Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi |
૧૪૯. સબ્બનીલિકાદિપટિક્ખેપકથા
149. Sabbanīlikādipaṭikkhepakathā
૨૪૬. સબ્બાવ નીલિકાતિ સબ્બાવ ઉપાહનાયો નીલિકા, સબ્બટ્ઠાનેસુ નીલમેતાસન્તિ સબ્બનીલિકાતિપિ કાતબ્બો. તત્થ ચાતિ તેસુ નીલિકાદીસુ ચ. ઉમ્મારપુપ્ફસ્સ વણ્ણો વિય વણ્ણો એતિસ્સાતિ ઉમ્મારપુપ્ફવણ્ણા. એવં સેસેસુપિ. અદ્દારિટ્ઠકવણ્ણાતિ એત્થ અદ્દોતિ અલ્લો. અરિટ્ઠોતિ ફેણિલરુક્ખો વા કાકો વા, તસ્મા અદ્દો અલ્લો અરિટ્ઠો ફેણિલરુક્ખો, કાકો વાતિ અદ્દારિટ્ઠો, તદેવ અદ્દારિટ્ઠકો, અદ્દારિટ્ઠકસ્સ વણ્ણો વિય વણ્ણો એતિસ્સાતિ અદ્દારિટ્ઠકવણ્ણા . એતાસૂતિ સબ્બનીલિકાદીસુ. પુઞ્છિત્વાતિ પરિમજ્જિત્વા. અપ્પમત્તકેનાપીતિ પિસદ્દો સમ્ભાવને. સબ્બનીલાદિકે ભિન્ને કા નામ કથાતિ અત્થો.
246.Sabbāva nīlikāti sabbāva upāhanāyo nīlikā, sabbaṭṭhānesu nīlametāsanti sabbanīlikātipi kātabbo. Tattha cāti tesu nīlikādīsu ca. Ummārapupphassa vaṇṇo viya vaṇṇo etissāti ummārapupphavaṇṇā. Evaṃ sesesupi. Addāriṭṭhakavaṇṇāti ettha addoti allo. Ariṭṭhoti pheṇilarukkho vā kāko vā, tasmā addo allo ariṭṭho pheṇilarukkho, kāko vāti addāriṭṭho, tadeva addāriṭṭhako, addāriṭṭhakassa vaṇṇo viya vaṇṇo etissāti addāriṭṭhakavaṇṇā . Etāsūti sabbanīlikādīsu. Puñchitvāti parimajjitvā. Appamattakenāpīti pisaddo sambhāvane. Sabbanīlādike bhinne kā nāma kathāti attho.
‘‘યાસં વદ્ધાયેવ નીલા’’તિ ઇમિના નીલકા વદ્ધિકા એતાસન્તિ નીલકવદ્ધિકાતિ છટ્ઠીબાહિરત્થસમાસં દસ્સેતિ. વદ્ધિકાતિ ચ નદ્ધિ. સા હિ ઉપાહનતલતો વદ્ધયતીતિ વદ્ધિકાતિ ચ ઉપાહનતલં બન્ધતિ ઇમાયાતિ વદ્ધિકાતિ ચ વુચ્ચતિ. સબ્બત્થાતિ સબ્બેસુ પીતકવદ્ધિકાદીસુ. એતાયોપીતિ નીલકવદ્ધિકાદિકા ઉપાહનાયોપિ. તલેતિ ઉપાહનાય તલે. ‘‘ખલ્લકં બન્ધિત્વા’’તિ ઇમિના ખલ્લકેન બન્ધિતબ્બાતિ ખલ્લકબદ્ધાતિ વચનત્થં દસ્સેતિ. યોનકઉપાહનાતિ યોનકજાતીનં મનુસ્સાનં ઉપાહના. પલિગુણ્ઠેત્વાતિ પરિસમન્તતો વેઠેત્વા. ‘‘ઉપરિ…પે॰… જઙ્ઘ’’ન્તિ ઇમિના પુટબદ્ધતો વિસેસં દસ્સેતિ. તૂલપિચુનાતિ તૂલસઙ્ખાતેન પિચુના. ‘‘તિત્તિરપત્તસદિસા’’તિ ઇમિના તિત્તિરસ્સ પત્તં વિય તિત્તિરપત્તિકાતિ વચનત્થં દસ્સેતિ. તિત્તિરોતિ ચ એકો સકુણવિસેસો. કણ્ણિકટ્ઠાનેતિ દ્વિન્નં વદ્ધિકાનં એકતો સમાગમટ્ઠાને. ‘‘મેણ્ડ…પે॰… કતા’’તિ ઇમિના મેણ્ડસ્સ વિસાણેન સદિસા વદ્ધિકા એતાસન્તિ મેણ્ડવિસાણવદ્ધિકાતિ વચનત્થં દસ્સેતિ. તથેવાતિ યથા મેણ્ડઅજસિઙ્ગસણ્ઠાને વદ્ધે યોજેત્વા કતા, તથેવાતિ અત્થો. ‘‘વિચ્છિકા…પે॰… કતા’’તિ ઇમિના વિચ્છિકાય અળો વિચ્છિકાળો, સો વિય વદ્ધિકા એતાસન્તિ વિચ્છિકાળિકાતિ વચનત્થં દસ્સેતિ. અળસદ્દો ‘‘અળચ્છિન્નો’’તિઆદીસુ (મહાવ॰ ૧૧૯) અઙ્ગુટ્ઠવાચકો, ઇધ પન નઙ્ગુટ્ઠવાચકો, તસ્મા વુત્તં ‘‘નઙ્ગુટ્ઠસણ્ઠાને’’તિ. તલેસૂતિ ઉપાહનાય તલેસુ. ‘‘મોર…પે॰… સિબ્બિકા’’તિ ઇમિના મોરપિઞ્છેહિ પરિસમન્તતો, પરિક્ખિપિત્વા વા સિબ્બિતા મોરપિઞ્છપરિસિબ્બિતાતિ વચનત્થં દસ્સેતિ. ચિત્રા ઉપાહનાયોતિ એત્થ ચિત્રસદ્દો વિચિત્રત્થોતિ આહ ‘‘વિચિત્રા’’તિ. એતાસૂતિ ખલ્લકબદ્ધાદીસુ. વળઞ્જેતબ્બાતિ પરિભુઞ્જિતબ્બા. વળજિ પરિભોગેતિ ધાતુપાઠો (સદ્દનીતિધાતુમાલાયં ૧૫ જકારન્તધાતુ). તાલુજો તતિયો. તેસુ પનાતિ ખલ્લકાદીસુ પન. સતિ સન્તેસૂતિ યોજના. સીહચમ્મેન પરિક્ખિપિતબ્બાતિ સીહચમ્મપરિક્ખતાતિ વચનત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘પરિયન્તેસૂ’’તિઆદિ. પક્ખિબિળાલોતિ તુલિયો. સો હિ પક્ખયુત્તત્તા ચ બિળાલમુખસદિસમુખત્તા ચ પક્ખિબિળાલોતિ વુચ્ચતિ. ઇમિના લુવકચમ્મપરિક્ખતાતિ એત્થ લુવકસદ્દો પક્ખિબિળાલપરિયાયોતિ દસ્સેતિ. ‘‘ઉલૂકચમ્મપરિક્ખતા’’તિપિ પાઠો. એતાસુપીતિ સીહચમ્મપરિક્ખતાદીસુપિ. યા કાચિ ઉપાહનાયોતિ સમ્બન્ધો.
‘‘Yāsaṃ vaddhāyeva nīlā’’ti iminā nīlakā vaddhikā etāsanti nīlakavaddhikāti chaṭṭhībāhiratthasamāsaṃ dasseti. Vaddhikāti ca naddhi. Sā hi upāhanatalato vaddhayatīti vaddhikāti ca upāhanatalaṃ bandhati imāyāti vaddhikāti ca vuccati. Sabbatthāti sabbesu pītakavaddhikādīsu. Etāyopīti nīlakavaddhikādikā upāhanāyopi. Taleti upāhanāya tale. ‘‘Khallakaṃ bandhitvā’’ti iminā khallakena bandhitabbāti khallakabaddhāti vacanatthaṃ dasseti. Yonakaupāhanāti yonakajātīnaṃ manussānaṃ upāhanā. Paliguṇṭhetvāti parisamantato veṭhetvā. ‘‘Upari…pe… jaṅgha’’nti iminā puṭabaddhato visesaṃ dasseti. Tūlapicunāti tūlasaṅkhātena picunā. ‘‘Tittirapattasadisā’’ti iminā tittirassa pattaṃ viya tittirapattikāti vacanatthaṃ dasseti. Tittiroti ca eko sakuṇaviseso. Kaṇṇikaṭṭhāneti dvinnaṃ vaddhikānaṃ ekato samāgamaṭṭhāne. ‘‘Meṇḍa…pe… katā’’ti iminā meṇḍassa visāṇena sadisā vaddhikā etāsanti meṇḍavisāṇavaddhikāti vacanatthaṃ dasseti. Tathevāti yathā meṇḍaajasiṅgasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā, tathevāti attho. ‘‘Vicchikā…pe… katā’’ti iminā vicchikāya aḷo vicchikāḷo, so viya vaddhikā etāsanti vicchikāḷikāti vacanatthaṃ dasseti. Aḷasaddo ‘‘aḷacchinno’’tiādīsu (mahāva. 119) aṅguṭṭhavācako, idha pana naṅguṭṭhavācako, tasmā vuttaṃ ‘‘naṅguṭṭhasaṇṭhāne’’ti. Talesūti upāhanāya talesu. ‘‘Mora…pe… sibbikā’’ti iminā morapiñchehi parisamantato, parikkhipitvā vā sibbitā morapiñchaparisibbitāti vacanatthaṃ dasseti. Citrā upāhanāyoti ettha citrasaddo vicitratthoti āha ‘‘vicitrā’’ti. Etāsūti khallakabaddhādīsu. Vaḷañjetabbāti paribhuñjitabbā. Vaḷaji paribhogeti dhātupāṭho (saddanītidhātumālāyaṃ 15 jakārantadhātu). Tālujo tatiyo. Tesu panāti khallakādīsu pana. Sati santesūti yojanā. Sīhacammena parikkhipitabbāti sīhacammaparikkhatāti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘pariyantesū’’tiādi. Pakkhibiḷāloti tuliyo. So hi pakkhayuttattā ca biḷālamukhasadisamukhattā ca pakkhibiḷāloti vuccati. Iminā luvakacammaparikkhatāti ettha luvakasaddo pakkhibiḷālapariyāyoti dasseti. ‘‘Ulūkacammaparikkhatā’’tipi pāṭho. Etāsupīti sīhacammaparikkhatādīsupi. Yā kāci upāhanāyoti sambandho.
૨૪૭. ઓમુક્કન્તિ એત્થ અવત્યૂપસગ્ગસ્સ વિયોગત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘પટિમુઞ્ચિત્વા અપનીત’’ન્તિ. પુરાણં ગુણઙ્ગુણૂપાહનન્તિ અત્થો.
247.Omukkanti ettha avatyūpasaggassa viyogatthaṃ dassento āha ‘‘paṭimuñcitvā apanīta’’nti. Purāṇaṃ guṇaṅguṇūpāhananti attho.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi
૧૪૯. સબ્બનીલિકાદિપટિક્ખેપો • 149. Sabbanīlikādipaṭikkhepo
૧૫૦. ઓમુક્કગુણઙ્ગુણૂપાહનાનુજાનના • 150. Omukkaguṇaṅguṇūpāhanānujānanā
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / સબ્બનીલિકાદિપટિક્ખેપકથા • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / સબ્બનીલિકાદિપટિક્ખેપકથાવણ્ણના • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / સબ્બનીલિકાદિપટિક્ખેપકથાવણ્ણના • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / દિગુણાદિઉપાહનપટિક્ખેપકથાવણ્ણના • Diguṇādiupāhanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā