| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૨. સબ્બસત્તહિતફરણપઞ્હો
2. Sabbasattahitapharaṇapañho
૨. ‘‘ભન્તે નાગસેન, તુમ્હે ભણથ ‘તથાગતો સબ્બસત્તાનં અહિતમપનેત્વા હિતમુપદહતી’તિ. પુન ચ ભણથ અગ્ગિક્ખન્ધૂપમે ધમ્મપરિયાયે ભઞ્ઞમાને ‘સટ્ઠિમત્તાનં ભિક્ખૂનં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગત’ન્તિ. અગ્ગિક્ખન્ધૂપમં, ભન્તે, ધમ્મપરિયાયં દેસેન્તેન તથાગતેન સટ્ઠિમત્તાનં ભિક્ખૂનં હિતમપનેત્વા અહિતમુપદહિતં. યદિ, ભન્તે નાગસેન, તથાગતો સબ્બસત્તાનં અહિતમપનેત્વા હિતમુપદહતિ, તેન હિ અગ્ગિક્ખન્ધૂપમે ધમ્મપરિયાયે ભઞ્ઞમાને સટ્ઠિમત્તાનં ભિક્ખૂનં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગતન્તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ અગ્ગિક્ખન્ધૂપમે ધમ્મપરિયાયે ભઞ્ઞમાને સટ્ઠિમત્તાનં ભિક્ખૂનં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગતં, તેન હિ તથાગતો સબ્બસત્તાનં અહિતમપનેત્વા હિતમુપદહતીતિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
2. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahatī’ti. Puna ca bhaṇatha aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne ‘saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggata’nti. Aggikkhandhūpamaṃ, bhante, dhammapariyāyaṃ desentena tathāgatena saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ hitamapanetvā ahitamupadahitaṃ. Yadi, bhante nāgasena, tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahati, tena hi aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggatanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tena hi tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahatīti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘તથાગતો , મહારાજ, સબ્બસત્તાનં અહિતમપનેત્વા હિતમુપદહતિ, અગ્ગિક્ખન્ધૂપમે ધમ્મપરિયાયે ભઞ્ઞમાને સટ્ઠિમત્તાનં ભિક્ખૂનં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગતં, તઞ્ચ પન ન તથાગતસ્સ કતેન, તેસં યેવ અત્તનો કતેના’’તિ.
‘‘Tathāgato , mahārāja, sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahati, aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tañca pana na tathāgatassa katena, tesaṃ yeva attano katenā’’ti.
‘‘યદિ, ભન્તે નાગસેન, તથાગતો અગ્ગિક્ખન્ધૂપમં ધમ્મપરિયાયં ન ભાસેય્ય, અપિ નુ તેસં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગચ્છેય્યાતિ, ન હિ, મહારાજ, મિચ્છાપટિપન્નાનં તેસં ભગવતો ધમ્મપરિયાયં સુત્વા પરિળાહો કાયે ઉપ્પજ્જિ, તેન તેસં પરિળાહેન ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગત’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ, ભન્તે નાગસેન, તથાગતસ્સેવ કતેન તેસં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગતં, તથાગતો યેવ તત્થ અધિકારો તેસં નાસનાય, યથા નામ, ભન્તે નાગસેન, અહિ વમ્મિકં પવિસેય્ય, અથઞ્ઞતરો પંસુકામો પુરિસો વમ્મિકં ભિન્દિત્વા પંસું હરેય્ય, તસ્સ પંસુહરણેન વમ્મિકસ્સ સુસિરં પિદહેય્ય, અથ તત્થેવ સો અસ્સાસં અલભમાનો મરેય્ય, નનુ સો, ભન્તે, અહિ તસ્સ પુરિસસ્સ કતેન મરણપ્પત્તો’’તિ. ‘‘આમ મહારાજા’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, તથાગતો યેવ તત્થ અધિકારો તેસં નાસનાયા’’તિ.
‘‘Yadi, bhante nāgasena, tathāgato aggikkhandhūpamaṃ dhammapariyāyaṃ na bhāseyya, api nu tesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggaccheyyāti, na hi, mahārāja, micchāpaṭipannānaṃ tesaṃ bhagavato dhammapariyāyaṃ sutvā pariḷāho kāye uppajji, tena tesaṃ pariḷāhena uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggata’’nti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, tathāgatasseva katena tesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tathāgato yeva tattha adhikāro tesaṃ nāsanāya, yathā nāma, bhante nāgasena, ahi vammikaṃ paviseyya, athaññataro paṃsukāmo puriso vammikaṃ bhinditvā paṃsuṃ hareyya, tassa paṃsuharaṇena vammikassa susiraṃ pidaheyya, atha tattheva so assāsaṃ alabhamāno mareyya, nanu so, bhante, ahi tassa purisassa katena maraṇappatto’’ti. ‘‘Āma mahārājā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhante nāgasena, tathāgato yeva tattha adhikāro tesaṃ nāsanāyā’’ti.
‘‘તથાગતો, મહારાજ, ધમ્મં દેસયમાનો અનુનયપ્પટિઘં ન કરોતિ, અનુનયપ્પટિઘવિપ્પમુત્તો ધમ્મં દેસેતિ, એવં ધમ્મે દેસીયમાને યે તત્થ સમ્માપટિપન્ના, તે બુજ્ઝન્તિ. યે પન મિચ્છાપટિપન્ના, તે પતન્તિ. યથા, મહારાજ, પુરિસસ્સ અમ્બં વા જમ્બું વા મધુકં વા ચાલયમાનસ્સ યાનિ તત્થ ફલાનિ સારાનિ દળ્હબન્ધનાનિ, તાનિ તત્થેવ અચ્ચુતાનિ તિટ્ઠન્તિ, યાનિ તત્થ ફલાનિ પૂતિવણ્ટમૂલાનિ દુબ્બલબન્ધનાનિ, તાનિ પતન્તિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો ધમ્મં દેસયમાનો અનુનયપ્પટિઘં ન કરોતિ, અનુનયપ્પટિઘવિપ્પમુત્તો ધમ્મં દેસેતિ, એવં ધમ્મે દેસીયમાને યે તત્થ સમ્માપટિપન્ના, તે બુજ્ઝન્તિ. યે પન મિચ્છાપટિપન્ના, તે પતન્તિ.
‘‘Tathāgato, mahārāja, dhammaṃ desayamāno anunayappaṭighaṃ na karoti, anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti. Ye pana micchāpaṭipannā, te patanti. Yathā, mahārāja, purisassa ambaṃ vā jambuṃ vā madhukaṃ vā cālayamānassa yāni tattha phalāni sārāni daḷhabandhanāni, tāni tattheva accutāni tiṭṭhanti, yāni tattha phalāni pūtivaṇṭamūlāni dubbalabandhanāni, tāni patanti. Evameva kho, mahārāja, tathāgato dhammaṃ desayamāno anunayappaṭighaṃ na karoti, anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti. Ye pana micchāpaṭipannā, te patanti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, કસ્સકો ધઞ્ઞં રોપેતુકામો ખેત્તં કસતિ, તસ્સ કસન્તસ્સ અનેકસતસહસ્સાનિ તિણાનિ મરન્તિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો પરિપક્કમાનસે સત્તે બોધેન્તો 1 અનુનયપ્પટિઘવિપ્પમુત્તો ધમ્મં દેસેતિ, એવં ધમ્મે દેસીયમાને યે તત્થ સમ્માપટિપન્ના, તે બુજ્ઝન્તિ. યે પન મિચ્છાપટિપન્ના, તે તિણાનિ વિય મરન્તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kassako dhaññaṃ ropetukāmo khettaṃ kasati, tassa kasantassa anekasatasahassāni tiṇāni maranti. Evameva kho, mahārāja, tathāgato paripakkamānase satte bodhento 2 anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti. Ye pana micchāpaṭipannā, te tiṇāni viya maranti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, મનુસ્સા રસહેતુ યન્તેન ઉચ્છું પીળયન્તિ, તેસં ઉચ્છું પીળયમાનાનં યે તત્થ યન્તમુખગતા કિમયો, તે પીળિયન્તિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો પરિપક્કમાનસે સત્તે બોધેન્તો ધમ્મયન્તમભિપીળયતિ 3, યે તત્થ મિચ્છાપટિપન્ના, તે કિમી વિય મરન્તી’’તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, manussā rasahetu yantena ucchuṃ pīḷayanti, tesaṃ ucchuṃ pīḷayamānānaṃ ye tattha yantamukhagatā kimayo, te pīḷiyanti. Evameva kho, mahārāja, tathāgato paripakkamānase satte bodhento dhammayantamabhipīḷayati 4, ye tattha micchāpaṭipannā, te kimī viya marantī’’ti.
‘‘નનુ, ભન્તે નાગસેન, તે ભિક્ખૂ તાય ધમ્મદેસનાય પતિતા’’તિ? ‘‘અપિ નુ ખો, મહારાજ, તચ્છકો રુક્ખં તચ્છન્તો 5 ઉજુકં પરિસુદ્ધં કરોતી’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, વજ્જનીયં અપનેત્વા તચ્છકો રુક્ખં ઉજુકં પરિસુદ્ધં કરોતી’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો પરિસં રક્ખન્તો ન સક્કોતિ બોધનેય્યે 6 સત્તે બોધેતું, મિચ્છાપટિપન્ને પન સત્તે અપનેત્વા બોધનેય્યે સત્તે બોધેતિ, અત્તકતેન પન તે, મહારાજ, મિચ્છાપટિપન્ના પતન્તિ.
‘‘Nanu, bhante nāgasena, te bhikkhū tāya dhammadesanāya patitā’’ti? ‘‘Api nu kho, mahārāja, tacchako rukkhaṃ tacchanto 7 ujukaṃ parisuddhaṃ karotī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, vajjanīyaṃ apanetvā tacchako rukkhaṃ ujukaṃ parisuddhaṃ karotī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato parisaṃ rakkhanto na sakkoti bodhaneyye 8 satte bodhetuṃ, micchāpaṭipanne pana satte apanetvā bodhaneyye satte bodheti, attakatena pana te, mahārāja, micchāpaṭipannā patanti.
‘‘યથા, મહારાજ, કદલી વેળુ અસ્સતરી અત્તજેન 9 હઞ્ઞતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે મિચ્છાપટિપન્ના, તે અત્તકતેન હઞ્ઞન્તિ પતન્તિ.
‘‘Yathā, mahārāja, kadalī veḷu assatarī attajena 10 haññati, evameva kho, mahārāja, ye te micchāpaṭipannā, te attakatena haññanti patanti.
‘‘યથા, મહારાજ, ચોરા અત્તકતેન ચક્ખુપ્પાટનં સૂલારોપનં સીસચ્છેદનં પાપુણન્તિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે મિચ્છાપટિપન્ના, તે અત્તકતેન હઞ્ઞન્તિ પતન્તિ 11. યેસં, મહારાજ, સટ્ઠિમત્તાનં ભિક્ખૂનં ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગતં, તેસં તં નેવ ભગવતો કતેન, ન પરેસં કતેન, અથ ખો અત્તનો યેવ કતેન.
‘‘Yathā, mahārāja, corā attakatena cakkhuppāṭanaṃ sūlāropanaṃ sīsacchedanaṃ pāpuṇanti, evameva kho, mahārāja, ye te micchāpaṭipannā, te attakatena haññanti patanti 12. Yesaṃ, mahārāja, saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tesaṃ taṃ neva bhagavato katena, na paresaṃ katena, atha kho attano yeva katena.
‘‘યથા, મહારાજ, પુરિસો સબ્બજનસ્સ અમતં દદેય્ય, તે તં અમતં અસિત્વા અરોગા દીઘાયુકા સબ્બીતિતો 13 પરિમુચ્ચેય્યું, અથઞ્ઞતરો પુરિસો દુરુપચારેન તં અસિત્વા મરણં પાપુણેય્ય, અપિ નુ ખો સો, મહારાજ, અમતદાયકો પુરિસો તતોનિદાનં કિઞ્ચિ અપુઞ્ઞં આપજ્જેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો દસસહસ્સિયા લોકધાતુયા દેવમનુસ્સાનં અમતં ધમ્મદાનં દેતિ, યે તે સત્તા ભબ્બા, તે ધમ્મામતેન બુજ્ઝન્તિ. યે પન તે સત્તા અભબ્બા, તે ધમ્મામતેન હઞ્ઞન્તિ પતન્તિ. ભોજનં, મહારાજ, સબ્બસત્તાનં જીવિતં રક્ખતિ, તમેકચ્ચે ભુઞ્જિત્વા વિસૂચિકાય મરન્તિ, અપિ નુ ખો સો, મહારાજ, ભોજનદાયકો પુરિસો તતોનિદાનં કિઞ્ચિ અપુઞ્ઞં આપજ્જેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો દસસહસ્સિયા લોકધાતુયા દેવમનુસ્સાનં અમતં ધમ્મદાનં દેતિ, યે તે સત્તા ભબ્બા, તે ધમ્મામતેન બુજ્ઝન્તિ. યે પન તે સત્તા અભબ્બા, તે ધમ્મામતેન હઞ્ઞન્તિ પતન્તી’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Yathā, mahārāja, puriso sabbajanassa amataṃ dadeyya, te taṃ amataṃ asitvā arogā dīghāyukā sabbītito 14 parimucceyyuṃ, athaññataro puriso durupacārena taṃ asitvā maraṇaṃ pāpuṇeyya, api nu kho so, mahārāja, amatadāyako puriso tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato dasasahassiyā lokadhātuyā devamanussānaṃ amataṃ dhammadānaṃ deti, ye te sattā bhabbā, te dhammāmatena bujjhanti. Ye pana te sattā abhabbā, te dhammāmatena haññanti patanti. Bhojanaṃ, mahārāja, sabbasattānaṃ jīvitaṃ rakkhati, tamekacce bhuñjitvā visūcikāya maranti, api nu kho so, mahārāja, bhojanadāyako puriso tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato dasasahassiyā lokadhātuyā devamanussānaṃ amataṃ dhammadānaṃ deti, ye te sattā bhabbā, te dhammāmatena bujjhanti. Ye pana te sattā abhabbā, te dhammāmatena haññanti patantī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
સબ્બસત્તહિતફરણપઞ્હો દુતિયો.
Sabbasattahitapharaṇapañho dutiyo.
Footnotes:
