Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[༢༠༠] ༡༠. སཱདྷུསཱིལཛཱཏཀཝཎྞནཱ
[200] 10. Sādhusīlajātakavaṇṇanā
སརཱིརདབྱནྟི ཨིདཾ སཏྠཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟོ ཨཉྙཏརཾ བྲཱཧྨཎཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། ཏསྶ ཀིར ཙཏསྶོ དྷཱིཏརོ ཨཧེསུཾ། ཏཱ ཙཏྟཱརོ ཛནཱ པཏྠེནྟི, ཏེསུ ཨེཀོ ཨབྷིརཱུཔོ སརཱིརསམྤནྣོ, ཨེཀོ ཝཡཔྤཏྟོ མཧལླཀོ, ཨེཀོ ཛཱཏིསམྤནྣོ, ཨེཀོ སཱིལཝཱ། བྲཱཧྨཎོ ཙིནྟེསི – ‘‘དྷཱིཏརོ ནིཝེསེནྟེན པཏིཊྛཱཔེནྟེན ཀསྶ ནུ ཁོ དཱཏབྦཱ, ཀིཾ རཱུཔསམྤནྣསྶ, ཨུདཱཧུ ཝཡཔྤཏྟསྶ, ཛཱཏིསམྤནྣསཱིལཝནྟཱནཾ ཨཉྙཏརསྶཱ’’ཏི། སོ ཙིནྟེནྟོཔི ཨཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཨིམཾ ཀཱརཎཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཛཱནིསྶཏི, ཏཾ པུཙྪིཏྭཱ ཨེཏེསཾ ཨནྟརེ ཨནུཙྪཝིཀསྶ དསྶཱམཱི’’ཏི གནྡྷམཱལཱདཱིནི གཱཧཱཔེཏྭཱ ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ནིསིནྣོ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ ‘‘བྷནྟེ, ཨིམེསུ ཙཏཱུསུ ཛནེསུ ཀསྶ དཱཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི པུཙྪི། སཏྠཱ ‘‘པུབྦེཔི པཎྜིཏཱ ཨེཏཾ པཉྷཾ ཀཐཡིཾསུ, བྷཝསངྑེཔགཏཏྟཱ པན སལླཀྑེཏུཾ ན སཀྐོསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེན ཡཱཙིཏོ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི།
Sarīradabyanti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi. Tassa kira catasso dhītaro ahesuṃ. Tā cattāro janā patthenti, tesu eko abhirūpo sarīrasampanno, eko vayappatto mahallako, eko jātisampanno, eko sīlavā. Brāhmaṇo cintesi – ‘‘dhītaro nivesentena patiṭṭhāpentena kassa nu kho dātabbā, kiṃ rūpasampannassa, udāhu vayappattassa, jātisampannasīlavantānaṃ aññatarassā’’ti. So cintentopi ajānitvā ‘‘imaṃ kāraṇaṃ sammāsambuddho jānissati, taṃ pucchitvā etesaṃ antare anucchavikassa dassāmī’’ti gandhamālādīni gāhāpetvā vihāraṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ādito paṭṭhāya tamatthaṃ ārocetvā ‘‘bhante, imesu catūsu janesu kassa dātuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi. Satthā ‘‘pubbepi paṇḍitā etaṃ pañhaṃ kathayiṃsu, bhavasaṅkhepagatattā pana sallakkhetuṃ na sakkosī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
ཨཏཱིཏེ བཱརཱཎསིཡཾ བྲཧྨདཏྟེ རཛྫཾ ཀཱརེནྟེ བོདྷིསཏྟོ བྲཱཧྨཎཀུལེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཝཡཔྤཏྟོ ཏཀྐསིལཱཡཾ སིཔྤཾ ཨུགྒཎྷིཏྭཱ ཨཱགནྟྭཱ བཱརཱཎསིཡཾ དིསཱཔཱམོཀྑོ ཨཱཙརིཡོ ཨཧོསི། ཨཐེཀསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཙཏསྶོ དྷཱིཏརོ ཨཧེསུཾ, ཏཱ ཨེཝམེཝ ཙཏྟཱརོ ཛནཱ པཏྠཡིཾསུ། བྲཱཧྨཎོ ‘‘ཀསྶ ནུ ཁོ དཱཏབྦཱ’’ཏི ཨཛཱནནྟོ ‘‘ཨཱཙརིཡཾ པུཙྪིཏྭཱ དཱཏབྦཡུཏྟཀསྶ དསྶཱམཱི’’ཏི ཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཏམཏྠཾ པུཙྪནྟོ པཋམཾ གཱཐམཱཧ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sippaṃ uggaṇhitvā āgantvā bārāṇasiyaṃ disāpāmokkho ācariyo ahosi. Athekassa brāhmaṇassa catasso dhītaro ahesuṃ, tā evameva cattāro janā patthayiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘kassa nu kho dātabbā’’ti ajānanto ‘‘ācariyaṃ pucchitvā dātabbayuttakassa dassāmī’’ti tassa santikaṃ gantvā tamatthaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
༩༩.
99.
‘‘སརཱིརདབྱཾ ཝུཌྜྷབྱཾ, སོཛཙྩཾ སཱདྷུསཱིལིཡཾ།
‘‘Sarīradabyaṃ vuḍḍhabyaṃ, sojaccaṃ sādhusīliyaṃ;
བྲཱཧྨཎཾ ཏེཝ པུཙྪཱམ, ཀནྣུ ཏེསཾ ཝནིམྷསེ’’ཏི༎
Brāhmaṇaṃ teva pucchāma, kannu tesaṃ vanimhase’’ti.
ཏཏྠ ‘‘སརཱིརདབྱ’’ནྟིཨཱདཱིཧི ཏེསཾ ཙཏུནྣཾ ཝིཛྫམཱནེ གུཎེ པཀཱསེཏི། ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – དྷཱིཏརོ མེ ཙཏྟཱརོ ཛནཱ པཏྠེནྟི, ཏེསུ ཨེཀསྶ སརཱིརདབྱམཏྠི, སརཱིརསམྤདཱ ཨབྷིརཱུཔབྷཱཝོ སཾཝིཛྫཏི། ཨེཀསྶ ཝུཌྜྷབྱཾ ཝུཌྜྷིབྷཱཝོ མཧལླཀཏཱ ཨཏྠི། ཨེཀསྶ སོཛཙྩཾ སུཛཱཏིཏཱ ཛཱཏིསམྤདཱ ཨཏྠི། ‘‘སུཛཙྩ’’ནྟིཔི པཱཋོ། ཨེཀསྶ སཱདྷུསཱིལིཡཾ སུནྡརསཱིལབྷཱཝོ སཱིལསམྤདཱ ཨཏྠི། བྲཱཧྨཎཾ ཏེཝ པུཙྪཱམཱཏི ཏེསུ ཨསུཀསྶ ནཱམེཏཱ དཱཏབྦཱཏི ཨཛཱནནྟཱ མཡཾ བྷཝནྟཾ བྲཱཧྨཎཉྙེཝ པུཙྪཱམ། ཀནྣུ ཏེསཾ ཝནིམྷསེཏི ཏེསཾ ཙཏུནྣཾ ཛནཱནཾ ཀཾ ཝནིམྷསེ, ཀཾ ཨིཙྪཱམ, ཀསྶ ཏཱ ཀུམཱརིཀཱ དདཱམཱཏི པུཙྪཏི།
Tattha ‘‘sarīradabya’’ntiādīhi tesaṃ catunnaṃ vijjamāne guṇe pakāseti. Ayañhettha adhippāyo – dhītaro me cattāro janā patthenti, tesu ekassa sarīradabyamatthi, sarīrasampadā abhirūpabhāvo saṃvijjati. Ekassa vuḍḍhabyaṃ vuḍḍhibhāvo mahallakatā atthi. Ekassa sojaccaṃ sujātitā jātisampadā atthi. ‘‘Sujacca’’ntipi pāṭho. Ekassa sādhusīliyaṃ sundarasīlabhāvo sīlasampadā atthi. Brāhmaṇaṃ teva pucchāmāti tesu asukassa nāmetā dātabbāti ajānantā mayaṃ bhavantaṃ brāhmaṇaññeva pucchāma. Kannu tesaṃ vanimhaseti tesaṃ catunnaṃ janānaṃ kaṃ vanimhase, kaṃ icchāma, kassa tā kumārikā dadāmāti pucchati.
ཏཾ སུཏྭཱ ཨཱཙརིཡོ ‘‘རཱུཔསམྤདཱདཱིསུ ཝིཛྫམཱནཱསུཔི ཝིཔནྣསཱིལོ གཱརཡ྄ཧོ, ཏསྨཱ ཏཾ ནཔྤམཱཎཾ, ཨམྷཱཀཾ སཱིལཝནྟབྷཱཝོ རུཙྩཏཱི’’ཏི ཨིམམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ –
Taṃ sutvā ācariyo ‘‘rūpasampadādīsu vijjamānāsupi vipannasīlo gārayho, tasmā taṃ nappamāṇaṃ, amhākaṃ sīlavantabhāvo ruccatī’’ti imamatthaṃ pakāsento dutiyaṃ gāthamāha –
༡༠༠.
100.
‘‘ཨཏྠོ ཨཏྠི སརཱིརསྨིཾ, ཝུཌྜྷབྱསྶ ནམོ ཀརེ།
‘‘Attho atthi sarīrasmiṃ, vuḍḍhabyassa namo kare;
ཨཏྠོ ཨཏྠི སུཛཱཏསྨིཾ, སཱིལཾ ཨསྨཱཀ རུཙྩཏཱི’’ཏི༎
Attho atthi sujātasmiṃ, sīlaṃ asmāka ruccatī’’ti.
ཏཏྠ ཨཏྠོ ཨཏྠི སརཱིརསྨིནྟི རཱུཔསམྤནྣེ སརཱིརེཔི ཨཏྠོ ཝིསེསོ ཝུདྡྷི ཨཏྠིཡེཝ, ‘‘ནཏྠཱི’’ཏི ན ཝདཱམི། ཝུཌྜྷབྱསྶ ནམོ ཀརེཏི ཝུཌྜྷབྷཱཝསྶ པན ནམཀྐཱརམེཝ ཀརོམི། ཝུཌྜྷབྷཱཝོ ཧི ཝནྡནམཱནནཾ ལབྷཏི། ཨཏྠོ ཨཏྠི སུཛཱཏསྨིནྟི སུཛཱཏེཔི པུརིསེ ཝུཌྜྷི ཨཏྠི, ཛཱཏིསམྤཏྟིཔི ཨིཙྪིཏབྦཱཡེཝ། སཱིལཾ ཨསྨཱཀ རུཙྩཏཱིཏི ཨམྷཱཀཾ པན སཱིལམེཝ རུཙྩཏི། སཱིལཝཱ ཧི ཨཱཙཱརསམྤནྣོ སརཱིརདབྱཝིརཧིཏོཔི པུཛྫོ པཱསཾསོཏི། བྲཱཧྨཎོ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ སཱིལཝནྟསྶེཝ དྷཱིཏརོ ཨདཱསི།
Tattha attho atthi sarīrasminti rūpasampanne sarīrepi attho viseso vuddhi atthiyeva, ‘‘natthī’’ti na vadāmi. Vuḍḍhabyassa namo kareti vuḍḍhabhāvassa pana namakkārameva karomi. Vuḍḍhabhāvo hi vandanamānanaṃ labhati. Attho atthi sujātasminti sujātepi purise vuḍḍhi atthi, jātisampattipi icchitabbāyeva. Sīlaṃ asmāka ruccatīti amhākaṃ pana sīlameva ruccati. Sīlavā hi ācārasampanno sarīradabyavirahitopi pujjo pāsaṃsoti. Brāhmaṇo tassa vacanaṃ sutvā sīlavantasseva dhītaro adāsi.
སཏྠཱ ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ སཙྩཱནི པཀཱསེཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི – སཙྩཔརིཡོསཱནེ བྲཱཧྨཎོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧི། ‘‘ཏདཱ བྲཱཧྨཎོ ཨཡམེཝ བྲཱཧྨཎོ ཨཧོསི, དིསཱཔཱམོཀྑོ ཨཱཙརིཡོ པན ཨཧམེཝ ཨཧོསི’’ནྟི།
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – saccapariyosāne brāhmaṇo sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā brāhmaṇo ayameva brāhmaṇo ahosi, disāpāmokkho ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.
སཱདྷུསཱིལཛཱཏཀཝཎྞནཱ དསམཱ།
Sādhusīlajātakavaṇṇanā dasamā.
རུཧཀཝགྒོ པཉྩམོ།
Ruhakavaggo pañcamo.
ཏསྶུདྡཱནཾ –
Tassuddānaṃ –
རུཧཀཾ སིརིཀཱལ༹ཀཾ, པདུམཾ མཎིཙོརཀཾ།
Ruhakaṃ sirikāḷakaṃ, padumaṃ maṇicorakaṃ;
པབྦཏཱུཔཏྠརཝལཱཧཾ, མིཏྟཱམིཏྟཉྩ རཱདྷཉྩ།
Pabbatūpattharavalāhaṃ, mittāmittañca rādhañca;
གཧཔཏི སཱདྷུསཱིལཾ༎
Gahapati sādhusīlaṃ.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༢༠༠. སཱདྷུསཱིལཛཱཏཀཾ • 200. Sādhusīlajātakaṃ