Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౭. సద్ధమ్మన్తరధానపఞ్హో
7. Saddhammantaradhānapañho
౭. ‘‘భన్తే నాగసేన, భాసితమ్పేతం భగవతా ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని 1 సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి. పున చ పరినిబ్బానసమయే సుభద్దేన పరిబ్బాజకేన పఞ్హం పుట్ఠేన భగవతా భణితం ‘ఇమే చ, సుభద్ద 2, భిక్ఖూ సమ్మా విహరేయ్యుం, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి, అసేసవచనమేతం, నిస్సేసవచనమేతం, నిప్పరియాయవచనమేతం. యది, భన్తే నాగసేన, తథాగతేన భణితం ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి, తేన హి ‘అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి యం వచనం, తం మిచ్ఛా. యది తథాగతేన భణితం ‘అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి, తేన హి ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి తమ్పి వచనం మిచ్ఛా. అయమ్పి ఉభతో కోటికో పఞ్హో గహనతోపి గహనతరో బలవతోపి బలవతరో గణ్ఠితోపి గణ్ఠితరో, సో తవానుప్పత్తో, తత్థ తే ఞాణబలవిప్ఫారం దస్సేహి మకరో వియ సాగరబ్భన్తరగతో’’తి.
7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni 3 saddhammo ṭhassatī’ti. Puna ca parinibbānasamaye subhaddena paribbājakena pañhaṃ puṭṭhena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ime ca, subhadda 4, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti, asesavacanametaṃ, nissesavacanametaṃ, nippariyāyavacanametaṃ. Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti, tena hi ‘asuñño loko arahantehi assā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘asuñño loko arahantehi assā’ti, tena hi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho gahanatopi gahanataro balavatopi balavataro gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehi makaro viya sāgarabbhantaragato’’ti.
‘‘భాసితమ్పేతం, మహారాజ, భగవతా ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి. పరినిబ్బానసమయే చ సుభద్దస్స పరిబ్బాజకస్స భణితం ‘ఇమే చ, సుభద్ద, భిక్ఖూ సమ్మా విహరేయ్యుం, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి. తఞ్చ పన, మహారాజ, భగవతో వచనం నానత్థఞ్చేవ హోతి నానాబ్యఞ్జనఞ్చ, అయం సాసనపరిచ్ఛేదో, అయం పటిపత్తి పరిదీపనాతి దూరం వివజ్జితా తే ఉభో అఞ్ఞమఞ్ఞం. యథా, మహారాజ, నభం పథవితో దూరం వివజ్జితం , నిరయం సగ్గతో దూరం వివజ్జితం, కుసలం అకుసలతో దూరం వివజ్జితం, సుఖం దుక్ఖతో దూరం వివజ్జితం. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, తే ఉభో అఞ్ఞమఞ్ఞం దూరం వివజ్జితా.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti. Parinibbānasamaye ca subhaddassa paribbājakassa bhaṇitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti. Tañca pana, mahārāja, bhagavato vacanaṃ nānatthañceva hoti nānābyañjanañca, ayaṃ sāsanaparicchedo, ayaṃ paṭipatti paridīpanāti dūraṃ vivajjitā te ubho aññamaññaṃ. Yathā, mahārāja, nabhaṃ pathavito dūraṃ vivajjitaṃ , nirayaṃ saggato dūraṃ vivajjitaṃ, kusalaṃ akusalato dūraṃ vivajjitaṃ, sukhaṃ dukkhato dūraṃ vivajjitaṃ. Evameva kho, mahārāja, te ubho aññamaññaṃ dūraṃ vivajjitā.
‘‘అపి చ, మహారాజ, మా తే పుచ్ఛా మోఘా అస్స 5, రసతో తే సంసన్దిత్వా కథయిస్సామి ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి యం భగవా ఆహ, తం ఖయం పరిదీపయన్తో సేసకం పరిచ్ఛిన్ది, వస్ససహస్సం, ఆనన్ద, సద్ధమ్మో తిట్ఠేయ్య, సచే భిక్ఖునియో న పబ్బాజేయ్యుం. పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీతి. అపి ను ఖో, మహారాజ, భగవా ఏవం వదన్తో సద్ధమ్మస్స అన్తరధానం వా వదేతి అభిసమయం వా పటిక్కోసతీ’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘నట్ఠం, మహారాజ, పరికిత్తయన్తో సేసకం పరిదీపయన్తో పరిచ్ఛిన్ది. యథా, మహారాజ, పురిసో నట్ఠాయికో సబ్బసేసకం గహేత్వా జనస్స పరిదీపేయ్య ‘ఏత్తకం మే భణ్డం నట్ఠం, ఇదం సేసక’న్తి . ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, భగవా నట్ఠం పరిదీపయన్తో సేసకం దేవమనుస్సానం కథేసి ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి. యం పన, మహారాజ, భగవతా భణితం ‘పఞ్చేవ దాని, ఆనన్ద, వస్ససతాని సద్ధమ్మో ఠస్సతీ’తి, సాసనపరిచ్ఛేదో ఏసో.
‘‘Api ca, mahārāja, mā te pucchā moghā assa 6, rasato te saṃsanditvā kathayissāmi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti yaṃ bhagavā āha, taṃ khayaṃ paridīpayanto sesakaṃ paricchindi, vassasahassaṃ, ānanda, saddhammo tiṭṭheyya, sace bhikkhuniyo na pabbājeyyuṃ. Pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatīti. Api nu kho, mahārāja, bhagavā evaṃ vadanto saddhammassa antaradhānaṃ vā vadeti abhisamayaṃ vā paṭikkosatī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Naṭṭhaṃ, mahārāja, parikittayanto sesakaṃ paridīpayanto paricchindi. Yathā, mahārāja, puriso naṭṭhāyiko sabbasesakaṃ gahetvā janassa paridīpeyya ‘ettakaṃ me bhaṇḍaṃ naṭṭhaṃ, idaṃ sesaka’nti . Evameva kho, mahārāja, bhagavā naṭṭhaṃ paridīpayanto sesakaṃ devamanussānaṃ kathesi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti. Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti, sāsanaparicchedo eso.
‘‘యం పన పరినిబ్బానసమయే సుభద్దస్స పరిబ్బాజకస్స సమణే పరికిత్తయన్తో ఆహ ‘ఇమే చ, సుభద్ద, భిక్ఖూ సమ్మా విహరేయ్యుం, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి, పటిపత్తిపరిదీపనా ఏసా, త్వం పన తం పరిచ్ఛేదఞ్చ పరిదీపనఞ్చ ఏకరసం కరోసి. యది పన తే ఛన్దో, ఏకరసం కత్వా కథయిస్సామి, సాధుకం సుణోహి మనసికరోహి అవిక్ఖిత్తమానసో 7.
‘‘Yaṃ pana parinibbānasamaye subhaddassa paribbājakassa samaṇe parikittayanto āha ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti, paṭipattiparidīpanā esā, tvaṃ pana taṃ paricchedañca paridīpanañca ekarasaṃ karosi. Yadi pana te chando, ekarasaṃ katvā kathayissāmi, sādhukaṃ suṇohi manasikarohi avikkhittamānaso 8.
‘‘ఇధ, మహారాజ, తళాకో భవేయ్య నవసలిలసమ్పుణ్ణో సమ్ముఖముత్తరియమానో పరిచ్ఛిన్నో పరివటుమకతో, అపరియాదిణ్ణే యేవ తస్మిం తళాకే ఉదకూపరి మహామేఘో అపరాపరం అనుప్పబన్ధో అభివస్సేయ్య, అపి ను ఖో, మహారాజ, తస్మిం తళాకే ఉదకం పరిక్ఖయం పరియాదానం గచ్ఛేయ్యా’’తి? ‘‘న హి భన్తే’’తి. ‘‘కేన కారణేన మహారాజా’’తి? ‘‘మేఘస్స, భన్తే, అనుప్పబన్ధతాయా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, జినసాసనవరసద్ధమ్మతళాకో ఆచారసీలగుణవత్తపటిపత్తివిమలనవసలిలసమ్పుణ్ణో ఉత్తరియమానో భవగ్గమభిభవిత్వా ఠితో. యది తత్థ బుద్ధపుత్తా ఆచారసీలగుణవత్తపటిపత్తిమేఘవస్సం అపరాపరం అనుప్పబన్ధాపేయ్యుం అభివస్సాపేయ్యుం. ఏవమిదం జినసాసనవరసద్ధమ్మతళాకో చిరం దీఘమద్ధానం తిట్ఠేయ్య, అరహన్తేహి లోకో అసుఞ్ఞో భవేయ్య, ఇమమత్థం భగవతా సన్ధాయ భాసితం ‘ఇమే చ, సుభద్ద, భిక్ఖూ సమ్మా విహరేయ్యుం, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి.
‘‘Idha, mahārāja, taḷāko bhaveyya navasalilasampuṇṇo sammukhamuttariyamāno paricchinno parivaṭumakato, apariyādiṇṇe yeva tasmiṃ taḷāke udakūpari mahāmegho aparāparaṃ anuppabandho abhivasseyya, api nu kho, mahārāja, tasmiṃ taḷāke udakaṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti? ‘‘Meghassa, bhante, anuppabandhatāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, jinasāsanavarasaddhammataḷāko ācārasīlaguṇavattapaṭipattivimalanavasalilasampuṇṇo uttariyamāno bhavaggamabhibhavitvā ṭhito. Yadi tattha buddhaputtā ācārasīlaguṇavattapaṭipattimeghavassaṃ aparāparaṃ anuppabandhāpeyyuṃ abhivassāpeyyuṃ. Evamidaṃ jinasāsanavarasaddhammataḷāko ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, arahantehi loko asuñño bhaveyya, imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.
‘‘ఇధ పన, మహారాజ, మహతి మహాఅగ్గిక్ఖన్ధే జలమానే అపరాపరం సుక్ఖతిణకట్ఠగోమయాని ఉపసంహరేయ్యుం, అపి ను ఖో సో, మహారాజ, అగ్గిక్ఖన్ధో నిబ్బాయేయ్యా’’తి ? ‘‘న హి, భన్తే, భియ్యో భియ్యో సో అగ్గిక్ఖన్ధో జలేయ్య, భియ్యో భియ్యో పభాసేయ్యా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, దససహస్సియా 9 లోకధాతుయా జినసాసనవరమ్పి ఆచారసీలగుణవత్తపటిపత్తియా జలతి పభాసతి. యది పన, మహారాజ, తదుత్తరిం బుద్ధపుత్తా పఞ్చహి పధానియఙ్గేహి సమన్నాగతా సతతమప్పమత్తా పదహేయ్యుం, తీసు సిక్ఖాసు ఛన్దజాతా సిక్ఖేయ్యుం, చారిత్తఞ్చ సీలం సమత్తం పరిపూరేయ్యుం, ఏవమిదం జినసాసనవరం భియ్యో భియ్యో చిరం దీఘమద్ధానం తిట్ఠేయ్య, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సాతి ఇమమత్థం భగవతా సన్ధాయ భాసితం ‘ఇమే చ, సుభద్ద, భిక్ఖూ సమ్మా విహరేయ్యుం, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి.
‘‘Idha pana, mahārāja, mahati mahāaggikkhandhe jalamāne aparāparaṃ sukkhatiṇakaṭṭhagomayāni upasaṃhareyyuṃ, api nu kho so, mahārāja, aggikkhandho nibbāyeyyā’’ti ? ‘‘Na hi, bhante, bhiyyo bhiyyo so aggikkhandho jaleyya, bhiyyo bhiyyo pabhāseyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dasasahassiyā 10 lokadhātuyā jinasāsanavarampi ācārasīlaguṇavattapaṭipattiyā jalati pabhāsati. Yadi pana, mahārāja, taduttariṃ buddhaputtā pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā satatamappamattā padaheyyuṃ, tīsu sikkhāsu chandajātā sikkheyyuṃ, cārittañca sīlaṃ samattaṃ paripūreyyuṃ, evamidaṃ jinasāsanavaraṃ bhiyyo bhiyyo ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, asuñño loko arahantehi assāti imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.
‘‘ఇధ పన, మహారాజ, సినిద్ధసమసుమజ్జితసప్పభాసవిమలాదాసం 11 సణ్హసుఖుమగేరుకచుణ్ణేన అపరాపరం మజ్జేయ్యుం, అపి ను ఖో, మహారాజ, తస్మిం ఆదాసే మలకద్దమరజోజల్లం జాయేయ్యా’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, అఞ్ఞదత్థు విమలతరం యేవ భవేయ్యా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, జినసాసనవరం పకతినిమ్మలం బ్యపగతకిలేసమలరజోజల్లం, యది తం బుద్ధపుత్తా ఆచారసీలగుణవత్తపటిపత్తిసల్లేఖధుతగుణేన జినసాసనవరం సల్లక్ఖేయ్యుం 12, ఏవమిదం జినసాసనవరం చిరం దీఘమద్ధానం తిట్ఠేయ్య, అసుఞ్ఞో చ లోకో అరహన్తేహి అస్సాతి ఇమమత్థం భగవతా సన్ధాయ భాసితం ‘ఇమే చ, సుభద్ద, భిక్ఖూ సమ్మా విహరేయ్యుం, అసుఞ్ఞో లోకో అరహన్తేహి అస్సా’తి. పటిపత్తిమూలకం, మహారాజ, సత్థుసాసనం పటిపత్తికారణం పటిపత్తియా అనన్తరహితాయ తిట్ఠతీ’’తి.
‘‘Idha pana, mahārāja, siniddhasamasumajjitasappabhāsavimalādāsaṃ 13 saṇhasukhumagerukacuṇṇena aparāparaṃ majjeyyuṃ, api nu kho, mahārāja, tasmiṃ ādāse malakaddamarajojallaṃ jāyeyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, aññadatthu vimalataraṃ yeva bhaveyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, jinasāsanavaraṃ pakatinimmalaṃ byapagatakilesamalarajojallaṃ, yadi taṃ buddhaputtā ācārasīlaguṇavattapaṭipattisallekhadhutaguṇena jinasāsanavaraṃ sallakkheyyuṃ 14, evamidaṃ jinasāsanavaraṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, asuñño ca loko arahantehi assāti imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti. Paṭipattimūlakaṃ, mahārāja, satthusāsanaṃ paṭipattikāraṇaṃ paṭipattiyā anantarahitāya tiṭṭhatī’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, ‘సద్ధమ్మన్తరధాన’న్తి యం వదేసి, కతమం తం సద్ధమ్మన్తరధాన’’న్తి? ‘‘తీణిమాని, మహారాజ, సాసనన్తరధానాని. కతమాని తీణి? అధిగమన్తరధానం పటిపత్తన్తరధానం లిఙ్గన్తరధానం , అధిగమే, మహారాజ, అన్తరహితే సుప్పటిపన్నస్సాపి ధమ్మాభిసమయో న హోతి, పటిపత్తియా అన్తరహితాయ సిక్ఖాపదపఞ్ఞత్తి అన్తరధాయతి, లిఙ్గంయేవ తిట్ఠతి, లిఙ్గే అన్తరహితే పవేణుపచ్ఛేదో హోతి, ఇమాని ఖో, మహారాజ, తీణి అన్తరధానానీ’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, ‘saddhammantaradhāna’nti yaṃ vadesi, katamaṃ taṃ saddhammantaradhāna’’nti? ‘‘Tīṇimāni, mahārāja, sāsanantaradhānāni. Katamāni tīṇi? Adhigamantaradhānaṃ paṭipattantaradhānaṃ liṅgantaradhānaṃ , adhigame, mahārāja, antarahite suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, paṭipattiyā antarahitāya sikkhāpadapaññatti antaradhāyati, liṅgaṃyeva tiṭṭhati, liṅge antarahite paveṇupacchedo hoti, imāni kho, mahārāja, tīṇi antaradhānānī’’ti.
‘‘సువిఞ్ఞాపితో, భన్తే నాగసేన, పఞ్హో, గమ్భీరో ఉత్తానీకతో, గణ్ఠి భిన్నో, నట్ఠా పరవాదా భగ్గా నిప్పభా కతా, త్వం గణివరవసభమాసజ్జాతి.
‘‘Suviññāpito, bhante nāgasena, pañho, gambhīro uttānīkato, gaṇṭhi bhinno, naṭṭhā paravādā bhaggā nippabhā katā, tvaṃ gaṇivaravasabhamāsajjāti.
సద్ధమ్మన్తరధానపఞ్హో సత్తమో.
Saddhammantaradhānapañho sattamo.
Footnotes: