Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya

    ൨. രട്ഠപാലസുത്തം

    2. Raṭṭhapālasuttaṃ

    ൨൯൩. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ കുരൂസു ചാരികം ചരമാനോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം യേന ഥുല്ലകോട്ഠികം 1 നാമ കുരൂനം നിഗമോ തദവസരി. അസ്സോസും ഖോ ഥുല്ലകോട്ഠികാ 2 ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ – ‘‘സമണോ ഖലു, ഭോ, ഗോതമോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ കുരൂസു ചാരികം ചരമാനോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം ഥുല്ലകോട്ഠികം അനുപ്പത്തോ. തം ഖോ പന ഭവന്തം ഗോതമം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ സുഗതോ ലോകവിദൂ അനുത്തരോ പുരിസദമ്മസാരഥി സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം ബുദ്ധോ ഭഗവാ’തി. സോ ഇമം ലോകം സദേവകം സമാരകം സബ്രഹ്മകം സസ്സമണബ്രാഹ്മണിം പജം സദേവമനുസ്സം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേതി. സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം, കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. സാധു ഖോ പന തഥാരൂപാനം അരഹതം ദസ്സനം ഹോതീ’’തി. അഥ ഖോ ഥുല്ലകോട്ഠികാ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ അപ്പേകച്ചേ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു; അപ്പേകച്ചേ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദിംസു, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു; അപ്പേകച്ചേ യേന ഭഗവാ തേനഞ്ജലിം പണാമേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു; അപ്പേകച്ചേ ഭഗവതോ സന്തികേ നാമഗോത്തം സാവേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു; അപ്പേകച്ചേ തുണ്ഹീഭൂതാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നേ ഖോ ഥുല്ലകോട്ഠികേ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികേ ഭഗവാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി.

    293. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena thullakoṭṭhikaṃ 3 nāma kurūnaṃ nigamo tadavasari. Assosuṃ kho thullakoṭṭhikā 4 brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kurūsu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ thullakoṭṭhikaṃ anuppatto. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti. Atha kho thullakoṭṭhikā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavato santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho thullakoṭṭhike brāhmaṇagahapatike bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.

    ൨൯൪. തേന ഖോ പന സമയേന രട്ഠപാലോ നാമ കുലപുത്തോ തസ്മിംയേവ ഥുല്ലകോട്ഠികേ അഗ്ഗകുലസ്സ 5 പുത്തോ തിസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘യഥാ യഥാ ഖ്വാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി 6, നയിദം സുകരം അഗാരം അജ്ഝാവസതാ ഏകന്തപരിപുണ്ണം ഏകന്തപരിസുദ്ധം സങ്ഖലിഖിതം ബ്രഹ്മചരിയം ചരിതും. യംനൂനാഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഥുല്ലകോട്ഠികാ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതാ സമാദപിതാ സമുത്തേജിതാ സമ്പഹംസിതാ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കമിംസു. അഥ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ അചിരപക്കന്തേസു ഥുല്ലകോട്ഠികേസു ബ്രാഹ്മണഗഹപതികേസു യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘യഥാ യഥാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി, നയിദം സുകരം അഗാരം അജ്ഝാവസതാ ഏകന്തപരിപുണ്ണം ഏകന്തപരിസുദ്ധം സങ്ഖലിഖിതം ബ്രഹ്മചരിയം ചരിതും. ഇച്ഛാമഹം, ഭന്തേ, കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. ലഭേയ്യാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യം ഉപസമ്പദം. പബ്ബാജേതു മം ഭഗവാ’’തി 7. ‘‘അനുഞ്ഞാതോസി പന ത്വം, രട്ഠപാല, മാതാപിതൂഹി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? ‘‘ന ഖോഹം, ഭന്തേ, അനുഞ്ഞാതോ മാതാപിതൂഹി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. ‘‘ന ഖോ, രട്ഠപാല, തഥാഗതാ അനനുഞ്ഞാതം മാതാപിതൂഹി പുത്തം പബ്ബാജേന്തീ’’തി. ‘‘സ്വാഹം, ഭന്തേ, തഥാ കരിസ്സാമി യഥാ മം മാതാപിതരോ അനുജാനിസ്സന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി.

    294. Tena kho pana samayena raṭṭhapālo nāma kulaputto tasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa 8 putto tissaṃ parisāyaṃ nisinno hoti. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa etadahosi – ‘‘yathā yathā khvāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi 9, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’’nti. Atha kho thullakoṭṭhikā brāhmaṇagahapatikā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto acirapakkantesu thullakoṭṭhikesu brāhmaṇagahapatikesu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho raṭṭhapālo kulaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yathā yathāhaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Icchāmahaṃ, bhante, kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampadaṃ. Pabbājetu maṃ bhagavā’’ti 10. ‘‘Anuññātosi pana tvaṃ, raṭṭhapāla, mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? ‘‘Na khohaṃ, bhante, anuññāto mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. ‘‘Na kho, raṭṭhapāla, tathāgatā ananuññātaṃ mātāpitūhi puttaṃ pabbājentī’’ti. ‘‘Svāhaṃ, bhante, tathā karissāmi yathā maṃ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti.

    ൨൯൫. അഥ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേന മാതാപിതരോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മാതാപിതരോ ഏതദവോച – ‘‘അമ്മതാതാ, യഥാ യഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി, നയിദം സുകരം അഗാരം അജ്ഝാവസതാ ഏകന്തപരിപുണ്ണം ഏകന്തപരിസുദ്ധം സങ്ഖലിഖിതം ബ്രഹ്മചരിയം ചരിതും. ഇച്ഛാമഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. അനുജാനാഥ മം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. ഏവം വുത്തേ, രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ത്വം ഖോസി, താത രട്ഠപാല, അമ്ഹാകം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഭതോ 11. ന ത്വം, താത രട്ഠപാല , കസ്സചി ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി. മരണേനപി തേ മയം അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമ. കിം പന മയം തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? ദുതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ…പേ॰… തതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ മാതാപിതരോ ഏതദവോച – ‘‘അമ്മതാതാ, യഥാ യഥാഹം ഭഗവതാ ധമ്മം ദേസിതം ആജാനാമി, നയിദം സുകരം അഗാരം അജ്ഝാവസതാ ഏകന്തപരിപുണ്ണം ഏകന്തപരിസുദ്ധം സങ്ഖലിഖിതം ബ്രഹ്മചരിയം ചരിതും. ഇച്ഛാമഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. അനുജാനാഥ മം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ത്വം ഖോസി, താത രട്ഠപാല, അമ്ഹാകം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഭതോ. ന ത്വം, താത രട്ഠപാല, കസ്സചി ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി. മരണേനപി തേ മയം അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമ. കിം പന മയം തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി?

    295. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena mātāpitaro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mātāpitaro etadavoca – ‘‘ammatātā, yathā yathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Icchāmahaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Anujānātha maṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Evaṃ vutte, raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato 12. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla , kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? Dutiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto…pe… tatiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto mātāpitaro etadavoca – ‘‘ammatātā, yathā yathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Icchāmahaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Anujānātha maṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Tatiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti?

    ൨൯൬. അഥ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ – ‘‘ന മം മാതാപിതരോ അനുജാനന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി തത്ഥേവ അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ നിപജ്ജി – ‘‘ഇധേവ മേ മരണം ഭവിസ്സതി പബ്ബജ്ജാ വാ’’തി. അഥ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ ഏകമ്പി ഭത്തം ന ഭുഞ്ജി, ദ്വേപി ഭത്താനി ന ഭുഞ്ജി, തീണിപി ഭത്താനി ന ഭുഞ്ജി, ചത്താരിപി ഭത്താനി ന ഭുഞ്ജി, പഞ്ചപി ഭത്താനി ന ഭുഞ്ജി, ഛപി ഭത്താനി ന ഭുഞ്ജി, സത്തപി ഭത്താനി ന ഭുഞ്ജി. അഥ ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ത്വം ഖോസി, താത രട്ഠപാല, അമ്ഹാകം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഭതോ. ന ത്വം, താത രട്ഠപാല, കസ്സചി, ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി 13. മരണേനപി തേ മയം അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമ. കിം പന മയം തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. ഉട്ഠേഹി, താത രട്ഠപാല, ഭുഞ്ജ ച പിവ ച പരിചാരേഹി ച; ഭുഞ്ജന്തോ പിവന്തോ പരിചാരേന്തോ കാമേ പരിഭുഞ്ജന്തോ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ അഭിരമസ്സു. ന തം മയം അനുജാനാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ 14. മരണേനപി തേ മയം അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമ. കിം പന മയം തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? ഏവം വുത്തേ, രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും…പേ॰… ദുതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തുണ്ഹീ അഹോസി. തതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ത്വം ഖോസി, താത രട്ഠപാല, അമ്ഹാകം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഭതോ. ന ത്വം, താത രട്ഠപാല, കസ്സചി ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി. മരണേനപി തേ മയം അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമ, കിം പന മയം തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. ഉട്ഠേഹി, താത രട്ഠപാല, ഭുഞ്ജ ച പിവ ച പരിചാരേഹി ച; ഭുഞ്ജന്തോ പിവന്തോ പരിചാരേന്തോ കാമേ പരിഭുഞ്ജന്തോ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ അഭിരമസ്സു. ന തം മയം അനുജാനാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. മരണേനപി തേ മയം അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സാമ . കിം പന മയം തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? തതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തുണ്ഹീ അഹോസി.

    296. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto – ‘‘na maṃ mātāpitaro anujānanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti tattheva anantarahitāya bhūmiyā nipajji – ‘‘idheva me maraṇaṃ bhavissati pabbajjā vā’’ti. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto ekampi bhattaṃ na bhuñji, dvepi bhattāni na bhuñji, tīṇipi bhattāni na bhuñji, cattāripi bhattāni na bhuñji, pañcapi bhattāni na bhuñji, chapi bhattāni na bhuñji, sattapi bhattāni na bhuñji. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, kassaci, dukkhassa jānāsi 15. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Uṭṭhehi, tāta raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca; bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mayaṃ anujānāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya 16. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? Evaṃ vutte, raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ…pe… dutiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Tatiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma, kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Uṭṭhehi, tāta raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca; bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mayaṃ anujānāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma . Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? Tatiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi.

    ൨൯൭. അഥ ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ സഹായകാ യേന രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ത്വം ഖോസി 17, സമ്മ രട്ഠപാല, മാതാപിതൂനം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഭതോ. ന ത്വം, സമ്മ രട്ഠപാല, കസ്സചി ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി. മരണേനപി തേ മാതാപിതരോ അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സന്തി. കിം പന തേ തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. ഉട്ഠേഹി, സമ്മ രട്ഠപാല, ഭുഞ്ജ ച പിവ ച പരിചാരേഹി ച; ഭുഞ്ജന്തോ പിവന്തോ പരിചാരേന്തോ കാമേ പരിഭുഞ്ജന്തോ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ അഭിരമസ്സു. ന തം മാതാപിതരോ അനുജാനിസ്സന്തി 18 അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. മരണേനപി തേ മാതാപിതരോ അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സന്തി. കിം പന തേ തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? ഏവം വുത്തേ, രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ… തതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ സഹായകാ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ത്വം ഖോസി, സമ്മ രട്ഠപാല, മാതാപിതൂനം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഭതോ, ന ത്വം, സമ്മ രട്ഠപാല, കസ്സചി ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി, മരണേനപി തേ മാതാപിതരോ അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സന്തി. കിം പന തേ തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ? ഉട്ഠേഹി, സമ്മ രട്ഠപാല, ഭുഞ്ജ ച പിവ ച പരിചാരേഹി ച, ഭുഞ്ജന്തോ പിവന്തോ പരിചാരേന്തോ കാമേ പരിഭുഞ്ജന്തോ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ അഭിരമസ്സു. ന തം മാതാപിതരോ അനുജാനിസ്സന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ, മരണേനപി തേ മാതാപിതരോ അകാമകാ വിനാ ഭവിസ്സന്തി. കിം പന തേ തം ജീവന്തം അനുജാനിസ്സന്തി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി? തതിയമ്പി ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തുണ്ഹീ അഹോസി.

    297. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena raṭṭhapālo kulaputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘tvaṃ khosi 19, samma raṭṭhapāla, mātāpitūnaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, samma raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Uṭṭhehi, samma raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca; bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mātāpitaro anujānissanti 20 agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? Evaṃ vutte, raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho… tatiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘tvaṃ khosi, samma raṭṭhapāla, mātāpitūnaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato, na tvaṃ, samma raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi, maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya? Uṭṭhehi, samma raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti? Tatiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi.

    ൨൯൮. അഥ ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ സഹായകാ യേന രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാപിതരോ ഏതദവോചും – ‘‘അമ്മതാതാ, ഏസോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തത്ഥേവ അനന്തരഹിതായ ഭൂമിയാ നിപന്നോ – ‘ഇധേവ മേ മരണം ഭവിസ്സതി പബ്ബജ്ജാ വാ’തി. സചേ തുമ്ഹേ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം നാനുജാനിസ്സഥ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ, തത്ഥേവ 21 മരണം ആഗമിസ്സതി. സചേ പന തുമ്ഹേ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം അനുജാനിസ്സഥ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ, പബ്ബജിതമ്പി നം ദക്ഖിസ്സഥ. സചേ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ നാഭിരമിസ്സതി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ, കാ തസ്സ 22 അഞ്ഞാ ഗതി ഭവിസ്സതി? ഇധേവ പച്ചാഗമിസ്സതി. അനുജാനാഥ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. ‘‘അനുജാനാമ, താതാ, രട്ഠപാലം കുലപുത്തം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. പബ്ബജിതേന ച പന 23 മാതാപിതരോ ഉദ്ദസ്സേതബ്ബാ’’തി. അഥ ഖോ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ സഹായകാ യേന രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ രട്ഠപാലം കുലപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘ഉട്ഠേഹി, സമ്മ രട്ഠപാല 24, അനുഞ്ഞാതോസി മാതാപിതൂഹി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. പബ്ബജിതേന ച പന തേ മാതാപിതരോ ഉദ്ദസ്സേതബ്ബാ’’തി.

    298. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro etadavocuṃ – ‘‘ammatātā, eso raṭṭhapālo kulaputto tattheva anantarahitāya bhūmiyā nipanno – ‘idheva me maraṇaṃ bhavissati pabbajjā vā’ti. Sace tumhe raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ nānujānissatha agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, tattheva 25 maraṇaṃ āgamissati. Sace pana tumhe raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ anujānissatha agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, pabbajitampi naṃ dakkhissatha. Sace raṭṭhapālo kulaputto nābhiramissati agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, kā tassa 26 aññā gati bhavissati? Idheva paccāgamissati. Anujānātha raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. ‘‘Anujānāma, tātā, raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Pabbajitena ca pana 27 mātāpitaro uddassetabbā’’ti. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena raṭṭhapālo kulaputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘uṭṭhehi, samma raṭṭhapāla 28, anuññātosi mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Pabbajitena ca pana te mātāpitaro uddassetabbā’’ti.

    ൨൯൯. അഥ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ ഉട്ഠഹിത്വാ ബലം ഗാഹേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അനുഞ്ഞാതോ അഹം, ഭന്തേ, മാതാപിതൂഹി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ. പബ്ബാജേതു മം ഭഗവാ’’തി. അലത്ഥ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, അലത്ഥ ഉപസമ്പദം. അഥ ഖോ ഭഗവാ അചിരൂപസമ്പന്നേ ആയസ്മന്തേ രട്ഠപാലേ അഡ്ഢമാസൂപസമ്പന്നേ ഥുല്ലകോട്ഠികേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഏകോ വൂപകട്ഠോ അപ്പമത്തോ ആതാപീ പഹിതത്തോ വിഹരന്തോ നചിരസ്സേവ – യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി തദനുത്തരം – ബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹാസി. ‘ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’തി അബ്ഭഞ്ഞാസി. അഞ്ഞതരോ ഖോ പനായസ്മാ രട്ഠപാലോ അരഹതം അഹോസി.

    299. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto uṭṭhahitvā balaṃ gāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho raṭṭhapālo kulaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘anuññāto ahaṃ, bhante, mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Pabbājetu maṃ bhagavā’’ti. Alattha kho raṭṭhapālo kulaputto bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. Atha kho bhagavā acirūpasampanne āyasmante raṭṭhapāle aḍḍhamāsūpasampanne thullakoṭṭhike yathābhirantaṃ viharitvā yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena sāvatthi tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā raṭṭhapālo arahataṃ ahosi.

    അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇച്ഛാമഹം, ഭന്തേ, മാതാപിതരോ ഉദ്ദസ്സേതും, സചേ മം ഭഗവാ അനുജാനാതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച 29 മനസാകാസി. യഥാ 30 ഭഗവാ അഞ്ഞാസി – ‘‘അഭബ്ബോ ഖോ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തിതു’’ന്തി, അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ഏതദവോച – ‘‘യസ്സദാനി ത്വം, രട്ഠപാല, കാലം മഞ്ഞസീ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ സേനാസനം സംസാമേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന ഥുല്ലകോട്ഠികം തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ഥുല്ലകോട്ഠികോ തദവസരി. തത്ര സുദം ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഥുല്ലകോട്ഠികേ വിഹരതി രഞ്ഞോ കോരബ്യസ്സ മിഗചീരേ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ ഥുല്ലകോട്ഠികം പിണ്ഡായ പാവിസി. ഥുല്ലകോട്ഠികേ സപദാനം പിണ്ഡായ ചരമാനോ യേന സകപിതു നിവേസനം തേനുപസങ്കമി. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ മജ്ഝിമായ ദ്വാരസാലായ ഉല്ലിഖാപേതി. അദ്ദസാ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ഏതദവോച – ‘‘ഇമേഹി മുണ്ഡകേഹി സമണകേഹി അമ്ഹാകം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ പബ്ബാജിതോ’’തി . അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ സകപിതു നിവേസനേ നേവ ദാനം അലത്ഥ ന പച്ചക്ഖാനം; അഞ്ഞദത്ഥു അക്കോസമേവ അലത്ഥ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ ഞാതിദാസീ ആഭിദോസികം കുമ്മാസം ഛഡ്ഡേതുകാമാ ഹോതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ തം ഞാതിദാസിം ഏതദവോച – ‘‘സചേതം, ഭഗിനി, ഛഡ്ഡനീയധമ്മം, ഇധ മേ പത്തേ ആകിരാ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ ഞാതിദാസീ തം ആഭിദോസികം കുമ്മാസം ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പത്തേ ആകിരന്തീ ഹത്ഥാനഞ്ച പാദാനഞ്ച സരസ്സ ച നിമിത്തം അഗ്ഗഹേസി.

    Atha kho āyasmā raṭṭhapālo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā raṭṭhapālo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, bhante, mātāpitaro uddassetuṃ, sace maṃ bhagavā anujānātī’’ti. Atha kho bhagavā āyasmato raṭṭhapālassa cetasā ceto paricca 31 manasākāsi. Yathā 32 bhagavā aññāsi – ‘‘abhabbo kho raṭṭhapālo kulaputto sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitu’’nti, atha kho bhagavā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca – ‘‘yassadāni tvaṃ, raṭṭhapāla, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya yena thullakoṭṭhikaṃ tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena thullakoṭṭhiko tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā raṭṭhapālo thullakoṭṭhike viharati rañño korabyassa migacīre. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya thullakoṭṭhikaṃ piṇḍāya pāvisi. Thullakoṭṭhike sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena sakapitu nivesanaṃ tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena āyasmato raṭṭhapālassa pitā majjhimāya dvārasālāya ullikhāpeti. Addasā kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna etadavoca – ‘‘imehi muṇḍakehi samaṇakehi amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo pabbājito’’ti . Atha kho āyasmā raṭṭhapālo sakapitu nivesane neva dānaṃ alattha na paccakkhānaṃ; aññadatthu akkosameva alattha. Tena kho pana samayena āyasmato raṭṭhapālassa ñātidāsī ābhidosikaṃ kummāsaṃ chaḍḍetukāmā hoti. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo taṃ ñātidāsiṃ etadavoca – ‘‘sacetaṃ, bhagini, chaḍḍanīyadhammaṃ, idha me patte ākirā’’ti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa ñātidāsī taṃ ābhidosikaṃ kummāsaṃ āyasmato raṭṭhapālassa patte ākirantī hatthānañca pādānañca sarassa ca nimittaṃ aggahesi.

    ൩൦൦. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ ഞാതിദാസീ യേനായസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ മാതാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ മാതരം ഏതദവോച – ‘‘യഗ്ഘേയ്യേ, ജാനേയ്യാസി – ‘അയ്യപുത്തോ രട്ഠപാലോ അനുപ്പത്തോ’’’തി. ‘‘സചേ, ജേ, സച്ചം ഭണസി, അദാസിം തം കരോമീ’’തി 33. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ മാതാ യേനായസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതരം ഏതദവോച – ‘‘യഗ്ഘേ, ഗഹപതി, ജാനേയ്യാസി – ‘രട്ഠപാലോ കിര കുലപുത്തോ അനുപ്പത്തോ’’’തി? തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ തം ആഭിദോസികം കുമ്മാസം അഞ്ഞതരം കുട്ടമൂലം 34 നിസ്സായ പരിഭുഞ്ജതി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ യേനായസ്മാ രട്ഠപാലോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ഏതദവോച – ‘‘അത്ഥി നാമ, താത രട്ഠപാല, ആഭിദോസികം കുമ്മാസം പരിഭുഞ്ജിസ്സസി? നനു, താത രട്ഠപാല, സകം ഗേഹം ഗന്തബ്ബ’’ന്തി? ‘‘കുതോ നോ, ഗഹപതി, അമ്ഹാകം ഗേഹം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതാനം? അനഗാരാ മയം, ഗഹപതി. അഗമമ്ഹ ഖോ തേ, ഗഹപതി, ഗേഹം, തത്ഥ നേവ ദാനം അലത്ഥമ്ഹ ന പച്ചക്ഖാനം; അഞ്ഞദത്ഥു അക്കോസമേവ അലത്ഥമ്ഹാ’’തി. ‘‘ഏഹി, താത രട്ഠപാല, ഘരം ഗമിസ്സാമാ’’തി. ‘‘അലം, ഗഹപതി, കതം മേ അജ്ജ ഭത്തകിച്ചം’’. ‘‘തേന ഹി, താത രട്ഠപാല, അധിവാസേഹി സ്വാതനായ ഭത്ത’’ന്തി. അധിവാസേസി ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ അധിവാസനം വിദിത്വാ യേന സകം നിവേസനം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മഹന്തം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണസ്സ പുഞ്ജം കാരാപേത്വാ കിലഞ്ജേഹി പടിച്ഛാദേത്വാ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പുരാണദുതിയികാ ആമന്തേസി – ‘‘ഏഥ തുമ്ഹേ, വധുയോ, യേന അലങ്കാരേന അലങ്കതാ പുബ്ബേ രട്ഠപാലസ്സ കുലപുത്തസ്സ പിയാ ഹോഥ മനാപാ തേന അലങ്കാരേന അലങ്കരോഥാ’’തി.

    300. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa ñātidāsī yenāyasmato raṭṭhapālassa mātā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmato raṭṭhapālassa mātaraṃ etadavoca – ‘‘yaggheyye, jāneyyāsi – ‘ayyaputto raṭṭhapālo anuppatto’’’ti. ‘‘Sace, je, saccaṃ bhaṇasi, adāsiṃ taṃ karomī’’ti 35. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa mātā yenāyasmato raṭṭhapālassa pitā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmato raṭṭhapālassa pitaraṃ etadavoca – ‘‘yagghe, gahapati, jāneyyāsi – ‘raṭṭhapālo kira kulaputto anuppatto’’’ti? Tena kho pana samayena āyasmā raṭṭhapālo taṃ ābhidosikaṃ kummāsaṃ aññataraṃ kuṭṭamūlaṃ 36 nissāya paribhuñjati. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā yenāyasmā raṭṭhapālo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca – ‘‘atthi nāma, tāta raṭṭhapāla, ābhidosikaṃ kummāsaṃ paribhuñjissasi? Nanu, tāta raṭṭhapāla, sakaṃ gehaṃ gantabba’’nti? ‘‘Kuto no, gahapati, amhākaṃ gehaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitānaṃ? Anagārā mayaṃ, gahapati. Agamamha kho te, gahapati, gehaṃ, tattha neva dānaṃ alatthamha na paccakkhānaṃ; aññadatthu akkosameva alatthamhā’’ti. ‘‘Ehi, tāta raṭṭhapāla, gharaṃ gamissāmā’’ti. ‘‘Alaṃ, gahapati, kataṃ me ajja bhattakiccaṃ’’. ‘‘Tena hi, tāta raṭṭhapāla, adhivāsehi svātanāya bhatta’’nti. Adhivāsesi kho āyasmā raṭṭhapālo tuṇhībhāvena. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā āyasmato raṭṭhapālassa adhivāsanaṃ viditvā yena sakaṃ nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mahantaṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ kārāpetvā kilañjehi paṭicchādetvā āyasmato raṭṭhapālassa purāṇadutiyikā āmantesi – ‘‘etha tumhe, vadhuyo, yena alaṅkārena alaṅkatā pubbe raṭṭhapālassa kulaputtassa piyā hotha manāpā tena alaṅkārena alaṅkarothā’’ti.

    ൩൦൧. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന സകേ നിവേസനേ പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ കാലം ആരോചേസി – ‘‘കാലോ, താത രട്ഠപാല, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന സകപിതു നിവേസനം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ തം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണസ്സ പുഞ്ജം വിവരാപേത്വാ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം തേ, താത രട്ഠപാല, മാതു മത്തികം ധനം, അഞ്ഞം പേത്തികം, അഞ്ഞം പിതാമഹം. സക്കാ, താത രട്ഠപാല, ഭോഗേ ച ഭുഞ്ജിതും പുഞ്ഞാനി ച കാതും. ഏഹി ത്വം, താത രട്ഠപാല 37 , ഹീനായാവത്തിത്വാ ഭോഗേ ച ഭുഞ്ജസ്സു പുഞ്ഞാനി ച കരോഹീ’’തി. ‘‘സചേ മേ ത്വം, ഗഹപതി, വചനം കരേയ്യാസി, ഇമം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണസ്സ പുഞ്ജം സകടേ ആരോപേത്വാ നിബ്ബാഹാപേത്വാ മജ്ഝേഗങ്ഗായ നദിയാ സോതേ ഓപിലാപേയ്യാസി. തം കിസ്സ ഹേതു? യേ ഉപ്പജ്ജിസ്സന്തി ഹി തേ, ഗഹപതി, തതോനിദാനം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പുരാണദുതിയികാ പച്ചേകം പാദേസു ഗഹേത്വാ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ഏതദവോചും – ‘‘കീദിസാ നാമ താ, അയ്യപുത്ത, അച്ഛരായോ യാസം ത്വം ഹേതു ബ്രഹ്മചരിയം ചരസീ’’തി? ‘‘ന ഖോ മയം, ഭഗിനീ, അച്ഛരാനം ഹേതു ബ്രഹ്മചരിയം ചരാമാ’’തി. ‘‘ഭഗിനിവാദേന നോ അയ്യപുത്തോ രട്ഠപാലോ സമുദാചരതീ’’തി താ തത്ഥേവ മുച്ഛിതാ പപതിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ പിതരം ഏതദവോച – ‘‘സചേ, ഗഹപതി, ഭോജനം ദാതബ്ബം, ദേഥ; മാ നോ വിഹേഠേഥാ’’തി. ‘‘ഭുഞ്ജ, താത രട്ഠപാല, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ രട്ഠപാലസ്സ പിതാ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേസി സമ്പവാരേസി.

    301. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā āyasmato raṭṭhapālassa kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, tāta raṭṭhapāla, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena sakapitu nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā taṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ vivarāpetvā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ te, tāta raṭṭhapāla, mātu mattikaṃ dhanaṃ, aññaṃ pettikaṃ, aññaṃ pitāmahaṃ. Sakkā, tāta raṭṭhapāla, bhoge ca bhuñjituṃ puññāni ca kātuṃ. Ehi tvaṃ, tāta raṭṭhapāla 38, hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjassu puññāni ca karohī’’ti. ‘‘Sace me tvaṃ, gahapati, vacanaṃ kareyyāsi, imaṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ sakaṭe āropetvā nibbāhāpetvā majjhegaṅgāya nadiyā sote opilāpeyyāsi. Taṃ kissa hetu? Ye uppajjissanti hi te, gahapati, tatonidānaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa purāṇadutiyikā paccekaṃ pādesu gahetvā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavocuṃ – ‘‘kīdisā nāma tā, ayyaputta, accharāyo yāsaṃ tvaṃ hetu brahmacariyaṃ carasī’’ti? ‘‘Na kho mayaṃ, bhaginī, accharānaṃ hetu brahmacariyaṃ carāmā’’ti. ‘‘Bhaginivādena no ayyaputto raṭṭhapālo samudācaratī’’ti tā tattheva mucchitā papatiṃsu. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo pitaraṃ etadavoca – ‘‘sace, gahapati, bhojanaṃ dātabbaṃ, detha; mā no viheṭhethā’’ti. ‘‘Bhuñja, tāta raṭṭhapāla, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.

    ൩൦൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഭുത്താവീ ഓനീതപത്തപാണീ ഠിതകോവ ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി –

    302. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo bhuttāvī onītapattapāṇī ṭhitakova imā gāthā abhāsi –

    ‘‘പസ്സ ചിത്തീകതം ബിമ്ബം, അരുകായം സമുസ്സിതം;

    ‘‘Passa cittīkataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;

    ആതുരം ബഹുസങ്കപ്പം, യസ്സ നത്ഥി ധുവം ഠിതി.

    Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.

    ‘‘പസ്സ ചിത്തീകതം രൂപം, മണിനാ കുണ്ഡലേന ച;

    ‘‘Passa cittīkataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;

    അട്ഠി തചേന ഓനദ്ധം, സഹ വത്ഥേഭി സോഭതി.

    Aṭṭhi tacena onaddhaṃ, saha vatthebhi sobhati.

    ‘‘അലത്തകകതാ പാദാ, മുഖം ചുണ്ണകമക്ഖിതം;

    ‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;

    അലം ബാലസ്സ മോഹായ, നോ ച പാരഗവേസിനോ.

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘അട്ഠാപദകതാ കേസാ, നേത്താ അഞ്ജനമക്ഖിതാ;

    ‘‘Aṭṭhāpadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;

    അലം ബാലസ്സ മോഹായ, നോ ച പാരഗവേസിനോ.

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘അഞ്ജനീവ നവാ 39 ചിത്താ, പൂതികായോ അലങ്കതോ;

    ‘‘Añjanīva navā 40 cittā, pūtikāyo alaṅkato;

    അലം ബാലസ്സ മോഹായ, നോ ച പാരഗവേസിനോ.

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘ഓദഹി മിഗവോ പാസം, നാസദാ വാകരം മിഗോ;

    ‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vākaraṃ migo;

    ഭുത്വാ നിവാപം ഗച്ഛാമ 41, കന്ദന്തേ മിഗബന്ധകേ’’തി.

    Bhutvā nivāpaṃ gacchāma 42, kandante migabandhake’’ti.

    അഥ ഖോ ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ ഠിതകോവ ഇമാ ഗാഥാ ഭാസിത്വാ യേന രഞ്ഞോ കോരബ്യസ്സ മിഗചീരം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ ദിവാവിഹാരം നിസീദി.

    Atha kho āyasmā raṭṭhapālo ṭhitakova imā gāthā bhāsitvā yena rañño korabyassa migacīraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.

    ൩൦൩. അഥ ഖോ രാജാ കോരബ്യോ മിഗവം ആമന്തേസി – ‘‘സോധേഹി, സമ്മ മിഗവ, മിഗചീരം ഉയ്യാനഭൂമിം; ഗച്ഛാമ സുഭൂമിം ദസ്സനായാ’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ മിഗവോ രഞ്ഞോ കോരബ്യസ്സ പടിസ്സുത്വാ മിഗചീരം സോധേന്തോ അദ്ദസ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ ദിവാവിഹാരം നിസിന്നം. ദിസ്വാന യേന രാജാ കോരബ്യോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രാജാനം കോരബ്യം ഏതദവോച – ‘‘സുദ്ധം ഖോ തേ, ദേവ, മിഗചീരം. അത്ഥി ചേത്ഥ രട്ഠപാലോ നാമ കുലപുത്തോ ഇമസ്മിംയേവ ഥുല്ലകോട്ഠികേ അഗ്ഗകുലസ്സ പുത്തോ യസ്സ ത്വം അഭിണ്ഹം കിത്തയമാനോ അഹോസി, സോ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ ദിവാവിഹാരം നിസിന്നോ’’തി. ‘‘തേന ഹി, സമ്മ മിഗവ, അലം ദാനജ്ജ ഉയ്യാനഭൂമിയാ. തമേവ ദാനി മയം ഭവന്തം രട്ഠപാലം പയിരുപാസിസ്സാമാ’’തി. അഥ ഖോ രാജാ കോരബ്യോ ‘‘യം തത്ഥ ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയത്തം തം സബ്ബം വിസ്സജ്ജേഥാ’’തി വത്വാ ഭദ്രാനി ഭദ്രാനി യാനാനി യോജാപേത്വാ ഭദ്രം യാനം അഭിരുഹിത്വാ ഭദ്രേഹി ഭദ്രേഹി യാനേഹി ഥുല്ലകോട്ഠികമ്ഹാ നിയ്യാസി മഹച്ചരാജാനുഭാവേന 43 ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ദസ്സനായ. യാവതികാ യാനസ്സ ഭൂമി യാനേന ഗന്ത്വാ യാനാ പച്ചോരോഹിത്വാ പത്തികോവ ഉസ്സടായ ഉസ്സടായ പരിസായ യേനായസ്മാ രട്ഠപാലോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മതാ രട്ഠപാലേന സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ രാജാ കോരബ്യോ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ഏതദവോച – ‘‘ഇധ ഭവം രട്ഠപാല ഹത്ഥത്ഥരേ 44 നിസീദതൂ’’തി. ‘‘അലം, മഹാരാജ, നിസീദ ത്വം; നിസിന്നോ അഹം സകേ ആസനേ’’തി. നിസീദി രാജാ കോരബ്യോ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ. നിസജ്ജ ഖോ രാജാ കോരബ്യോ ആയസ്മന്തം രട്ഠപാലം ഏതദവോച –

    303. Atha kho rājā korabyo migavaṃ āmantesi – ‘‘sodhehi, samma migava, migacīraṃ uyyānabhūmiṃ; gacchāma subhūmiṃ dassanāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho migavo rañño korabyassa paṭissutvā migacīraṃ sodhento addasa āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinnaṃ. Disvāna yena rājā korabyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ korabyaṃ etadavoca – ‘‘suddhaṃ kho te, deva, migacīraṃ. Atthi cettha raṭṭhapālo nāma kulaputto imasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto yassa tvaṃ abhiṇhaṃ kittayamāno ahosi, so aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinno’’ti. ‘‘Tena hi, samma migava, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā. Tameva dāni mayaṃ bhavantaṃ raṭṭhapālaṃ payirupāsissāmā’’ti. Atha kho rājā korabyo ‘‘yaṃ tattha khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyattaṃ taṃ sabbaṃ vissajjethā’’ti vatvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṃ yānaṃ abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi thullakoṭṭhikamhā niyyāsi mahaccarājānubhāvena 45 āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ussaṭāya ussaṭāya parisāya yenāyasmā raṭṭhapālo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā raṭṭhapālena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho rājā korabyo āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca – ‘‘idha bhavaṃ raṭṭhapāla hatthatthare 46 nisīdatū’’ti. ‘‘Alaṃ, mahārāja, nisīda tvaṃ; nisinno ahaṃ sake āsane’’ti. Nisīdi rājā korabyo paññatte āsane. Nisajja kho rājā korabyo āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca –

    ൩൦൪. ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭോ രട്ഠപാല, പാരിജുഞ്ഞാനി യേഹി പാരിജുഞ്ഞേഹി സമന്നാഗതാ ഇധേകച്ചേ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി. കതമാനി ചത്താരി? ജരാപാരിജുഞ്ഞം, ബ്യാധിപാരിജുഞ്ഞം, ഭോഗപാരിജുഞ്ഞം, ഞാതിപാരിജുഞ്ഞം. കതമഞ്ച, ഭോ രട്ഠപാല, ജരാപാരിജുഞ്ഞം? ഇധ, ഭോ രട്ഠപാല , ഏകച്ചോ ജിണ്ണോ ഹോതി വുഡ്ഢോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ. സോ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘അഹം ഖോമ്ഹി ഏതരഹി ജിണ്ണോ വുഡ്ഢോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ. ന ഖോ പന മയാ സുകരം അനധിഗതം വാ ഭോഗം അധിഗന്തും അധിഗതം വാ ഭോഗം ഫാതിം കാതും 47. യംനൂനാഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജേയ്യ’ന്തി. സോ തേന ജരാപാരിജുഞ്ഞേന സമന്നാഗതോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭോ രട്ഠപാല, ജരാപാരിജുഞ്ഞം. ഭവം ഖോ പന രട്ഠപാലോ ഏതരഹി ദഹരോ യുവാ സുസുകാളകേസോ ഭദ്രേന യോബ്ബനേന സമന്നാഗതോ പഠമേന വയസാ. തം ഭോതോ രട്ഠപാലസ്സ ജരാപാരിജുഞ്ഞം നത്ഥി. കിം ഭവം രട്ഠപാലോ ഞത്വാ വാ ദിസ്വാ വാ സുത്വാ വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ?

    304. ‘‘Cattārimāni, bho raṭṭhapāla, pārijuññāni yehi pārijuññehi samannāgatā idhekacce kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti. Katamāni cattāri? Jarāpārijuññaṃ, byādhipārijuññaṃ, bhogapārijuññaṃ, ñātipārijuññaṃ. Katamañca, bho raṭṭhapāla, jarāpārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla , ekacco jiṇṇo hoti vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto. So iti paṭisañcikkhati – ‘ahaṃ khomhi etarahi jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ 48. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So tena jarāpārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, jarāpārijuññaṃ. Bhavaṃ kho pana raṭṭhapālo etarahi daharo yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa jarāpārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?

    ‘‘കതമഞ്ച, ഭോ രട്ഠപാല, ബ്യാധിപാരിജുഞ്ഞം? ഇധ, ഭോ രട്ഠപാല, ഏകച്ചോ ആബാധികോ ഹോതി ദുക്ഖിതോ ബാള്ഹഗിലാനോ. സോ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘അഹം ഖോമ്ഹി ഏതരഹി ആബാധികോ ദുക്ഖിതോ ബാള്ഹഗിലാനോ. ന ഖോ പന മയാ സുകരം അനധിഗതം വാ ഭോഗം അധിഗന്തും അധിഗതം വാ ഭോഗം ഫാതിം കാതും . യംനൂനാഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജേയ്യ’ന്തി. സോ തേന ബ്യാധിപാരിജുഞ്ഞേന സമന്നാഗതോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭോ രട്ഠപാല, ബ്യാധിപാരിജുഞ്ഞം. ഭവം ഖോ പന രട്ഠപാലോ ഏതരഹി അപ്പാബാധോ അപ്പാതങ്കോ സമവേപാകിനിയാ ഗഹണിയാ സമന്നാഗതോ നാതിസീതായ നാച്ചുണ്ഹായ. തം ഭോതോ രട്ഠപാലസ്സ ബ്യാധിപാരിജുഞ്ഞം നത്ഥി. കിം ഭവം രട്ഠപാലോ ഞത്വാ വാ ദിസ്വാ വാ സുത്വാ വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ?

    ‘‘Katamañca, bho raṭṭhapāla, byādhipārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla, ekacco ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. So iti paṭisañcikkhati – ‘ahaṃ khomhi etarahi ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ . Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So tena byādhipārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, byādhipārijuññaṃ. Bhavaṃ kho pana raṭṭhapālo etarahi appābādho appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa byādhipārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?

    ‘‘കതമഞ്ച , ഭോ രട്ഠപാല, ഭോഗപാരിജുഞ്ഞം? ഇധ, ഭോ രട്ഠപാല, ഏകച്ചോ അഡ്ഢോ ഹോതി മഹദ്ധനോ മഹാഭോഗോ. തസ്സ തേ ഭോഗാ അനുപുബ്ബേന പരിക്ഖയം ഗച്ഛന്തി. സോ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘അഹം ഖോ പുബ്ബേ അഡ്ഢോ അഹോസിം മഹദ്ധനോ മഹാഭോഗോ. തസ്സ മേ തേ ഭോഗാ അനുപുബ്ബേന പരിക്ഖയം ഗതാ. ന ഖോ പന മയാ സുകരം അനധിഗതം വാ ഭോഗം അധിഗന്തും അധിഗതം വാ ഭോഗം ഫാതിം കാതും. യംനൂനാഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജേയ്യ’ന്തി. സോ തേന ഭോഗപാരിജുഞ്ഞേന സമന്നാഗതോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭോ രട്ഠപാല, ഭോഗപാരിജുഞ്ഞം. ഭവം ഖോ പന രട്ഠപാലോ ഇമസ്മിംയേവ ഥുല്ലകോട്ഠികേ അഗ്ഗകുലസ്സ പുത്തോ. തം ഭോതോ രട്ഠപാലസ്സ ഭോഗപാരിജുഞ്ഞം നത്ഥി. കിം ഭവം രട്ഠപാലോ ഞത്വാ വാ ദിസ്വാ വാ സുത്വാ വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ?

    ‘‘Katamañca , bho raṭṭhapāla, bhogapārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla, ekacco aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo. Tassa te bhogā anupubbena parikkhayaṃ gacchanti. So iti paṭisañcikkhati – ‘ahaṃ kho pubbe aḍḍho ahosiṃ mahaddhano mahābhogo. Tassa me te bhogā anupubbena parikkhayaṃ gatā. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So tena bhogapārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, bhogapārijuññaṃ. Bhavaṃ kho pana raṭṭhapālo imasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa bhogapārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?

    ‘‘കതമഞ്ച , ഭോ രട്ഠപാല, ഞാതിപാരിജുഞ്ഞം? ഇധ, ഭോ രട്ഠപാല, ഏകച്ചസ്സ ബഹൂ ഹോന്തി മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ. തസ്സ തേ ഞാതകാ അനുപുബ്ബേന പരിക്ഖയം ഗച്ഛന്തി. സോ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘മമം ഖോ പുബ്ബേ ബഹൂ അഹേസും മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ. തസ്സ മേ തേ അനുപുബ്ബേന പരിക്ഖയം ഗതാ. ന ഖോ പന മയാ സുകരം അനധിഗതം വാ ഭോഗം അധിഗന്തും അധിഗതം വാ ഭോഗം ഫാതിം കാതും. യംനൂനാഹം കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജേയ്യ’ന്തി. സോ തേന ഞാതിപാരിജുഞ്ഞേന സമന്നാഗതോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭോ രട്ഠപാല, ഞാതിപാരിജുഞ്ഞം. ഭോതോ ഖോ പന രട്ഠപാലസ്സ ഇമസ്മിംയേവ ഥുല്ലകോട്ഠികേ ബഹൂ മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ. തം ഭോതോ രട്ഠപാലസ്സ ഞാതിപാരിജുഞ്ഞം നത്ഥി. കിം ഭവം രട്ഠപാലോ ഞത്വാ വാ ദിസ്വാ വാ സുത്വാ വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ?

    ‘‘Katamañca , bho raṭṭhapāla, ñātipārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla, ekaccassa bahū honti mittāmaccā ñātisālohitā. Tassa te ñātakā anupubbena parikkhayaṃ gacchanti. So iti paṭisañcikkhati – ‘mamaṃ kho pubbe bahū ahesuṃ mittāmaccā ñātisālohitā. Tassa me te anupubbena parikkhayaṃ gatā. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So tena ñātipārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, ñātipārijuññaṃ. Bhoto kho pana raṭṭhapālassa imasmiṃyeva thullakoṭṭhike bahū mittāmaccā ñātisālohitā. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa ñātipārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?

    ‘‘ഇമാനി ഖോ, ഭോ രട്ഠപാല, ചത്താരി പാരിജുഞ്ഞാനി, യേഹി പാരിജുഞ്ഞേഹി സമന്നാഗതാ ഇധേകച്ചേ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി. താനി ഭോതോ രട്ഠപാലസ്സ നത്ഥി. കിം ഭവം രട്ഠപാലോ ഞത്വാ വാ ദിസ്വാ വാ സുത്വാ വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി?

    ‘‘Imāni kho, bho raṭṭhapāla, cattāri pārijuññāni, yehi pārijuññehi samannāgatā idhekacce kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti. Tāni bhoto raṭṭhapālassa natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti?

    ൩൦൫. ‘‘അത്ഥി ഖോ, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ചത്താരോ ധമ്മുദ്ദേസാ ഉദ്ദിട്ഠാ, യേ അഹം 49 ഞത്വാ ച ദിസ്വാ ച സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. കതമേ ചത്താരോ? ‘ഉപനിയ്യതി ലോകോ അദ്ധുവോ’തി ഖോ, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന പഠമോ ധമ്മുദ്ദേസോ ഉദ്ദിട്ഠോ, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. ‘അതാണോ ലോകോ അനഭിസ്സരോ’തി ഖോ, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ദുതിയോ ധമ്മുദ്ദേസോ ഉദ്ദിട്ഠോ, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. ‘അസ്സകോ ലോകോ, സബ്ബം പഹായ ഗമനീയ’ന്തി ഖോ, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന തതിയോ ധമ്മുദ്ദേസോ ഉദ്ദിട്ഠോ, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. ‘ഊനോ ലോകോ അതിത്തോ തണ്ഹാദാസോ’തി ഖോ, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ചതുത്ഥോ ധമ്മുദ്ദേസോ ഉദ്ദിട്ഠോ, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ. ഇമേ ഖോ, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ചത്താരോ ധമ്മുദ്ദേസാ ഉദ്ദിട്ഠാ, യേ അഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി.

    305. ‘‘Atthi kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā, ye ahaṃ 50 ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Katame cattāro? ‘Upaniyyati loko addhuvo’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamo dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. ‘Atāṇo loko anabhissaro’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena dutiyo dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. ‘Assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīya’nti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tatiyo dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. ‘Ūno loko atitto taṇhādāso’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena catuttho dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Ime kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā, ye ahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti.

    ൩൦൬. ‘‘‘ഉപനിയ്യതി ലോകോ അദ്ധുവോ’തി – ഭവം രട്ഠപാലോ ആഹ. ഇമസ്സ , ഭോ രട്ഠപാല, ഭാസിതസ്സ കഥം അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി? ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ത്വം വീസതിവസ്സുദ്ദേസികോപി പണ്ണവീസതിവസ്സുദ്ദേസികോപി ഹത്ഥിസ്മിമ്പി കതാവീ അസ്സസ്മിമ്പി കതാവീ രഥസ്മിമ്പി കതാവീ ധനുസ്മിമ്പി കതാവീ ഥരുസ്മിമ്പി കതാവീ ഊരുബലീ ബാഹുബലീ അലമത്തോ സങ്ഗാമാവചരോ’’തി? ‘‘അഹോസിം അഹം, ഭോ രട്ഠപാല, വീസതിവസ്സുദ്ദേസികോപി പണ്ണവീസതിവസ്സുദ്ദേസികോപി ഹത്ഥിസ്മിമ്പി കതാവീ അസ്സസ്മിമ്പി കതാവീ രഥസ്മിമ്പി കതാവീ ധനുസ്മിമ്പി കതാവീ ഥരുസ്മിമ്പി കതാവീ ഊരുബലീ ബാഹുബലീ അലമത്തോ സങ്ഗാമാവചരോ. അപ്പേകദാഹം, ഭോ രട്ഠപാല, ഇദ്ധിമാവ മഞ്ഞേ ന 51 അത്തനോ ബലേന സമസമം സമനുപസ്സാമീ’’തി. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ഏവമേവ ത്വം ഏതരഹി ഊരുബലീ ബാഹുബലീ അലമത്തോ സങ്ഗാമാവചരോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ രട്ഠപാല. ഏതരഹി ജിണ്ണോ വുഡ്ഢോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ ആസീതികോ മേ വയോ വത്തതി. അപ്പേകദാഹം, ഭോ രട്ഠപാല, ‘ഇധ പാദം കരിസ്സാമീ’തി അഞ്ഞേനേവ പാദം കരോമീ’’തി. ‘‘ഇദം ഖോ തം, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സന്ധായ ഭാസിതം – ‘ഉപനിയ്യതി ലോകോ അദ്ധുവോ’തി, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി. ‘‘അച്ഛരിയം, ഭോ രട്ഠപാല, അബ്ഭുതം, ഭോ രട്ഠപാല! യാവ സുഭാസിതം ചിദം തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന – ‘ഉപനിയ്യതി ലോകോ അദ്ധുവോ’തി. ഉപനിയ്യതി ഹി , ഭോ രട്ഠപാല, ലോകോ അദ്ധുവോ.

    306. ‘‘‘Upaniyyati loko addhuvo’ti – bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa , bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo’’ti? ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, tvaṃ vīsativassuddesikopi paṇṇavīsativassuddesikopi hatthismimpi katāvī assasmimpi katāvī rathasmimpi katāvī dhanusmimpi katāvī tharusmimpi katāvī ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro’’ti? ‘‘Ahosiṃ ahaṃ, bho raṭṭhapāla, vīsativassuddesikopi paṇṇavīsativassuddesikopi hatthismimpi katāvī assasmimpi katāvī rathasmimpi katāvī dhanusmimpi katāvī tharusmimpi katāvī ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro. Appekadāhaṃ, bho raṭṭhapāla, iddhimāva maññe na 52 attano balena samasamaṃ samanupassāmī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, evameva tvaṃ etarahi ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho raṭṭhapāla. Etarahi jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto āsītiko me vayo vattati. Appekadāhaṃ, bho raṭṭhapāla, ‘idha pādaṃ karissāmī’ti aññeneva pādaṃ karomī’’ti. ‘‘Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ – ‘upaniyyati loko addhuvo’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘upaniyyati loko addhuvo’ti. Upaniyyati hi , bho raṭṭhapāla, loko addhuvo.

    ‘‘സംവിജ്ജന്തേ ഖോ, ഭോ രട്ഠപാല, ഇമസ്മിം രാജകുലേ ഹത്ഥികായാപി അസ്സകായാപി രഥകായാപി പത്തികായാപി, അമ്ഹാകം ആപദാസു പരിയോധായ വത്തിസ്സന്തി. ‘അതാണോ ലോകോ അനഭിസ്സരോ’തി – ഭവം രട്ഠപാലോ ആഹ. ഇമസ്സ പന, ഭോ രട്ഠപാല, ഭാസിതസ്സ കഥം അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി? ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, അത്ഥി തേ കോചി അനുസായികോ ആബാധോ’’തി? ‘‘അത്ഥി മേ, ഭോ രട്ഠപാല, അനുസായികോ ആബാധോ. അപ്പേകദാ മം, ഭോ രട്ഠപാല, മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ പരിവാരേത്വാ ഠിതാ ഹോന്തി – ‘ഇദാനി രാജാ കോരബ്യോ കാലം കരിസ്സതി, ഇദാനി രാജാ കോരബ്യോ കാലം കരിസ്സതീ’’’തി. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ലഭസി ത്വം തേ മിത്താമച്ചേ ഞാതിസാലോഹിതേ – ‘ആയന്തു മേ ഭോന്തോ മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ, സബ്ബേവ സന്താ ഇമം വേദനം സംവിഭജഥ, യഥാഹം ലഹുകതരികം വേദനം വേദിയേയ്യ’ന്തി – ഉദാഹു ത്വംയേവ തം വേദനം വേദിയസീ’’തി? ‘‘നാഹം, ഭോ രട്ഠപാല, ലഭാമി തേ മിത്താമച്ചേ ഞാതിസാലോഹിതേ – ‘ആയന്തു മേ ഭോന്തോ മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ, സബ്ബേവ സന്താ ഇമം വേദനം സംവിഭജഥ, യഥാഹം ലഹുകതരികം വേദനം വേദിയേയ്യ’ന്തി. അഥ ഖോ അഹമേവ തം വേദനം വേദിയാമീ’’തി. ‘‘ഇദം ഖോ തം, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സന്ധായ ഭാസിതം – ‘അതാണോ ലോകോ അനഭിസ്സരോ’തി, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി. ‘‘അച്ഛരിയം, ഭോ രട്ഠപാല, അബ്ഭുതം, ഭോ രട്ഠപാല! യാവ സുഭാസിതം ചിദം തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന – ‘അതാണോ ലോകോ അനഭിസ്സരോ’തി. അതാണോ ഹി, ഭോ രട്ഠപാല, ലോകോ അനഭിസ്സരോ.

    ‘‘Saṃvijjante kho, bho raṭṭhapāla, imasmiṃ rājakule hatthikāyāpi assakāyāpi rathakāyāpi pattikāyāpi, amhākaṃ āpadāsu pariyodhāya vattissanti. ‘Atāṇo loko anabhissaro’ti – bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa pana, bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo’’ti? ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci anusāyiko ābādho’’ti? ‘‘Atthi me, bho raṭṭhapāla, anusāyiko ābādho. Appekadā maṃ, bho raṭṭhapāla, mittāmaccā ñātisālohitā parivāretvā ṭhitā honti – ‘idāni rājā korabyo kālaṃ karissati, idāni rājā korabyo kālaṃ karissatī’’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, labhasi tvaṃ te mittāmacce ñātisālohite – ‘āyantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, sabbeva santā imaṃ vedanaṃ saṃvibhajatha, yathāhaṃ lahukatarikaṃ vedanaṃ vediyeyya’nti – udāhu tvaṃyeva taṃ vedanaṃ vediyasī’’ti? ‘‘Nāhaṃ, bho raṭṭhapāla, labhāmi te mittāmacce ñātisālohite – ‘āyantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, sabbeva santā imaṃ vedanaṃ saṃvibhajatha, yathāhaṃ lahukatarikaṃ vedanaṃ vediyeyya’nti. Atha kho ahameva taṃ vedanaṃ vediyāmī’’ti. ‘‘Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ – ‘atāṇo loko anabhissaro’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘atāṇo loko anabhissaro’ti. Atāṇo hi, bho raṭṭhapāla, loko anabhissaro.

    ‘‘സംവിജ്ജതി ഖോ, ഭോ രട്ഠപാല, ഇമസ്മിം രാജകുലേ പഹൂതം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണം ഭൂമിഗതഞ്ച വേഹാസഗതഞ്ച. ‘അസ്സകോ ലോകോ, സബ്ബം പഹായ ഗമനീയ’ന്തി – ഭവം രട്ഠപാലോ ആഹ. ഇമസ്സ പന, ഭോ രട്ഠപാല, ഭാസിതസ്സ കഥം അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി? ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, യഥാ ത്വം ഏതരഹി പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതോ സമങ്ഗീഭൂതോ പരിചാരേസി, ലച്ഛസി ത്വം പരത്ഥാപി – ‘ഏവമേവാഹം ഇമേഹേവ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതോ സമങ്ഗീഭൂതോ പരിചാരേമീ’തി, ഉദാഹു അഞ്ഞേ ഇമം ഭോഗം പടിപജ്ജിസ്സന്തി, ത്വം പന യഥാകമ്മം ഗമിസ്സസീ’’തി? ‘‘യഥാഹം, ഭോ രട്ഠപാല, ഏതരഹി പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതോ സമങ്ഗീഭൂതോ പരിചാരേമി, നാഹം ലച്ഛാമി പരത്ഥാപി – ‘ഏവമേവ ഇമേഹേവ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതോ സമങ്ഗീഭൂതോ പരിചാരേമീ’തി. അഥ ഖോ അഞ്ഞേ ഇമം ഭോഗം പടിപജ്ജിസ്സന്തി; അഹം പന യഥാകമ്മം ഗമിസ്സാമീ’’തി. ‘‘ഇദം ഖോ തം, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സന്ധായ ഭാസിതം – ‘അസ്സകോ ലോകോ, സബ്ബം പഹായ ഗമനീയ’ന്തി, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ ച സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി. ‘‘അച്ഛരിയം, ഭോ രട്ഠപാല, അബ്ഭുതം, ഭോ രട്ഠപാല! യാവ സുഭാസിതം ചിദം തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന – ‘അസ്സകോ ലോകോ , സബ്ബം പഹായ ഗമനീയ’ന്തി . അസ്സകോ ഹി, ഭോ രട്ഠപാല, ലോകോ സബ്ബം പഹായ ഗമനീയം.

    ‘‘Saṃvijjati kho, bho raṭṭhapāla, imasmiṃ rājakule pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ bhūmigatañca vehāsagatañca. ‘Assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīya’nti – bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa pana, bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo’’ti? ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yathā tvaṃ etarahi pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāresi, lacchasi tvaṃ paratthāpi – ‘evamevāhaṃ imeheva pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāremī’ti, udāhu aññe imaṃ bhogaṃ paṭipajjissanti, tvaṃ pana yathākammaṃ gamissasī’’ti? ‘‘Yathāhaṃ, bho raṭṭhapāla, etarahi pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāremi, nāhaṃ lacchāmi paratthāpi – ‘evameva imeheva pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāremī’ti. Atha kho aññe imaṃ bhogaṃ paṭipajjissanti; ahaṃ pana yathākammaṃ gamissāmī’’ti. ‘‘Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ – ‘assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīya’nti, yamahaṃ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘assako loko , sabbaṃ pahāya gamanīya’nti . Assako hi, bho raṭṭhapāla, loko sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ.

    ‘‘‘ഊനോ ലോകോ അതിത്തോ തണ്ഹാദാസോ’തി – ഭവം രട്ഠപാലോ ആഹ. ഇമസ്സ, ഭോ രട്ഠപാല, ഭാസിതസ്സ കഥം അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി? ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ഫീതം കുരും അജ്ഝാവസസീ’’തി? ‘‘ഏവം, ഭോ രട്ഠപാല, ഫീതം കുരും അജ്ഝാവസാമീ’’തി. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ഇധ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ പുരത്ഥിമായ ദിസായ സദ്ധായികോ പച്ചയികോ. സോ തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേയ്യ – ‘യഗ്ഘേ, മഹാരാജ, ജാനേയ്യാസി, അഹം ആഗച്ഛാമി പുരത്ഥിമായ ദിസായ? തത്ഥദ്ദസം മഹന്തം ജനപദം ഇദ്ധഞ്ചേവ ഫീതഞ്ച ബഹുജനം ആകിണ്ണമനുസ്സം. ബഹൂ തത്ഥ ഹത്ഥികായാ അസ്സകായാ രഥകായാ പത്തികായാ; ബഹു തത്ഥ ധനധഞ്ഞം 53; ബഹു തത്ഥ ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണം അകതഞ്ചേവ കതഞ്ച; ബഹു തത്ഥ ഇത്ഥിപരിഗ്ഗഹോ. സക്കാ ച താവതകേനേവ ബലമത്തേന 54 അഭിവിജിനിതും. അഭിവിജിന, മഹാരാജാ’തി, കിന്തി നം കരേയ്യാസീ’’തി? ‘‘തമ്പി മയം, ഭോ രട്ഠപാല, അഭിവിജിയ അജ്ഝാവസേയ്യാമാ’’തി. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ഇധ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ പച്ഛിമായ ദിസായ… ഉത്തരായ ദിസായ… ദക്ഖിണായ ദിസായ… പരസമുദ്ദതോ സദ്ധായികോ പച്ചയികോ. സോ തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേയ്യ – ‘യഗ്ഘേ, മഹാരാജ, ജാനേയ്യാസി, അഹം ആഗച്ഛാമി പരസമുദ്ദതോ? തത്ഥദ്ദസം മഹന്തം ജനപദം ഇദ്ധഞ്ചേവ ഫീതഞ്ച ബഹുജനം ആകിണ്ണമനുസ്സം. ബഹൂ തത്ഥ ഹത്ഥികായാ അസ്സകായാ രഥകായാ പത്തികായാ; ബഹു തത്ഥ ധനധഞ്ഞം; ബഹു തത്ഥ ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണം അകതഞ്ചേവ കതഞ്ച; ബഹു തത്ഥ ഇത്ഥിപരിഗ്ഗഹോ. സക്കാ ച താവതകേനേവ ബലമത്തേന അഭിവിജിനിതും. അഭിവിജിന, മഹാരാജാ’തി, കിന്തി നം കരേയ്യാസീ’’തി? ‘‘തമ്പി മയം, ഭോ രട്ഠപാല, അഭിവിജിയ അജ്ഝാവസേയ്യാമാ’’തി. ‘‘ഇദം ഖോ തം, മഹാരാജ, തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സന്ധായ ഭാസിതം – ‘ഊനോ ലോകോ അതിത്തോ തണ്ഹാദാസോ’തി, യമഹം ഞത്വാ ച ദിസ്വാ സുത്വാ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതോ’’തി. ‘‘അച്ഛരിയം, ഭോ രട്ഠപാല, അബ്ഭുതം, ഭോ രട്ഠപാല! യാവ സുഭാസിതം ചിദം തേന ഭഗവതാ ജാനതാ പസ്സതാ അരഹതാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന – ‘ഊനോ ലോകോ അതിത്തോ തണ്ഹാദാസോ’തി. ഊനോ ഹി, ഭോ രട്ഠപാല, ലോകോ അതിത്തോ തണ്ഹാദാസോ’’തി.

    ‘‘‘Ūno loko atitto taṇhādāso’ti – bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa, bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo’’ti? ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, phītaṃ kuruṃ ajjhāvasasī’’ti? ‘‘Evaṃ, bho raṭṭhapāla, phītaṃ kuruṃ ajjhāvasāmī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi puratthimāya disāya? Tatthaddasaṃ mahantaṃ janapadaṃ iddhañceva phītañca bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ. Bahū tattha hatthikāyā assakāyā rathakāyā pattikāyā; bahu tattha dhanadhaññaṃ 55; bahu tattha hiraññasuvaṇṇaṃ akatañceva katañca; bahu tattha itthipariggaho. Sakkā ca tāvatakeneva balamattena 56 abhivijinituṃ. Abhivijina, mahārājā’ti, kinti naṃ kareyyāsī’’ti? ‘‘Tampi mayaṃ, bho raṭṭhapāla, abhivijiya ajjhāvaseyyāmā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha puriso āgaccheyya pacchimāya disāya… uttarāya disāya… dakkhiṇāya disāya… parasamuddato saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi parasamuddato? Tatthaddasaṃ mahantaṃ janapadaṃ iddhañceva phītañca bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ. Bahū tattha hatthikāyā assakāyā rathakāyā pattikāyā; bahu tattha dhanadhaññaṃ; bahu tattha hiraññasuvaṇṇaṃ akatañceva katañca; bahu tattha itthipariggaho. Sakkā ca tāvatakeneva balamattena abhivijinituṃ. Abhivijina, mahārājā’ti, kinti naṃ kareyyāsī’’ti? ‘‘Tampi mayaṃ, bho raṭṭhapāla, abhivijiya ajjhāvaseyyāmā’’ti. ‘‘Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ – ‘ūno loko atitto taṇhādāso’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena – ‘ūno loko atitto taṇhādāso’ti. Ūno hi, bho raṭṭhapāla, loko atitto taṇhādāso’’ti.

    ഇദമവോച ആയസ്മാ രട്ഠപാലോ. ഇദം വത്വാ അഥാപരം ഏതദവോച –

    Idamavoca āyasmā raṭṭhapālo. Idaṃ vatvā athāparaṃ etadavoca –

    ൩൦൭. ‘‘പസ്സാമി ലോകേ സധനേ മനുസ്സേ,

    307. ‘‘Passāmi loke sadhane manusse,

    ലദ്ധാന വിത്തം ന ദദന്തി മോഹാ;

    Laddhāna vittaṃ na dadanti mohā;

    ലുദ്ധാ ധനം 57 സന്നിചയം കരോന്തി,

    Luddhā dhanaṃ 58 sannicayaṃ karonti,

    ഭിയ്യോവ കാമേ അഭിപത്ഥയന്തി.

    Bhiyyova kāme abhipatthayanti.

    ‘‘രാജാ പസയ്ഹാ പഥവിം വിജിത്വാ,

    ‘‘Rājā pasayhā pathaviṃ vijitvā,

    സസാഗരന്തം മഹിമാവസന്തോ 59;

    Sasāgarantaṃ mahimāvasanto 60;

    ഓരം സമുദ്ദസ്സ അതിത്തരൂപോ,

    Oraṃ samuddassa atittarūpo,

    പാരം സമുദ്ദസ്സപി പത്ഥയേഥ.

    Pāraṃ samuddassapi patthayetha.

    ‘‘രാജാ ച അഞ്ഞേ ച ബഹൂ മനുസ്സാ,

    ‘‘Rājā ca aññe ca bahū manussā,

    അവീതതണ്ഹാ 61 മരണം ഉപേന്തി;

    Avītataṇhā 62 maraṇaṃ upenti;

    ഊനാവ ഹുത്വാന ജഹന്തി ദേഹം,

    Ūnāva hutvāna jahanti dehaṃ,

    കാമേഹി ലോകമ്ഹി ന ഹത്ഥി തിത്തി.

    Kāmehi lokamhi na hatthi titti.

    ‘‘കന്ദന്തി നം ഞാതീ പകിരിയ കേസേ,

    ‘‘Kandanti naṃ ñātī pakiriya kese,

    അഹോവതാ നോ അമരാതി ചാഹു;

    Ahovatā no amarāti cāhu;

    വത്ഥേന നം പാരുതം നീഹരിത്വാ,

    Vatthena naṃ pārutaṃ nīharitvā,

    ചിതം സമാദായ 63 തതോഡഹന്തി.

    Citaṃ samādāya 64 tatoḍahanti.

    ‘‘സോ ഡയ്ഹതി സൂലേഹി തുജ്ജമാനോ,

    ‘‘So ḍayhati sūlehi tujjamāno,

    ഏകേന വത്ഥേന പഹായ ഭോഗേ;

    Ekena vatthena pahāya bhoge;

    ന മീയമാനസ്സ ഭവന്തി താണാ,

    Na mīyamānassa bhavanti tāṇā,

    ഞാതീധ മിത്താ അഥ വാ സഹായാ.

    Ñātīdha mittā atha vā sahāyā.

    ‘‘ദായാദകാ തസ്സ ധനം ഹരന്തി,

    ‘‘Dāyādakā tassa dhanaṃ haranti,

    സത്തോ പന ഗച്ഛതി യേന കമ്മം;

    Satto pana gacchati yena kammaṃ;

    ന മീയമാനം ധനമന്വേതി കിഞ്ചി,

    Na mīyamānaṃ dhanamanveti kiñci,

    പുത്താ ച ദാരാ ച ധനഞ്ച രട്ഠം.

    Puttā ca dārā ca dhanañca raṭṭhaṃ.

    ‘‘ന ദീഘമായും ലഭതേ ധനേന, ന ചാപി വിത്തേന ജരം വിഹന്തി;

    ‘‘Na dīghamāyuṃ labhate dhanena, na cāpi vittena jaraṃ vihanti;

    അപ്പം ഹിദം ജീവിതമാഹു ധീരാ, അസസ്സതം വിപ്പരിണാമധമ്മം.

    Appaṃ hidaṃ jīvitamāhu dhīrā, asassataṃ vippariṇāmadhammaṃ.

    ‘‘അഡ്ഢാ ദലിദ്ദാ ച ഫുസന്തി ഫസ്സം,

    ‘‘Aḍḍhā daliddā ca phusanti phassaṃ,

    ബാലോ ച ധീരോ ച തഥേവ ഫുട്ഠോ;

    Bālo ca dhīro ca tatheva phuṭṭho;

    ബാലോ ച ബാല്യാ വധിതോവ സേതി,

    Bālo ca bālyā vadhitova seti,

    ധീരോ ച 65 ന വേധതി ഫസ്സഫുട്ഠോ.

    Dhīro ca 66 na vedhati phassaphuṭṭho.

    ‘‘തസ്മാ ഹി പഞ്ഞാവ ധനേന സേയ്യോ,

    ‘‘Tasmā hi paññāva dhanena seyyo,

    യായ വോസാനമിധാധിഗച്ഛതി;

    Yāya vosānamidhādhigacchati;

    അബ്യോസിതത്താ 67 ഹി ഭവാഭവേസു,

    Abyositattā 68 hi bhavābhavesu,

    പാപാനി കമ്മാനി കരോന്തി മോഹാ.

    Pāpāni kammāni karonti mohā.

    ‘‘ഉപേതി ഗബ്ഭഞ്ച പരഞ്ച ലോകം,

    ‘‘Upeti gabbhañca parañca lokaṃ,

    സംസാരമാപജ്ജ പരമ്പരായ;

    Saṃsāramāpajja paramparāya;

    തസ്സപ്പപഞ്ഞോ അഭിസദ്ദഹന്തോ,

    Tassappapañño abhisaddahanto,

    ഉപേതി ഗബ്ഭഞ്ച പരഞ്ച ലോകം.

    Upeti gabbhañca parañca lokaṃ.

    ‘‘ചോരോ യഥാ സന്ധിമുഖേ ഗഹിതോ,

    ‘‘Coro yathā sandhimukhe gahito,

    സകമ്മുനാ ഹഞ്ഞതി പാപധമ്മോ;

    Sakammunā haññati pāpadhammo;

    ഏവം പജാ പേച്ച പരമ്ഹി ലോകേ,

    Evaṃ pajā pecca paramhi loke,

    സകമ്മുനാ ഹഞ്ഞതി പാപധമ്മോ.

    Sakammunā haññati pāpadhammo.

    ‘‘കാമാഹി ചിത്രാ മധുരാ മനോരമാ,

    ‘‘Kāmāhi citrā madhurā manoramā,

    വിരൂപരൂപേന മഥേന്തി ചിത്തം;

    Virūparūpena mathenti cittaṃ;

    ആദീനവം കാമഗുണേസു ദിസ്വാ,

    Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā,

    തസ്മാ അഹം പബ്ബജിതോമ്ഹി രാജ.

    Tasmā ahaṃ pabbajitomhi rāja.

    ‘‘ദുമപ്ഫലാനേവ പതന്തി മാണവാ,

    ‘‘Dumapphalāneva patanti māṇavā,

    ദഹരാ ച വുഡ്ഢാ ച സരീരഭേദാ;

    Daharā ca vuḍḍhā ca sarīrabhedā;

    ഏതമ്പി ദിസ്വാ 69 പബ്ബജിതോമ്ഹി രാജ,

    Etampi disvā 70 pabbajitomhi rāja,

    അപണ്ണകം സാമഞ്ഞമേവ സേയ്യോ’’തി.

    Apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo’’ti.

    രട്ഠപാലസുത്തം നിട്ഠിതം ദുതിയം.

    Raṭṭhapālasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.







    Footnotes:
    1. ഥൂലകോട്ഠികം (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    2. ഥൂലകോട്ഠിതകാ (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    3. thūlakoṭṭhikaṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    4. thūlakoṭṭhitakā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    5. അഗ്ഗകുലികസ്സ (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    6. യഥാ യഥാ ഖോ ഭഗവാ ധമ്മം ദേസേതി (സീ॰)
    7. ഏത്ഥ ‘‘ലഭേയ്യാഹം…പേ॰… ഉപസമ്പദം’’തി വാക്യദ്വയം സബ്ബേസുപി മൂലപോത്ഥകേസു ദിസ്സതി, പാരാജികപാളിയം പന സുദിന്നഭാണവാരേ ഏതം നത്ഥി. ‘‘പബ്ബാജേതു മം ഭഗവാ’’തി ഇദം പന വാക്യം മരമ്മപോത്ഥകേ യേവ ദിസ്സതി, പാരാജികപാളിയഞ്ച തദേവ അത്ഥി
    8. aggakulikassa (sī. syā. kaṃ. pī.)
    9. yathā yathā kho bhagavā dhammaṃ deseti (sī.)
    10. ettha ‘‘labheyyāhaṃ…pe… upasampadaṃ’’ti vākyadvayaṃ sabbesupi mūlapotthakesu dissati, pārājikapāḷiyaṃ pana sudinnabhāṇavāre etaṃ natthi. ‘‘pabbājetu maṃ bhagavā’’ti idaṃ pana vākyaṃ marammapotthake yeva dissati, pārājikapāḷiyañca tadeva atthi
    11. സുഖപരിഹതോ (സ്യാ॰ കം॰ ക॰) (ഏഹി ത്വം താത രട്ഠപാല ഭുഞ്ജ ച പിവ ച പരിചാരേ ഹി ച, ഭുഞ്ജന്തോ പിവന്തോ പരിചാരേന്തോ കാമേ പരിഭുഞ്ജന്തോ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ അഭിരമസ്സു, ന തം മയം അനുജാനാമ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായ,) സബ്ബത്ഥ ദിസ്സതി, സുദിന്നകണ്ഡേ പന നത്ഥി, അട്ഠകഥാസുപി ന ദസ്സിതം
    12. sukhaparihato (syā. kaṃ. ka.) (ehi tvaṃ tāta raṭṭhapāla bhuñja ca piva ca paricāre hi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu, na taṃ mayaṃ anujānāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya,) sabbattha dissati, sudinnakaṇḍe pana natthi, aṭṭhakathāsupi na dassitaṃ
    13. ‘‘മരണേനപി തേ…പേ॰… പബ്ബജ്ജായാ’’തി വാക്യദ്വയം സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰ പോത്ഥകേസു ദുതിയട്ഠാനേ യേവ ദിസ്സതി, പാരാജികപാളിയം പന പഠമട്ഠാനേ യേവ ദിസ്സതി. തസ്മാ ഇധ ദുതിയട്ഠാനേ പുനാഗതം അധികം വിയ ദിസ്സതി
    14. ‘‘മരണേനപി തേ…പേ॰… പബ്ബജായാ’’തി വാക്യദ്വയം സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰ പോത്ഥകേസു ദുതിയട്ഠാനേ യേവ ദിസ്സതി, പാരാജികപാളിയം പന പഠമട്ഠാനേ യേവ ദിസ്സതി. തസ്മാ ഇധ ദുതിയട്ഠാനേ പുനാഗതം അധികം വിയ ദിസ്സതി
    15. ‘‘maraṇenapi te…pe… pabbajjāyā’’ti vākyadvayaṃ sī. syā. kaṃ. pī. potthakesu dutiyaṭṭhāne yeva dissati, pārājikapāḷiyaṃ pana paṭhamaṭṭhāne yeva dissati. tasmā idha dutiyaṭṭhāne punāgataṃ adhikaṃ viya dissati
    16. ‘‘maraṇenapi te…pe… pabbajāyā’’ti vākyadvayaṃ sī. syā. kaṃ. pī. potthakesu dutiyaṭṭhāne yeva dissati, pārājikapāḷiyaṃ pana paṭhamaṭṭhāne yeva dissati. tasmā idha dutiyaṭṭhāne punāgataṃ adhikaṃ viya dissati
    17. ത്വം ഖോ (സീ॰ പീ॰)
    18. അനുജാനന്തി (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    19. tvaṃ kho (sī. pī.)
    20. anujānanti (sī. syā. kaṃ. pī.)
    21. തത്ഥേവസ്സ (സീ॰)
    22. കാ ചസ്സ (സീ॰)
    23. പന തേ (സ്യാ॰ കം॰ ക॰)
    24. ‘‘ത്വം ഖോസി സമ്മ രട്ഠപാല മാതാപിതൂനം ഏകപുത്തകോ പിയോ മനാപോ സുഖേധിതോ സുഖപരിഹതോ, ന ത്വം സമ്മ രട്ഠപാല കസ്സചി ദുക്ഖസ്സ ജാനാസി, ഉട്ഠേഹി സമ്മ രട്ഠപാല ഭുഞ്ജ ച പിവ ച പരിചാരേഹി ച, ഭുഞ്ജന്തോ പിവന്തോ പരിചാരേന്തോ കാമേ പരിഭുഞ്ജന്തോ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ അഭിരമസ്സു, (സീ॰ പീ॰ ക॰)
    25. tatthevassa (sī.)
    26. kā cassa (sī.)
    27. pana te (syā. kaṃ. ka.)
    28. ‘‘tvaṃ khosi samma raṭṭhapāla mātāpitūnaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparihato, na tvaṃ samma raṭṭhapāla kassaci dukkhassa jānāsi, uṭṭhehi samma raṭṭhapāla bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu, (sī. pī. ka.)
    29. ചേതോപരിവിതക്കം (സീ॰ പീ॰)
    30. യദാ (സീ॰ പീ॰)
    31. cetoparivitakkaṃ (sī. pī.)
    32. yadā (sī. pī.)
    33. സച്ചം വദസി, അദാസീ ഭവസീതി (സീ॰ പീ॰), സച്ചം വദസി, അദാസീ ഭവിസ്സസി (ക॰)
    34. കുഡ്ഡം (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    35. saccaṃ vadasi, adāsī bhavasīti (sī. pī.), saccaṃ vadasi, adāsī bhavissasi (ka.)
    36. kuḍḍaṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    37. രട്ഠപാല സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ (സബ്ബത്ഥ)
    38. raṭṭhapāla sikkhaṃ paccakkhāya (sabbattha)
    39. അഞ്ജനീവണ്ണവാ (ക॰)
    40. añjanīvaṇṇavā (ka.)
    41. ഗച്ഛാമി (സ്യാ॰ ക॰)
    42. gacchāmi (syā. ka.)
    43. മഹച്ചാ രാജാനുഭാവേന (സീ॰)
    44. കട്ഠത്ഥരേ (സ്യാ॰ കം॰)
    45. mahaccā rājānubhāvena (sī.)
    46. kaṭṭhatthare (syā. kaṃ.)
    47. ഫാതികത്തും (സീ॰)
    48. phātikattuṃ (sī.)
    49. യമഹം (സ്യാ॰ കം॰ ക॰)
    50. yamahaṃ (syā. kaṃ. ka.)
    51. ഇദ്ധിമാ മഞ്ഞേ ന (സ്യാ॰ കം॰), ഇദ്ധിമാ ച മഞ്ഞേ (സീ॰), ന വിയ മഞ്ഞേ (ക॰)
    52. iddhimā maññe na (syā. kaṃ.), iddhimā ca maññe (sī.), na viya maññe (ka.)
    53. ദന്താജിനം (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    54. ബലത്ഥേന (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰), ബഹലത്ഥേന (ക॰)
    55. dantājinaṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    56. balatthena (sī. syā. kaṃ. pī.), bahalatthena (ka.)
    57. ലദ്ധാ ധനം (ക॰)
    58. laddhā dhanaṃ (ka.)
    59. മഹിയാ വസന്തോ (സീ॰ ക॰)
    60. mahiyā vasanto (sī. ka.)
    61. അതിത്തതണ്ഹാ (ക॰)
    62. atittataṇhā (ka.)
    63. സമാധായ (സീ॰)
    64. samādhāya (sī.)
    65. ധീരോവ (ക॰)
    66. dhīrova (ka.)
    67. അസോസിതത്താ (സീ॰ പീ॰)
    68. asositattā (sī. pī.)
    69. ഏവമ്പി ദിസ്വാ (സീ॰), ഏതം വിദിത്വാ (സ്യാ॰ കം॰)
    70. evampi disvā (sī.), etaṃ viditvā (syā. kaṃ.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൨. രട്ഠപാലസുത്തവണ്ണനാ • 2. Raṭṭhapālasuttavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൨. രട്ഠപാലസുത്തവണ്ണനാ • 2. Raṭṭhapālasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact