| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
೮. ರೂಪಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
೫೮೩-೪. ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ। ‘‘ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋ’ತಿಆದಿ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಪಸಙ್ಗತೋ ವುತ್ತಂ, ಸರೂಪತೋ ಪನ ಆಪತ್ತಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಸಕಟ್ಠಾನೇಪಿ ವತ್ತುಮಾರದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಥಮೇತಂ? ಮುತ್ತಾದೀನಂ ಸಕಟ್ಠಾನಂ ಜಾತಂ, ನ ಹಿ ತಾನಿ ಇಧ ಪಾಳಿಯಂ ದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾನಿ, ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ। ನ ಕೇವಲಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಮೇವ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತವತ್ಥಾದಿಕಂ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ, ನ ಸರೂಪತೋ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಸರೂಪತೋ ‘‘ಚೀವರಚೇತಾಪನ್ನಂ ನಾಮ ಹಿರಞ್ಞಂ ವಾ ಸುವಣ್ಣಂ ವಾ ಮುತ್ತಾ ವಾ ಮಣಿ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವಸ್ಸ ಸಕಟ್ಠಾನಂ। ಮುತ್ತಾಮಣಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ತಜ್ಜಾತಿಯಗ್ಗಹಣಂ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ ನಾಗತೋ ಇಮಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ। ಯದಿ ಏವಂ ಇಧ ಅನಾಗತತ್ತಾ ಕತರಂ ನೇಸಂ ಸಕಟ್ಠಾನನ್ತಿ? ಇದಮೇವ ಅತ್ಥತೋ, ನೋ ಸರೂಪತೋ।
583-4.Sabbampīti tividhampi. ‘‘Muttā maṇi veḷuriyo saṅkho’tiādi pana kiñcāpi rājasikkhāpade ‘na vaṭṭatī’ti pasaṅgato vuttaṃ, sarūpato pana āpattidassanavasena sakaṭṭhānepi vattumāraddha’’nti vuttaṃ. Kathametaṃ? Muttādīnaṃ sakaṭṭhānaṃ jātaṃ, na hi tāni idha pāḷiyaṃ dissantīti imassa aṭṭhakathāyaṃ vuttāni, rājasikkhāpadassapi aṭṭhakathāyaṃ vuttānīti. Na kevalaṃ hiraññasuvaṇṇameva, aññampi khettavatthādikaṃ ‘‘akappiyaṃ na sampaṭicchitabba’’nti sāmaññena, na sarūpato. Pāḷiyaṃ pana sarūpato ‘‘cīvaracetāpannaṃ nāma hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā muttā vā maṇi vā’’ti ettakameva vuttaṃ, tasmā rājasikkhāpadamevassa sakaṭṭhānaṃ. Muttāmaṇiggahaṇena cettha tajjātiyaggahaṇaṃ siddhamevāti nāgato imassa paṭhamameva paññattattā. Yadi evaṃ idha anāgatattā kataraṃ nesaṃ sakaṭṭhānanti? Idameva atthato, no sarūpato.
ಕಥಂ? ಏತಾನಿ ಹಿ ರತನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥೂನಿ, ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂನಿ ಚ ಏಕತೋ ‘‘ರತನ’’ನ್ತಿ ಆಗತಾನಿ, ‘‘ರತನಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವತ್ಥು ಆಗತಂ। ತೇಸು ಚ ದಸಸು ರತನೇಸು ರಜತಜಾತರೂಪದ್ವಯಂ ಇಧ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥು, ಅವಸೇಸಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ಸಿದ್ಧಂ। ಇಧ ಚ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ಏವ ರತನಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ‘‘ರತನಸಮ್ಮತಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ರತನಂ ವುತ್ತಂ। ಸತ್ತವಿಧಧಞ್ಞದಾಸಿದಾಸಖೇತ್ತಾದಿ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾದಿಸುತ್ತವಸೇನ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧ ಆದಯೋ) ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ತೇನೇವ ಅನುಯೋಗವತ್ತೇ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾತಿ, ಧಮ್ಮಾನುಲೋಮಂ, ವಿನಯಂ, ವಿನಯಾನುಲೋಮಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೪೪೨) ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಆಮಕಮಂಸಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ? ನ, ಇಧ ವಿನಯೇ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಮನುಸ್ಸಿಕಾಬಾಧೇ ಆಮಕಮಂಸ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೨೬೪), ತಸ್ಮಾ ನ ಆಮಕಮಂಸಂ ಸುತ್ತೇ ಆಗತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಆಚರಿಯೋ। ‘‘ಇಧ ನಿಕ್ಖಿಪಾಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯನಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯವಿಚಾರಣಾ ಏವ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚೇ? ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಂ ಸಯಂ ಅಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಹುತ್ವಾ ತದಗ್ಘನಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ, ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಭಾವೇನ ಠಿತತ್ತಾ, ಗುತ್ತಟ್ಠಾನಾಚಿಕ್ಖನಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ। ‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಾ’ತಿಆದಿನಾ ವದನ್ತಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಚ। ಏವಮ್ಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಠಪಿತಂ, ಕಿಂ ನ ಪಸ್ಸಸೀತಿ ಛೇಕತರೇ ಇಮೇವ ಕಹಾಪಣೇ’’ತಿಆದಿವಚನಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ। ‘‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದುಬ್ಬಿಚಾರಿತತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ತತೋ ಆಗತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ‘‘ಇದಂ ಗಣ್ಹಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇನ ಗಹಿತೇ ‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ ವಾ’ತಿ ವುತ್ತವಿಧಿಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕೇವಲಂ ದುಬ್ಬಿಚಾರಿತತ್ತಾ ತಸ್ಸೇವ ತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ಹೋತಿ, ಮೂಲಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಸುದ್ಧತ್ತಾ ಪರತೋ ಪತ್ತಚತುಕ್ಕೇ ತತಿಯಪತ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಚ ಏವಂ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ವದತೀ’’ತಿ ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ। ಕಿಂ ಬಹುನಾ, ವಿಸುದ್ಧಾಗಮತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ। ದುಬ್ಬಿಚಾರಣಾಯ ಸತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ಹೋತೀತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಆಚರಿಯೋ। ‘‘ಏವಂ ಸಙ್ಘಗಣಾದೀನಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೇಪಿ ತೇನ ಸಮಾನಗತಿಕತ್ತಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Kathaṃ? Etāni hi ratanasikkhāpade nissaggiyavatthūni, dukkaṭavatthūni ca ekato ‘‘ratana’’nti āgatāni, ‘‘ratanasammata’’nti kappiyavatthu āgataṃ. Tesu ca dasasu ratanesu rajatajātarūpadvayaṃ idha nissaggiyavatthu, avasesaṃ dukkaṭavatthūti siddhaṃ. Idha ca siddhattā eva ratanasikkhāpadassa anāpattivāre ‘‘ratanasammataṃ vissāsaṃ gaṇhāti, tāvakālikaṃ gaṇhāti, paṃsukūlasaññissā’’ti vuttaṃ, na ratanaṃ vuttaṃ. Sattavidhadhaññadāsidāsakhettādi pana brahmajālādisuttavasena (dī. ni. 1.1 ādayo) akappiyanti siddhaṃ, tasmā idha dukkaṭavatthūti siddhaṃ, teneva anuyogavatte ‘‘dhammaṃ jānāti, dhammānulomaṃ, vinayaṃ, vinayānulomaṃ jānātī’’ti (pari. 442) vuttaṃ. Tathā āmakamaṃsampi dukkaṭavatthuṃ āpajjatīti? Na, idha vinaye anuññātattā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, amanussikābādhe āmakamaṃsa’’ntiādinā (mahāva. 264), tasmā na āmakamaṃsaṃ sutte āgatampi dukkaṭavatthu hoti, tathāpi attano paribhogatthāya paṭiggahaṇe dukkaṭamevāti no takkoti ācariyo. ‘‘Idha nikkhipāhī’ti vutte upanikkhittasādiyanameva hotī’’ti vadanti. ‘‘Akappiyavicāraṇā eva na vaṭṭatīti ce? Kappiyañca akappiyañca nissāya ṭhitanti ettha taṃ sayaṃ aparibhogārahaṃ hutvā tadagghanakaṃ kappiyabhaṇḍaṃ paribhogārahaṃ hutvā ṭhitanti attho’’ti likhitaṃ, ‘‘paṃsukūlabhāvena ṭhitattā, guttaṭṭhānācikkhanassa kappiyattā ca kappiyaṃ nissāya ṭhitaṃ. ‘Idaṃ gaṇhā’tiādinā vadantassa akappiyattā akappiyaṃ nissāya ṭhita’’nti ca. Evampi kappiyañca akappiyañcāti ‘‘imasmiṃ okāse ṭhapitaṃ, kiṃ na passasīti chekatare imeva kahāpaṇe’’tiādivacanassa kappiyattā kappiyaṃ nissāya ṭhitaṃ. ‘‘Idaṃ gaṇhā’’ti vutte dubbicāritattā attano akappiyattā tato āgataṃ akappiyaṃ nissāya ṭhitameva hoti. ‘‘Idaṃ gaṇhā’ti vutte tena gahite ‘uggaṇhāpeyya vā’ti vuttavidhiṃ na pāpuṇāti, kevalaṃ dubbicāritattā tasseva taṃ akappiyaṃ hoti, mūlapaṭiggahaṇassa suddhattā parato pattacatukke tatiyapatto viyāti ca evaṃ upatissatthero vadatī’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Kiṃ bahunā, visuddhāgamattā kappiyaṃ. Dubbicāraṇāya sati akappiyaṃ nissāya ṭhitaṃ hotīti no takkoti ācariyo. ‘‘Evaṃ saṅghagaṇādīnampi atthāya pariccattepi tena samānagatikattā ṭhapetvā āpattivisesa’’nti vuttaṃ.
ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಚೇತಾಪಿತನ್ತಿ ಚೇತಾಪಿತಞ್ಚೇ, ಉಪಾಯಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಸಚೇ ಸೋ ಉಪಾಸಕೋ ‘ಅತಿಬಹುಂ ಏತಂ ಹಿರಞ್ಞಂ, ಇದಂ ಭನ್ತೇ ಅಜ್ಜೇವ ನ ವಿನಾಸೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪದೇಸೇ ಠಪೇತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಠಪಾಪೇತಿ, ಏತಂ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಲದ್ಧಂ ಉದಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸಙ್ಘೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Na kiñci kappiyabhaṇḍaṃ cetāpitanti cetāpitañce, upāyābhāvaṃ dasseti. ‘‘Upanikkhepaṃ ṭhapetvāti sace so upāsako ‘atibahuṃ etaṃ hiraññaṃ, idaṃ bhante ajjeva na vināsetabba’nti vatvā sayaṃ upanikkhepadese ṭhapeti, aññena vā ṭhapāpeti, etaṃ upanikkhepaṃ ṭhapetvā tato laddhaṃ udayaṃ paribhuñjanto saṅgho paccaye paribhuñjati nāmā’’ti vuttaṃ.
೫೮೫. ಅಯಂ ಕಿರ ಇತ್ಥಂಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಕ್ಕಂಸತೋ। ಏವಂ ಅಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ಅಪರಭಾಗೇ ಲೋಭವಸೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕಾರಣೇನ ಸಚೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ। ಸೇನಾಸನಮ್ಪಿ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇತಿ ಪವೇಸೇ ಪವೇಸೇ। ಸೋ ಹಿ ಕಾರಣನ್ತರೇನ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಸ್ಸ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಸ್ಸಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ, ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದಿವಸೇನ ನಿವಾಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿ ಪರಿಭೋಗೇ ಪರಿಭೋಗೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಸತಿಪಚ್ಚಯತಾ ಸಬ್ಬಕಾಲಮ್ಪೀತಿ ಏಕೇ। ಅಸನ್ನಿಹಿತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮೇವ, ಸನ್ನಿಹಿತಸ್ಸ ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪೀತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಆಚರಿಯೋ। ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ…ಪೇ॰… ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ। ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೨೪೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ದುಕ್ಕಟಞ್ಹಿ ವಿಕಾಲಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತಂ ವಿಕಾಲೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ಕಾಲೇ ಆಹಾರಕಾಲತ್ತಾ, ಸನ್ನಿಧಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತಂ ಪನ ಕಾಲೇಪಿ ಸನ್ನಿಧಿಜಾತತ್ತಾ, ತೇನೇವ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಯಾವಜೀವಿಕದ್ವಯಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ’’ತಿ ವಚನತೋ ನಾಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ, ವಚನಾನಿಯಮತೋ ಚ। ಸನ್ನಿಧಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಹಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾವಕಾಲಂ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತಿ। ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮೇ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೨೫೬) ಏತ್ಥ ವಚನಪ್ಪಮಾಣತೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ನ ಪುರೇಭತ್ತೇ, ನ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತೇ, ನ ದಿವಸೇ, ನ ರತ್ತಿಯಂ ಯಾಮಮೇವ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋ। ತಥಾ ತತ್ಥೇವ ‘‘ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ ಯಾಮಂ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತಿ, ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿಪಚ್ಚಯ-ವಚನಂ ಕತ್ಥಚಿ ಹೋತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ನ ಹೋತೀತಿ ವಚನಾನಿಯಮತೋ ಆಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಅನಿಯಮೋ ಸಿಯಾ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಯಥಾವುತ್ತದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಏವ। ನ ಅನಾಹಾರಪ್ಪಯೋಜನತ್ತಾ ಯಾಮಕಾಲಿಕಾದೀನನ್ತಿ ಚೇ? ನ, ಸಪ್ಪಿಆದಿಮಿಸ್ಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪಣೀತಭೋಜನಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ಅಪಿಚ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕೇಸು ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಓಳಾರಿಕಂ, ತಂ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಪಗೇವ ಅನೋಳಾರಿಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಾದಿಂ, ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಏವ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ। ಯಾವಕಾಲಿಕೇ ಏವ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಅನಾಹಾರತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಇತರಂ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಳಿಂ, ಯುತ್ತಿಞ್ಚ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ।
585. Ayaṃ kira itthaṃlakkhaṇasampanno ukkaṃsato. Evaṃ aṅgasampannopi aparabhāge lobhavasena vā aññena vā kāraṇena sace nimittaṃ katvā pāteti, āpatti dukkaṭassa. Senāsanampi paribhoge paribhogeti pavese pavese. So hi kāraṇantarena rukkhamūlikassa, abbhokāsikassapi vaṭṭati eva, ṭhānanisajjādivasena nivāsādhippāye sati paribhoge paribhoge paccavekkhitabbaṃ. Bhesajjassa satipaccayatā sabbakālampīti eke. Asannihitassa pacchābhattameva, sannihitassa purebhattampīti no takkoti ācariyo. ‘‘Yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya…pe… paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassa. Ajjhohāre ajjhohāre āpatti dukkaṭassā’’ti (pāci. 244) hi vuttaṃ. Dukkaṭañhi vikālabhojanasikkhāpade āgataṃ vikāle āpajjati, no kāle āhārakālattā, sannidhisikkhāpade āgataṃ pana kālepi sannidhijātattā, teneva tattha sattāhakālikayāvajīvikadvayameva vuttanti. ‘‘Sati paccaye’’ti vacanato nāyaṃ viseso labbhatīti ce? Na, aniṭṭhappasaṅgato, vacanāniyamato ca. Sannidhisikkhāpade hi ‘‘anāpatti yāvakālikaṃ yāvakālaṃ nidahitvā bhuñjati. Yāmakālikaṃ yāme nidahitvā bhuñjatī’’ti (pāci. 256) ettha vacanappamāṇato yāmakālikaṃ na purebhatte, na pacchābhatte, na divase, na rattiyaṃ yāmameva nidahitvā bhuñjantassa anāpattīti aniṭṭhappasaṅgo. Tathā tattheva ‘‘yāmakālikaṃ yāmaṃ nidahitvā bhuñjati, sattāhakālikaṃ sattāhaṃ nidahitvā bhuñjatī’’ti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘sati paccaye’’ti, tasmā satipaccaya-vacanaṃ katthaci hoti, katthaci na hotīti vacanāniyamato āpattiyāpi aniyamo siyā. Evaṃ santepi yathāvuttadukkaṭaṃ āpajjati eva. Na anāhārappayojanattā yāmakālikādīnanti ce? Na, sappiādimissabhojanassa paṇītabhojanabhāvappattito. Apica sabbakālikesu yāvakālikaṃ oḷārikaṃ, taṃ āhāratthāya paṭiggaṇhantassa kāle anāpatti, pageva anoḷārikaṃ yāmakālikādiṃ, āhāratthāya eva anuññātattā. Yāvakālike eva anāpattīti ce? Na, anāhāratthāya gaṇhantassa āpattisambhavato itaraṃ āhāratthāya gaṇhantassa viya, tasmā yathāvuttamevettha sanniṭṭhānaṃ pāḷiṃ, yuttiñca anulometīti.
ದೇಸನಾಸುದ್ಧೀತಿ ಏತ್ಥ ದೇಸನಾ ನಾಮ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ, ತೇನ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ದೇಸನಾ ಏವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ। ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಪನ ಸತಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೇ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಖೀಣಾಸವಾ ಕತಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ವಿಭತ್ತದಾಯಾದಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ತೇಸಂ ಸಾಮಿಪರಿಭೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಥಾ ಯಾವಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಇಣಪರಿಭೋಗೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಭೇಸಜ್ಜೇ ಆಪತ್ತಿತೋ, ಇತರಸ್ಮಿಂ ಅಯುತ್ತಪರಿಭೋಗತೋ, ಇಣಂ ವಿಯ ಅನನುಞ್ಞಾತಭುತ್ತತ್ತಾ ಚ। ‘‘ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಕೋಚಿ ಸಙ್ಕಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಭಾರಭೂತಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದಯೋ। ಯಥಾದಾನಮೇವ ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥೇನ ಚೇ ದೇತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಅತಿರೇಕಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಉದ್ಧಟಭಾಗಂ ತತ್ಥೇವ ದಾಪೇತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ। ಪರಿವತ್ತಕಂ ದೇತಿ, ಧಮ್ಮಿಯಞ್ಚೇ, ವಟ್ಟತಿ। ನೋ ಅಧಮ್ಮಿಯಂ। ‘‘ತಂ ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೇನ ಲೇಸೇನಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಅಲಬ್ಭಮಾನಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಮ್ಭೋಗೇ ಸಂವಾಸೇ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೩೦) ಇಮಿನಾ ಉಪಸಮ್ಪದಕ್ಖನ್ಧಕವಚನಲೇಸೇನ।
Desanāsuddhīti ettha desanā nāma vinayakammaṃ, tena vuṭṭhānampi desanā eva nāma hotīti. ‘‘Paṭiggaṇhātī’’ti avatvā ‘‘paṭisevatī’’ti vuttattā paṭiggahaṇe pana satiṃ akatvā paribhoge karontassa anāpatti. Khīṇāsavā katakiccattā vibhattadāyādā viya honti, tena tesaṃ sāmiparibhogā honti. Aññathā yāvakālikabhāvaṃ anatikkantattā virujjhati. Iṇaparibhogo na vaṭṭati, bhesajje āpattito, itarasmiṃ ayuttaparibhogato, iṇaṃ viya ananuññātabhuttattā ca. ‘‘Ādito paṭṭhāya hi alajjī nāma natthi, tasmā na koci saṅkitabbo’’ti likhitaṃ. Bhārabhūtā saddhivihārikādayo. Yathādānameva gahitattāti ettha ‘‘attano hatthena ce deti, na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, ‘‘atirekabhāgaṃ gahetvā punadivase attano atthāya uddhaṭabhāgaṃ tattheva dāpeti, vaṭṭatī’’ti ca. Parivattakaṃ deti, dhammiyañce, vaṭṭati. No adhammiyaṃ. ‘‘Taṃ dhammānuggahena uggaṇhituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Kena lesenāti ce? ‘‘Alabbhamānāya sāmaggiyā anāpatti sambhoge saṃvāse’’ti (mahāva. 130) iminā upasampadakkhandhakavacanalesena.
೫೮೬. ಅಸ್ಸತಿಯಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸತಿಯಾ ದಿನ್ನಂ ನಾಮ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬದ್ಧಕಹಾಪಣಾದೀನಿ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ದಾಯಕಾ ಚೇ ಪುನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೇವ ದೇಸೇತಬ್ಬಂ। ತೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇನ ತೇ ಚೇ ದಾಯಕಾ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಪ್ಪತಿ ದಾಯಕಾನಂಯೇವ ಸನ್ತಕತ್ತಾ। ಭಿಕ್ಖುನಾ ಹಿ ‘ವತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’ತಿ ವತ್ಥಸಞ್ಞಾಯ ಏವ ಗಹಿತಂ, ನ ರೂಪಿಯಸಞ್ಞಾಯ। ಇದಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಉಗ್ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಚ ತೇನ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪರೇಸಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಗಹಿತಂ। ಅಥ ತೇ ದಾಯಕಾ ನೋ ಚೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ದಾಯಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಚೇ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ, ಸಙ್ಘೇ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ। ನೋ ಚೇ, ಆಪತ್ತಿ ಏವ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧಂ। ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಯ ಹಿ ಸತಿ ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಿದ್ಧೇ ‘‘ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ತಸ್ಸಪಿ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ। ಕಪ್ಪತಿ ಏವಾತಿ ಚೇ? ನ, ವತ್ಥುಂ ಅನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾತಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ‘‘ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ। ‘‘ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ‘‘ರೂಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಹೋತಿ ವಿನಾಪಿ ತೇನ ತದತ್ಥಸಿದ್ಧಿತೋ। ಅನೇನ ಚ ವತ್ಥಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ದಾಯಕೇನ ಚ ವತ್ಥಮೇವ ದಿನ್ನಂ, ವತ್ಥಗತಮ್ಪಿ ರೂಪಿಯಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪದವಾರೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ರೂಪಿಯೇ ಅರೂಪಿಯಸಞ್ಞೀತಿ ಸುವಣ್ಣಾದೀಸು ಖರಪತ್ತಾದಿಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ರೂಪಿಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ವಚನವಸೇನ।
586.Assatiyā dinnanti ettha ‘‘assatiyā dinnaṃ nāma apariccattaṃ hoti, tasmā dussante baddhakahāpaṇādīni satiṃ paṭilabhitvā dāyakā ce puna gaṇhanti, nissaggiyameva desetabbaṃ. Tena akappiyabhaṇḍena te ce dāyakā sappiādīni kiṇitvā saṅghassa denti, tassapi bhikkhuno kappati dāyakānaṃyeva santakattā. Bhikkhunā hi ‘vatthaṃ gaṇhāmī’ti vatthasaññāya eva gahitaṃ, na rūpiyasaññāya. Idañca sikkhāpadaṃ attano atthāya uggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, na ca tena taṃ attano atthāya paresaṃ vā atthāya gahitaṃ. Atha te dāyakā no ce āgantvā gaṇhanti, dāyake pucchitvā attano atthāya ce pariccattaṃ, saṅghe nissajjitvā āpatti desetabbā. No ce, āpatti eva desetabbā’’ti vuttaṃ, taṃ pubbāparaviruddhaṃ. Āpattidesanāya hi sati rūpiyaṃ paṭiggahitanti siddhaṃ, tasmiṃ siddhe ‘‘tato uppannaṃ tassapi kappatī’’ti idaṃ na yujjatīti. Kappati evāti ce? Na, vatthuṃ anissajjitvā āpatti desetabbāti na yujjati. Acittakattā sikkhāpadassa yujjatīti ce? Na, sabbattha ‘‘rūpiyaṃ paṭiggaṇhātī’’ti vacanato. ‘‘Rūpiyaṃ paṭiggaṇhātī’’ti hi vuttaṃ, aññathā sabbattha ‘‘rūpiya’’nti padaṃ niratthakaṃ hoti vināpi tena tadatthasiddhito. Anena ca vatthaṃ paṭiggahitaṃ, dāyakena ca vatthameva dinnaṃ, vatthagatampi rūpiyaṃ theyyacittena gaṇhanto padavārena kāretabbo. Aṭṭhakathāyañca ‘‘rūpiye arūpiyasaññīti suvaṇṇādīsu kharapattādisaññī’’ti vuttaṃ ‘‘rūpiyaṃ paṭiggaṇhātī’’ti vacanavasena.
‘‘ಅಪಿಚ ಪುಞ್ಞಕಾಮಾ’’ತಿಆದಿ ಪನ ವಿಧಾನನ್ತರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಇದಂ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣೇ ವಿಮತಿವಸೇನ, ವಿಮತಿಯಾ ಚ ಸತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಮೇವ ‘‘ರೂಪಿಯೇ ವೇಮತಿಕೋ’’ತಿಆದಿ ವಚನತೋತಿ। ಇದಂ ವಿಧಾನಂ ನಿರತ್ಥಕಮೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಚ ನಿರತ್ಥಕಂ। ಕಸ್ಮಾ? ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬದ್ಧಕಹಾಪಣಾದಿ ಅಸ್ಸತಿಯಾ ದಿನ್ನಂ ವತ್ಥಸಞ್ಞಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಞ್ಚ, ತತೋ ನ ರೂಪಿಯಂ ದಿನ್ನಞ್ಚ ಹೋತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಞ್ಚಾತಿ। ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಪನ ದಾಯಕಾನಮೇವ ಪಟಿದಾತಬ್ಬಂ। ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಧಾನನ್ತರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಪಿಚ ಪುಞ್ಞಕಾಮಾ’’ತಿಆದೀತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಆಚರಿಯೋ।
‘‘Apica puññakāmā’’tiādi pana vidhānantaradassanatthaṃ vuttaṃ, teneva hi ‘‘imasmiṃ gehe idaṃ laddhanti sallakkhetabba’’nti vuttaṃ. Aññathā sallakkhaṇe vimativasena, vimatiyā ca sati nissaggiyameva ‘‘rūpiye vematiko’’tiādi vacanatoti. Idaṃ vidhānaṃ niratthakameva āpajjati, na ca niratthakaṃ. Kasmā? Dussante baddhakahāpaṇādi assatiyā dinnaṃ vatthasaññāya paṭiggahitañca, tato na rūpiyaṃ dinnañca hoti paṭiggahitañcāti. Ettha āpattidesanākiccaṃ natthi, taṃ pana dāyakānameva paṭidātabbaṃ. Tato uppannaṃ kappiyabhaṇḍañca sabbesaṃ kappatīti imassa vidhānantaradassanatthaṃ ‘‘apica puññakāmā’’tiādīti no takkoti ācariyo.
ರೂಪಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೮. ರೂಪಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 8. Rūpiyasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೮. ರೂಪಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೮. ರೂಪಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೮. ರೂಪಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
