Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੫. ਰਮਣੀਯવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
5. Ramaṇīyavihārittheragāthāvaṇṇanā
ਯਥਾਪਿ ਭਦ੍ਦੋ ਆਜਞ੍ਞੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਮਣੀਯવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਸੋਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤੇ ਕਪ੍ਪੇ વਿਪਸ੍ਸਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕੋਰਣ੍ਡਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਰਾਜਗਹੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਯੋਬ੍ਬਨਮਦੇਨ ਕਾਮੇਸੁ ਮੁਚ੍ਛਂ ਆਪਨ੍ਨੋ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਾਰਦਾਰਿਕਂ ਰਾਜਪੁਰਿਸੇਹਿ વਿવਿਧਾ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਕਰੀਯਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂવੇਗਜਾਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਚ ਰਾਗਚਰਿਤਤਾਯ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਸੁਸਮ੍ਮਟ੍ਠਂ ਪਰਿવੇਣਂ ਸੂਪਟ੍ਠਿਤਂ ਪਾਨੀਯਪਰਿਭੋਜਨੀਯਂ ਸੁਪਞ੍ਞਤਂ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਤੇਨ ਸੋ ਰਮਣੀਯવਿਹਾਰੀਤ੍વੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ।
Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato ramaṇīyavihārittherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā koraṇḍapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa seṭṭhissa putto hutvā nibbatto yobbanamadena kāmesu mucchaṃ āpanno viharati. So ekadivasaṃ aññataraṃ pāradārikaṃ rājapurisehi vividhā kammakāraṇā karīyamānaṃ disvā saṃvegajāto satthu santike dhammaṃ sutvā pabbaji. Pabbajito ca rāgacaritatāya niccakālaṃ susammaṭṭhaṃ pariveṇaṃ sūpaṭṭhitaṃ pānīyaparibhojanīyaṃ supaññataṃ mañcapīṭhaṃ katvā viharati. Tena so ramaṇīyavihārītveva paññāyittha.
ਸੋ ਰਾਗੁਸ੍ਸਨ੍ਨਤਾਯ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ, ‘‘ਧਿਰਤ੍ਥੁ, ਮਂ ਏવਂਭੂਤੋ ਸਦ੍ਧਾਦੇਯ੍ਯਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘વਿਬ੍ਭਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ, ਤੇਨ ਚ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਕਟੇਸੁ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਸਕਟਯੁਤ੍ਤੋ ਗੋਣੋ ਪਰਿਸ੍ਸਮਨ੍ਤੋ વਿਸਮਟ੍ਠਾਨੇ ਖਲਿਤ੍વਾ ਪਤਿ, ਤਂ ਸਾਕਟਿਕਾ ਯੁਗਤੋ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਿਣੋਦਕਂ ਦਤ੍વਾ ਪਰਿਸ੍ਸਮਂ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਧੁਰੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਅਗਮਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਯਥਾਯਂ ਗੋਣੋ ਸਕਿਂ ਖਲਿਤ੍વਾਪਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਸਕਿਂ ਧੁਰਂ વਹਤਿ, ਏવਂ ਮਯਾਪਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਸਕਿਂ ਖਲਿਤੇਨਾਪਿ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤવਿਧਿਨਾ ਆਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਪਾਕਤਿਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੨੧.੩੫-੩੯) –
So rāgussannatāya ayoniso manasi karitvā sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiāpattiṃ āpajjitvā, ‘‘dhiratthu, maṃ evaṃbhūto saddhādeyyaṃ bhuñjeyya’’nti vippaṭisārī hutvā ‘‘vibbhamissāmī’’ti gacchanto antarāmagge rukkhamūle nisīdi, tena ca maggena sakaṭesu gacchantesu eko sakaṭayutto goṇo parissamanto visamaṭṭhāne khalitvā pati, taṃ sākaṭikā yugato muñcitvā tiṇodakaṃ datvā parissamaṃ vinodetvā punapi dhure yojetvā agamaṃsu. Thero taṃ disvā – ‘‘yathāyaṃ goṇo sakiṃ khalitvāpi uṭṭhāya sakiṃ dhuraṃ vahati, evaṃ mayāpi kilesavasena sakiṃ khalitenāpi vuṭṭhāya samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti yoniso ummujjanto nivattitvā upālittherassa attano pavattiṃ ācikkhitvā tena vuttavidhinā āpattito vuṭṭhahitvā sīlaṃ pākatikaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.35-39) –
‘‘ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਞ੍ਚ ਪਦਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਚਕ੍ਕਾਲਙ੍ਕਾਰਭੂਸਿਤਂ।
‘‘Akkantañca padaṃ disvā, cakkālaṅkārabhūsitaṃ;
ਪਦੇਨਾਨੁਪਦਂ ਯਨ੍ਤੋ, વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
Padenānupadaṃ yanto, vipassissa mahesino.
‘‘ਕੋਰਣ੍ਡਂ ਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਮੂਲਂ ਪੂਜਿਤਂ ਮਯਾ।
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, samūlaṃ pūjitaṃ mayā;
ਹਟ੍ਠੋ ਹਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਅવਨ੍ਦਿਂ ਪਦਮੁਤ੍ਤਮਂ॥
Haṭṭho haṭṭhena cittena, avandiṃ padamuttamaṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਪੂਜਯਿਂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ, ਏਕੋ વੀਤਮਲੋ ਅਹੁਂ।
‘‘Sattapaññāsakappamhi, eko vītamalo ahuṃ;
ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਮਹਬ੍ਬਲੋ॥
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਾਧਿਗਮਨਦੀਪਨਿਂ ‘‘ਯਥਾਪਿ ਭਦ੍ਦੋ ਆਜਞ੍ਞੋ, ਖਲਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ anubhavanto attano pubbabhāgapaṭipattiyā saddhiṃ ariyadhammādhigamanadīpaniṃ ‘‘yathāpi bhaddo ājañño, khalitvā patitiṭṭhatī’’ti gāthaṃ abhāsi.
੪੫. ਤਤ੍ਥ ਖਲਿਤ੍વਾਤਿ ਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ। ਪਤਿਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ, ਪੁਨਦੇવ ਯਥਾਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਭਦ੍ਦੋ ਉਸਭਾਜਾਨੀਯੋ ਭਾਰਂ વਹਨ੍ਤੋ ਪਰਿਸ੍ਸਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਸਮਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਏਕવਾਰਂ ਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤੋ ਨ ਤਤ੍ਤਕੇਨ ਧੁਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤਿ, ਥਾਮਜવਪਰਕ੍ਕਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਪਨ ਖਲਿਤ੍વਾਪਿ ਪਤਿਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਭਾવੇਨੇવ ਠਤ੍વਾ ਭਾਰਂ વਹਤਿ, ਏવਂ ਕਿਲੇਸਪਰਿਸ੍ਸਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕਿਰਿਯਾਪਰਾਧੇਨ ਖਲਿਤ੍વਾ ਤਂ ਖਲਿਤਂ ਥਾਮવੀਰਿਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਤਾਯ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਤੋ ਏવ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸવਨਨ੍ਤੇ ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤਤਾਯ ਸਾવਕਂ, ਤਸ੍ਸ ਉਰੇ વਾਯਾਮਜਨਿਤਾਭਿਜਾਤਿਤਾਯ ਓਰਸਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਭਦ੍ਦਾਜਾਨੀਯਸਦਿਸਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਆਜਾਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚ ਮਂ ਧਾਰੇਥ ਉਪਧਾਰੇਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
45. Tattha khalitvāti pakkhalitvā. Patitiṭṭhatīti patiṭṭhahati, punadeva yathāṭhāne tiṭṭhati. Evanti yathā bhaddo usabhājānīyo bhāraṃ vahanto parissamappatto visamaṭṭhānaṃ āgamma ekavāraṃ pakkhalitvā patito na tattakena dhuraṃ chaḍḍeti, thāmajavaparakkamasampannatāya pana khalitvāpi patitiṭṭhati, attano sabhāveneva ṭhatvā bhāraṃ vahati, evaṃ kilesaparissamappatto kiriyāparādhena khalitvā taṃ khalitaṃ thāmavīriyasampattitāya paṭipākatikaṃ katvā maggasammādiṭṭhiyā dassanasampannaṃ, tato eva sammāsambuddhassa savanante ariyāya jātiyā jātatāya sāvakaṃ, tassa ure vāyāmajanitābhijātitāya orasaṃ puttaṃ bhaddājānīyasadisakiccatāya ājānīyanti ca maṃ dhāretha upadhārethāti attho.
ਰਮਣੀਯવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ramaṇīyavihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੫. ਰਮਣੀਯવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 5. Ramaṇīyavihārittheragāthā