Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
သစ္ဆိကာတဗ္ဗနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
Sacchikātabbaniddesavaṇṇanā
၂၉. သစ္ဆိကာတဗ္ဗနိဒ္ဒေသေ ဒသ ဧကုတ္တရဝိသ္သဇ္ဇနာနိ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ အကုပ္ပာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ သာ ဟိ န ကုပ္ပတိ န စလတိ န ပရိဟာယတီတိ အကုပ္ပာ, သဗ္ဗကိလေသေဟိ စိတ္တသ္သ ဝိမုတ္တတ္တာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဇ္ဇာတိ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ။ ဝိမုတ္တီတိ ဒသုတ္တရပရိယာယေန အရဟတ္တဖလံ ဝုတ္တံ, သင္ဂီတိပရိယာယေန ပန ‘‘ဝိမုတ္တီတိ ဒ္ဝေ ဝိမုတ္တိယော စိတ္တသ္သ စ အဓိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စာ’’တိ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၃၀၄) ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နီဝရဏာဒီဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိ နာမ, နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗသင္ခတတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိ နာမ။ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ သတ္တာနံ စုတူပပာတေ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ အာသဝာနံ ခယေ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ။ တမဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ, ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာပိ ဝိဇ္ဇာ။ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏဉ္ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ ဆာဒေတ္ဝာ ဌိတံ တမံ ဝိဇ္ဈတိ, ပုဗ္ဗေနိဝာသဉ္စ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ စုတူပပာတေ ဉာဏံ စုတိပဋိသန္ဓိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိဇ္ဈတိ, စုတူပပာတဉ္စ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ အာသဝာနံ ခယေ ဉာဏံ စတုသစ္စစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိဇ္ဈတိ, စတုသစ္စဓမ္မေ စ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ စတ္တာရိ သာမညဖလာနီတိ သောတာပတ္တိဖလံ, သကဒာဂာမိဖလံ, အနာဂာမိဖလံ, အရဟတ္တဖလံ။ ပာပဓမ္မေ သမေတိ ဝိနာသေတီတိ သမဏော, သမဏသ္သ ဘာဝော သာမညံ။ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂာနမေတံ နာမံ။ သာမညသ္သ ဖလာနိ သာမညဖလာနိ။
29. Sacchikātabbaniddese dasa ekuttaravissajjanāni paṭilābhasacchikiriyāvasena vuttāni. Tattha akuppā cetovimuttīti arahattaphalavimutti. Sā hi na kuppati na calati na parihāyatīti akuppā, sabbakilesehi cittassa vimuttattā cetovimuttīti vuccati. Vijjāti tisso vijjā. Vimuttīti dasuttarapariyāyena arahattaphalaṃ vuttaṃ, saṅgītipariyāyena pana ‘‘vimuttīti dve vimuttiyo cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.304) vuttaṃ. Ettha ca aṭṭha samāpattiyo nīvaraṇādīhi suṭṭhu vimuttattā vimutti nāma, nibbānaṃ sabbasaṅkhatato vimuttattā vimutti nāma. Tisso vijjāti pubbenivāsānussatiñāṇaṃ vijjā sattānaṃ cutūpapāte ñāṇaṃ vijjā āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ vijjā. Tamavijjhanaṭṭhena vijjā, viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā. Pubbenivāsānussatiñāṇañhi uppajjamānaṃ pubbenivāsaṃ chādetvā ṭhitaṃ tamaṃ vijjhati, pubbenivāsañca viditaṃ karotīti vijjā. Cutūpapāte ñāṇaṃ cutipaṭisandhicchādakaṃ tamaṃ vijjhati, cutūpapātañca viditaṃ karotīti vijjā. Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ catusaccacchādakaṃ tamaṃ vijjhati, catusaccadhamme ca viditaṃ karotīti vijjā. Cattāri sāmaññaphalānīti sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, arahattaphalaṃ. Pāpadhamme sameti vināsetīti samaṇo, samaṇassa bhāvo sāmaññaṃ. Catunnaṃ ariyamaggānametaṃ nāmaṃ. Sāmaññassa phalāni sāmaññaphalāni.
ပဉ္စ ဓမ္မက္ခန္ဓာတိ သီလက္ခန္ဓော, သမာဓိက္ခန္ဓော, ပညာက္ခန္ဓော, ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓော, ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနက္ခန္ဓော။ ဓမ္မက္ခန္ဓာတိ ဓမ္မဝိဘာဂာ ဓမ္မကောဋ္ဌာသာ။ သီလက္ခန္ဓာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လောကိယလောကုတ္တရာ သီလသမာဓိပညာ ဧဝ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓာ ။ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိနိသ္သရဏဝိမုတ္တိယော ဧဝ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓော။ တိဝိဓာ ဝိမုတ္တိပစ္စဝေက္ခဏာ ဧဝ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနက္ခန္ဓော။ သော လောကိယော ဧဝ။ ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏမေဝ ဒသ္သနဋ္ဌေန ဒသ္သနန္တိ ဉာဏဒသ္သနံ, ဝိမုတ္တီနံ ဉာဏဒသ္သနံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင္ဂဝိမုတ္တိယော ပန သမာဓိပညာက္ခန္ဓေဟေဝ သင္ဂဟိတာ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မက္ခန္ဓာ သေက္ခာနံ သေက္ခာ, အသေက္ခာနံ အသေက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ဧတေသု ဟိ လောကိယာ စ နိသ္သရဏဝိမုတ္တိ စ နေဝသေက္ခာနာသေက္ခာ။ သေက္ခာ ဟောန္တာပိ သေက္ခာနံ ဣမေ ဣတိ သေက္ခာ, အသေက္ခာနံ ဣမေ ဣတိ အသေက္ခာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘သေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန နိသ္သရဏဝိမုတ္တိယာ အာရမ္မဏကရဏဝသေန သမန္နာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဆ အဘိညာတိ ဆ အဓိကာနိ ဉာဏာနိ။ ကတမာ ဆ? ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ , ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဉာဏံ, ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ, စေတောပရိယဉာဏံ, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ, အာသဝာနံ ခယေ ဉာဏန္တိ ဣမာ ဆ။
Pañca dhammakkhandhāti sīlakkhandho, samādhikkhandho, paññākkhandho, vimuttikkhandho, vimuttiñāṇadassanakkhandho. Dhammakkhandhāti dhammavibhāgā dhammakoṭṭhāsā. Sīlakkhandhādīsupi eseva nayo. Lokiyalokuttarā sīlasamādhipaññā eva sīlasamādhipaññākkhandhā . Samucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttiyo eva vimuttikkhandho. Tividhā vimuttipaccavekkhaṇā eva vimuttiñāṇadassanakkhandho. So lokiyo eva. Jānanaṭṭhena ñāṇameva dassanaṭṭhena dassananti ñāṇadassanaṃ, vimuttīnaṃ ñāṇadassanaṃ vimuttiñāṇadassananti vuccati. Vikkhambhanatadaṅgavimuttiyo pana samādhipaññākkhandheheva saṅgahitā. Ime pañca dhammakkhandhā sekkhānaṃ sekkhā, asekkhānaṃ asekkhāti vuttā. Etesu hi lokiyā ca nissaraṇavimutti ca nevasekkhānāsekkhā. Sekkhā hontāpi sekkhānaṃ ime iti sekkhā, asekkhānaṃ ime iti asekkhāti vuccanti. ‘‘Sekkhena vimuttikkhandhena samannāgato hotī’’ti ettha pana nissaraṇavimuttiyā ārammaṇakaraṇavasena samannāgatoti veditabbo. Cha abhiññāti cha adhikāni ñāṇāni. Katamā cha? Iddhividhañāṇaṃ , dibbasotadhātuñāṇaṃ, pubbenivāsānussatiñāṇaṃ, cetopariyañāṇaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ, āsavānaṃ khaye ñāṇanti imā cha.
သတ္တ ခီဏာသဝဗလာနီတိ ခီဏာ အာသဝာ အသ္သာတိ ခီဏာသဝော, ခီဏာသဝသ္သ ဗလာနိ ခီဏာသဝဗလာနိ။ ကတမာနိ သတ္တ? ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ –
Satta khīṇāsavabalānīti khīṇā āsavā assāti khīṇāsavo, khīṇāsavassa balāni khīṇāsavabalāni. Katamāni satta? Vuttāni bhagavatā –
‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အနိစ္စတော သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အနိစ္စတော သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ ခီဏာသဝော ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယံ ပဋိဇာနာတိ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
‘‘Idha, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yampi, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အင္ဂာရကာသူပမာ ကာမာတိ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ ဣဒမ္ပိ ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဗလံ ဟောတိ။ပေ.။။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno aṅgārakāsūpamā kāmāti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yampi, bhikkhave…pe… idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti…pe….
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ ဝိဝေကပောဏံ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ ဝိဝေကဋ္ဌံ နေက္ခမ္မာဘိရတံ ဗ္ယန္တီဘူတံ သဗ္ဗသော အာသဝဋ္ဌာနိယေဟိ ဓမ္မေဟိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ ဣဒမ္ပိ ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဗလံ ဟောတိ။ပေ.။။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi. Yampi, bhikkhave…pe… idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti…pe….
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝိတာနိ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာနိ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ ဘာဝိတာ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာ။ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဘာဝိတော ဟောတိ သုဘာဝိတော။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဘာဝိတော ဟောတိ သုဘာဝိတော, ဣဒမ္ပိ ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ ခီဏာသဝော ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယံ ပဋိဇာနာတိ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’’’တိ (အ. နိ. ၁၀.၉၀; ဒီ. နိ. ၃.၃၅၇; ပဋိ. မ. ၂.၄၄)။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā. Pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Satta bojjhaṅgā bhāvitā honti subhāvitā. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito. Yampi, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti ‘khīṇā me āsavā’’’ti (a. ni. 10.90; dī. ni. 3.357; paṭi. ma. 2.44).
တတ္ထ ပဌမေန ဗလေန ဒုက္ခသစ္စပဋိဝေဓော, ဒုတိယေန သမုဒယသစ္စပဋိဝေဓော, တတိယေန နိရောဓသစ္စပဋိဝေဓော, စတူဟိ မဂ္ဂသစ္စပဋိဝေဓော ပကာသိတော ဟောတိ။
Tattha paṭhamena balena dukkhasaccapaṭivedho, dutiyena samudayasaccapaṭivedho, tatiyena nirodhasaccapaṭivedho, catūhi maggasaccapaṭivedho pakāsito hoti.
အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာတိ အာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ စ သုဋ္ဌု မုစ္စနဋ္ဌေန ဝိမောက္ခာ။ ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ? ရူပီ ရူပာနိ ပသ္သတိ, အယံ ပဌမော ဝိမောက္ခော။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ, အယံ ဒုတိယော ဝိမောက္ခော။ ‘သုဘ’န္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတိ, အယံ တတိယော ဝိမောက္ခော။ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ စတုတ္ထော ဝိမောက္ခော။ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ ပဉ္စမော ဝိမောက္ခော။ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ ဆဋ္ဌော ဝိမောက္ခော။ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ သတ္တမော ဝိမောက္ခော။ သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ အဋ္ဌမော ဝိမောက္ခော’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၁၇၄; ၃.၃၅၈; အ. နိ. ၈.၆၆)။
Aṭṭha vimokkhāti ārammaṇe adhimuccanaṭṭhena paccanīkadhammehi ca suṭṭhu muccanaṭṭhena vimokkhā. ‘‘Katame aṭṭha? Rūpī rūpāni passati, ayaṃ paṭhamo vimokkho. Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati, ayaṃ dutiyo vimokkho. ‘Subha’nteva adhimutto hoti, ayaṃ tatiyo vimokkho. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ catuttho vimokkho. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ pañcamo vimokkho. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ chaṭṭho vimokkho. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ sattamo vimokkho. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ aṭṭhamo vimokkho’’ti (dī. ni. 2.174; 3.358; a. ni. 8.66).
နဝ အနုပုဗ္ဗနိရောဓာတိ နဝ အနုပဋိပာဋိယာ နိရောဓာ။ ‘‘ကတမေ နဝ? ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ ကာမသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ ဝိတက္ကဝိစာရာ နိရုဒ္ဓာ ဟောန္တိ, တတိယံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ ပီတိ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ အသ္သာသပသ္သာသာ နိရုဒ္ဓာ ဟောန္တိ, အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နသ္သ ရူပသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပန္နသ္သ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နသ္သ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပန္နသ္သ အာကိဉ္စညာယတနသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နသ္သ သညာ စ ဝေဒနာ စ နိရုဒ္ဓာ ဟောန္တီ’’တိ (အ. နိ. ၉.၃၁; ဒီ. နိ. ၃.၃၄၄, ၃၅၉)။
Nava anupubbanirodhāti nava anupaṭipāṭiyā nirodhā. ‘‘Katame nava? Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa kāmasaññā niruddhā hoti, dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā niruddhā honti, tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pīti niruddhā hoti, catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāsā niruddhā honti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññā niruddhā hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññā niruddhā hoti, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññā niruddhā hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā niruddhā hoti, saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca niruddhā hontī’’ti (a. ni. 9.31; dī. ni. 3.344, 359).
ဒသ အသေက္ခာ ဓမ္မာတိ ဥပရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော န သိက္ခန္တီတိ အသေက္ခာ။ အထ ဝာ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခန္တီတိ သေက္ခာ, ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ သေက္ခာတိ အသေက္ခာ, အရဟန္တော။ အသေက္ခာနံ ဣမေ ဣတိ အသေက္ခာ။ ‘‘ကတမေ ဒသ? အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အသေက္ခော သမ္မာသင္ကပ္ပော, အသေက္ခာ သမ္မာဝာစာ, အသေက္ခော သမ္မာကမ္မန္တော, အသေက္ခော သမ္မာအာဇီဝော, အသေက္ခော သမ္မာဝာယာမော, အသေက္ခာ သမ္မာသတိ, အသေက္ခော သမ္မာသမာဓိ, အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏံ, အသေက္ခာ သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၄၈, ၃၆၀)။ အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏန္တိ အရဟတ္တဖလပညံ ဌပေတ္ဝာ သေသလောကိယပညာ။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၃၄၈) ပန ဝုတ္တံ –
Dasa asekkhā dhammāti upari sikkhitabbābhāvato na sikkhantīti asekkhā. Atha vā tīsu sikkhāsu sikkhantīti sekkhā, vuddhippattā sekkhāti asekkhā, arahanto. Asekkhānaṃ ime iti asekkhā. ‘‘Katame dasa? Asekkhā sammādiṭṭhi, asekkho sammāsaṅkappo, asekkhā sammāvācā, asekkho sammākammanto, asekkho sammāājīvo, asekkho sammāvāyāmo, asekkhā sammāsati, asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimuttī’’ti (dī. ni. 3.348, 360). Asekkhaṃ sammāñāṇanti arahattaphalapaññaṃ ṭhapetvā sesalokiyapaññā. Sammāvimuttīti arahattaphalavimutti. Aṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.348) pana vuttaṃ –
‘‘အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိအာဒယော သဗ္ဗေပိ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာဉာဏန္တိ ဒ္ဝီသု ဌာနေသု ပညာဝ ကထိတာ။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ဝုတ္တာဝသေသာ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မာ သင္ဂဟိတာ’’တိ။
‘‘Asekkhā sammādiṭṭhītiādayo sabbepi phalasampayuttadhammā eva. Ettha ca sammādiṭṭhi sammāñāṇanti dvīsu ṭhānesu paññāva kathitā. Sammāvimuttīti iminā pana padena vuttāvasesā phalasamāpattidhammā saṅgahitā’’ti.
သဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, သစ္ဆိကာတဗ္ဗန္တိအာဒီသု အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရူပံ ပသ္သန္တော သစ္ဆိကရောတီတိအာဒီသု ရူပာဒီနိ လောကိယာနိ ပသ္သိတဗ္ဗာကာရေန ပသ္သန္တော တာနေဝ ရူပာဒီနိ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာယ သစ္ဆိကရောတိ, ရူပာဒီနိ ဝာ ပသ္သိတဗ္ဗာကာရေန ပသ္သန္တော တေန ဟေတုနာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ။ ပသ္သန္တောတိ ဟိ ပဒံ ဟေတုအတ္ထေပိ အက္ခရစိန္တကာ ဣစ္ဆန္တိ။ အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယာဒီနိ ပန လောကုတ္တရာနိ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပသ္သန္တော တာနေဝ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာယ သစ္ဆိကရောတိ။ ‘‘အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန သစ္ဆိကရောတီ’’တိ ဣဒံ ပရိညေယ္ယပဟာတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗေသု သစ္ဆိကာတဗ္ဗတ္တာ ဥဇုကမေဝ။ ယေ ယေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကတာ ဟောန္တိ, တေ တေ ဓမ္မာ ဖသ္သိတာ ဟောန္တီတိ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာယ သစ္ဆိကတာ အာရမ္မဏဖသ္သေန ဖုဋ္ဌာ ဟောန္တိ, ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာယ သစ္ဆိကတာ ပဋိလာဘဖသ္သေန ဖုဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ။
Sabbaṃ, bhikkhave, sacchikātabbantiādīsu ārammaṇasacchikiriyā veditabbā. Rūpaṃ passanto sacchikarotītiādīsu rūpādīni lokiyāni passitabbākārena passanto tāneva rūpādīni ārammaṇasacchikiriyāya sacchikaroti, rūpādīni vā passitabbākārena passanto tena hetunā sacchikātabbaṃ nibbānaṃ sacchikaroti. Passantoti hi padaṃ hetuatthepi akkharacintakā icchanti. Anaññātaññassāmītindriyādīni pana lokuttarāni paccavekkhaṇavasena passanto tāneva ārammaṇasacchikiriyāya sacchikaroti. ‘‘Amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena sacchikarotī’’ti idaṃ pariññeyyapahātabbasacchikātabbabhāvetabbesu sacchikātabbattā ujukameva. Ye ye dhammā sacchikatā honti, te te dhammā phassitā hontīti ārammaṇasacchikiriyāya sacchikatā ārammaṇaphassena phuṭṭhā honti, paṭilābhasacchikiriyāya sacchikatā paṭilābhaphassena phuṭṭhā hontīti.
သစ္ဆိကာတဗ္ဗနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sacchikātabbaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၁. သုတမယဉာဏနိဒ္ဒေသော • 1. Sutamayañāṇaniddeso