Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સુત્તનિપાત-અટ્ઠકથા • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
૮. સલ્લસુત્તવણ્ણના
8. Sallasuttavaṇṇanā
૫૮૦. અનિમિત્તન્તિ સલ્લસુત્તં. કા ઉપ્પત્તિ? ભગવતો કિર ઉપટ્ઠાકો એકો ઉપાસકો, તસ્સ પુત્તો કાલમકાસિ. સો પુત્તસોકાભિભૂતો સત્તાહં નિરાહારો અહોસિ. તં અનુકમ્પન્તો ભગવા તસ્સ ઘરં ગન્ત્વા સોકવિનોદનત્થં ઇમં સુત્તમભાસિ.
580.Animittanti sallasuttaṃ. Kā uppatti? Bhagavato kira upaṭṭhāko eko upāsako, tassa putto kālamakāsi. So puttasokābhibhūto sattāhaṃ nirāhāro ahosi. Taṃ anukampanto bhagavā tassa gharaṃ gantvā sokavinodanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.
તત્થ અનિમત્તન્તિ કિરિયાકારનિમિત્તવિરહિતં. યથા હિ ‘‘યદાહં અક્ખિં વા નિખણિસ્સામિ, ભમુકં વા ઉક્ખિપિસ્સામિ, તેન નિમિત્તેન તં ભણ્ડં અવહરા’’તિઆદીસુ કિરિયાકારનિમિત્તમત્થિ, ન એવં જીવિતે. ન હિ સક્કા લદ્ધું ‘‘યાવાહં ઇદં વા ઇદં વા કરોમિ, તાવ ત્વં જીવ, મા મીયા’’તિ. અનઞ્ઞાતન્તિ અતો એવ ન સક્કા એકંસેન અઞ્ઞાતું ‘‘એત્તકં વા એત્તકં વા કાલં ઇમિના જીવિતબ્બ’’ન્તિ ગતિયા આયુપરિયન્તવસેન વા. યથા હિ ચાતુમહારાજિકાદીનં પરિમિતં આયુ, ન તથા મચ્ચાનં, એવમ્પિ એકંસેન અનઞ્ઞાતં.
Tattha animattanti kiriyākāranimittavirahitaṃ. Yathā hi ‘‘yadāhaṃ akkhiṃ vā nikhaṇissāmi, bhamukaṃ vā ukkhipissāmi, tena nimittena taṃ bhaṇḍaṃ avaharā’’tiādīsu kiriyākāranimittamatthi, na evaṃ jīvite. Na hi sakkā laddhuṃ ‘‘yāvāhaṃ idaṃ vā idaṃ vā karomi, tāva tvaṃ jīva, mā mīyā’’ti. Anaññātanti ato eva na sakkā ekaṃsena aññātuṃ ‘‘ettakaṃ vā ettakaṃ vā kālaṃ iminā jīvitabba’’nti gatiyā āyupariyantavasena vā. Yathā hi cātumahārājikādīnaṃ parimitaṃ āyu, na tathā maccānaṃ, evampi ekaṃsena anaññātaṃ.
કસિરન્તિ અનેકપચ્ચયપટિબદ્ધવુત્તિભાવતો કિચ્છં ન સુખયાપનીયં. તથા હિ તં અસ્સાસપટિબદ્ધઞ્ચ, પસ્સાસપટિબદ્ધઞ્ચ, મહાભૂતપટિબદ્ધઞ્ચ, કબળીકારાહારપટિબદ્ધઞ્ચ, ઉસ્માપટિબદ્ધઞ્ચ, વિઞ્ઞાણપટિબદ્ધઞ્ચ. અનસ્સસન્તોપિ હિ ન જીવતિ અપસ્સસન્તોપિ. ચતૂસુ ચ ધાતૂસુ કટ્ઠમુખાદિઆસીવિસદટ્ઠો વિય કાયો પથવીધાતુપ્પકોપેન તાવ થદ્ધો હોતિ કલિઙ્ગરસદિસો. યથાહ –
Kasiranti anekapaccayapaṭibaddhavuttibhāvato kicchaṃ na sukhayāpanīyaṃ. Tathā hi taṃ assāsapaṭibaddhañca, passāsapaṭibaddhañca, mahābhūtapaṭibaddhañca, kabaḷīkārāhārapaṭibaddhañca, usmāpaṭibaddhañca, viññāṇapaṭibaddhañca. Anassasantopi hi na jīvati apassasantopi. Catūsu ca dhātūsu kaṭṭhamukhādiāsīvisadaṭṭho viya kāyo pathavīdhātuppakopena tāva thaddho hoti kaliṅgarasadiso. Yathāha –
‘‘પત્થદ્ધો ભવતી કાયો, દટ્ઠો કટ્ઠમુખેન વા;
‘‘Patthaddho bhavatī kāyo, daṭṭho kaṭṭhamukhena vā;
પથવીધાતુપ્પકોપેન, હોતિ કટ્ઠમુખેવ સો’’તિ. (ધ॰ સ॰ અટ્ઠ॰ ૫૮૪);
Pathavīdhātuppakopena, hoti kaṭṭhamukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
આપોધાતુપ્પકોપેન પૂતિભાવં આપજ્જિત્વા પગ્ઘરિતપુબ્બમંસલોહિતો અટ્ઠિચમ્માવસેસો હોતિ. યથાહ –
Āpodhātuppakopena pūtibhāvaṃ āpajjitvā paggharitapubbamaṃsalohito aṭṭhicammāvaseso hoti. Yathāha –
‘‘પૂતિકો ભવતી કાયો, દટ્ઠો પૂતિમુખેન વા;
‘‘Pūtiko bhavatī kāyo, daṭṭho pūtimukhena vā;
આપોધાતુપ્પકોપેન, હોતિ પૂતિમુખેવ સો’’તિ. (ધ॰ સ॰ અટ્ઠ॰ ૫૮૪);
Āpodhātuppakopena, hoti pūtimukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
તેજોધાતુપ્પકોપેન અઙ્ગારકાસુયં પક્ખિત્તો વિય સમન્તા પરિડય્હતિ. યથાહ –
Tejodhātuppakopena aṅgārakāsuyaṃ pakkhitto viya samantā pariḍayhati. Yathāha –
‘‘સન્તત્તો ભવતી કાયો, દટ્ઠો અગ્ગિમુખેન વા;
‘‘Santatto bhavatī kāyo, daṭṭho aggimukhena vā;
તેજોધાતુપ્પકોપેન, હોતિ અગ્ગિમુખેવ સો’’તિ. (ધ॰ સ॰ અટ્ઠ॰ ૫૮૪);
Tejodhātuppakopena, hoti aggimukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
વાયોધાતુપ્પકોપેન સઞ્છિજ્જમાનસન્ધિબન્ધનો પાસાણેહિ કોટ્ટેત્વા સઞ્ચુણ્ણિયમાનટ્ઠિકો વિય ચ હોતિ. યથાહ –
Vāyodhātuppakopena sañchijjamānasandhibandhano pāsāṇehi koṭṭetvā sañcuṇṇiyamānaṭṭhiko viya ca hoti. Yathāha –
‘‘સઞ્છિન્નો ભવતી કાયો, દટ્ઠો સત્થમુખેન વા;
‘‘Sañchinno bhavatī kāyo, daṭṭho satthamukhena vā;
વાયોધાતુપ્પકોપેન, હોતિ સત્થમુખેવ સો’’તિ. (ધ॰ સ॰ અટ્ઠ॰ ૫૮૪);
Vāyodhātuppakopena, hoti satthamukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
ધાતુપ્પકોપબ્યાપન્નકાયોપિ ચ ન જીવતિ. યદા પન તા ધાતુયો અઞ્ઞમઞ્ઞં પતિટ્ઠાનાદિકિચ્ચં સાધેન્તાપિ સમં વહન્તિ, તદા જીવિતં પવત્તતિ. એવં મહાભૂતપટિબદ્ધઞ્ચ જીવિતં. દુબ્ભિક્ખાદીસુ પન આહારુપચ્છેદેન સત્તાનં જીવિતક્ખયો પાકટો એવ. એવં કબળીકારાહારપટિબદ્ધઞ્ચ જીવિતં. તથા અસિતપીતાદિપરિપાકે કમ્મજતેજે ખીણે સત્તા જીવિતક્ખયં પાપુણન્તાપિ પાકટા એવ. એવં ઉસ્માપટિબદ્ધઞ્ચ જીવિતં. વિઞ્ઞાણે પન નિરુદ્ધે નિરુદ્ધતો પભુતિ સત્તાનં ન હોતિ જીવિતન્તિ એવમ્પિ લોકે પાકટમેવ. એવં વિઞ્ઞાણપટિબદ્ધઞ્ચ જીવિતં. એવં અનેકપચ્ચયપટિબદ્ધવુત્તિભાવતો કસિરં વેદિતબ્બં.
Dhātuppakopabyāpannakāyopi ca na jīvati. Yadā pana tā dhātuyo aññamaññaṃ patiṭṭhānādikiccaṃ sādhentāpi samaṃ vahanti, tadā jīvitaṃ pavattati. Evaṃ mahābhūtapaṭibaddhañca jīvitaṃ. Dubbhikkhādīsu pana āhārupacchedena sattānaṃ jīvitakkhayo pākaṭo eva. Evaṃ kabaḷīkārāhārapaṭibaddhañca jīvitaṃ. Tathā asitapītādiparipāke kammajateje khīṇe sattā jīvitakkhayaṃ pāpuṇantāpi pākaṭā eva. Evaṃ usmāpaṭibaddhañca jīvitaṃ. Viññāṇe pana niruddhe niruddhato pabhuti sattānaṃ na hoti jīvitanti evampi loke pākaṭameva. Evaṃ viññāṇapaṭibaddhañca jīvitaṃ. Evaṃ anekapaccayapaṭibaddhavuttibhāvato kasiraṃ veditabbaṃ.
પરિત્તઞ્ચાતિ અપ્પકં, દેવાનં જીવિતં ઉપનિધાય તિણગ્ગે ઉસ્સાવબિન્દુસદિસં, ચિત્તક્ખણતો ઉદ્ધં અભાવેન વા પરિત્તં. અતિદીઘાયુકોપિ હિ સત્તો અતીતેન ચિત્તેન જીવિત્થ ન જીવતિ ન જીવિસ્સતિ, અનાગતેન જીવિસ્સતિ ન જીવતિ ન જીવિત્થ, પચ્ચુપ્પન્નેન જીવતિ ન જીવિત્થ ન જીવિસ્સતિ. વુત્તઞ્ચેતં –
Parittañcāti appakaṃ, devānaṃ jīvitaṃ upanidhāya tiṇagge ussāvabindusadisaṃ, cittakkhaṇato uddhaṃ abhāvena vā parittaṃ. Atidīghāyukopi hi satto atītena cittena jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgatena jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppannena jīvati na jīvittha na jīvissati. Vuttañcetaṃ –
‘‘જીવિતં અત્તભાવો ચ, સુખદુક્ખા ચ કેવલા;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
એકચિત્તસમાયુત્તા, લહુસો વત્તતે ખણો.
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘ચુલ્લાસીતિસહસ્સાનિ , કપ્પા તિટ્ઠન્તિ યે મરૂ;
‘‘Cullāsītisahassāni , kappā tiṭṭhanti ye marū;
નત્વેવ તેપિ જીવન્તિ, દ્વીહિ ચિત્તેહિ સંયુતા’’તિ. (મહાનિ॰ ૧૦);
Natveva tepi jīvanti, dvīhi cittehi saṃyutā’’ti. (mahāni. 10);
તઞ્ચ દુક્ખેન સંયુતન્તિ તઞ્ચ જીવિતં એવં અનિમિત્તમનઞ્ઞાતં કસિરં પરિત્તઞ્ચ સમાનમ્પિ સીતુણ્હડંસમકસાદિસમ્ફસ્સખુપ્પિપાસાસઙ્ખારદુક્ખવિપરિણામદુક્ખદુક્ખદુક્ખેહિ સંયુતં. કિં વુત્તં હોતિ? યસ્મા ઈદિસં મચ્ચાનં જીવિતં, તસ્મા ત્વં યાવ તં પરિક્ખયં ન ગચ્છતિ, તાવ ધમ્મચરિયમેવ બ્રૂહય, મા પુત્તમનુસોચાતિ.
Tañca dukkhena saṃyutanti tañca jīvitaṃ evaṃ animittamanaññātaṃ kasiraṃ parittañca samānampi sītuṇhaḍaṃsamakasādisamphassakhuppipāsāsaṅkhāradukkhavipariṇāmadukkhadukkhadukkhehi saṃyutaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmā īdisaṃ maccānaṃ jīvitaṃ, tasmā tvaṃ yāva taṃ parikkhayaṃ na gacchati, tāva dhammacariyameva brūhaya, mā puttamanusocāti.
૫૮૧. અથાપિ મઞ્ઞેય્યાસિ ‘‘સબ્બૂપકરણેહિ પુત્તં અનુરક્ખન્તસ્સાપિ મે સો મતો, તેન સોચામી’’તિ, એવમ્પિ મા સોચિ. ન હિ સો ઉપક્કમો અત્થિ, યેન જાતા ન મિય્યરે, ન હિ સક્કા કેનચિ ઉપક્કમેન જાતા સત્તા મા મરન્તૂતિ રક્ખિતુન્તિ વુત્તં હોતિ. તતો યસ્મા સો ‘‘જરં પત્વા નામ, ભન્તે, મરણં અનુરૂપં, અતિદહરો મે પુત્તો મતો’’તિ ચિન્તેસિ, તસ્મા આહ ‘‘જરમ્પિ પત્વા મરણં, એવંધમ્મા હિ પાણિનો’’તિ, જરં પત્વાપિ અપ્પત્વાપિ મરણં, નત્થિ એત્થ નિયમોતિ વુત્તં હોતિ.
581. Athāpi maññeyyāsi ‘‘sabbūpakaraṇehi puttaṃ anurakkhantassāpi me so mato, tena socāmī’’ti, evampi mā soci. Na hi so upakkamo atthi, yena jātā na miyyare, na hi sakkā kenaci upakkamena jātā sattā mā marantūti rakkhitunti vuttaṃ hoti. Tato yasmā so ‘‘jaraṃ patvā nāma, bhante, maraṇaṃ anurūpaṃ, atidaharo me putto mato’’ti cintesi, tasmā āha ‘‘jarampi patvā maraṇaṃ, evaṃdhammā hi pāṇino’’ti, jaraṃ patvāpi appatvāpi maraṇaṃ, natthi ettha niyamoti vuttaṃ hoti.
૫૮૨. ઇદાનિ તમત્થં નિદસ્સનેન સાધેન્તો ‘‘ફલાનમિવ પક્કાન’’ન્તિઆદિમાહ. તસ્સત્થો – યથા ફલાનં પક્કાનં યસ્મા સૂરિયુગ્ગમનતો પભુતિ સૂરિયાતપેન સન્તપ્પમાને રુક્ખે પથવિરસો ચ આપોરસો ચ પત્તતો સાખં સાખતો ખન્ધં ખન્ધતો મૂલન્તિ એવં અનુક્કમેન મૂલતો પથવિમેવ પવિસતિ, ઓગમનતો પભુતિ પન પથવિતો મૂલં મૂલતો ખન્ધન્તિ એવં અનુક્કમેન સાખાપત્તપલ્લવાદીનિ પુન આરોહતિ, એવં આરોહન્તો ચ પરિપાકગતે ફલે વણ્ટમૂલં ન પવિસતિ. અથ સૂરિયાતપેન તપ્પમાને વણ્ટમૂલે પરિળાહો ઉપ્પજ્જતિ. તેન તાનિ ફલાનિ પાતો પાતો નિચ્ચકાલં પતન્તિ, નેસં પાતો પતનતો ભયં હોતિ, પતના ભયં હોતીતિ અત્થો. એવં જાતાનં મચ્ચાનં નિચ્ચં મરણતો ભયં . પક્કફલસદિસા હિ સત્તાતિ.
582. Idāni tamatthaṃ nidassanena sādhento ‘‘phalānamiva pakkāna’’ntiādimāha. Tassattho – yathā phalānaṃ pakkānaṃ yasmā sūriyuggamanato pabhuti sūriyātapena santappamāne rukkhe pathaviraso ca āporaso ca pattato sākhaṃ sākhato khandhaṃ khandhato mūlanti evaṃ anukkamena mūlato pathavimeva pavisati, ogamanato pabhuti pana pathavito mūlaṃ mūlato khandhanti evaṃ anukkamena sākhāpattapallavādīni puna ārohati, evaṃ ārohanto ca paripākagate phale vaṇṭamūlaṃ na pavisati. Atha sūriyātapena tappamāne vaṇṭamūle pariḷāho uppajjati. Tena tāni phalāni pāto pāto niccakālaṃ patanti, nesaṃ pāto patanato bhayaṃ hoti, patanā bhayaṃ hotīti attho. Evaṃ jātānaṃ maccānaṃ niccaṃ maraṇato bhayaṃ . Pakkaphalasadisā hi sattāti.
૫૮૩-૬. કિઞ્ચ ભિય્યો ‘‘યથાપિ કુમ્ભકારસ્સ…પે॰… જીવિત’’ન્તિ. તસ્મા ‘‘દહરા ચ…પે॰… પરાયણા’’તિ એવં ગણ્હ, એવઞ્ચ ગહેત્વા ‘‘તેસં મચ્ચુ…પે॰… ઞાતી વા પન ઞાતકે’’તિ એવમ્પિ ગણ્હ. યસ્મા ચ ન પિતા તાયતે પુત્તં, ઞાતી વા પન ઞાતકે, તસ્મા પેક્ખતંયેવ…પે॰… નીયતિ.
583-6. Kiñca bhiyyo ‘‘yathāpi kumbhakārassa…pe… jīvita’’nti. Tasmā ‘‘daharā ca…pe… parāyaṇā’’ti evaṃ gaṇha, evañca gahetvā ‘‘tesaṃ maccu…pe… ñātī vā pana ñātake’’ti evampi gaṇha. Yasmā ca na pitā tāyate puttaṃ, ñātī vā pana ñātake, tasmā pekkhataṃyeva…pe… nīyati.
તત્થ અયં યોજના – પસ્સમાનાનંયેવ ઞાતીનં ‘‘અમ્મ, તાતા’’તિઆદિના નયેન પુથુ અનેકપ્પકારકં લાલપતંયેવ મચ્ચાનં એકમેકો મચ્ચો યથા ગો વજ્ઝો એવં નીયતિ, એવં પસ્સ, ઉપાસક, યાવ અતાણો લોકોતિ.
Tattha ayaṃ yojanā – passamānānaṃyeva ñātīnaṃ ‘‘amma, tātā’’tiādinā nayena puthu anekappakārakaṃ lālapataṃyeva maccānaṃ ekameko macco yathā go vajjho evaṃ nīyati, evaṃ passa, upāsaka, yāva atāṇo lokoti.
૫૮૭. તત્થ યે બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધાદયો ધિતિસમ્પન્ના, તે ‘‘એવમબ્ભાહતો લોકો મચ્ચુના ચ જરાય ચ, સો ન સક્કા કેનચિ પરિત્તાણં કાતુ’’ન્તિ યસ્મા જાનન્તિ, તસ્મા ધીરા ન સોચન્તિ વિદિત્વા લોકપરિયાયં. ઇમં લોકસભાવં ઞત્વા ન સોચન્તીતિ વુત્તં હોતિ.
587. Tattha ye buddhapaccekabuddhādayo dhitisampannā, te ‘‘evamabbhāhato loko maccunā ca jarāya ca, so na sakkā kenaci parittāṇaṃ kātu’’nti yasmā jānanti, tasmā dhīrā na socanti viditvā lokapariyāyaṃ. Imaṃ lokasabhāvaṃ ñatvā na socantīti vuttaṃ hoti.
૫૮૮. ત્વં પન યસ્સ મગ્ગં…પે॰… પરિદેવસિ. કિં વુત્તં હોતિ? યસ્સ માતુકુચ્છિં આગતસ્સ આગતમગ્ગં વા ઇતો ચવિત્વા અઞ્ઞત્થ ગતસ્સ ગતમગ્ગં વા ન જાનાસિ, તસ્સ ઇમે ઉભો અન્તે અસમ્પસ્સં નિરત્થં પરિદેવસિ. ધીરા પન તે પસ્સન્તા વિદિત્વા લોકપરિયાયં ન સોચન્તીતિ.
588. Tvaṃ pana yassa maggaṃ…pe… paridevasi. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yassa mātukucchiṃ āgatassa āgatamaggaṃ vā ito cavitvā aññattha gatassa gatamaggaṃ vā na jānāsi, tassa ime ubho ante asampassaṃ niratthaṃ paridevasi. Dhīrā pana te passantā viditvā lokapariyāyaṃ na socantīti.
૫૮૯. ઇદાનિ ‘‘નિરત્થં પરિદેવસી’’તિ એત્થ વુત્તપરિદેવનાય નિરત્થકભાવં સાધેન્તો ‘‘પરિદેવયમાનો ચે’’તિઆદિમાહ. તત્થ ઉદબ્બહેતિ ઉબ્બહેય્ય ધારેય્ય, અત્તનિ સઞ્જનેય્યાતિ અત્થો. સમ્મૂળ્હો હિંસમત્તાનન્તિ સમ્મૂળ્હો હુત્વા અત્તાનં બાધેન્તો. કયિરા ચે નં વિચક્ખણોતિ યદિ તાદિસો કઞ્ચિ અત્થં ઉદબ્બહે, વિચક્ખણોપિ નં પરિદેવં કરેય્ય.
589. Idāni ‘‘niratthaṃ paridevasī’’ti ettha vuttaparidevanāya niratthakabhāvaṃ sādhento ‘‘paridevayamāno ce’’tiādimāha. Tattha udabbaheti ubbaheyya dhāreyya, attani sañjaneyyāti attho. Sammūḷho hiṃsamattānanti sammūḷho hutvā attānaṃ bādhento. Kayirā ce naṃ vicakkhaṇoti yadi tādiso kañci atthaṃ udabbahe, vicakkhaṇopi naṃ paridevaṃ kareyya.
૫૯૦. ન હિ રુણ્ણેનાતિ એત્થાયં યોજના – ન પન કોચિ રુણ્ણેન વા સોકેન વા ચેતસો સન્તિં પપ્પોતિ, અપિચ ખો પન રોદતો સોચતો ચ ભિય્યો અસ્સ ઉપ્પજ્જતે દુક્ખં, સરીરઞ્ચ દુબ્બણ્ણિયાદીહિ ઉપહઞ્ઞતીતિ.
590.Na hi ruṇṇenāti etthāyaṃ yojanā – na pana koci ruṇṇena vā sokena vā cetaso santiṃ pappoti, apica kho pana rodato socato ca bhiyyo assa uppajjate dukkhaṃ, sarīrañca dubbaṇṇiyādīhi upahaññatīti.
૫૯૧. ન તેન પેતાતિ તેન પરિદેવનેન કાલકતા ન પાલેન્તિ ન યાપેન્તિ, ન તં તેસં ઉપકારાય હોતિ. તસ્મા નિરત્થા પરિદેવનાતિ.
591.Na tena petāti tena paridevanena kālakatā na pālenti na yāpenti, na taṃ tesaṃ upakārāya hoti. Tasmā niratthā paridevanāti.
૫૯૨. ન કેવલઞ્ચ નિરત્થા, અનત્થમ્પિ આવહતિ. કસ્મા? યસ્મા સોકમપ્પજહં …પે॰… વસમન્વગૂ. તત્થ અનુત્થુનન્તોતિ અનુસોચન્તો. વસમન્વગૂતિ વસં ગતો.
592. Na kevalañca niratthā, anatthampi āvahati. Kasmā? Yasmā sokamappajahaṃ…pe… vasamanvagū. Tattha anutthunantoti anusocanto. Vasamanvagūti vasaṃ gato.
૫૯૩. એવમ્પિ નિરત્થકત્તં અનત્થાવહત્તઞ્ચ સોકસ્સ દસ્સેત્વા ઇદાનિ સોકવિનયત્થં ઓવદન્તો ‘‘અઞ્ઞેપિ પસ્સા’’તિઆદિમાહ. તત્થ ગમિનેતિ ગમિકે, પરલોકગમનસજ્જે ઠિતેતિ વુત્તં હોતિ. ફન્દન્તેવિધ પાણિનોતિ મરણભયેન ફન્દમાનેયેવ ઇધ સત્તે.
593. Evampi niratthakattaṃ anatthāvahattañca sokassa dassetvā idāni sokavinayatthaṃ ovadanto ‘‘aññepi passā’’tiādimāha. Tattha gamineti gamike, paralokagamanasajje ṭhiteti vuttaṃ hoti. Phandantevidha pāṇinoti maraṇabhayena phandamāneyeva idha satte.
૫૯૪. યેન યેનાતિ યેનાકારેન મઞ્ઞન્તિ ‘‘દીઘાયુકો ભવિસ્સતિ, અરોગો ભવિસ્સતી’’તિ. તતો તં અઞ્ઞથાયેવ હોતિ, સો એવં મઞ્ઞિતો મરતિપિ, રોગીપિ હોતિ. એતાદિસો અયં વિનાભાવો મઞ્ઞિતપ્પચ્ચનીકેન હોતિ, પસ્સ, ઉપાસક, લોકસભાવન્તિ એવમેત્થ અધિપ્પાયયોજના વેદિતબ્બા.
594.Yena yenāti yenākārena maññanti ‘‘dīghāyuko bhavissati, arogo bhavissatī’’ti. Tato taṃ aññathāyeva hoti, so evaṃ maññito maratipi, rogīpi hoti. Etādiso ayaṃ vinābhāvo maññitappaccanīkena hoti, passa, upāsaka, lokasabhāvanti evamettha adhippāyayojanā veditabbā.
૫૯૬. અરહતો સુત્વાતિ ઇમં એવરૂપં અરહતો ધમ્મદેસનં સુત્વા. નેસો લબ્ભા મયા ઇતીતિ સો પેતો ‘‘ઇદાનિ મયા પુન જીવતૂ’’તિ ન લબ્ભા ઇતિ પરિજાનન્તો, વિનેય્ય પરિદેવિતન્તિ વુત્તં હોતિ.
596.Arahato sutvāti imaṃ evarūpaṃ arahato dhammadesanaṃ sutvā. Neso labbhā mayā itīti so peto ‘‘idāni mayā puna jīvatū’’ti na labbhā iti parijānanto, vineyya paridevitanti vuttaṃ hoti.
૫૯૭. કિઞ્ચ ભિય્યો – ‘‘યથા સરણમાદિત્તં…પે॰… ધંસયે’’તિ. તત્થ ધીરો ધિતિસમ્પદાય, સપઞ્ઞો સાભાવિકપઞ્ઞાય, પણ્ડિતો બાહુસચ્ચપઞ્ઞાય, કુસલો ચિન્તકજાતિકતાય વેદિતબ્બો. ચિન્તામયસુતમયભાવનામયપઞ્ઞાહિ વા યોજેતબ્બં.
597. Kiñca bhiyyo – ‘‘yathā saraṇamādittaṃ…pe… dhaṃsaye’’ti. Tattha dhīro dhitisampadāya, sapañño sābhāvikapaññāya, paṇḍito bāhusaccapaññāya, kusalo cintakajātikatāya veditabbo. Cintāmayasutamayabhāvanāmayapaññāhi vā yojetabbaṃ.
૫૯૮-૯. ન કેવલઞ્ચ સોકમેવ, પરિદેવં…પે॰… સલ્લમત્તનો. તત્થ પજપ્પન્તિ તણ્હં. દોમનસ્સન્તિ ચેતસિકદુક્ખં. અબ્બહેતિ ઉદ્ધરે. સલ્લન્તિ એતમેવ તિપ્પકારં દુન્નીહરણટ્ઠેન અન્તોવિજ્ઝનટ્ઠેન ચ સલ્લં. પુબ્બે વુત્તં સત્તવિધં રાગાદિસલ્લં વા. એતસ્મિઞ્હિ અબ્બૂળ્હે સલ્લે અબ્બૂળ્હસલ્લો…પે॰… નિબ્બુતોતિ અરહત્તનિકૂટેન દેસનં નિટ્ઠાપેસિ. તત્થ અસિતોતિ તણ્હાદિટ્ઠીહિ અનિસ્સિતો. પપ્પુય્યાતિ પાપુણિત્વા. સેસં ઇધ ઇતો પુબ્બે વુત્તત્તા ઉત્તાનત્થમેવ, તસ્મા ન વણ્ણિતં.
598-9. Na kevalañca sokameva, paridevaṃ…pe… sallamattano. Tattha pajappanti taṇhaṃ. Domanassanti cetasikadukkhaṃ. Abbaheti uddhare. Sallanti etameva tippakāraṃ dunnīharaṇaṭṭhena antovijjhanaṭṭhena ca sallaṃ. Pubbe vuttaṃ sattavidhaṃ rāgādisallaṃ vā. Etasmiñhi abbūḷhe salle abbūḷhasallo…pe… nibbutoti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Tattha asitoti taṇhādiṭṭhīhi anissito. Pappuyyāti pāpuṇitvā. Sesaṃ idha ito pubbe vuttattā uttānatthameva, tasmā na vaṇṇitaṃ.
પરમત્થજોતિકાય ખુદ્દક-અટ્ઠકથાય
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
સુત્તનિપાત-અટ્ઠકથાય સલ્લસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Suttanipāta-aṭṭhakathāya sallasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / સુત્તનિપાતપાળિ • Suttanipātapāḷi / ૮. સલ્લસુત્તં • 8. Sallasuttaṃ