| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૫. રુક્ખઅચેતનાભાવપઞ્હો
5. Rukkhaacetanābhāvapañho
૫. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં તથાગતેન –
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –
‘‘‘અચેતનં બ્રાહ્મણ અસ્સુણન્તં, જાનો અજાનન્તમિમં પલાસં;
‘‘‘Acetanaṃ brāhmaṇa assuṇantaṃ, jāno ajānantamimaṃ palāsaṃ;
આરદ્ધવીરિયો ધુવં અપ્પમત્તો, સુખસેય્યં પુચ્છસિ કિસ્સ હેતૂ’તિ 1.
Āraddhavīriyo dhuvaṃ appamatto, sukhaseyyaṃ pucchasi kissa hetū’ti 2.
પુન ચ ભણિતં –
Puna ca bhaṇitaṃ –
‘‘‘ઇતિ ફન્દનરુક્ખોપિ, તાવદે અજ્ઝભાસથ;
‘‘‘Iti phandanarukkhopi, tāvade ajjhabhāsatha;
‘‘યદિ, ભન્તે નાગસેન, રુક્ખો અચેતનો, તેન હિ ફન્દનેન રુક્ખેન ભારદ્વાજેન સહ સલ્લપિતન્તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ ફન્દનેન રુક્ખેન ભારદ્વાજેન સદ્ધિં સલ્લપિતં, તેન હિ રુક્ખો અચેતનોતિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પતો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
‘‘Yadi, bhante nāgasena, rukkho acetano, tena hi phandanena rukkhena bhāradvājena saha sallapitanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi phandanena rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tena hi rukkho acetanoti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppato, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા ‘રુક્ખો અચેતનો’તિ, ફન્દનેન ચ રુક્ખેન ભારદ્વાજેન સદ્ધિં સલ્લપિતં, તઞ્ચ પન વચનં લોકસમઞ્ઞાય ભણિતં. નત્થિ, મહારાજ, અચેતનસ્સ રુક્ખસ્સ સલ્લાપો નામ, અપિ ચ, મહારાજ, તસ્મિં રુક્ખે અધિવત્થાય દેવતાયેતં અધિવચનં રુક્ખોતિ, રુક્ખો સલ્લપતીતિ ચેસા લોકપણ્ણત્તિ, યથા, મહારાજ, સકટં ધઞ્ઞસ્સ પરિપૂરિતં ધઞ્ઞસકટન્તિ જનો વોહરતિ, ન ચ તં ધઞ્ઞમયં સકટં, રુક્ખમયં સકટં, તસ્મિં સકટે ધઞ્ઞસ્સ પન આકિરિતત્તા ધઞ્ઞસકટન્તિ જનો વોહરતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ન રુક્ખો સલ્લપતિ, રુક્ખો અચેતનો, યા પન તસ્મિં રુક્ખે અધિવત્થા દેવતા, તસ્સા યેવ તં અધિવચનં રુક્ખોતિ, રુક્ખો સલ્લપતીતિ ચેસા લોકપણ્ણત્તિ.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘rukkho acetano’ti, phandanena ca rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tañca pana vacanaṃ lokasamaññāya bhaṇitaṃ. Natthi, mahārāja, acetanassa rukkhassa sallāpo nāma, api ca, mahārāja, tasmiṃ rukkhe adhivatthāya devatāyetaṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yathā, mahārāja, sakaṭaṃ dhaññassa paripūritaṃ dhaññasakaṭanti jano voharati, na ca taṃ dhaññamayaṃ sakaṭaṃ, rukkhamayaṃ sakaṭaṃ, tasmiṃ sakaṭe dhaññassa pana ākiritattā dhaññasakaṭanti jano voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassā yeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, દધિં મન્થયમાનો તક્કં મન્થેમીતિ વોહરતિ, ન તં તક્કં, યં સો મન્થેતિ, દધિં યેવ સો મન્થેન્તો તક્કં મન્થેમીતિ વોહરતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ન રુક્ખો સલ્લપતિ, રુક્ખો અચેતનો . યા પન તસ્મિં રુક્ખે અધિવત્થા દેવતા, તસ્સાયેવ તં અધિવચનં રુક્ખોતિ, રુક્ખો સલ્લપતીતિ ચેસા લોકપણ્ણત્તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, dadhiṃ manthayamāno takkaṃ manthemīti voharati, na taṃ takkaṃ, yaṃ so mantheti, dadhiṃ yeva so manthento takkaṃ manthemīti voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano . Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, અસન્તં સાધેતુકામો સન્તં સાધેમીતિ વોહરતિ , અસિદ્ધં સિદ્ધન્તિ વોહરતિ, એવમેસા લોકસમઞ્ઞા, એવમેવ ખો, મહારાજ, ન રુક્ખો સલ્લપતિ, રુક્ખો અચેતનો. યા પન તસ્મિં રુક્ખે અધિવત્થા દેવતા, તસ્સાયેવ તં અધિવચનં રુક્ખોતિ, રુક્ખો સલ્લપતીતિ ચેસા લોકપણ્ણત્તિ, યાય, મહારાજ, લોકસમઞ્ઞાય જનો વોહરતિ, તથાગતોપિ તાયેવ લોકસમઞ્ઞાય સત્તાનં ધમ્મં દેસેતી’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, asantaṃ sādhetukāmo santaṃ sādhemīti voharati , asiddhaṃ siddhanti voharati, evamesā lokasamaññā, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano. Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yāya, mahārāja, lokasamaññāya jano voharati, tathāgatopi tāyeva lokasamaññāya sattānaṃ dhammaṃ desetī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
રુક્ખઅચેતનાભાવપઞ્હો પઞ્ચમો.
Rukkhaacetanābhāvapañho pañcamo.
Footnotes:
