Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / દીઘનિકાય • Dīghanikāya

    ૮. સક્કપઞ્હસુત્તં

    8. Sakkapañhasuttaṃ

    ૩૪૪. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા મગધેસુ વિહરતિ, પાચીનતો રાજગહસ્સ અમ્બસણ્ડા નામ બ્રાહ્મણગામો, તસ્સુત્તરતો વેદિયકે પબ્બતે ઇન્દસાલગુહાયં. તેન ખો પન સમયેન સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ ઉસ્સુક્કં ઉદપાદિ ભગવન્તં દસ્સનાય. અથ ખો સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘કહં નુ ખો ભગવા એતરહિ વિહરતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો’’તિ? અદ્દસા ખો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવન્તં મગધેસુ વિહરન્તં પાચીનતો રાજગહસ્સ અમ્બસણ્ડા નામ બ્રાહ્મણગામો, તસ્સુત્તરતો વેદિયકે પબ્બતે ઇન્દસાલગુહાયં. દિસ્વાન દેવે તાવતિંસે આમન્તેસિ – ‘‘અયં, મારિસા, ભગવા મગધેસુ વિહરતિ, પાચીનતો રાજગહસ્સ અમ્બસણ્ડા નામ બ્રાહ્મણગામો, તસ્સુત્તરતો વેદિયકે પબ્બતે ઇન્દસાલગુહાયં. યદિ પન, મારિસા, મયં તં ભગવન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમેય્યામ અરહન્તં સમ્માસમ્બુદ્ધ’’ન્તિ? ‘‘એવં ભદ્દન્તવા’’તિ ખો દેવા તાવતિંસા સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પચ્ચસ્સોસું.

    344. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Tena kho pana samayena sakkassa devānamindassa ussukkaṃ udapādi bhagavantaṃ dassanāya. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi – ‘‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti? Addasā kho sakko devānamindo bhagavantaṃ magadhesu viharantaṃ pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Disvāna deve tāvatiṃse āmantesi – ‘‘ayaṃ, mārisā, bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana, mārisā, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti? ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho devā tāvatiṃsā sakkassa devānamindassa paccassosuṃ.

    ૩૪૫. અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો પઞ્ચસિખં ગન્ધબ્બદેવપુત્તં 1 આમન્તેસિ – ‘‘અયં, તાત પઞ્ચસિખ, ભગવા મગધેસુ વિહરતિ પાચીનતો રાજગહસ્સ અમ્બસણ્ડા નામ બ્રાહ્મણગામો, તસ્સુત્તરતો વેદિયકે પબ્બતે ઇન્દસાલગુહાયં. યદિ પન , તાત પઞ્ચસિખ, મયં તં ભગવન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમેય્યામ અરહન્તં સમ્માસમ્બુદ્ધ’’ન્તિ? ‘‘એવં ભદ્દન્તવા’’તિ ખો પઞ્ચસિખો ગન્ધબ્બદેવપુત્તો સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પટિસ્સુત્વા બેલુવપણ્ડુવીણં આદાય સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ અનુચરિયં ઉપાગમિ.

    345. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ 2 āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta pañcasikha, bhagavā magadhesu viharati pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana , tāta pañcasikha, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti? ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya sakkassa devānamindassa anucariyaṃ upāgami.

    ૩૪૬. અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો દેવેહિ તાવતિંસેહિ પરિવુતો પઞ્ચસિખેન ગન્ધબ્બદેવપુત્તેન પુરક્ખતો સેય્યથાપિ નામ બલવા પુરિસો સમિઞ્જિતં વા બાહં પસારેય્ય પસારિતં વા બાહં સમિઞ્જેય્ય; એવમેવ દેવેસુ તાવતિંસેસુ અન્તરહિતો મગધેસુ પાચીનતો રાજગહસ્સ અમ્બસણ્ડા નામ બ્રાહ્મણગામો, તસ્સુત્તરતો વેદિયકે પબ્બતે પચ્ચુટ્ઠાસિ. તેન ખો પન સમયેન વેદિયકો પબ્બતો અતિરિવ ઓભાસજાતો હોતિ અમ્બસણ્ડા ચ બ્રાહ્મણગામો યથા તં દેવાનં દેવાનુભાવેન. અપિસ્સુદં પરિતો ગામેસુ મનુસ્સા એવમાહંસુ – ‘‘આદિત્તસ્સુ નામજ્જ વેદિયકો પબ્બતો ઝાયતિસુ 3 નામજ્જ વેદિયકો પબ્બતો જલતિસુ 4 નામજ્જ વેદિયકો પબ્બતો કિંસુ નામજ્જ વેદિયકો પબ્બતો અતિરિવ ઓભાસજાતો અમ્બસણ્ડા ચ બ્રાહ્મણગામો’’તિ સંવિગ્ગા લોમહટ્ઠજાતા અહેસું.

    346. Atha kho sakko devānamindo devehi tāvatiṃsehi parivuto pañcasikhena gandhabbadevaputtena purakkhato seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva devesu tāvatiṃsesu antarahito magadhesu pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate paccuṭṭhāsi. Tena kho pana samayena vediyako pabbato atiriva obhāsajāto hoti ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena. Apissudaṃ parito gāmesu manussā evamāhaṃsu – ‘‘ādittassu nāmajja vediyako pabbato jhāyatisu 5 nāmajja vediyako pabbato jalatisu 6 nāmajja vediyako pabbato kiṃsu nāmajja vediyako pabbato atiriva obhāsajāto ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo’’ti saṃviggā lomahaṭṭhajātā ahesuṃ.

    ૩૪૭. અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો પઞ્ચસિખં ગન્ધબ્બદેવપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘દુરુપસઙ્કમા ખો, તાત પઞ્ચસિખ, તથાગતા માદિસેન, ઝાયી ઝાનરતા, તદન્તરં 7 પટિસલ્લીના. યદિ પન ત્વં, તાત પઞ્ચસિખ, ભગવન્તં પઠમં પસાદેય્યાસિ, તયા, તાત, પઠમં પસાદિતં પચ્છા મયં તં ભગવન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમેય્યામ અરહન્તં સમ્માસમ્બુદ્ધ’’ન્તિ. ‘‘એવં ભદ્દન્તવા’’તિ ખો પઞ્ચસિખો ગન્ધબ્બદેવપુત્તો સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પટિસ્સુત્વા બેલુવપણ્ડુવીણં આદાય યેન ઇન્દસાલગુહા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘એત્તાવતા મે ભગવા નેવ અતિદૂરે ભવિસ્સતિ નાચ્ચાસન્ને, સદ્દઞ્ચ મે સોસ્સતી’’તિ એકમન્તં અટ્ઠાસિ.

    347. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘durupasaṅkamā kho, tāta pañcasikha, tathāgatā mādisena, jhāyī jhānaratā, tadantaraṃ 8 paṭisallīnā. Yadi pana tvaṃ, tāta pañcasikha, bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādeyyāsi, tayā, tāta, paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti. ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena indasālaguhā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ‘‘ettāvatā me bhagavā neva atidūre bhavissati nāccāsanne, saddañca me sossatī’’ti ekamantaṃ aṭṭhāsi.

    પઞ્ચસિખગીતગાથા

    Pañcasikhagītagāthā

    ૩૪૮. એકમન્તં ઠિતો ખો પઞ્ચસિખો ગન્ધબ્બદેવપુત્તો બેલુવપણ્ડુવીણં 9 અસ્સાવેસિ, ઇમા ચ ગાથા અભાસિ બુદ્ધૂપસઞ્હિતા ધમ્મૂપસઞ્હિતા સઙ્ઘૂપસઞ્હિતા અરહન્તૂપસઞ્હિતા કામૂપસઞ્હિતા –

    348. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho gandhabbadevaputto beluvapaṇḍuvīṇaṃ 10 assāvesi, imā ca gāthā abhāsi buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā –

    ‘‘વન્દે તે પિતરં ભદ્દે, તિમ્બરું સૂરિયવચ્છસે;

    ‘‘Vande te pitaraṃ bhadde, timbaruṃ sūriyavacchase;

    યેન જાતાસિ કલ્યાણી, આનન્દજનની મમ.

    Yena jātāsi kalyāṇī, ānandajananī mama.

    ‘‘વાતોવ સેદતં કન્તો, પાનીયંવ પિપાસતો;

    ‘‘Vātova sedataṃ kanto, pānīyaṃva pipāsato;

    અઙ્ગીરસિ પિયામેસિ, ધમ્મો અરહતામિવ.

    Aṅgīrasi piyāmesi, dhammo arahatāmiva.

    ‘‘આતુરસ્સેવ ભેસજ્જં, ભોજનંવ જિઘચ્છતો;

    ‘‘Āturasseva bhesajjaṃ, bhojanaṃva jighacchato;

    પરિનિબ્બાપય મં ભદ્દે, જલન્તમિવ વારિના.

    Parinibbāpaya maṃ bhadde, jalantamiva vārinā.

    ‘‘સીતોદકં પોક્ખરણિં, યુત્તં કિઞ્જક્ખરેણુના;

    ‘‘Sītodakaṃ pokkharaṇiṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;

    નાગો ઘમ્માભિતત્તોવ, ઓગાહે તે થનૂદરં.

    Nāgo ghammābhitattova, ogāhe te thanūdaraṃ.

    ‘‘અચ્ચઙ્કુસોવ નાગોવ, જિતં મે તુત્તતોમરં;

    ‘‘Accaṅkusova nāgova, jitaṃ me tuttatomaraṃ;

    કારણં નપ્પજાનામિ, સમ્મત્તો લક્ખણૂરુયા.

    Kāraṇaṃ nappajānāmi, sammatto lakkhaṇūruyā.

    ‘‘તયિ ગેધિતચિત્તોસ્મિ, ચિત્તં વિપરિણામિતં;

    ‘‘Tayi gedhitacittosmi, cittaṃ vipariṇāmitaṃ;

    પટિગન્તું ન સક્કોમિ, વઙ્કઘસ્તોવ અમ્બુજો.

    Paṭigantuṃ na sakkomi, vaṅkaghastova ambujo.

    ‘‘વામૂરુ સજ મં ભદ્દે, સજ મં મન્દલોચને;

    ‘‘Vāmūru saja maṃ bhadde, saja maṃ mandalocane;

    પલિસ્સજ મં કલ્યાણિ, એતં મે અભિપત્થિતં.

    Palissaja maṃ kalyāṇi, etaṃ me abhipatthitaṃ.

    ‘‘અપ્પકો વત મે સન્તો, કામો વેલ્લિતકેસિયા;

    ‘‘Appako vata me santo, kāmo vellitakesiyā;

    અનેકભાવો સમુપ્પાદિ, અરહન્તેવ દક્ખિણા.

    Anekabhāvo samuppādi, arahanteva dakkhiṇā.

    ‘‘યં મે અત્થિ કતં પુઞ્ઞં, અરહન્તેસુ તાદિસુ;

    ‘‘Yaṃ me atthi kataṃ puññaṃ, arahantesu tādisu;

    તં મે સબ્બઙ્ગકલ્યાણિ, તયા સદ્ધિં વિપચ્ચતં.

    Taṃ me sabbaṅgakalyāṇi, tayā saddhiṃ vipaccataṃ.

    ‘‘યં મે અત્થિ કતં પુઞ્ઞં, અસ્મિં પથવિમણ્ડલે;

    ‘‘Yaṃ me atthi kataṃ puññaṃ, asmiṃ pathavimaṇḍale;

    તં મે સબ્બઙ્ગકલ્યાણિ, તયા સદ્ધિં વિપચ્ચતં.

    Taṃ me sabbaṅgakalyāṇi, tayā saddhiṃ vipaccataṃ.

    ‘‘સક્યપુત્તોવ ઝાનેન, એકોદિ નિપકો સતો;

    ‘‘Sakyaputtova jhānena, ekodi nipako sato;

    અમતં મુનિ જિગીસાનો 11, તમહં સૂરિયવચ્છસે.

    Amataṃ muni jigīsāno 12, tamahaṃ sūriyavacchase.

    ‘‘યથાપિ મુનિ નન્દેય્ય, પત્વા સમ્બોધિમુત્તમં;

    ‘‘Yathāpi muni nandeyya, patvā sambodhimuttamaṃ;

    એવં નન્દેય્યં કલ્યાણિ, મિસ્સીભાવં ગતો તયા.

    Evaṃ nandeyyaṃ kalyāṇi, missībhāvaṃ gato tayā.

    ‘‘સક્કો ચે મે વરં દજ્જા, તાવતિંસાનમિસ્સરો;

    ‘‘Sakko ce me varaṃ dajjā, tāvatiṃsānamissaro;

    તાહં ભદ્દે વરેય્યાહે, એવં કામો દળ્હો મમ.

    Tāhaṃ bhadde vareyyāhe, evaṃ kāmo daḷho mama.

    ‘‘સાલંવ ન ચિરં ફુલ્લં, પિતરં તે સુમેધસે;

    ‘‘Sālaṃva na ciraṃ phullaṃ, pitaraṃ te sumedhase;

    વન્દમાનો નમસ્સામિ, યસ્સા સેતાદિસી પજા’’તિ.

    Vandamāno namassāmi, yassā setādisī pajā’’ti.

    ૩૪૯. એવં વુત્તે ભગવા પઞ્ચસિખં ગન્ધબ્બદેવપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સંસન્દતિ ખો તે, પઞ્ચસિખ, તન્તિસ્સરો ગીતસ્સરેન, ગીતસ્સરો ચ તન્તિસ્સરેન; ન ચ પન 13 તે પઞ્ચસિખ, તન્તિસ્સરો ગીતસ્સરં અતિવત્તતિ, ગીતસ્સરો ચ તન્તિસ્સરં. કદા સંયૂળ્હા પન તે, પઞ્ચસિખ, ઇમા ગાથા બુદ્ધૂપસઞ્હિતા ધમ્મૂપસઞ્હિતા સઙ્ઘૂપસઞ્હિતા અરહન્તૂપસઞ્હિતા કામૂપસઞ્હિતા’’તિ? ‘‘એકમિદં, ભન્તે, સમયં ભગવા ઉરુવેલાયં વિહરતિ નજ્જા નેરઞ્જરાય તીરે અજપાલનિગ્રોધે પઠમાભિસમ્બુદ્ધો . તેન ખો પનાહં, ભન્તે, સમયેન ભદ્દા નામ સૂરિયવચ્છસા તિમ્બરુનો ગન્ધબ્બરઞ્ઞો ધીતા, તમભિકઙ્ખામિ. સા ખો પન, ભન્તે, ભગિની પરકામિની હોતિ; સિખણ્ડી નામ માતલિસ્સ સઙ્ગાહકસ્સ પુત્તો, તમભિકઙ્ખતિ. યતો ખો અહં, ભન્તે, તં ભગિનિં નાલત્થં કેનચિ પરિયાયેન. અથાહં બેલુવપણ્ડુવીણં આદાય યેન તિમ્બરુનો ગન્ધબ્બરઞ્ઞો નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિં; ઉપસઙ્કમિત્વા બેલુવપણ્ડુવીણં અસ્સાવેસિં, ઇમા ચ ગાથા અભાસિં બુદ્ધૂપસઞ્હિતા ધમ્મૂપસઞ્હિતા સઙ્ઘૂપસઞ્હિતા અરહન્તૂપસઞ્હિતા કામૂપસઞ્હિતા –

    349. Evaṃ vutte bhagavā pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ etadavoca – ‘‘saṃsandati kho te, pañcasikha, tantissaro gītassarena, gītassaro ca tantissarena; na ca pana 14 te pañcasikha, tantissaro gītassaraṃ ativattati, gītassaro ca tantissaraṃ. Kadā saṃyūḷhā pana te, pañcasikha, imā gāthā buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā’’ti? ‘‘Ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhe paṭhamābhisambuddho . Tena kho panāhaṃ, bhante, samayena bhaddā nāma sūriyavacchasā timbaruno gandhabbarañño dhītā, tamabhikaṅkhāmi. Sā kho pana, bhante, bhaginī parakāminī hoti; sikhaṇḍī nāma mātalissa saṅgāhakassa putto, tamabhikaṅkhati. Yato kho ahaṃ, bhante, taṃ bhaginiṃ nālatthaṃ kenaci pariyāyena. Athāhaṃ beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena timbaruno gandhabbarañño nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ assāvesiṃ, imā ca gāthā abhāsiṃ buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā –

    ‘‘વન્દે તે પિતરં ભદ્દે, તિમ્બરું સૂરિયવચ્છસે;

    ‘‘Vande te pitaraṃ bhadde, timbaruṃ sūriyavacchase;

    યેન જાતાસિ કલ્યાણી, આનન્દજનની મમ. …પે॰…

    Yena jātāsi kalyāṇī, ānandajananī mama. …pe…

    સાલંવ ન ચિરં ફુલ્લં, પિતરં તે સુમેધસે;

    Sālaṃva na ciraṃ phullaṃ, pitaraṃ te sumedhase;

    વન્દમાનો નમસ્સામિ, યસ્સા સેતાદિસી પજા’’તિ.

    Vandamāno namassāmi, yassā setādisī pajā’’ti.

    ‘‘એવં વુત્તે, ભન્તે, ભદ્દા સૂરિયવચ્છસા મં એતદવોચ – ‘ન ખો મે, મારિસ, સો ભગવા સમ્મુખા દિટ્ઠો અપિ ચ સુતોયેવ મે સો ભગવા દેવાનં તાવતિંસાનં સુધમ્માયં સભાયં ઉપનચ્ચન્તિયા. યતો ખો ત્વં, મારિસ, તં ભગવન્તં કિત્તેસિ, હોતુ નો અજ્જ સમાગમો’તિ. સોયેવ નો, ભન્તે, તસ્સા ભગિનિયા સદ્ધિં સમાગમો અહોસિ. ન ચ દાનિ તતો પચ્છા’’તિ.

    ‘‘Evaṃ vutte, bhante, bhaddā sūriyavacchasā maṃ etadavoca – ‘na kho me, mārisa, so bhagavā sammukhā diṭṭho api ca sutoyeva me so bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sudhammāyaṃ sabhāyaṃ upanaccantiyā. Yato kho tvaṃ, mārisa, taṃ bhagavantaṃ kittesi, hotu no ajja samāgamo’ti. Soyeva no, bhante, tassā bhaginiyā saddhiṃ samāgamo ahosi. Na ca dāni tato pacchā’’ti.

    સક્કૂપસઙ્કમ

    Sakkūpasaṅkama

    ૩૫૦. અથ ખો સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘પટિસમ્મોદતિ પઞ્ચસિખો ગન્ધબ્બદેવપુત્તો ભગવતા, ભગવા ચ પઞ્ચસિખેના’’તિ. અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો પઞ્ચસિખં ગન્ધબ્બદેવપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘અભિવાદેહિ મે ત્વં, તાત પઞ્ચસિખ, ભગવન્તં – ‘સક્કો, ભન્તે, દેવાનમિન્દો સામચ્ચો સપરિજનો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતી’તિ’’. ‘‘એવં ભદ્દન્તવા’’તિ ખો પઞ્ચસિખો ગન્ધબ્બદેવપુત્તો સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પટિસ્સુત્વા ભગવન્તં અભિવાદેતિ – ‘‘સક્કો, ભન્તે, દેવાનમિન્દો સામચ્ચો સપરિજનો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતી’’તિ. ‘‘એવં સુખી હોતુ, પઞ્ચસિખ, સક્કો દેવાનમિન્દો સામચ્ચો સપરિજનો; સુખકામા હિ દેવા મનુસ્સા અસુરા નાગા ગન્ધબ્બા યે ચઞ્ઞે સન્તિ પુથુકાયા’’તિ.

    350. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi – ‘‘paṭisammodati pañcasikho gandhabbadevaputto bhagavatā, bhagavā ca pañcasikhenā’’ti. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘abhivādehi me tvaṃ, tāta pañcasikha, bhagavantaṃ – ‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’ti’’. ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā bhagavantaṃ abhivādeti – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. ‘‘Evaṃ sukhī hotu, pañcasikha, sakko devānamindo sāmacco saparijano; sukhakāmā hi devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā’’ti.

    ૩૫૧. એવઞ્ચ પન તથાગતા એવરૂપે મહેસક્ખે યક્ખે અભિવદન્તિ. અભિવદિતો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ઇન્દસાલગુહં પવિસિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. દેવાપિ તાવતિંસા ઇન્દસાલગુહં પવિસિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. પઞ્ચસિખોપિ ગન્ધબ્બદેવપુત્તો ઇન્દસાલગુહં પવિસિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ.

    351. Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadanti. Abhivadito sakko devānamindo bhagavato indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Devāpi tāvatiṃsā indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Pañcasikhopi gandhabbadevaputto indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

    તેન ખો પન સમયેન ઇન્દસાલગુહા વિસમા સન્તી સમા સમપાદિ, સમ્બાધા સન્તી ઉરુન્દા 15 સમપાદિ, અન્ધકારો ગુહાયં અન્તરધાયિ, આલોકો ઉદપાદિ યથા તં દેવાનં દેવાનુભાવેન.

    Tena kho pana samayena indasālaguhā visamā santī samā samapādi, sambādhā santī urundā 16 samapādi, andhakāro guhāyaṃ antaradhāyi, āloko udapādi yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena.

    ૩૫૨. અથ ખો ભગવા સક્કં દેવાનમિન્દં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયમિદં આયસ્મતો કોસિયસ્સ, અબ્ભુતમિદં આયસ્મતો કોસિયસ્સ તાવ બહુકિચ્ચસ્સ બહુકરણીયસ્સ યદિદં ઇધાગમન’’ન્તિ. ‘‘ચિરપટિકાહં, ભન્તે, ભગવન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતુકામો; અપિ ચ દેવાનં તાવતિંસાનં કેહિચિ કેહિચિ 17 કિચ્ચકરણીયેહિ બ્યાવટો; એવાહં નાસક્ખિં ભગવન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. એકમિદં, ભન્તે, સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ સલળાગારકે. અથ ખ્વાહં, ભન્તે, સાવત્થિં અગમાસિં ભગવન્તં દસ્સનાય. તેન ખો પન, ભન્તે, સમયેન ભગવા અઞ્ઞતરેન સમાધિના નિસિન્નો હોતિ, ભૂજતિ 18 ચ નામ વેસ્સવણસ્સ મહારાજસ્સ પરિચારિકા ભગવન્તં પચ્ચુપટ્ઠિતા હોતિ, પઞ્જલિકા નમસ્સમાના તિટ્ઠતિ. અથ ખ્વાહં, ભન્તે, ભૂજતિં એતદવોચં – ‘અભિવાદેહિ મે ત્વં, ભગિનિ, ભગવન્તં – ‘‘સક્કો, ભન્તે, દેવાનમિન્દો સામચ્ચો સપરિજનો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતી’’તિ. એવં વુત્તે, ભન્તે, સા ભૂજતિ મં એતદવોચ – ‘અકાલો ખો, મારિસ, ભગવન્તં દસ્સનાય; પટિસલ્લીનો ભગવા’તિ. ‘તેન હી, ભગિનિ, યદા ભગવા તમ્હા સમાધિમ્હા વુટ્ઠિતો હોતિ, અથ મમ વચનેન ભગવન્તં અભિવાદેહિ – ‘‘સક્કો, ભન્તે, દેવાનમિન્દો સામચ્ચો સપરિજનો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતી’’તિ. કચ્ચિ મે સા, ભન્તે, ભગિની ભગવન્તં અભિવાદેસિ? સરતિ ભગવા તસ્સા ભગિનિયા વચન’’ન્તિ? ‘‘અભિવાદેસિ મં સા, દેવાનમિન્દ, ભગિની, સરામહં તસ્સા ભગિનિયા વચનં. અપિ ચાહં આયસ્મતો નેમિસદ્દેન 19 તમ્હા સમાધિમ્હા વુટ્ઠિતો’’તિ. ‘‘યે તે, ભન્તે, દેવા અમ્હેહિ પઠમતરં તાવતિંસકાયં ઉપપન્ના, તેસં મે સમ્મુખા સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં – ‘યદા તથાગતા લોકે ઉપ્પજ્જન્તિ અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા, દિબ્બા કાયા પરિપૂરેન્તિ, હાયન્તિ અસુરકાયા’તિ. તં મે ઇદં, ભન્તે, સક્ખિદિટ્ઠં યતો તથાગતો લોકે ઉપ્પન્નો અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો, દિબ્બા કાયા પરિપૂરેન્તિ, હાયન્તિ અસુરકાયાતિ.

    352. Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘‘acchariyamidaṃ āyasmato kosiyassa, abbhutamidaṃ āyasmato kosiyassa tāva bahukiccassa bahukaraṇīyassa yadidaṃ idhāgamana’’nti. ‘‘Cirapaṭikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo; api ca devānaṃ tāvatiṃsānaṃ kehici kehici 20 kiccakaraṇīyehi byāvaṭo; evāhaṃ nāsakkhiṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati salaḷāgārake. Atha khvāhaṃ, bhante, sāvatthiṃ agamāsiṃ bhagavantaṃ dassanāya. Tena kho pana, bhante, samayena bhagavā aññatarena samādhinā nisinno hoti, bhūjati 21 ca nāma vessavaṇassa mahārājassa paricārikā bhagavantaṃ paccupaṭṭhitā hoti, pañjalikā namassamānā tiṭṭhati. Atha khvāhaṃ, bhante, bhūjatiṃ etadavocaṃ – ‘abhivādehi me tvaṃ, bhagini, bhagavantaṃ – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Evaṃ vutte, bhante, sā bhūjati maṃ etadavoca – ‘akālo kho, mārisa, bhagavantaṃ dassanāya; paṭisallīno bhagavā’ti. ‘Tena hī, bhagini, yadā bhagavā tamhā samādhimhā vuṭṭhito hoti, atha mama vacanena bhagavantaṃ abhivādehi – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Kacci me sā, bhante, bhaginī bhagavantaṃ abhivādesi? Sarati bhagavā tassā bhaginiyā vacana’’nti? ‘‘Abhivādesi maṃ sā, devānaminda, bhaginī, sarāmahaṃ tassā bhaginiyā vacanaṃ. Api cāhaṃ āyasmato nemisaddena 22 tamhā samādhimhā vuṭṭhito’’ti. ‘‘Ye te, bhante, devā amhehi paṭhamataraṃ tāvatiṃsakāyaṃ upapannā, tesaṃ me sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘yadā tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, dibbā kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’ti. Taṃ me idaṃ, bhante, sakkhidiṭṭhaṃ yato tathāgato loke uppanno arahaṃ sammāsambuddho, dibbā kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyāti.

    ગોપકવત્થુ

    Gopakavatthu

    ૩૫૩. ‘‘ઇધેવ, ભન્તે, કપિલવત્થુસ્મિં ગોપિકા નામ સક્યધીતા અહોસિ બુદ્ધે પસન્ના ધમ્મે પસન્ના સઙ્ઘે પસન્ના સીલેસુ પરિપૂરકારિની. સા ઇત્થિત્તં 23 વિરાજેત્વા પુરિસત્તં 24 ભાવેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપન્ના. દેવાનં તાવતિંસાનં સહબ્યતં અમ્હાકં પુત્તત્તં અજ્ઝુપગતા. તત્રપિ નં એવં જાનન્તિ – ‘ગોપકો દેવપુત્તો, ગોપકો દેવપુત્તો’તિ. અઞ્ઞેપિ, ભન્તે, તયો ભિક્ખૂ ભગવતિ બ્રહ્મચરિયં ચરિત્વા હીનં ગન્ધબ્બકાયં ઉપપન્ના. તે પઞ્ચહિ કામગુણેહિ સમપ્પિતા સમઙ્ગીભૂતા પરિચારયમાના અમ્હાકં ઉપટ્ઠાનં આગચ્છન્તિ અમ્હાકં પારિચરિયં. તે અમ્હાકં ઉપટ્ઠાનં આગતે અમ્હાકં પારિચરિયં ગોપકો દેવપુત્તો પટિચોદેસિ – ‘કુતોમુખા નામ તુમ્હે , મારિસા, તસ્સ ભગવતો ધમ્મં અસ્સુત્થ 25 – અહઞ્હિ નામ ઇત્થિકા સમાના બુદ્ધે પસન્ના ધમ્મે પસન્ના સઙ્ઘે પસન્ના સીલેસુ પરિપૂરકારિની ઇત્થિત્તં વિરાજેત્વા પુરિસત્તં ભાવેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપન્ના, દેવાનં તાવતિંસાનં સહબ્યતં સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પુત્તત્તં અજ્ઝુપગતા. ઇધાપિ મં એવં જાનન્તિ ‘‘ગોપકો દેવપુત્તો ગોપકો દેવપુત્તો’તિ. તુમ્હે પન, મારિસા, ભગવતિ બ્રહ્મચરિયં ચરિત્વા હીનં ગન્ધબ્બકાયં ઉપપન્ના. દુદ્દિટ્ઠરૂપં વત, ભો, અદ્દસામ, યે મયં અદ્દસામ સહધમ્મિકે હીનં ગન્ધબ્બકાયં ઉપપન્ને’તિ. તેસં, ભન્તે, ગોપકેન દેવપુત્તેન પટિચોદિતાનં દ્વે દેવા દિટ્ઠેવ ધમ્મે સતિં પટિલભિંસુ કાયં બ્રહ્મપુરોહિતં, એકો પન દેવો કામે અજ્ઝાવસિ.

    353. ‘‘Idheva, bhante, kapilavatthusmiṃ gopikā nāma sakyadhītā ahosi buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī. Sā itthittaṃ 26 virājetvā purisattaṃ 27 bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā. Devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ amhākaṃ puttattaṃ ajjhupagatā. Tatrapi naṃ evaṃ jānanti – ‘gopako devaputto, gopako devaputto’ti. Aññepi, bhante, tayo bhikkhū bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā. Te pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārayamānā amhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti amhākaṃ pāricariyaṃ. Te amhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgate amhākaṃ pāricariyaṃ gopako devaputto paṭicodesi – ‘kutomukhā nāma tumhe , mārisā, tassa bhagavato dhammaṃ assuttha 28 – ahañhi nāma itthikā samānā buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī itthittaṃ virājetvā purisattaṃ bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ sakkassa devānamindassa puttattaṃ ajjhupagatā. Idhāpi maṃ evaṃ jānanti ‘‘gopako devaputto gopako devaputto’ti. Tumhe pana, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā. Duddiṭṭharūpaṃ vata, bho, addasāma, ye mayaṃ addasāma sahadhammike hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapanne’ti. Tesaṃ, bhante, gopakena devaputtena paṭicoditānaṃ dve devā diṭṭheva dhamme satiṃ paṭilabhiṃsu kāyaṃ brahmapurohitaṃ, eko pana devo kāme ajjhāvasi.

    ૩૫૪.‘‘‘ઉપાસિકા ચક્ખુમતો અહોસિં,

    354.‘‘‘Upāsikā cakkhumato ahosiṃ,

    નામમ્પિ મય્હં અહુ ‘ગોપિકા’તિ;

    Nāmampi mayhaṃ ahu ‘gopikā’ti;

    બુદ્ધે ચ ધમ્મે ચ અભિપ્પસન્ના,

    Buddhe ca dhamme ca abhippasannā,

    સઙ્ઘઞ્ચુપટ્ઠાસિં પસન્નચિત્તા.

    Saṅghañcupaṭṭhāsiṃ pasannacittā.

    ‘‘‘તસ્સેવ બુદ્ધસ્સ સુધમ્મતાય,

    ‘‘‘Tasseva buddhassa sudhammatāya,

    સક્કસ્સ પુત્તોમ્હિ મહાનુભાવો;

    Sakkassa puttomhi mahānubhāvo;

    મહાજુતીકો તિદિવૂપપન્નો,

    Mahājutīko tidivūpapanno,

    જાનન્તિ મં ઇધાપિ ‘ગોપકો’તિ.

    Jānanti maṃ idhāpi ‘gopako’ti.

    ‘‘‘અથદ્દસં ભિક્ખવો દિટ્ઠપુબ્બે,

    ‘‘‘Athaddasaṃ bhikkhavo diṭṭhapubbe,

    ગન્ધબ્બકાયૂપગતે વસીને;

    Gandhabbakāyūpagate vasīne;

    ઇમેહિ તે ગોતમસાવકાસે,

    Imehi te gotamasāvakāse,

    યે ચ મયં પુબ્બે મનુસ્સભૂતા.

    Ye ca mayaṃ pubbe manussabhūtā.

    ‘‘‘અન્નેન પાનેન ઉપટ્ઠહિમ્હા,

    ‘‘‘Annena pānena upaṭṭhahimhā,

    પાદૂપસઙ્ગય્હ સકે નિવેસને;

    Pādūpasaṅgayha sake nivesane;

    કુતોમુખા નામ ઇમે ભવન્તો,

    Kutomukhā nāma ime bhavanto,

    બુદ્ધસ્સ ધમ્માનિ પટિગ્ગહેસું 29.

    Buddhassa dhammāni paṭiggahesuṃ 30.

    ‘‘‘પચ્ચત્તં વેદિતબ્બો હિ ધમ્મો,

    ‘‘‘Paccattaṃ veditabbo hi dhammo,

    સુદેસિતો ચક્ખુમતાનુબુદ્ધો;

    Sudesito cakkhumatānubuddho;

    અહઞ્હિ તુમ્હેવ ઉપાસમાનો,

    Ahañhi tumheva upāsamāno,

    સુત્વાન અરિયાન સુભાસિતાનિ.

    Sutvāna ariyāna subhāsitāni.

    ‘‘‘સક્કસ્સ પુત્તોમ્હિ મહાનુભાવો,

    ‘‘‘Sakkassa puttomhi mahānubhāvo,

    મહાજુતીકો તિદિવૂપપન્નો;

    Mahājutīko tidivūpapanno;

    તુમ્હે પન સેટ્ઠમુપાસમાના,

    Tumhe pana seṭṭhamupāsamānā,

    અનુત્તરં બ્રહ્મચરિયં ચરિત્વા.

    Anuttaraṃ brahmacariyaṃ caritvā.

    ‘‘‘હીનં કાયં ઉપપન્ના ભવન્તો,

    ‘‘‘Hīnaṃ kāyaṃ upapannā bhavanto,

    અનાનુલોમા ભવતૂપપત્તિ;

    Anānulomā bhavatūpapatti;

    દુદ્દિટ્ઠરૂપં વત અદ્દસામ,

    Duddiṭṭharūpaṃ vata addasāma,

    સહધમ્મિકે હીનકાયૂપપન્ને.

    Sahadhammike hīnakāyūpapanne.

    ‘‘‘ગન્ધબ્બકાયૂપગતા ભવન્તો,

    ‘‘‘Gandhabbakāyūpagatā bhavanto,

    દેવાનમાગચ્છથ પારિચરિયં;

    Devānamāgacchatha pāricariyaṃ;

    અગારે વસતો મય્હં,

    Agāre vasato mayhaṃ,

    ઇમં પસ્સ વિસેસતં.

    Imaṃ passa visesataṃ.

    ‘‘‘ઇત્થી હુત્વા સ્વજ્જ પુમોમ્હિ દેવો,

    ‘‘‘Itthī hutvā svajja pumomhi devo,

    દિબ્બેહિ કામેહિ સમઙ્ગિભૂતો’;

    Dibbehi kāmehi samaṅgibhūto’;

    તે ચોદિતા ગોતમસાવકેન,

    Te coditā gotamasāvakena,

    સંવેગમાપાદુ સમેચ્ચ ગોપકં.

    Saṃvegamāpādu samecca gopakaṃ.

    ‘‘‘હન્દ વિયાયામ 31 બ્યાયામ 32,

    ‘‘‘Handa viyāyāma 33 byāyāma 34,

    મા નો મયં પરપેસ્સા અહુમ્હા’;

    Mā no mayaṃ parapessā ahumhā’;

    તેસં દુવે વીરિયમારભિંસુ,

    Tesaṃ duve vīriyamārabhiṃsu,

    અનુસ્સરં ગોતમસાસનાનિ.

    Anussaraṃ gotamasāsanāni.

    ‘‘ઇધેવ ચિત્તાનિ વિરાજયિત્વા,

    ‘‘Idheva cittāni virājayitvā,

    કામેસુ આદીનવમદ્દસંસુ;

    Kāmesu ādīnavamaddasaṃsu;

    તે કામસંયોજનબન્ધનાનિ,

    Te kāmasaṃyojanabandhanāni,

    પાપિમયોગાનિ દુરચ્ચયાનિ.

    Pāpimayogāni duraccayāni.

    ‘‘નાગોવ સન્નાનિ ગુણાનિ 35 છેત્વા,

    ‘‘Nāgova sannāni guṇāni 36 chetvā,

    દેવે તાવતિંસે અતિક્કમિંસુ;

    Deve tāvatiṃse atikkamiṃsu;

    સઇન્દા દેવા સપજાપતિકા,

    Saindā devā sapajāpatikā,

    સબ્બે સુધમ્માય સભાયુપવિટ્ઠા.

    Sabbe sudhammāya sabhāyupaviṭṭhā.

    ‘‘તેસં નિસિન્નાનં અભિક્કમિંસુ,

    ‘‘Tesaṃ nisinnānaṃ abhikkamiṃsu,

    વીરા વિરાગા વિરજં કરોન્તા;

    Vīrā virāgā virajaṃ karontā;

    તે દિસ્વા સંવેગમકાસિ વાસવો,

    Te disvā saṃvegamakāsi vāsavo,

    દેવાભિભૂ દેવગણસ્સ મજ્ઝે.

    Devābhibhū devagaṇassa majjhe.

    ‘‘‘ઇમેહિ તે હીનકાયૂપપન્ના,

    ‘‘‘Imehi te hīnakāyūpapannā,

    દેવે તાવતિંસે અભિક્કમન્તિ’;

    Deve tāvatiṃse abhikkamanti’;

    સંવેગજાતસ્સ વચો નિસમ્મ,

    Saṃvegajātassa vaco nisamma,

    સો ગોપકો વાસવમજ્ઝભાસિ.

    So gopako vāsavamajjhabhāsi.

    ‘‘‘બુદ્ધો જનિન્દત્થિ મનુસ્સલોકે,

    ‘‘‘Buddho janindatthi manussaloke,

    કામાભિભૂ સક્યમુનીતિ ઞાયતિ;

    Kāmābhibhū sakyamunīti ñāyati;

    તસ્સેવ તે પુત્તા સતિયા વિહીના,

    Tasseva te puttā satiyā vihīnā,

    ચોદિતા મયા તે સતિમજ્ઝલત્થું.

    Coditā mayā te satimajjhalatthuṃ.

    ‘‘‘તિણ્ણં તેસં આવસિનેત્થ 37 એકો,

    ‘‘‘Tiṇṇaṃ tesaṃ āvasinettha 38 eko,

    ગન્ધબ્બકાયૂપગતો વસીનો;

    Gandhabbakāyūpagato vasīno;

    દ્વે ચ સમ્બોધિપથાનુસારિનો,

    Dve ca sambodhipathānusārino,

    દેવેપિ હીળેન્તિ સમાહિતત્તા.

    Devepi hīḷenti samāhitattā.

    ‘‘‘એતાદિસી ધમ્મપ્પકાસનેત્થ,

    ‘‘‘Etādisī dhammappakāsanettha,

    ન તત્થ કિંકઙ્ખતિ કોચિ સાવકો;

    Na tattha kiṃkaṅkhati koci sāvako;

    નિતિણ્ણઓઘં વિચિકિચ્છછિન્નં,

    Nitiṇṇaoghaṃ vicikicchachinnaṃ,

    બુદ્ધં નમસ્સામ જિનં જનિન્દં’.

    Buddhaṃ namassāma jinaṃ janindaṃ’.

    ‘‘યં તે ધમ્મં ઇધઞ્ઞાય,

    ‘‘Yaṃ te dhammaṃ idhaññāya,

    વિસેસં અજ્ઝગંસુ 39 તે;

    Visesaṃ ajjhagaṃsu 40 te;

    કાયં બ્રહ્મપુરોહિતં,

    Kāyaṃ brahmapurohitaṃ,

    દુવે તેસં વિસેસગૂ.

    Duve tesaṃ visesagū.

    ‘‘તસ્સ ધમ્મસ્સ પત્તિયા,

    ‘‘Tassa dhammassa pattiyā,

    આગતમ્હાસિ મારિસ;

    Āgatamhāsi mārisa;

    કતાવકાસા ભગવતા,

    Katāvakāsā bhagavatā,

    પઞ્હં પુચ્છેમુ મારિસા’’તિ.

    Pañhaṃ pucchemu mārisā’’ti.

    ૩૫૫. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘દીઘરત્તં વિસુદ્ધો ખો અયં યક્ખો 41, યં કિઞ્ચિ મં પઞ્હં પુચ્છિસ્સતિ, સબ્બં તં અત્થસઞ્હિતંયેવ પુચ્છિસ્સતિ, નો અનત્થસઞ્હિતં. યઞ્ચસ્સાહં પુટ્ઠો બ્યાકરિસ્સામિ, તં ખિપ્પમેવ આજાનિસ્સતી’’તિ.

    355. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘dīgharattaṃ visuddho kho ayaṃ yakkho 42, yaṃ kiñci maṃ pañhaṃ pucchissati, sabbaṃ taṃ atthasañhitaṃyeva pucchissati, no anatthasañhitaṃ. Yañcassāhaṃ puṭṭho byākarissāmi, taṃ khippameva ājānissatī’’ti.

    ૩૫૬. અથ ખો ભગવા સક્કં દેવાનમિન્દં ગાથાય અજ્ઝભાસિ –

    356. Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    ‘‘પુચ્છ વાસવ મં પઞ્હં, યં કિઞ્ચિ મનસિચ્છસિ;

    ‘‘Puccha vāsava maṃ pañhaṃ, yaṃ kiñci manasicchasi;

    તસ્સ તસ્સેવ પઞ્હસ્સ, અહં અન્તં કરોમિ તે’’તિ.

    Tassa tasseva pañhassa, ahaṃ antaṃ karomi te’’ti.

    પઠમભાણવારો નિટ્ઠિતો.

    Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.

    ૩૫૭. કતાવકાસો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતા ઇમં ભગવન્તં 43 પઠમં પઞ્હં અપુચ્છિ –

    357. Katāvakāso sakko devānamindo bhagavatā imaṃ bhagavantaṃ 44 paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi –

    ‘‘કિં સંયોજના નુ ખો, મારિસ, દેવા મનુસ્સા અસુરા નાગા ગન્ધબ્બા યે ચઞ્ઞે સન્તિ પુથુકાયા, તે – ‘અવેરા અદણ્ડા અસપત્તા અબ્યાપજ્જા વિહરેમુ અવેરિનો’તિ ઇતિ ચ નેસં હોતિ, અથ ચ પન સવેરા સદણ્ડા સસપત્તા સબ્યાપજ્જા વિહરન્તિ સવેરિનો’’તિ? ઇત્થં સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવન્તં પઞ્હં 45 અપુચ્છિ. તસ્સ ભગવા પઞ્હં પુટ્ઠો બ્યાકાસિ –

    ‘‘Kiṃ saṃyojanā nu kho, mārisa, devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā, te – ‘averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino’ti iti ca nesaṃ hoti, atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino’’ti? Itthaṃ sakko devānamindo bhagavantaṃ pañhaṃ 46 apucchi. Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho byākāsi –

    ‘‘ઇસ્સામચ્છરિયસંયોજના ખો, દેવાનમિન્દ, દેવા મનુસ્સા અસુરા નાગા ગન્ધબ્બા યે ચઞ્ઞે સન્તિ પુથુકાયા, તે – ‘અવેરા અદણ્ડા અસપત્તા અબ્યાપજ્જા વિહરેમુ અવેરિનો’તિ ઇતિ ચ નેસં હોતિ, અથ ચ પન સવેરા સદણ્ડા સસપત્તા સબ્યાપજ્જા વિહરન્તિ સવેરિનો’’તિ. ઇત્થં ભગવા સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પઞ્હં પુટ્ઠો બ્યાકાસિ. અત્તમનો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિ અનુમોદિ – ‘‘એવમેતં, ભગવા, એવમેતં, સુગત. તિણ્ણા મેત્થ કઙ્ખા વિગતા કથંકથા ભગવતો પઞ્હવેય્યાકરણં સુત્વા’’તિ.

    ‘‘Issāmacchariyasaṃyojanā kho, devānaminda, devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā, te – ‘averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino’ti iti ca nesaṃ hoti, atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.

    ૩૫૮. ઇતિહ સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ભગવન્તં ઉત્તરિં 47 પઞ્હં અપુચ્છિ –

    358. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ 48 pañhaṃ apucchi –

    ‘‘ઇસ્સામચ્છરિયં પન, મારિસ, કિંનિદાનં કિંસમુદયં કિંજાતિકં કિંપભવં; કિસ્મિં સતિ ઇસ્સામચ્છરિયં હોતિ; કિસ્મિં અસતિ ઇસ્સામચ્છરિયં ન હોતી’’તિ? ‘‘ઇસ્સામચ્છરિયં ખો, દેવાનમિન્દ, પિયાપ્પિયનિદાનં પિયાપ્પિયસમુદયં પિયાપ્પિયજાતિકં પિયાપ્પિયપભવં; પિયાપ્પિયે સતિ ઇસ્સામચ્છરિયં હોતિ, પિયાપ્પિયે અસતિ ઇસ્સામચ્છરિયં ન હોતી’’તિ.

    ‘‘Issāmacchariyaṃ pana, mārisa, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ; kismiṃ sati issāmacchariyaṃ hoti; kismiṃ asati issāmacchariyaṃ na hotī’’ti? ‘‘Issāmacchariyaṃ kho, devānaminda, piyāppiyanidānaṃ piyāppiyasamudayaṃ piyāppiyajātikaṃ piyāppiyapabhavaṃ; piyāppiye sati issāmacchariyaṃ hoti, piyāppiye asati issāmacchariyaṃ na hotī’’ti.

    ‘‘પિયાપ્પિયં ખો પન, મારિસ, કિંનિદાનં કિંસમુદયં કિંજાતિકં કિંપભવં; કિસ્મિં સતિ પિયાપ્પિયં હોતિ; કિસ્મિં અસતિ પિયાપ્પિયં ન હોતી’’તિ? ‘‘પિયાપ્પિયં ખો, દેવાનમિન્દ, છન્દનિદાનં છન્દસમુદયં છન્દજાતિકં છન્દપભવં; છન્દે સતિ પિયાપ્પિયં હોતિ; છન્દે અસતિ પિયાપ્પિયં ન હોતી’’તિ.

    ‘‘Piyāppiyaṃ kho pana, mārisa, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ; kismiṃ sati piyāppiyaṃ hoti; kismiṃ asati piyāppiyaṃ na hotī’’ti? ‘‘Piyāppiyaṃ kho, devānaminda, chandanidānaṃ chandasamudayaṃ chandajātikaṃ chandapabhavaṃ; chande sati piyāppiyaṃ hoti; chande asati piyāppiyaṃ na hotī’’ti.

    ‘‘છન્દો ખો પન, મારિસ, કિંનિદાનો કિંસમુદયો કિંજાતિકો કિંપભવો; કિસ્મિં સતિ છન્દો હોતિ; કિસ્મિં અસતિ છન્દો ન હોતી’’તિ? ‘‘છન્દો ખો, દેવાનમિન્દ, વિતક્કનિદાનો વિતક્કસમુદયો વિતક્કજાતિકો વિતક્કપભવો; વિતક્કે સતિ છન્દો હોતિ; વિતક્કે અસતિ છન્દો ન હોતી’’તિ.

    ‘‘Chando kho pana, mārisa, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo; kismiṃ sati chando hoti; kismiṃ asati chando na hotī’’ti? ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno vitakkasamudayo vitakkajātiko vitakkapabhavo; vitakke sati chando hoti; vitakke asati chando na hotī’’ti.

    ‘‘વિતક્કો ખો પન, મારિસ, કિંનિદાનો કિંસમુદયો કિંજાતિકો કિંપભવો; કિસ્મિં સતિ વિતક્કો હોતિ; કિસ્મિં અસતિ વિતક્કો ન હોતી’’તિ? ‘‘વિતક્કો ખો, દેવાનમિન્દ, પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાનિદાનો પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાસમુદયો પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાજાતિકો પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાપભવો; પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાય સતિ વિતક્કો હોતિ; પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાય અસતિ વિતક્કો ન હોતી’’તિ.

    ‘‘Vitakko kho pana, mārisa, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo; kismiṃ sati vitakko hoti; kismiṃ asati vitakko na hotī’’ti? ‘‘Vitakko kho, devānaminda, papañcasaññāsaṅkhānidāno papañcasaññāsaṅkhāsamudayo papañcasaññāsaṅkhājātiko papañcasaññāsaṅkhāpabhavo; papañcasaññāsaṅkhāya sati vitakko hoti; papañcasaññāsaṅkhāya asati vitakko na hotī’’ti.

    ‘‘કથં પટિપન્નો પન, મારિસ, ભિક્ખુ પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાનિરોધસારુપ્પગામિનિં પટિપદં પટિપન્નો હોતી’’તિ?

    ‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti?

    વેદનાકમ્મટ્ઠાનં

    Vedanākammaṭṭhānaṃ

    ૩૫૯. ‘‘સોમનસ્સંપાહં 49, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. દોમનસ્સંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. ઉપેક્ખંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ.

    359. ‘‘Somanassaṃpāhaṃ 50, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi.

    ૩૬૦. ‘‘સોમનસ્સંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? તત્થ યં જઞ્ઞા સોમનસ્સં ‘ઇમં ખો મે સોમનસ્સં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તી’તિ, એવરૂપં સોમનસ્સં ન સેવિતબ્બં. તત્થ યં જઞ્ઞા સોમનસ્સં ‘ઇમં ખો મે સોમનસ્સં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’તિ, એવરૂપં સોમનસ્સં સેવિતબ્બં. તત્થ યં ચે સવિતક્કં સવિચારં, યં ચે અવિતક્કં અવિચારં, યે અવિતક્કે અવિચારે, તે 51 પણીતતરે. સોમનસ્સંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ. ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    360. ‘‘Somanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ ‘imaṃ kho me somanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpaṃ somanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ ‘imaṃ kho me somanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpaṃ somanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te 52 paṇītatare. Somanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ૩૬૧. ‘‘દોમનસ્સંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ , અસેવિતબ્બમ્પીતિ. ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? તત્થ યં જઞ્ઞા દોમનસ્સં ‘ઇમં ખો મે દોમનસ્સં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તી’તિ, એવરૂપં દોમનસ્સં ન સેવિતબ્બં. તત્થ યં જઞ્ઞા દોમનસ્સં ‘ઇમં ખો મે દોમનસ્સં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’તિ, એવરૂપં દોમનસ્સં સેવિતબ્બં. તત્થ યં ચે સવિતક્કં સવિચારં, યં ચે અવિતક્કં અવિચારં, યે અવિતક્કે અવિચારે, તે પણીતતરે. દોમનસ્સંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પી’તિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    361. ‘‘Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi , asevitabbampīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ ‘imaṃ kho me domanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpaṃ domanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ ‘imaṃ kho me domanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpaṃ domanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te paṇītatare. Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ૩૬૨. ‘‘ઉપેક્ખંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? તત્થ યં જઞ્ઞા ઉપેક્ખં ‘ઇમં ખો મે ઉપેક્ખં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તી’તિ, એવરૂપા ઉપેક્ખા ન સેવિતબ્બા. તત્થ યં જઞ્ઞા ઉપેક્ખં ‘ઇમં ખો મે ઉપેક્ખં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’તિ, એવરૂપા ઉપેક્ખા સેવિતબ્બા. તત્થ યં ચે સવિતક્કં સવિચારં, યં ચે અવિતક્કં અવિચારં, યે અવિતક્કે અવિચારે, તે પણીતતરે. ઉપેક્ખંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    362. ‘‘Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā upekkhaṃ ‘imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpā upekkhā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā upekkhaṃ ‘imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpā upekkhā sevitabbā. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te paṇītatare. Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ૩૬૩. ‘‘એવં પટિપન્નો ખો, દેવાનમિન્દ, ભિક્ખુ પપઞ્ચસઞ્ઞાસઙ્ખાનિરોધસારુપ્પગામિનિં પટિપદં પટિપન્નો હોતી’’તિ. ઇત્થં ભગવા સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પઞ્હં પુટ્ઠો બ્યાકાસિ. અત્તમનો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિ અનુમોદિ – ‘‘એવમેતં, ભગવા, એવમેતં, સુગત, તિણ્ણા મેત્થ કઙ્ખા વિગતા કથંકથા ભગવતો પઞ્હવેય્યાકરણં સુત્વા’’તિ.

    363. ‘‘Evaṃ paṭipanno kho, devānaminda, bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata, tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.

    પાતિમોક્ખસંવરો

    Pātimokkhasaṃvaro

    ૩૬૪. ઇતિહ સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ભગવન્તં ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ –

    364. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –

    ‘‘કથં પટિપન્નો પન, મારિસ, ભિક્ખુ પાતિમોક્ખસંવરાય પટિપન્નો હોતી’’તિ? ‘‘કાયસમાચારંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. વચીસમાચારંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. પરિયેસનંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બ’’મ્પિ.

    ‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti? ‘‘Kāyasamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Vacīsamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Pariyesanaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabba’’mpi.

    ‘‘કાયસમાચારંપાહં , દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? તત્થ યં જઞ્ઞા કાયસમાચારં ‘ઇમં ખો મે કાયસમાચારં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તી’તિ, એવરૂપો કાયસમાચારો ન સેવિતબ્બો. તત્થ યં જઞ્ઞા કાયસમાચારં ‘ઇમં ખો મે કાયસમાચારં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’તિ, એવરૂપો કાયસમાચારો સેવિતબ્બો. કાયસમાચારંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    ‘‘Kāyasamācāraṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. Kāyasamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ‘‘વચીસમાચારંપાહં , દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પી’તિ. ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? તત્થ યં જઞ્ઞા વચીસમાચારં ‘ઇમં ખો મે વચીસમાચારં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તી’તિ, એવરૂપો વચીસમાચારો ન સેવિતબ્બો. તત્થ યં જઞ્ઞા વચીસમાચારં ‘ઇમં ખો મે વચીસમાચારં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’તિ, એવરૂપો વચીસમાચારો સેવિતબ્બો. વચીસમાચારંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    ‘‘Vacīsamācāraṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampī’ti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ ‘imaṃ kho me vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpo vacīsamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ ‘imaṃ kho me vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpo vacīsamācāro sevitabbo. Vacīsamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ‘‘પરિયેસનંપાહં , દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? તત્થ યં જઞ્ઞા પરિયેસનં ‘ઇમં ખો મે પરિયેસનં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તી’તિ, એવરૂપા પરિયેસના ન સેવિતબ્બા. તત્થ યં જઞ્ઞા પરિયેસનં ‘ઇમં ખો મે પરિયેસનં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’તિ, એવરૂપા પરિયેસના સેવિતબ્બા. પરિયેસનંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પીતિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    ‘‘Pariyesanaṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. Pariyesanaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ‘‘એવં પટિપન્નો ખો, દેવાનમિન્દ, ભિક્ખુ પાતિમોક્ખસંવરાય પટિપન્નો હોતી’’તિ. ઇત્થં ભગવા સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પઞ્હં પુટ્ઠો બ્યાકાસિ. અત્તમનો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિ અનુમોદિ – ‘‘એવમેતં, ભગવા, એવમેતં, સુગત. તિણ્ણા મેત્થ કઙ્ખા વિગતા કથંકથા ભગવતો પઞ્હવેય્યાકરણં સુત્વા’’તિ.

    ‘‘Evaṃ paṭipanno kho, devānaminda, bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.

    ઇન્દ્રિયસંવરો

    Indriyasaṃvaro

    ૩૬૫. ઇતિહ સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ભગવન્તં ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ –

    365. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –

    ‘‘કથં પટિપન્નો પન, મારિસ, ભિક્ખુ ઇન્દ્રિયસંવરાય પટિપન્નો હોતી’’તિ? ‘‘ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં રૂપંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. સોતવિઞ્ઞેય્યં સદ્દંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. ઘાનવિઞ્ઞેય્યં ગન્ધંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યં રસંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. કાયવિઞ્ઞેય્યં ફોટ્ઠબ્બંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પિ. મનોવિઞ્ઞેય્યં ધમ્મંપાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ – સેવિતબ્બમ્પિ, અસેવિતબ્બમ્પી’’તિ.

    ‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu indriyasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti? ‘‘Cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Sotaviññeyyaṃ saddaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Ghānaviññeyyaṃ gandhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Jivhāviññeyyaṃ rasaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Manoviññeyyaṃ dhammaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampī’’ti.

    એવં વુત્તે, સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવન્તં એતદવોચ –

    Evaṃ vutte, sakko devānamindo bhagavantaṃ etadavoca –

    ‘‘ઇમસ્સ ખો અહં, ભન્તે, ભગવતા સઙ્ખિત્તેન ભાસિતસ્સ એવં વિત્થારેન અત્થં આજાનામિ. યથારૂપં, ભન્તે, ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં રૂપં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, એવરૂપં ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં રૂપં ન સેવિતબ્બં . યથારૂપઞ્ચ ખો, ભન્તે, ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં રૂપં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, એવરૂપં ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં રૂપં સેવિતબ્બં. યથારૂપઞ્ચ ખો, ભન્તે, સોતવિઞ્ઞેય્યં સદ્દં સેવતો…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યં ગન્ધં સેવતો… જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યં રસં સેવતો… કાયવિઞ્ઞેય્યં ફોટ્ઠબ્બં સેવતો… મનોવિઞ્ઞેય્યં ધમ્મં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, એવરૂપો મનોવિઞ્ઞેય્યો ધમ્મો ન સેવિતબ્બો. યથારૂપઞ્ચ ખો, ભન્તે, મનોવિઞ્ઞેય્યં ધમ્મં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, એવરૂપો મનોવિઞ્ઞેય્યો ધમ્મો સેવિતબ્બો.

    ‘‘Imassa kho ahaṃ, bhante, bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Yathārūpaṃ, bhante, cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ na sevitabbaṃ . Yathārūpañca kho, bhante, cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho, bhante, sotaviññeyyaṃ saddaṃ sevato…pe… ghānaviññeyyaṃ gandhaṃ sevato… jivhāviññeyyaṃ rasaṃ sevato… kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ sevato… manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpo manoviññeyyo dhammo na sevitabbo. Yathārūpañca kho, bhante, manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpo manoviññeyyo dhammo sevitabbo.

    ‘‘ઇમસ્સ ખો મે, ભન્તે, ભગવતા સઙ્ખિત્તેન ભાસિતસ્સ એવં વિત્થારેન અત્થં આજાનતો તિણ્ણા મેત્થ કઙ્ખા વિગતા કથંકથા ભગવતો પઞ્હવેય્યાકરણં સુત્વા’’તિ.

    ‘‘Imassa kho me, bhante, bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānato tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.

    ૩૬૬. ઇતિહ સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ભગવન્તં ઉત્તરિં પઞ્હં અપુચ્છિ –

    366. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –

    ‘‘સબ્બેવ નુ ખો, મારિસ, સમણબ્રાહ્મણા એકન્તવાદા એકન્તસીલા એકન્તછન્દા એકન્તઅજ્ઝોસાના’’તિ? ‘‘ન ખો, દેવાનમિન્દ, સબ્બે સમણબ્રાહ્મણા એકન્તવાદા એકન્તસીલા એકન્તછન્દા એકન્તઅજ્ઝોસાના’’તિ.

    ‘‘Sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti? ‘‘Na kho, devānaminda, sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti.

    ‘‘કસ્મા પન, મારિસ, ન સબ્બે સમણબ્રાહ્મણા એકન્તવાદા એકન્તસીલા એકન્તછન્દા એકન્તઅજ્ઝોસાના’’તિ? ‘‘અનેકધાતુ નાનાધાતુ ખો, દેવાનમિન્દ, લોકો. તસ્મિં અનેકધાતુનાનાધાતુસ્મિં લોકે યં યદેવ સત્તા ધાતું અભિનિવિસન્તિ, તં તદેવ થામસા પરામાસા અભિનિવિસ્સ વોહરન્તિ – ‘ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ. તસ્મા ન સબ્બે સમણબ્રાહ્મણા એકન્તવાદા એકન્તસીલા એકન્તછન્દા એકન્તઅજ્ઝોસાના’’તિ.

    ‘‘Kasmā pana, mārisa, na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti? ‘‘Anekadhātu nānādhātu kho, devānaminda, loko. Tasmiṃ anekadhātunānādhātusmiṃ loke yaṃ yadeva sattā dhātuṃ abhinivisanti, taṃ tadeva thāmasā parāmāsā abhinivissa voharanti – ‘idameva saccaṃ moghamañña’nti. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti.

    ‘‘સબ્બેવ નુ ખો, મારિસ, સમણબ્રાહ્મણા અચ્ચન્તનિટ્ઠા અચ્ચન્તયોગક્ખેમી અચ્ચન્તબ્રહ્મચારી અચ્ચન્તપરિયોસાના’’તિ? ‘‘ન ખો, દેવાનમિન્દ, સબ્બે સમણબ્રાહ્મણા અચ્ચન્તનિટ્ઠા અચ્ચન્તયોગક્ખેમી અચ્ચન્તબ્રહ્મચારી અચ્ચન્તપરિયોસાના’’તિ.

    ‘‘Sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti? ‘‘Na kho, devānaminda, sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti.

    ‘‘કસ્મા પન, મારિસ, ન સબ્બે સમણબ્રાહ્મણા અચ્ચન્તનિટ્ઠા અચ્ચન્તયોગક્ખેમી અચ્ચન્તબ્રહ્મચારી અચ્ચન્તપરિયોસાના’’તિ? ‘‘યે ખો, દેવાનમિન્દ, ભિક્ખૂ તણ્હાસઙ્ખયવિમુત્તા તે અચ્ચન્તનિટ્ઠા અચ્ચન્તયોગક્ખેમી અચ્ચન્તબ્રહ્મચારી અચ્ચન્તપરિયોસાના. તસ્મા ન સબ્બે સમણબ્રાહ્મણા અચ્ચન્તનિટ્ઠા અચ્ચન્તયોગક્ખેમી અચ્ચન્તબ્રહ્મચારી અચ્ચન્તપરિયોસાના’’તિ.

    ‘‘Kasmā pana, mārisa, na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti? ‘‘Ye kho, devānaminda, bhikkhū taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti.

    ઇત્થં ભગવા સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ પઞ્હં પુટ્ઠો બ્યાકાસિ. અત્તમનો સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિ અનુમોદિ – ‘‘એવમેતં, ભગવા, એવમેતં, સુગત. તિણ્ણા મેત્થ કઙ્ખા વિગતા કથંકથા ભગવતો પઞ્હવેય્યાકરણં સુત્વા’’તિ.

    Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.

    ૩૬૭. ઇતિહ સક્કો દેવાનમિન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ –

    367. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ etadavoca –

    ‘‘એજા, ભન્તે, રોગો, એજા ગણ્ડો, એજા સલ્લં, એજા ઇમં પુરિસં પરિકડ્ઢતિ તસ્સ તસ્સેવ ભવસ્સ અભિનિબ્બત્તિયા. તસ્મા અયં પુરિસો ઉચ્ચાવચમાપજ્જતિ . યેસાહં, ભન્તે, પઞ્હાનં ઇતો બહિદ્ધા અઞ્ઞેસુ સમણબ્રાહ્મણેસુ ઓકાસકમ્મમ્પિ નાલત્થં, તે મે ભગવતા બ્યાકતા. દીઘરત્તાનુસયિતઞ્ચ પન 53 મે વિચિકિચ્છાકથંકથાસલ્લં, તઞ્ચ ભગવતા અબ્બુળ્હ’’ન્તિ.

    ‘‘Ejā, bhante, rogo, ejā gaṇḍo, ejā sallaṃ, ejā imaṃ purisaṃ parikaḍḍhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Tasmā ayaṃ puriso uccāvacamāpajjati . Yesāhaṃ, bhante, pañhānaṃ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu okāsakammampi nālatthaṃ, te me bhagavatā byākatā. Dīgharattānusayitañca pana 54 me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ, tañca bhagavatā abbuḷha’’nti.

    ‘‘અભિજાનાસિ નો ત્વં, દેવાનમિન્દ, ઇમે પઞ્હે અઞ્ઞે સમણબ્રાહ્મણે પુચ્છિતા’’તિ? ‘‘અભિજાનામહં, ભન્તે, ઇમે પઞ્હે અઞ્ઞે સમણબ્રાહ્મણે પુચ્છિતા’’તિ. ‘‘યથા કથં પન તે, દેવાનમિન્દ, બ્યાકંસુ? સચે તે અગરુ ભાસસ્સૂ’’તિ. ‘‘ન ખો મે, ભન્તે, ગરુ યત્થસ્સ ભગવા નિસિન્નો ભગવન્તરૂપો વા’’તિ. ‘‘તેન હિ, દેવાનમિન્દ, ભાસસ્સૂ’’તિ. ‘‘યેસ્વાહં 55, ભન્તે , મઞ્ઞામિ સમણબ્રાહ્મણા આરઞ્ઞિકા પન્તસેનાસનાતિ, ત્યાહં ઉપસઙ્કમિત્વા ઇમે પઞ્હે પુચ્છામિ, તે મયા પુટ્ઠા ન સમ્પાયન્તિ, અસમ્પાયન્તા મમંયેવ પટિપુચ્છન્તિ – ‘કો નામો આયસ્મા’તિ? તેસાહં પુટ્ઠો બ્યાકરોમિ – ‘અહં ખો, મારિસ, સક્કો દેવાનમિન્દો’તિ. તે મમંયેવ ઉત્તરિ પટિપુચ્છન્તિ – ‘કિં પનાયસ્મા, દેવાનમિન્દ 56, કમ્મં કત્વા ઇમં ઠાનં પત્તો’તિ? તેસાહં યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં દેસેમિ. તે તાવતકેનેવ અત્તમના હોન્તિ – ‘સક્કો ચ નો દેવાનમિન્દો દિટ્ઠો, યઞ્ચ નો અપુચ્છિમ્હા, તઞ્ચ નો બ્યાકાસી’તિ. તે અઞ્ઞદત્થુ મમંયેવ સાવકા સમ્પજ્જન્તિ, ન ચાહં તેસં. અહં ખો પન, ભન્તે, ભગવતો સાવકો સોતાપન્નો અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’તિ .

    ‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, devānaminda, ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti? ‘‘Abhijānāmahaṃ, bhante, ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, devānaminda, byākaṃsu? Sace te agaru bhāsassū’’ti. ‘‘Na kho me, bhante, garu yatthassa bhagavā nisinno bhagavantarūpo vā’’ti. ‘‘Tena hi, devānaminda, bhāsassū’’ti. ‘‘Yesvāhaṃ 57, bhante , maññāmi samaṇabrāhmaṇā āraññikā pantasenāsanāti, tyāhaṃ upasaṅkamitvā ime pañhe pucchāmi, te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaṃyeva paṭipucchanti – ‘ko nāmo āyasmā’ti? Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi – ‘ahaṃ kho, mārisa, sakko devānamindo’ti. Te mamaṃyeva uttari paṭipucchanti – ‘kiṃ panāyasmā, devānaminda 58, kammaṃ katvā imaṃ ṭhānaṃ patto’ti? Tesāhaṃ yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desemi. Te tāvatakeneva attamanā honti – ‘sakko ca no devānamindo diṭṭho, yañca no apucchimhā, tañca no byākāsī’ti. Te aññadatthu mamaṃyeva sāvakā sampajjanti, na cāhaṃ tesaṃ. Ahaṃ kho pana, bhante, bhagavato sāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti .

    સોમનસ્સપટિલાભકથા

    Somanassapaṭilābhakathā

    ૩૬૮. ‘‘અભિજાનાસિ નો ત્વં, દેવાનમિન્દ, ઇતો પુબ્બે એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભ’’ન્તિ? ‘‘અભિજાનામહં , ભન્તે, ઇતો પુબ્બે એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભ’’ન્તિ. ‘‘યથા કથં પન ત્વં, દેવાનમિન્દ, અભિજાનાસિ ઇતો પુબ્બે એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભ’’ન્તિ?

    368. ‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, devānaminda, ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti? ‘‘Abhijānāmahaṃ , bhante, ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti. ‘‘Yathā kathaṃ pana tvaṃ, devānaminda, abhijānāsi ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti?

    ‘‘ભૂતપુબ્બં, ભન્તે, દેવાસુરસઙ્ગામો સમુપબ્યૂળ્હો 59 અહોસિ. તસ્મિં ખો પન, ભન્તે, સઙ્ગામે દેવા જિનિંસુ, અસુરા પરાજયિંસુ 60. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, તં સઙ્ગામં અભિવિજિનિત્વા વિજિતસઙ્ગામસ્સ એતદહોસિ – ‘યા ચેવ દાનિ દિબ્બા ઓજા યા ચ અસુરા ઓજા, ઉભયમેતં 61 દેવા પરિભુઞ્જિસ્સન્તી’તિ. સો ખો પન મે, ભન્તે, વેદપટિલાભો સોમનસ્સપટિલાભો સદણ્ડાવચરો સસત્થાવચરો ન નિબ્બિદાય ન વિરાગાય ન નિરોધાય ન ઉપસમાય ન અભિઞ્ઞાય ન સમ્બોધાય ન નિબ્બાનાય સંવત્તતિ. યો ખો પન મે અયં, ભન્તે, ભગવતો ધમ્મં સુત્વા વેદપટિલાભો સોમનસ્સપટિલાભો, સો અદણ્ડાવચરો અસત્થાવચરો એકન્તનિબ્બિદાય વિરાગાય નિરોધાય ઉપસમાય અભિઞ્ઞાય સમ્બોધાય નિબ્બાનાય સંવત્તતી’’તિ.

    ‘‘Bhūtapubbaṃ, bhante, devāsurasaṅgāmo samupabyūḷho 62 ahosi. Tasmiṃ kho pana, bhante, saṅgāme devā jiniṃsu, asurā parājayiṃsu 63. Tassa mayhaṃ, bhante, taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmassa etadahosi – ‘yā ceva dāni dibbā ojā yā ca asurā ojā, ubhayametaṃ 64 devā paribhuñjissantī’ti. So kho pana me, bhante, vedapaṭilābho somanassapaṭilābho sadaṇḍāvacaro sasatthāvacaro na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo kho pana me ayaṃ, bhante, bhagavato dhammaṃ sutvā vedapaṭilābho somanassapaṭilābho, so adaṇḍāvacaro asatthāvacaro ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattatī’’ti.

    ૩૬૯. ‘‘કિં પન ત્વં, દેવાનમિન્દ, અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેસી’’તિ? ‘‘છ ખો અહં, ભન્તે, અત્થવસે સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    369. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, devānaminda, atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedesī’’ti? ‘‘Cha kho ahaṃ, bhante, atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘ઇધેવ તિટ્ઠમાનસ્સ, દેવભૂતસ્સ મે સતો;

    ‘‘Idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato;

    પુનરાયુ ચ મે લદ્ધો, એવં જાનાહિ મારિસ.

    Punarāyu ca me laddho, evaṃ jānāhi mārisa.

    ‘‘ઇમં ખો અહં, ભન્તે, પઠમં અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, paṭhamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘ચુતાહં દિવિયા કાયા, આયું હિત્વા અમાનુસં;

    ‘‘Cutāhaṃ diviyā kāyā, āyuṃ hitvā amānusaṃ;

    અમૂળ્હો ગબ્ભમેસ્સામિ, યત્થ મે રમતી મનો.

    Amūḷho gabbhamessāmi, yattha me ramatī mano.

    ‘‘ઇમં ખો અહં, ભન્તે, દુતિયં અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, dutiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘સ્વાહં અમૂળ્હપઞ્ઞસ્સ 65, વિહરં સાસને રતો;

    ‘‘Svāhaṃ amūḷhapaññassa 66, viharaṃ sāsane rato;

    ઞાયેન વિહરિસ્સામિ, સમ્પજાનો પટિસ્સતો.

    Ñāyena viharissāmi, sampajāno paṭissato.

    ‘‘ઇમં ખો અહં, ભન્તે, તતિયં અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, tatiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘ઞાયેન મે ચરતો ચ, સમ્બોધિ ચે ભવિસ્સતિ;

    ‘‘Ñāyena me carato ca, sambodhi ce bhavissati;

    અઞ્ઞાતા વિહરિસ્સામિ, સ્વેવ અન્તો ભવિસ્સતિ.

    Aññātā viharissāmi, sveva anto bhavissati.

    ‘‘ઇમં ખો અહં, ભન્તે, ચતુત્થં અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, catutthaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘ચુતાહં માનુસા કાયા, આયું હિત્વાન માનુસં;

    ‘‘Cutāhaṃ mānusā kāyā, āyuṃ hitvāna mānusaṃ;

    પુન દેવો ભવિસ્સામિ, દેવલોકમ્હિ ઉત્તમો.

    Puna devo bhavissāmi, devalokamhi uttamo.

    ‘‘ઇમં ખો અહં, ભન્તે, પઞ્ચમં અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, pañcamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘તે 67 પણીતતરા દેવા, અકનિટ્ઠા યસસ્સિનો;

    ‘‘Te 68 paṇītatarā devā, akaniṭṭhā yasassino;

    અન્તિમે વત્તમાનમ્હિ, સો નિવાસો ભવિસ્સતિ.

    Antime vattamānamhi, so nivāso bhavissati.

    ‘‘ઇમં ખો અહં, ભન્તે, છટ્ઠં અત્થવસં સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, chaṭṭhaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ‘‘ઇમે ખો અહં, ભન્તે, છ અત્થવસે સમ્પસ્સમાનો એવરૂપં વેદપટિલાભં સોમનસ્સપટિલાભં પવેદેમિ.

    ‘‘Ime kho ahaṃ, bhante, cha atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

    ૩૭૦.‘‘અપરિયોસિતસઙ્કપ્પો , વિચિકિચ્છો કથંકથી.

    370.‘‘Apariyositasaṅkappo , vicikiccho kathaṃkathī.

    વિચરિં દીઘમદ્ધાનં, અન્વેસન્તો તથાગતં.

    Vicariṃ dīghamaddhānaṃ, anvesanto tathāgataṃ.

    ‘‘યસ્સુ મઞ્ઞામિ સમણે, પવિવિત્તવિહારિનો;

    ‘‘Yassu maññāmi samaṇe, pavivittavihārino;

    સમ્બુદ્ધા ઇતિ મઞ્ઞાનો, ગચ્છામિ તે ઉપાસિતું.

    Sambuddhā iti maññāno, gacchāmi te upāsituṃ.

    ‘‘‘કથં આરાધના હોતિ, કથં હોતિ વિરાધના’;

    ‘‘‘Kathaṃ ārādhanā hoti, kathaṃ hoti virādhanā’;

    ઇતિ પુટ્ઠા ન સમ્પાયન્તિ 69, મગ્ગે પટિપદાસુ ચ.

    Iti puṭṭhā na sampāyanti 70, magge paṭipadāsu ca.

    ‘‘ત્યસ્સુ યદા મં જાનન્તિ, સક્કો દેવાનમાગતો;

    ‘‘Tyassu yadā maṃ jānanti, sakko devānamāgato;

    ત્યસ્સુ મમેવ પુચ્છન્તિ, ‘કિં કત્વા પાપુણી ઇદં’.

    Tyassu mameva pucchanti, ‘kiṃ katvā pāpuṇī idaṃ’.

    ‘‘તેસં યથાસુતં ધમ્મં, દેસયામિ જને સુતં 71;

    ‘‘Tesaṃ yathāsutaṃ dhammaṃ, desayāmi jane sutaṃ 72;

    તેન અત્તમના હોન્તિ, ‘દિટ્ઠો નો વાસવોતિ ચ’.

    Tena attamanā honti, ‘diṭṭho no vāsavoti ca’.

    ‘‘યદા ચ બુદ્ધમદ્દક્ખિં, વિચિકિચ્છાવિતારણં;

    ‘‘Yadā ca buddhamaddakkhiṃ, vicikicchāvitāraṇaṃ;

    સોમ્હિ વીતભયો અજ્જ, સમ્બુદ્ધં પયિરુપાસિય 73.

    Somhi vītabhayo ajja, sambuddhaṃ payirupāsiya 74.

    ‘‘તણ્હાસલ્લસ્સ હન્તારં, બુદ્ધં અપ્પટિપુગ્ગલં;

    ‘‘Taṇhāsallassa hantāraṃ, buddhaṃ appaṭipuggalaṃ;

    અહં વન્દે મહાવીરં, બુદ્ધમાદિચ્ચબન્ધુનં.

    Ahaṃ vande mahāvīraṃ, buddhamādiccabandhunaṃ.

    ‘‘યં કરોમસિ બ્રહ્મુનો, સમં દેવેહિ મારિસ;

    ‘‘Yaṃ karomasi brahmuno, samaṃ devehi mārisa;

    તદજ્જ તુય્હં કસ્સામ 75, હન્દ સામં કરોમ તે.

    Tadajja tuyhaṃ kassāma 76, handa sāmaṃ karoma te.

    ‘‘ત્વમેવ અસિ 77 સમ્બુદ્ધો, તુવં સત્થા અનુત્તરો;

    ‘‘Tvameva asi 78 sambuddho, tuvaṃ satthā anuttaro;

    સદેવકસ્મિં લોકસ્મિં, નત્થિ તે પટિપુગ્ગલો’’તિ.

    Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi te paṭipuggalo’’ti.

    ૩૭૧. અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો પઞ્ચસિખં ગન્ધબ્બપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘બહૂપકારો ખો મેસિ ત્વં, તાત પઞ્ચસિખ, યં ત્વં ભગવન્તં પઠમં પસાદેસિ. તયા, તાત, પઠમં પસાદિતં પચ્છા મયં તં ભગવન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિમ્હા અરહન્તં સમ્માસમ્બુદ્ધં. પેત્તિકે વા ઠાને ઠપયિસ્સામિ , ગન્ધબ્બરાજા ભવિસ્સસિ, ભદ્દઞ્ચ તે સૂરિયવચ્છસં દમ્મિ, સા હિ તે અભિપત્થિતા’’તિ.

    371. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbaputtaṃ āmantesi – ‘‘bahūpakāro kho mesi tvaṃ, tāta pañcasikha, yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādesi. Tayā, tāta, paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamimhā arahantaṃ sammāsambuddhaṃ. Pettike vā ṭhāne ṭhapayissāmi , gandhabbarājā bhavissasi, bhaddañca te sūriyavacchasaṃ dammi, sā hi te abhipatthitā’’ti.

    અથ ખો સક્કો દેવાનમિન્દો પાણિના પથવિં પરામસિત્વા તિક્ખત્તું ઉદાનં ઉદાનેસિ – ‘‘નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સા’’તિ.

    Atha kho sakko devānamindo pāṇinā pathaviṃ parāmasitvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi – ‘‘namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā’’ti.

    ઇમસ્મિઞ્ચ પન વેય્યાકરણસ્મિં ભઞ્ઞમાને સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદિ – ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં, સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ. અઞ્ઞેસઞ્ચ અસીતિયા દેવતાસહસ્સાનં , ઇતિ યે સક્કેન દેવાનમિન્દેન અજ્ઝિટ્ઠપઞ્હા પુટ્ઠા , તે ભગવતા બ્યાકતા. તસ્મા ઇમસ્સ વેય્યાકરણસ્સ સક્કપઞ્હાત્વેવ અધિવચનન્તિ.

    Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne sakkassa devānamindassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti. Aññesañca asītiyā devatāsahassānaṃ , iti ye sakkena devānamindena ajjhiṭṭhapañhā puṭṭhā , te bhagavatā byākatā. Tasmā imassa veyyākaraṇassa sakkapañhātveva adhivacananti.

    સક્કપઞ્હસુત્તં નિટ્ઠિતં અટ્ઠમં.

    Sakkapañhasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.







    Footnotes:
    1. ગન્ધબ્બપુત્તં (સ્યા॰)
    2. gandhabbaputtaṃ (syā.)
    3. ઝાયતસ્સુ (સ્યા॰), પજ્ઝાયિતસ્સુ (સી॰ પી॰)
    4. જલતસ્સુ (સ્યા॰), જલિતસ્સુ (સી॰ પી॰)
    5. jhāyatassu (syā.), pajjhāyitassu (sī. pī.)
    6. jalatassu (syā.), jalitassu (sī. pī.)
    7. તદનન્તરં (સી॰ સ્યા॰ પી॰ ક॰)
    8. tadanantaraṃ (sī. syā. pī. ka.)
    9. વેળુવપણ્ડુવીણં આદાય (સ્યા॰)
    10. veḷuvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya (syā.)
    11. જિગિંસાનો (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    12. jigiṃsāno (sī. syā. pī.)
    13. નેવ પન (સ્યા॰)
    14. neva pana (syā.)
    15. ઉરુદ્દા (ક॰)
    16. uruddā (ka.)
    17. કેહિચિ (સ્યા॰)
    18. ભુઞ્જતી ચ (સી॰ પી॰), ભુજગી (સ્યા॰)
    19. ચક્કનેમિસદ્દેન (સ્યા॰)
    20. kehici (syā.)
    21. bhuñjatī ca (sī. pī.), bhujagī (syā.)
    22. cakkanemisaddena (syā.)
    23. ઇત્થિચિત્તં (સ્યા॰)
    24. પુરિસચિત્તં (સ્યા॰)
    25. આયુહિત્થ (સ્યા॰)
    26. itthicittaṃ (syā.)
    27. purisacittaṃ (syā.)
    28. āyuhittha (syā.)
    29. બુદ્ધસ્સ ધમ્મં ન પટિગ્ગહેસું (સ્યા॰)
    30. buddhassa dhammaṃ na paṭiggahesuṃ (syā.)
    31. વિગાયામ (સ્યા॰), વિતાયામ (પી॰)
    32. વિયાયમામ (સી॰ પી॰)
    33. vigāyāma (syā.), vitāyāma (pī.)
    34. viyāyamāma (sī. pī.)
    35. સન્દાનગુણાનિ (સી॰ પી॰), સન્તાનિ ગુણાનિ (સ્યા॰)
    36. sandānaguṇāni (sī. pī.), santāni guṇāni (syā.)
    37. અવસીનેત્થ (પી॰)
    38. avasīnettha (pī.)
    39. અજ્ઝગમંસુ (સ્યા॰)
    40. ajjhagamaṃsu (syā.)
    41. સક્કો (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    42. sakko (sī. syā. pī.)
    43. દેવાનમિન્દો ભગવન્તં ઇમં (સી॰ પી॰)
    44. devānamindo bhagavantaṃ imaṃ (sī. pī.)
    45. ઇમં પઠમં પઞ્હં (સી॰ પી॰)
    46. imaṃ paṭhamaṃ pañhaṃ (sī. pī.)
    47. ઉત્તરિં (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    48. uttariṃ (sī. syā. pī.)
    49. પહં (સી॰ પી॰), ચાહં (સ્યા॰ કં॰)
    50. pahaṃ (sī. pī.), cāhaṃ (syā. kaṃ.)
    51. સે (સી॰ પી॰)
    52. se (sī. pī.)
    53. દીઘરત્તાનુપસ્સતા, યઞ્ચ પન (સ્યા॰), દીઘરત્તાનુસયિનો, યઞ્ચ પન (સી॰ પી॰)
    54. dīgharattānupassatā, yañca pana (syā.), dīgharattānusayino, yañca pana (sī. pī.)
    55. યેસાહં (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    56. દેવાનમિન્દો (સી॰ પી॰)
    57. yesāhaṃ (sī. syā. pī.)
    58. devānamindo (sī. pī.)
    59. સમૂપબ્બુળ્હો (સી॰ પી॰)
    60. પરાજિંસુ (સી॰ પી॰)
    61. ઉભયમેત્થ (સ્યા॰)
    62. samūpabbuḷho (sī. pī.)
    63. parājiṃsu (sī. pī.)
    64. ubhayamettha (syā.)
    65. અમૂળ્હપઞ્હસ્સ (?)
    66. amūḷhapañhassa (?)
    67. યે (?)
    68. ye (?)
    69. સમ્ભોન્તિ (સ્યા॰)
    70. sambhonti (syā.)
    71. જનેસુત (ક॰ સી॰)
    72. janesuta (ka. sī.)
    73. પયિરુપાસયિં (સ્યા॰ ક॰)
    74. payirupāsayiṃ (syā. ka.)
    75. દસ્સામ (સ્યા॰ ક॰)
    76. dassāma (syā. ka.)
    77. તુવમેવસિ (પી॰)
    78. tuvamevasi (pī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / દીઘ નિકાય (અટ્ઠકથા) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ૮. સક્કપઞ્હસુત્તવણ્ણના • 8. Sakkapañhasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / દીઘનિકાય (ટીકા) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ૮. સક્કપઞ્હસુત્તવણ્ણના • 8. Sakkapañhasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact