| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
૫. સહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના
5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
૪૯-૫૦. પઞ્ચમે વિકૂજમાનાતિ નિત્થુનન્તા. કાકચ્છમાનાતિ રોદન્તા. તત્રિદં વત્થુનિદસ્સનં વા. તેન નુ ખો પાતિતન્તિ પુચ્છાવસેન કથિતત્તા નત્થિ મુસાવાદો. કેચિ પન ‘‘સન્દેહવસેન વચનં મુસા નામ ન હોતિ, તસ્મા એવં વુત્ત’’ન્તિ વદન્તિ. સન્તિકં અગન્ત્વાતિ ‘‘યં એતેસં ન કપ્પતિ, તં તેસમ્પિ ન કપ્પતી’’તિ અધિપ્પાયેન અગન્ત્વા.
49-50. Pañcame vikūjamānāti nitthunantā. Kākacchamānāti rodantā. Tatridaṃ vatthunidassanaṃ vā. Tena nu kho pātitanti pucchāvasena kathitattā natthi musāvādo. Keci pana ‘‘sandehavasena vacanaṃ musā nāma na hoti, tasmā evaṃ vutta’’nti vadanti. Santikaṃ agantvāti ‘‘yaṃ etesaṃ na kappati, taṃ tesampi na kappatī’’ti adhippāyena agantvā.
૫૧. દિરત્તતિરત્તન્તિ એત્થ વચનસિલિટ્ઠતામત્તેન દિરત્ત-ગ્ગહણં કતન્તિ વેદિતબ્બં. તિરત્તઞ્હિ સહવાસે લબ્ભમાને દિરત્તે વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ દિરત્તગ્ગહણં વિસું ન યોજેતિ. તેનેવાહ ‘‘ઉત્તરિદિરત્તતિરત્તન્તિ ભગવા સામણેરાનં સઙ્ગહકરણત્થાય તિરત્તપરિહારં અદાસી’’તિ. નિરન્તરં તિરત્તદસ્સનત્થં વા દિરત્તગ્ગહણં કતં. કેવલઞ્હિ તિરત્તન્તિ વુત્તે અઞ્ઞત્થ વાસેન અન્તરિકમ્પિ તિરત્તં ગણ્હેય્ય, દિરત્તવિસિટ્ઠં પન તિરત્તં વુચ્ચમાનં તેન અનન્તરિકમેવ તિરત્તં દીપેતિ. સયનં સેય્યા, સયન્તિ એત્થાતિપિ સેય્યાતિ આહ ‘‘કાયપ્પસારણસઙ્ખાત’’ન્તિઆદિ. તસ્માતિ યસ્મા ઉભયમ્પિ પરિગ્ગહિતં, તસ્મા. પઞ્ચહિ છદનેહીતિ ઇટ્ઠકસિલાસુધાતિણપણ્ણસઙ્ખઆતેહિ પઞ્ચહિ છદનેહિ. વાચુગ્ગતવસેનાતિ પગુણવસેન. દિયડ્ઢહત્થુબ્બેધો વડ્ઢકીહત્થેન ગહેતબ્બો. એકૂપચારોતિ વળઞ્જનદ્વારસ્સ એકત્તં સન્ધાય વુત્તં. સતગબ્ભં વા ચતુસ્સાલં એકૂપચારં હોતીતિ સમ્બન્ધો.
51.Dirattatirattanti ettha vacanasiliṭṭhatāmattena diratta-ggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ. Tirattañhi sahavāse labbhamāne diratte vattabbameva natthīti dirattaggahaṇaṃ visuṃ na yojeti. Tenevāha ‘‘uttaridirattatirattanti bhagavā sāmaṇerānaṃ saṅgahakaraṇatthāya tirattaparihāraṃ adāsī’’ti. Nirantaraṃ tirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ kataṃ. Kevalañhi tirattanti vutte aññattha vāsena antarikampi tirattaṃ gaṇheyya, dirattavisiṭṭhaṃ pana tirattaṃ vuccamānaṃ tena anantarikameva tirattaṃ dīpeti. Sayanaṃ seyyā, sayanti etthātipi seyyāti āha ‘‘kāyappasāraṇasaṅkhāta’’ntiādi. Tasmāti yasmā ubhayampi pariggahitaṃ, tasmā. Pañcahi chadanehīti iṭṭhakasilāsudhātiṇapaṇṇasaṅkhaātehi pañcahi chadanehi. Vācuggatavasenāti paguṇavasena. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakīhatthena gahetabbo. Ekūpacāroti vaḷañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catussālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho.
ઉપરિમતલેન સદ્ધિં અસમ્બદ્ધભિત્તિકસ્સાતિ ઇદં તુલાય અબ્ભન્તરે સયિત્વા પુન તેનેવ સુસિરેન નિક્ખમિત્વા ભિત્તિઅન્તરેન હેટ્ઠિમતલં પવિસિતું યોગ્ગેપિ ઉપરિમતલેન અસમ્બદ્ધભિત્તિકે સેનાસને અનાપત્તિયા વુત્તાય તથા પવિસિતું અસક્કુણેય્યે સમ્બદ્ધભિત્તિકે વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ દસ્સનત્થં વુત્તં, ન પન સમ્બદ્ધભિત્તિકે આપત્તીતિ દસ્સનત્થં વુત્તં. હેટ્ઠાપાસાદે સયિતભિક્ખુસ્સ અનાપત્તીતિ ઇદમ્પિ તાદિસે સેનાસને હેટ્ઠિમતલે સયિતસ્સેવ આપત્તિપ્પસઙ્કા સિયાતિ તંનિવારણત્થં વુત્તં, ન પન ઉપરિમતલે સયિતસ્સ આપત્તીતિ દસ્સનત્થં. નાનૂપચારેતિ યત્થ બહિ નિસ્સેણિં કત્વા ઉપરિમતલં આરોહન્તિ, તાદિસં સન્ધાય વુત્તં. ઉપરિમતલેપિ આકાસઙ્ગણે નિપજ્જન્તસ્સ આપત્તિયા અભાવતો ‘‘છદનબ્ભન્તરે’’તિ વુત્તં.
Uparimatalena saddhiṃ asambaddhabhittikassāti idaṃ tulāya abbhantare sayitvā puna teneva susirena nikkhamitvā bhittiantarena heṭṭhimatalaṃ pavisituṃ yoggepi uparimatalena asambaddhabhittike senāsane anāpattiyā vuttāya tathā pavisituṃ asakkuṇeyye sambaddhabhittike vattabbameva natthīti dassanatthaṃ vuttaṃ, na pana sambaddhabhittike āpattīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Heṭṭhāpāsāde sayitabhikkhussa anāpattīti idampi tādise senāsane heṭṭhimatale sayitasseva āpattippasaṅkā siyāti taṃnivāraṇatthaṃ vuttaṃ, na pana uparimatale sayitassa āpattīti dassanatthaṃ. Nānūpacāreti yattha bahi nisseṇiṃ katvā uparimatalaṃ ārohanti, tādisaṃ sandhāya vuttaṃ. Uparimatalepi ākāsaṅgaṇe nipajjantassa āpattiyā abhāvato ‘‘chadanabbhantare’’ti vuttaṃ.
સભાસઙ્ખેપેનાતિ સભાકારેન. અડ્ઢકુટ્ટકે સેનાસનેતિ એત્થ ‘‘અડ્ઢકુટ્ટકં નામ યત્થ એકં પસ્સં મુઞ્ચિત્વા તીસુ પસ્સેસુ ભિત્તિયો બદ્ધા હોન્તિ, યત્થ વા એકસ્મિં પસ્સે ભિત્તિં ઉટ્ઠાપેત્વા ઉભોસુ પસ્સેસુ ઉપડ્ઢં ઉપડ્ઢં કત્વા ભિત્તિયો ઉટ્ઠાપેન્તિ, તાદિસં સેનાસન’’ન્તિ તીસુપિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં. ગણ્ઠિપદે પન ‘‘અડ્ઢકુટ્ટકેતિ છદનં અડ્ઢેન અસમ્પત્તકુટ્ટકે’’તિ વુત્તં, તમ્પિ નો ન યુત્તં. ‘‘વાળસઙ્ઘાટો નામ થમ્ભાનં ઉપરિ વાળરૂપેહિ કતસઙ્ઘાટો વુચ્ચતી’’તિ વદન્તિ. પરિક્ખેપસ્સ બહિગતેતિ એત્થ યસ્મિં પસ્સે પરિક્ખેપો નત્થિ, તત્થાપિ પરિક્ખેપારહપ્પદેસતો બહિગતે અનાપત્તિયેવાતિ દટ્ઠબ્બં. અપરિચ્છિન્નગબ્ભૂપચારેતિ એત્થ મજ્ઝે વિવટઙ્ગણવન્તાસુ પમુખમહાચતુસ્સાલાસુ યથા આકાસઙ્ગણં અનોતરિત્વા પમુખેનેવ ગન્ત્વા સબ્બગબ્ભે પવિસિતું ન સક્કા હોતિ, એવં એકેકગબ્ભસ્સ દ્વીસુ પસ્સેસુ કુટ્ટં નીહરિત્વા કતં પરિચ્છિન્નગબ્ભૂપચારં નામ, ઇદં પન તાદિસં ન હોતીતિ ‘‘અપરિચ્છિન્નગબ્ભૂપચારે’’તિ વુત્તં. સબ્બગબ્ભે પવિસન્તીતિ ગબ્ભૂપચારસ્સ અપરિચ્છિન્નત્તા આકાસઙ્ગણં અનોતરિત્વા પમુખેનેવ ગન્ત્વા તં તં ગબ્ભં પવિસન્તિ. અથ કુતો તસ્સ પરિક્ખેપોયેવ સબ્બપરિચ્છન્નત્તાતિ વુત્તન્તિ આહ ‘‘ગબ્ભપરિક્ખેપોયેવ હિસ્સ પરિક્ખેપો’’તિ. ઇદઞ્ચ સમન્તા ગબ્ભભિત્તિયો સન્ધાય વુત્તં. ચતુસ્સાલવસેન સન્નિવિટ્ઠેપિ સેનાસને ગબ્ભપમુખં વિસું અપરિક્ખિત્તમ્પિ સમન્તા ઠિતગબ્ભભિત્તીનં વસેન પરિક્ખિત્તં નામ હોતિ.
Sabhāsaṅkhepenāti sabhākārena. Aḍḍhakuṭṭake senāsaneti ettha ‘‘aḍḍhakuṭṭakaṃ nāma yattha ekaṃ passaṃ muñcitvā tīsu passesu bhittiyo baddhā honti, yattha vā ekasmiṃ passe bhittiṃ uṭṭhāpetvā ubhosu passesu upaḍḍhaṃ upaḍḍhaṃ katvā bhittiyo uṭṭhāpenti, tādisaṃ senāsana’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘aḍḍhakuṭṭaketi chadanaṃ aḍḍhena asampattakuṭṭake’’ti vuttaṃ, tampi no na yuttaṃ. ‘‘Vāḷasaṅghāṭo nāma thambhānaṃ upari vāḷarūpehi katasaṅghāṭo vuccatī’’ti vadanti. Parikkhepassa bahigateti ettha yasmiṃ passe parikkhepo natthi, tatthāpi parikkhepārahappadesato bahigate anāpattiyevāti daṭṭhabbaṃ. Aparicchinnagabbhūpacāreti ettha majjhe vivaṭaṅgaṇavantāsu pamukhamahācatussālāsu yathā ākāsaṅgaṇaṃ anotaritvā pamukheneva gantvā sabbagabbhe pavisituṃ na sakkā hoti, evaṃ ekekagabbhassa dvīsu passesu kuṭṭaṃ nīharitvā kataṃ paricchinnagabbhūpacāraṃ nāma, idaṃ pana tādisaṃ na hotīti ‘‘aparicchinnagabbhūpacāre’’ti vuttaṃ. Sabbagabbhe pavisantīti gabbhūpacārassa aparicchinnattā ākāsaṅgaṇaṃ anotaritvā pamukheneva gantvā taṃ taṃ gabbhaṃ pavisanti. Atha kuto tassa parikkhepoyeva sabbaparicchannattāti vuttanti āha ‘‘gabbhaparikkhepoyeva hissa parikkhepo’’ti. Idañca samantā gabbhabhittiyo sandhāya vuttaṃ. Catussālavasena sanniviṭṭhepi senāsane gabbhapamukhaṃ visuṃ aparikkhittampi samantā ṭhitagabbhabhittīnaṃ vasena parikkhittaṃ nāma hoti.
‘‘નનુ ચ ‘અપરિક્ખિત્તે પમુખે અનાપત્તી’તિ અન્ધકટ્ઠકથાયં અવિસેસેન વુત્તં, તસ્મા ચતુસ્સાલવસેન સન્નિવિટ્ઠેપિ સેનાસને વિસું અપરિક્ખિત્તે પમુખે અનાપત્તિયેવા’’તિ યો વદેય્ય, તસ્સ વાદપરિમોચનત્થં ઇદં વુત્તં ‘‘યં પન…પે॰… પાટેક્કસન્નિવેસા એકચ્છદના ગબ્ભપાળિયો સન્ધાય વુત્ત’’ન્તિ. ઇદં વુત્તં હોતિ – ‘‘અપરિક્ખિત્તે પમુખે અનાપત્તીતિ યં વુત્તં, તં ન ચતુસ્સાલવસેન સન્નિવિટ્ઠા ગબ્ભપાળિયો સન્ધાય વુત્તં, કિઞ્ચરહિ વિસું સન્નિવિટ્ઠં એકમેવ ગબ્ભપાળિં સન્ધાય. તાદિસાય હિ ગબ્ભપાળિયા અપરિક્ખિત્તે પમુખે અનાપત્તિ, ન ચતુસ્સાલવસેન સન્નિવિટ્ઠાયા’’તિ. એકાય ચ ગબ્ભપાળિયા તસ્સ તસ્સ ગબ્ભસ્સ ઉપચારં પરિચ્છિન્દિત્વા અન્તમસો ઉભોસુ પસ્સેસુ ખુદ્દકભિત્તીનં ઉટ્ઠાપનમત્તેનપિ પમુખં પરિક્ખિત્તં નામ હોતિ, ચતુસ્સાલવસેન સન્નિવિટ્ઠાસુ પન ગબ્ભપાળીસુ ઉભોસુ પસ્સેસુ ગબ્ભભિત્તીનં વસેનપિ પમુખં પરિક્ખિત્તં નામ હોતિ. તસ્મા યં ઇમિના લક્ખણેન પરિક્ખિત્તં પમુખં, તત્થ આપત્તિ, ઇતરત્થ અનાપત્તીતિ ઇદમેત્થ સન્નિટ્ઠાનં.
‘‘Nanu ca ‘aparikkhitte pamukhe anāpattī’ti andhakaṭṭhakathāyaṃ avisesena vuttaṃ, tasmā catussālavasena sanniviṭṭhepi senāsane visuṃ aparikkhitte pamukhe anāpattiyevā’’ti yo vadeyya, tassa vādaparimocanatthaṃ idaṃ vuttaṃ ‘‘yaṃ pana…pe… pāṭekkasannivesā ekacchadanā gabbhapāḷiyo sandhāya vutta’’nti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattīti yaṃ vuttaṃ, taṃ na catussālavasena sanniviṭṭhā gabbhapāḷiyo sandhāya vuttaṃ, kiñcarahi visuṃ sanniviṭṭhaṃ ekameva gabbhapāḷiṃ sandhāya. Tādisāya hi gabbhapāḷiyā aparikkhitte pamukhe anāpatti, na catussālavasena sanniviṭṭhāyā’’ti. Ekāya ca gabbhapāḷiyā tassa tassa gabbhassa upacāraṃ paricchinditvā antamaso ubhosu passesu khuddakabhittīnaṃ uṭṭhāpanamattenapi pamukhaṃ parikkhittaṃ nāma hoti, catussālavasena sanniviṭṭhāsu pana gabbhapāḷīsu ubhosu passesu gabbhabhittīnaṃ vasenapi pamukhaṃ parikkhittaṃ nāma hoti. Tasmā yaṃ iminā lakkhaṇena parikkhittaṃ pamukhaṃ, tattha āpatti, itarattha anāpattīti idamettha sanniṭṭhānaṃ.
ઇદાનિ ‘‘અપરિક્ખિત્તે પમુખે અનાપત્તી’’તિ વત્વા તસ્સેવ વચનસ્સ અધિપ્પાયં પકાસેન્તેન યં વુત્તં ‘‘ભૂમિયં વિના જગતિયા પમુખં સન્ધાય કથિત’’ન્તિ, તસ્સ અયુત્તતાવિભાવનત્થં ‘‘યઞ્ચ તત્થા’’તિઆદિ આરદ્ધં. ભૂમિયં વિના જગતિયા પમુખં સન્ધાય કથિતન્તિ હિ ઇમસ્સ વચનસ્સ અયમધિપ્પાયો – ‘‘અપરિક્ખિત્તે પમુખે અનાપત્તી’’તિ યં વુત્તં, તં વિના વત્થું ભૂમિયં કતગેહસ્સ પમુખં સન્ધાય કથિતં. સચે પન ઉચ્ચવત્થુકં પમુખં હોતિ, પરિક્ખિત્તસઙ્ખ્યં ન ગચ્છતીતિ. તેનેવાહ ‘‘દસહત્થુબ્બેધાપિ હિ જગતિ પરિક્ખેપસઙ્ખ્યં ન ગચ્છતી’’તિ. હેટ્ઠાપિ ઇદમેવ મનસિ સન્નિધાય વુત્તં ‘‘ઉચ્ચવત્થુકં ચેપિ હોતિ, પમુખે સયિતો ગબ્ભે સયિતાનં આપત્તિં ન કરોતી’’તિ. તત્થાતિ અન્ધકટ્ઠકથાયં. જગતિયા પમાણં વત્વાતિ ‘‘સચે જગતિયા ઓતરિત્વા ભૂમિયં સયિતો, જગતિયા ઉપરિ સયિતં ન પસ્સતી’’તિ એવં જગતિયા ઉબ્બેધેન પમાણં વત્વા. એકસાલાદીસુ ઉજુકમેવ દીઘં કત્વા સન્નિવેસિતો પાસાદો એકસાલસન્નિવેસો. દ્વિસાલસન્નિવેસાદયોપિ વુત્તાનુસારતો વેદિતબ્બા. સાલપ્પભેદદીપનમેવ ચેત્થ હેટ્ઠા વુત્તતો વિસેસો.
Idāni ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattī’’ti vatvā tasseva vacanassa adhippāyaṃ pakāsentena yaṃ vuttaṃ ‘‘bhūmiyaṃ vinā jagatiyā pamukhaṃ sandhāya kathita’’nti, tassa ayuttatāvibhāvanatthaṃ ‘‘yañca tatthā’’tiādi āraddhaṃ. Bhūmiyaṃ vinā jagatiyā pamukhaṃ sandhāya kathitanti hi imassa vacanassa ayamadhippāyo – ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ vinā vatthuṃ bhūmiyaṃ katagehassa pamukhaṃ sandhāya kathitaṃ. Sace pana uccavatthukaṃ pamukhaṃ hoti, parikkhittasaṅkhyaṃ na gacchatīti. Tenevāha ‘‘dasahatthubbedhāpi hi jagati parikkhepasaṅkhyaṃ na gacchatī’’ti. Heṭṭhāpi idameva manasi sannidhāya vuttaṃ ‘‘uccavatthukaṃ cepi hoti, pamukhe sayito gabbhe sayitānaṃ āpattiṃ na karotī’’ti. Tatthāti andhakaṭṭhakathāyaṃ. Jagatiyā pamāṇaṃ vatvāti ‘‘sace jagatiyā otaritvā bhūmiyaṃ sayito, jagatiyā upari sayitaṃ na passatī’’ti evaṃ jagatiyā ubbedhena pamāṇaṃ vatvā. Ekasālādīsu ujukameva dīghaṃ katvā sannivesito pāsādo ekasālasanniveso. Dvisālasannivesādayopi vuttānusārato veditabbā. Sālappabhedadīpanameva cettha heṭṭhā vuttato viseso.
મજ્ઝેપાકારં કરોન્તીતિ એત્થાપિ પરિક્ખેપસ્સ હેટ્ઠિમપરિચ્છેદેન દિયડ્ઢહત્થુબ્બેધત્તા દિયડ્ઢહત્થં ચેપિ મજ્ઝે પાકારં કરોન્તિ, નાનૂપચારમેવ હોતીતિ વેદિતબ્બં. ન હિ છિદ્દેન ગેહં એકૂપચારં નામ હોતીતિ એત્થ સચે ઉબ્બેધેન દિયડ્ઢહત્થબ્ભન્તરે મનુસ્સાનં સઞ્ચારપ્પહોનકં છિદ્દં હોતિ, તમ્પિ દ્વારમેવાતિ એકૂપચારં હોતિ. કિં પરિક્ખેપોવિદ્ધસ્તોતિ પમુખસ્સ પરિક્ખેપં સન્ધાય વદતિ. સબ્બત્થ પઞ્ચન્નંયેવ છદનાનં આગતત્તા વદતિ ‘‘પઞ્ચન્નં અઞ્ઞતરેન છદનેન છન્ના’’તિ.
Majjhepākāraṃ karontīti etthāpi parikkhepassa heṭṭhimaparicchedena diyaḍḍhahatthubbedhattā diyaḍḍhahatthaṃ cepi majjhe pākāraṃ karonti, nānūpacārameva hotīti veditabbaṃ. Na hi chiddena gehaṃ ekūpacāraṃ nāma hotīti ettha sace ubbedhena diyaḍḍhahatthabbhantare manussānaṃ sañcārappahonakaṃ chiddaṃ hoti, tampi dvāramevāti ekūpacāraṃ hoti. Kiṃ parikkhepoviddhastoti pamukhassa parikkhepaṃ sandhāya vadati. Sabbattha pañcannaṃyeva chadanānaṃ āgatattā vadati ‘‘pañcannaṃ aññatarena chadanena channā’’ti.
૫૩. પાળિયં ‘‘સેય્યા નામ સબ્બચ્છન્ના સબ્બપરિચ્છન્ના યેભુય્યેનચ્છન્ના યેભુય્યેનપરિચ્છન્ના’’તિ વદન્તેન યેભુય્યેનચ્છન્નયેભુય્યેનપરિચ્છન્નસેનાસનં પાચિત્તિયસ્સ અવસાનં વિય કત્વા દસ્સિતં, ‘‘ઉપડ્ઢચ્છન્ને ઉપડ્ઢપરિચ્છન્ને આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ વદન્તેન ચ ઉપડ્ઢચ્છન્નઉપડ્ઢપરિચ્છન્નસેનાસનં દુક્કટસ્સ આદિં કત્વા દસ્સિતં, ઉભિન્નમન્તરા કેન ભવિતબ્બં પાચિત્તિયેન, ઉદાહુ દુક્કટેનાતિ? લોકવજ્જસિક્ખાપદસ્સેવ અનવસેસં કત્વા પઞ્ઞાપનતો ઇમસ્સ ચ પણ્ણત્તિવજ્જત્તા યેભુય્યેનચ્છન્નયેભુય્યેનપરિચ્છન્નસ્સ ઉપડ્ઢચ્છન્નઉપડ્ઢપરિચ્છન્નસ્સ ચ અન્તરા પાચિત્તિયં અનિવારિતમેવ, તસ્મા વિનયવિનિચ્છયે ચ ગરુકેયેવ ઠાતબ્બત્તા અટ્ઠકથાયમ્પિ પાચિત્તિયમેવ દસ્સિતં. સત્ત પાચિત્તિયાનીતિ પાળિયં વુત્તપાચિત્તિયં સામઞ્ઞતો એકત્તેન ગહેત્વા વુત્તં. વિસું પન ગય્હમાને ‘‘સબ્બચ્છન્ને સબ્બપરિચ્છન્ને પાચિત્તિયં, યેભુય્યેનચ્છન્ને યેભુય્યેનપરિચ્છન્ને પાચિત્તિય’’ન્તિ અટ્ઠેવ પાચિત્તિયાનિ હોન્તિ.
53. Pāḷiyaṃ ‘‘seyyā nāma sabbacchannā sabbaparicchannā yebhuyyenacchannā yebhuyyenaparicchannā’’ti vadantena yebhuyyenacchannayebhuyyenaparicchannasenāsanaṃ pācittiyassa avasānaṃ viya katvā dassitaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne upaḍḍhaparicchanne āpatti dukkaṭassā’’ti vadantena ca upaḍḍhacchannaupaḍḍhaparicchannasenāsanaṃ dukkaṭassa ādiṃ katvā dassitaṃ, ubhinnamantarā kena bhavitabbaṃ pācittiyena, udāhu dukkaṭenāti? Lokavajjasikkhāpadasseva anavasesaṃ katvā paññāpanato imassa ca paṇṇattivajjattā yebhuyyenacchannayebhuyyenaparicchannassa upaḍḍhacchannaupaḍḍhaparicchannassa ca antarā pācittiyaṃ anivāritameva, tasmā vinayavinicchaye ca garukeyeva ṭhātabbattā aṭṭhakathāyampi pācittiyameva dassitaṃ. Satta pācittiyānīti pāḷiyaṃ vuttapācittiyaṃ sāmaññato ekattena gahetvā vuttaṃ. Visuṃ pana gayhamāne ‘‘sabbacchanne sabbaparicchanne pācittiyaṃ, yebhuyyenacchanne yebhuyyenaparicchanne pācittiya’’nti aṭṭheva pācittiyāni honti.
સેનમ્બમણ્ડપવણ્ણં હોતીતિ સીહળદીપે કિર ઉચ્ચવત્થુકો સબ્બચ્છન્નો સબ્બઅપરિચ્છન્નો એવંનામકો સન્નિપાતમણ્ડપો અત્થિ, તં સન્ધાયેતં વુત્તં. યદિ જગતિપરિક્ખેપસઙ્ખ્યં ગચ્છતિ, ઉચ્ચવત્થુકત્તા મણ્ડપસ્સ સબ્બઅપરિચ્છન્નતા ન યુજ્જતીતિ આહ ‘‘ઇમિનાપેતં વેદિતબ્બ’’ન્તિઆદિ. ચૂળકચ્છન્નાદીનિ ચેત્થ એવં વેદિતબ્બાનિ – યસ્સ ચતૂસુ ભાગેસુ એકો છન્નો, સેસા અચ્છન્ના, ઇદં ચૂળકચ્છન્નં. યસ્સ તીસુ ભાગેસુ દ્વે છન્ના, એકો અચ્છન્નો, ઇદં યેભુય્યેનચ્છન્નં. યસ્સ દ્વીસુ ભાગેસુ એકો છન્નો, એકો અચ્છન્નો, ઇદં ઉપડ્ઢચ્છન્નં નામ સેનાસનં. ચૂળકપરિચ્છન્નાદીનિપિ ઇમિનાવ નયેન વેદિતબ્બાનિ. સેસં ઉત્તાનમેવ. પાચિત્તિયવત્થુકસેનાસનં, તત્થ તત્થ અનુપસમ્પન્નેન સહ નિપજ્જનં, ચતુત્થદિવસે સૂરિયત્થઙ્ગમનન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
Senambamaṇḍapavaṇṇaṃ hotīti sīhaḷadīpe kira uccavatthuko sabbacchanno sabbaaparicchanno evaṃnāmako sannipātamaṇḍapo atthi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yadi jagatiparikkhepasaṅkhyaṃ gacchati, uccavatthukattā maṇḍapassa sabbaaparicchannatā na yujjatīti āha ‘‘imināpetaṃ veditabba’’ntiādi. Cūḷakacchannādīni cettha evaṃ veditabbāni – yassa catūsu bhāgesu eko channo, sesā acchannā, idaṃ cūḷakacchannaṃ. Yassa tīsu bhāgesu dve channā, eko acchanno, idaṃ yebhuyyenacchannaṃ. Yassa dvīsu bhāgesu eko channo, eko acchanno, idaṃ upaḍḍhacchannaṃ nāma senāsanaṃ. Cūḷakaparicchannādīnipi imināva nayena veditabbāni. Sesaṃ uttānameva. Pācittiyavatthukasenāsanaṃ, tattha tattha anupasampannena saha nipajjanaṃ, catutthadivase sūriyatthaṅgamananti imānettha tīṇi aṅgāni.
સહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૧. મુસાવાદવગ્ગો • 1. Musāvādavaggo
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૫. સહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૫. પઠમસહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના • 5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ૫. સહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૫. સહસેય્યસિક્ખાપદં • 5. Sahaseyyasikkhāpadaṃ
