūjetvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Sesaṃ añjanavaniyattherassa vatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā katapubbakicco vajjiraṭṭhe aññatarasmiṃ gāmakāvāse kuṭikāyaṃ viharati, sā hoti kuṭikā abhirūpā dassanīyā pāsādikā suparikammakatabhittibhūmikā ārāmapokkharaṇirāmaṇeyyādisampannā muttājālasadisavālikākiṇṇabhūmibhāgā therassa ca vattasampannatāya susammaṭṭhaṅgaṇatādinā bhiyyosomattāya ramaṇīyatarā hutvā tiṭṭhati. So tattha viharanto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.47-52) –
‘‘ಕಾನನಂ ವನಮೋಗ್ಗಯ್ಹ, ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ನಿರಾಕುಲಂ।
‘‘Kānanaṃ vanamoggayha, appasaddaṃ nirākulaṃ;
ಸೀಹಾಸನಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ, ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ತಾದಿನೋ॥
Sīhāsanaṃ mayā dinnaṃ, atthadassissa tādino.
‘‘ಮಾಲಾಹತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಕತ್ವಾ ಚ ನಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ।
‘‘Mālāhatthaṃ gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
ಸತ್ಥಾರಂ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ, ಪಕ್ಕಾಮಿಂ ಉತ್ತರಾಮುಖೋ॥
Satthāraṃ payirupāsitvā, pakkāmiṃ uttarāmukho.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ದ್ವಿಪದಿನ್ದ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠ ನರಾಸಭ।
‘‘Tena kammena dvipadinda, lokajeṭṭha narāsabha;
ಸನ್ನಿಬ್ಬಾಪೇಮಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಮೂಹತಾ॥
Sannibbāpemi attānaṃ, bhavā sabbe samūhatā.
‘‘ಅಟ್ಠಾರಸಕಪ್ಪಸತೇ, ಯಂ ದಾನಮದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Aṭṭhārasakappasate, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಸೀಹಾಸನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, sīhāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಇತೋ ಸತ್ತಕಪ್ಪಸತೇ, ಸನ್ನಿಬ್ಬಾಪಕಖತ್ತಿಯೋ।
‘‘Ito sattakappasate, sannibbāpakakhattiyo;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಥೇರೇ ತತ್ಥ ವಿಹರನ್ತೇ ಕುಟಿಕಾಯ ರಮಣೀಯಭಾವತೋ ವಿಹಾರಪೇಕ್ಖಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ತತೋ ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ । ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಕತಿಪಯಾ ಧುತ್ತಜಾತಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತತ್ಥ ಗತಾ ಕುಟಿಕಾಯ ರಮಣೀಯಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಏತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಸಿಯಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಆಕಡ್ಢನೀಯಹದಯೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ – ‘‘ರಮಣೀಯಂ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ। ಮಯಮ್ಪಿ ರಮಣೀಯರೂಪಾ ಪಠಮಯೋಬ್ಬನೇ ಠಿತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರಭಿಂಸು। ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ವೀತರಾಗಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ರಮಣೀಯಾ ಮೇ ಕುಟಿಕಾ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾ ಮನೋರಮಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā there tattha viharante kuṭikāya ramaṇīyabhāvato vihārapekkhakā manussā tato tato āgantvā kuṭiṃ passanti . Athekadivasaṃ katipayā dhuttajātikā itthiyo tattha gatā kuṭikāya ramaṇīyabhāvaṃ disvā, ‘‘ettha vasanto ayaṃ samaṇo siyā amhehi ākaḍḍhanīyahadayo’’ti adhippāyena – ‘‘ramaṇīyaṃ vo, bhante, vasanaṭṭhānaṃ. Mayampi ramaṇīyarūpā paṭhamayobbane ṭhitā’’ti vatvā itthikuttādīni dassetuṃ ārabhiṃsu. Thero attano vītarāgabhāvaṃ pakāsento ‘‘ramaṇīyā me kuṭikā, saddhādeyyā manoramā’’ti gāthaṃ abhāsi.
೫೮. ತತ್ಥ ರಮಣೀಯಾ ಮೇ ಕುಟಿಕಾತಿ ‘‘ರಮಣೀಯಾ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸಚ್ಚಂ। ಅಯಂ ಮಮ ವಸನಕುಟಿಕಾ ರಮಣೀಯಾ ಮನುಞ್ಞರೂಪಾ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾ, ‘‘ಏವರೂಪಾಯ ಮನಾಪಂ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ದಿನ್ನಾಯ ಇದಂ ನಾಮ ಫಲಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಕಮ್ಮಫಲಾನಿ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಯ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೇನ ದಾತಬ್ಬತ್ತಾ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾ, ನ ಧನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಾ। ಸಯಞ್ಚ ತಥಾದಿನ್ನಾನಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾನಞ್ಚ ಮನೋ ರಮೇತೀತಿ ಮನೋರಮಾ। ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯತ್ತಾ ಏವ ಹಿ ಮನೋರಮಾ, ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಞ್ಚ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ದಾಯಕಸ್ಸ ಅವಿಸಂವಾದನತ್ಥಮ್ಪಿ ಪಯೋಗಾಸಯಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾಕಾರೇನ ಪಯೋಗಾಸಯವಿಪನ್ನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಕುಮಾರೀಹೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಾಮೇಹಿ ವಿನಿವತ್ತಿತಮಾನಸೋ ಅಹಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಕುಮಾರೀಹಿ। ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಕಮ್ಮವಸೇನಪಿ ಹಿ ಮಾದಿಸಾನಂ ಇತ್ಥೀಹಿ ಪಯೋಜನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪಗೇವ ರಾಗವಸೇನ, ತಸ್ಮಾ ನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಕುಮಾರೀಹೀತಿ। ಕುಮಾರಿಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಮಾದಿಸಸ್ಸ ನಾಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀತಿ ಅಯುತ್ತಕಾರಿನೀಹಿ ಯಾವ ಅಪರದ್ಧಞ್ಚ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಾನಜ್ಝಾಸಯಾನಂ ಪುರತೋ ಅಯಂ ಕಿರಿಯಾ ಸೋಭೇಯ್ಯಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯೇಸಂ ಅತ್ಥೋ ತಹಿಂ ಗಚ್ಛಥ ನಾರಿಯೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯೇಸನ್ತಿ ಕಾಮೇಸು ಅವೀತರಾಗಾನಂ। ಅತ್ಥೋತಿ ಪಯೋಜನಂ। ತಹಿನ್ತಿ ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ। ನಾರಿಯೋತಿ ಆಲಪನಂ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಗತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಕುಮಾರೀಹೀ’’ತಿ ಕಾಮೇಹಿ ಅನತ್ಥಿಕಭಾವವಚನೇನೇವ ಥೇರೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
58. Tattha ramaṇīyā me kuṭikāti ‘‘ramaṇīyā te, bhante, kuṭikā’’ti yaṃ tumhehi vuttaṃ, taṃ saccaṃ. Ayaṃ mama vasanakuṭikā ramaṇīyā manuññarūpā, sā ca kho saddhādeyyā, ‘‘evarūpāya manāpaṃ katvā pabbajitānaṃ dinnāya idaṃ nāma phalaṃ hotī’’ti kammaphalāni saddahitvā saddhāya dhammacchandena dātabbattā saddhādeyyā, na dhanena nibbattitā. Sayañca tathādinnāni saddhādeyyāni passantānaṃ paribhuñjantānañca mano rametīti manoramā. Saddhādeyyattā eva hi manoramā, saddhādīhi deyyadhammaṃ sakkaccaṃ abhisaṅkharitvā denti, saddhādeyyañca paribhuñjantā sappurisā dāyakassa avisaṃvādanatthampi payogāsayasampannā honti, na tumhehi cintitākārena payogāsayavipannāti adhippāyo. Na me attho kumārīhīti yasmā sabbaso kāmehi vinivattitamānaso ahaṃ, tasmā na me attho kumārīhi. Kappiyakārakakammavasenapi hi mādisānaṃ itthīhi payojanaṃ nāma natthi, pageva rāgavasena, tasmā na me attho kumārīhīti. Kumāriggahaṇañcettha upalakkhaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Mādisassa nāma santike evaṃ paṭipajjāhīti ayuttakārinīhi yāva aparaddhañca tumhehi samānajjhāsayānaṃ purato ayaṃ kiriyā sobheyyāti dassento āha ‘‘yesaṃ attho tahiṃ gacchatha nāriyo’’ti. Tattha yesanti kāmesu avītarāgānaṃ. Atthoti payojanaṃ. Tahinti tattha tesaṃ santikaṃ. Nāriyoti ālapanaṃ. Taṃ sutvā itthiyo maṅkubhūtā pattakkhandhā āgatamaggeneva gatā. Ettha ca ‘‘na me attho kumārīhī’’ti kāmehi anatthikabhāvavacaneneva therena arahattaṃ byākatanti daṭṭhabbaṃ.
ರಮಣೀಯಕುಟಿಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ramaṇīyakuṭikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೮. ರಮಣೀಯಕುಟಿಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 8. Ramaṇīyakuṭikattheragāthā