Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೫. ಸಬ್ಬಮಿತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
5. Sabbamittattheragāthāvaṇṇanā
ಜನೋ ಜನಮ್ಹಿ ಸಮ್ಬದ್ಧೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಬ್ಬಮಿತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ದ್ವಾನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ನೇಸಾದಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವನಚಾರಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವನೇ ಮಿಗೇ ವಧಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತೋ ಜೀವತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ವಸನಟ್ಠಾನಸಮೀಪೇ ತೀಣಿ ಪದಚೇತಿಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸೋ ಅತೀತಕಾಲೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಸು ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ಚಕ್ಕಙ್ಕಿತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಕೋರಣ್ಡಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಮಿತ್ತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಜೇತವನಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತುಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಾಗವಿಕೇಹಿ ಓಡ್ಡಿತೇ ಪಾಸೇ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಬದ್ಧಂ ಅದ್ದಸ। ಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಮಿಗೀ ಪಾಸಂ ಅಪ್ಪವಿಟ್ಠಾಪಿ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ದೂರಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಮರಣಭಯೇನ ಪಾಸಸಮೀಪಮ್ಪಿ ನ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಮಿಗಪೋತಕೋ ಚ ಭೀತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಕರುಣಂ ವಿಲಪತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರೋ , ‘‘ಅಹೋ ಸತ್ತಾನಂ ಸ್ನೇಹಹೇತುಕಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತತೋ ಪರಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಚೋರೇ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಜೀವಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಲವೇಣಿಯಾ ಸರೀರಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಝಾಪೇನ್ತೇ, ತಞ್ಚ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತದುಭಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ತೇಸಂ ಚೋರಾನಂ ಸುಣನ್ತಾನಂಯೇವ –
Jano janamhi sambaddhoti āyasmato sabbamittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito dvānavute kappe tissassa bhagavato kāle nesādakule nibbattitvā vanacāriko hutvā vane mige vadhitvā maṃsaṃ khādanto jīvati. Athassa bhagavā anuggaṇhanatthaṃ vasanaṭṭhānasamīpe tīṇi padacetiyāni dassetvā pakkāmi. So atītakāle sammāsambuddhesu kataparicayattā cakkaṅkitāni disvā pasannamānaso koraṇḍapupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena tāvatiṃsabhavane nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagare brāhmaṇakule nibbatti, sabbamittotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto vassaṃ upagantvā vuṭṭhavasso bhagavantaṃ vandituṃ sāvatthiṃ gacchanto antarāmagge māgavikehi oḍḍite pāse migapotakaṃ baddhaṃ addasa. Mātā panassa migī pāsaṃ appaviṭṭhāpi puttasinehena dūraṃ na gacchati, maraṇabhayena pāsasamīpampi na upagacchati migapotako ca bhīto ito cito ca parivattento karuṇaṃ vilapati, taṃ disvā thero , ‘‘aho sattānaṃ snehahetukaṃ dukkha’’nti gacchanto tato paraṃ sambahule core ekaṃ purisaṃ jīvagāhaṃ gahetvā palālaveṇiyā sarīraṃ veṭhetvā jhāpente, tañca mahāviravaṃ viravantaṃ disvā tadubhayaṃ nissāya sañjātasaṃvego tesaṃ corānaṃ suṇantānaṃyeva –
೧೪೯.
149.
‘‘ಜನೋ ಜನಮ್ಹಿ ಸಮ್ಬದ್ಧೋ, ಜನಮೇವಸ್ಸಿತೋ ಜನೋ।
‘‘Jano janamhi sambaddho, janamevassito jano;
ಜನೋ ಜನೇನ ಹೇಠೀಯತಿ, ಹೇಠೇತಿ ಚ ಜನೋ ಜನಂ॥
Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano janaṃ.
೧೫೦.
150.
‘‘ಕೋ ಹಿ ತಸ್ಸ ಜನೇನತ್ಥೋ, ಜನೇನ ಜನಿತೇನ ವಾ।
‘‘Ko hi tassa janenattho, janena janitena vā;
ಜನಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛಂ ತಂ, ಹೇಠಯಿತ್ವಾ ಬಹುಂ ಜನ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jana’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಜನೋತಿ ಅನ್ಧಬಾಲಜನೋ। ಜನಮ್ಹೀತಿ ಅಞ್ಞೇ ಜನೇ। ಸಮ್ಬದ್ಧೋತಿ ತಣ್ಹಾಬನ್ಧನೇನ ಬದ್ಧೋ। ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ, ಮಾತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಬದ್ಧೋ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ, ‘‘ಇಮೇ ಮಂ ಪೋಸೇನ್ತಿ, ಅಹಂ ಇಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜನಮೇವಸ್ಸಿತೋ ಜನೋತಿ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ, ಧೀತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞಮೇವ ಜನಂ ಅಞ್ಞೋ ಜನೋ ಅಸ್ಸಿತೋ ತಣ್ಹಾಯ ಅಲ್ಲೀನೋ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ। ಜನೋ ಜನೇನ ಹೇಠೀಯತಿ, ಹೇಠೇತಿ ಚ ಜನೋ ಜನನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಯ ಯಥಾಭೂತಾವಬೋಧಸ್ಸ ಚ ಅಭಾವತೋ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ ಅಕತ್ವಾ ಲೋಭವಸೇನ ಯಥಾ ಜನೋ ಜನಂ ಅಸ್ಸಿತೋ, ಏವಂ ದೋಸವಸೇನ ಜನೋ ಜನೇನ ಹೇಠೀಯತಿ ವಿಬಾಧೀಯತಿ। ‘‘ತಯಿದಂ ಮಯ್ಹಂವ ಉಪರಿ ಹೇಠನಫಲವಸೇನ ಪರಿಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಹೇಠೇತಿ ಚ ಜನೋ ಜನಂ।
Tattha janoti andhabālajano. Janamhīti aññe jane. Sambaddhoti taṇhābandhanena baddho. ‘‘Ayaṃ me putto, mātā’’tiādinā paṭibaddho. Ayameva vā pāṭho, ‘‘ime maṃ posenti, ahaṃ ime nissāya jīvāmī’’ti paṭibaddhacittoti attho. Janamevassito janoti ‘‘ayaṃ me putto, dhītā’’tiādinā aññameva janaṃ añño jano assito taṇhāya allīno pariggayha ṭhito. Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano jananti kammassakatāya yathābhūtāvabodhassa ca abhāvato ajjhupekkhanaṃ akatvā lobhavasena yathā jano janaṃ assito, evaṃ dosavasena jano janena heṭhīyati vibādhīyati. ‘‘Tayidaṃ mayhaṃva upari heṭhanaphalavasena paripatissatī’’ti ajānanto heṭheti ca jano janaṃ.
ಕೋ ಹಿ ತಸ್ಸ ಜನೇನತ್ಥೋತಿ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಜನಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಜನೇನ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಅಸ್ಸಿತೇನ ದೋಸವಸೇನ ಹೇಠಿತೇನ ವಾ ಕೋ ಅತ್ಥೋ। ಜನೇನ ಜನಿತೇನ ವಾತಿ ಮಾತಾಪಿತಾ ಹುತ್ವಾ ತೇನ ಅಞ್ಞೇನ ಜನೇನ ಜನಿತೇನ ವಾ ಕೋ ಅತ್ಥೋ। ಜನಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛಂ ತಂ, ಹೇಠಯಿತ್ವಾ ಬಹುಂ ಜನನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಂಸಾರೇ ಚರತೋ ಜನಸ್ಸ ಅಯಮೇವಾನುರೂಪಾ ಪಟಿಪತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಜನಂ, ತಸ್ಸ ಚ ಬಾಧಿಕಾ ಯಾ ಸಾ ತಣ್ಹಾ ಚ, ಯೋ ಚ ಸೋ ದೋಸೋ ಏವ ಬಹುಂ ಜನಂ ಬಾಧಯಿತ್ವಾ ಠಿತೋ, ತಞ್ಚ ಓಹಾಯ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹಾಯ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಂ, ತೇಹಿ ಅನುಪದ್ದುತಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ತಾವದೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಮಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೧೫-೨೪) –
Ko hi tassa janenatthoti tassa aññajanassa aññena janena taṇhāvasena assitena dosavasena heṭhitena vā ko attho. Janena janitena vāti mātāpitā hutvā tena aññena janena janitena vā ko attho. Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jananti yasmā saṃsāre carato janassa ayamevānurūpā paṭipatti, tasmā taṃ janaṃ, tassa ca bādhikā yā sā taṇhā ca, yo ca so doso eva bahuṃ janaṃ bādhayitvā ṭhito, tañca ohāya sabbaso pahāya pariccajitvā gacchaṃ, tehi anupaddutaṃ ṭhānaṃ gaccheyyaṃ pāpuṇeyyanti attho. Evaṃ pana vatvā thero tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattamapāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –
‘‘ವನಕಮ್ಮಿಕೋ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಪಿತುಮಾತುಮತೇನಹಂ।
‘‘Vanakammiko pure āsiṃ, pitumātumatenahaṃ;
ಪಸುಮಾರೇನ ಜೀವಾಮಿ, ಕುಸಲಂ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥
Pasumārena jīvāmi, kusalaṃ me na vijjati.
‘‘ಮಮ ಆಸಯಸಾಮನ್ತಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಕಗ್ಗನಾಯಕೋ।
‘‘Mama āsayasāmantā, tisso lokagganāyako;
ಪದಾನಿ ತೀಣಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಚಕ್ಖುಮಾ॥
Padāni tīṇi dassesi, anukampāya cakkhumā.
‘‘ಅಕ್ಕನ್ತೇ ಚ ಪದೇ ದಿಸ್ವಾ, ತಿಸ್ಸನಾಮಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
‘‘Akkante ca pade disvā, tissanāmassa satthuno;
ಹಟ್ಠೋ ಹಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಪದೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯಿಂ॥
Haṭṭho haṭṭhena cittena, pade cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘ಕೋರಣ್ಡಂ ಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಪಾದಪಂ ಧರಣೀರುಹಂ।
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, pādapaṃ dharaṇīruhaṃ;
ಸಕೋಸಕಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಪದಸೇಟ್ಠಮಪೂಜಯಿಂ॥
Sakosakaṃ gahetvāna, padaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನುಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ದೇವತ್ತಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
ಕೋರಣ್ಡಕಛವಿ ಹೋಮಿ, ಸುಪ್ಪಭಾಸೋ ಭವಾಮಹಂ॥
Koraṇḍakachavi homi, suppabhāso bhavāmahaṃ.
‘‘ದ್ವೇನವುತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಪದಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, padapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ತೇ ಪನ ಚೋರಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಂವೇಗಜಾತಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸೂತಿ।
Te pana corā therassa santike dhammaṃ sutvā saṃvegajātā pabbajitvā dhammānudhammaṃ paṭipajjiṃsūti.
ಸಬ್ಬಮಿತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sabbamittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೫. ಸಬ್ಬಮಿತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 5. Sabbamittattheragāthā