| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೩೭. ಸಲ್ಲೇಖಟ್ಠಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
37. Sallekhaṭṭhañāṇaniddesavaṇṇanā
೮೮. ಸಲ್ಲೇಖಟ್ಠಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ರಾಗೋ ಪುಥೂತಿ ರಾಗೋ ವಿಸುಂ, ಲೋಕುತ್ತರೇಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು। ರಾಗೋತಿ ರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ। ದೋಸೋತಿ ದುಸ್ಸನಟ್ಠೇನ। ಮೋಹೋತಿ ಮುಯ್ಹನಟ್ಠೇನ। ರಞ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ ರಾಗೋ, ದುಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೋ ದೋಸೋ, ಮುಯ್ಹನಲಕ್ಖಣೋ ಮೋಹೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಸೀಸಕಿಲೇಸೇ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಭೇದತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕೋಧೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕುಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೋ ಕೋಧೋತಿ ಇಧ ಸತ್ತವತ್ಥುಕೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಉಪನನ್ಧನಲಕ್ಖಣೋ ಉಪನಾಹೋ, ದಳ್ಹಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ ಕೋಧೋಯೇವ। ಪರಗುಣಮಕ್ಖನಲಕ್ಖಣೋ ಮಕ್ಖೋ, ಪರಗುಣಪುಞ್ಛನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೋ ಪಳಾಸೋ, ಯುಗಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಪರಗುಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಖೀಯನಲಕ್ಖಣಾ ಇಸ್ಸಾ, ಉಸೂಯನಾತಿ ಅತ್ಥೋ । ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಗೂಹನಲಕ್ಖಣಂ ಮಚ್ಛರಿಯಂ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಮಾ ಪರಸ್ಸ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತನಾ ಕತಪಾಪಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾ ಮಾಯಾ, ಪಟಿಚ್ಛಾದನಟ್ಠೇನ ಮಾಯಾ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತನೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣಪ್ಪಕಾಸನಲಕ್ಖಣಂ ಸಾಠೇಯ್ಯಂ, ಸಠಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉದ್ಧುಮಾತಭಾವಲಕ್ಖಣೋ ಥಮ್ಭೋ, ಥದ್ಧಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕರಣುತ್ತರಿಯಲಕ್ಖಣೋ ಸಾರಮ್ಭೋ। ಉನ್ನತಿಲಕ್ಖಣೋ ಮಾನೋ। ಅಬ್ಭುನ್ನತಿಲಕ್ಖಣೋ ಅತಿಮಾನೋ। ಮತ್ತಭಾವಲಕ್ಖಣೋ ಮದೋ। ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಚಿತ್ತವೋಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೋ ಪಮಾದೋ।
88. Sallekhaṭṭhañāṇaniddese rāgo puthūti rāgo visuṃ, lokuttarehi asammissoti attho. Esa nayo sesesu. Rāgoti rañjanaṭṭhena. Dosoti dussanaṭṭhena. Mohoti muyhanaṭṭhena. Rañjanalakkhaṇo rāgo, dussanalakkhaṇo doso, muyhanalakkhaṇo mohoti ime tayo sīsakilese vatvā idāni pabhedato dassento kodhotiādimāha. Tattha kujjhanalakkhaṇo kodhoti idha sattavatthuko adhippeto. Upanandhanalakkhaṇo upanāho, daḷhabhāvappatto kodhoyeva. Paraguṇamakkhanalakkhaṇo makkho, paraguṇapuñchananti attho. Yugaggāhalakkhaṇo paḷāso, yugaggāhavasena paraguṇadassananti attho. Parasampattikhīyanalakkhaṇā issā, usūyanāti attho . Attasampattinigūhanalakkhaṇaṃ macchariyaṃ, ‘‘mayhaṃ acchariyaṃ mā parassa hotū’’ti attho. Attanā katapāpapaṭicchādanalakkhaṇā māyā, paṭicchādanaṭṭhena māyā viyāti attho. Attano avijjamānaguṇappakāsanalakkhaṇaṃ sāṭheyyaṃ, saṭhabhāvoti attho. Cittassa uddhumātabhāvalakkhaṇo thambho, thaddhabhāvoti attho. Karaṇuttariyalakkhaṇo sārambho. Unnatilakkhaṇo māno. Abbhunnatilakkhaṇo atimāno. Mattabhāvalakkhaṇo mado. Pañcasu kāmaguṇesu cittavosaggalakkhaṇo pamādo.
ಏವಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪುಥೂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಕಿಲೇಸೇ ಚ ಅವುತ್ತೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮ್ಪರಾಯೇಸು ಸತ್ತೇ ಕಿಲೇಸೇನ್ತಿ ಉಪತಾಪೇನ್ತಿ ವಿಬಾಧೇನ್ತೀತಿ ಕಿಲೇಸಾ। ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಗಹಿತಾ ಚ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ ಚ। ದುಟ್ಠು ಚರಿತಾ, ದುಟ್ಠಾ ವಾ ಚರಿತಾತಿ ದುಚ್ಚರಿತಾ। ತೇ ಪನ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರಾ। ವಿಪಾಕಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ। ತೇಪಿ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರಾ। ವಿಪಾಕವಸೇನ ಭವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿಭವಗಾಮಿನೋ , ಭವಗಾಮಿನೋ ಕಮ್ಮಾ ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮಾ। ಇಮಿನಾ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಭಾವೇಪಿ ಸತಿ ಅವೇದನೀಯಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ। ‘‘ದುಚ್ಚರಿತಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಕಮ್ಮಾ’’ತಿ ಚ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ನಾನತ್ತೇಕತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೇ ಏಕತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಅಭಾವೇಪಿ ನಾನತ್ತೇಕತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಏಕತ್ತಮ್ಪಿ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೇನ ‘‘ನಾನತ್ತೇಕತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ನಾನತ್ತಸಲ್ಲೇಖಕೇ ಏಕತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಸಲ್ಲೇಖಞಾಣಂ ಸುಖೇನ ದಸ್ಸೀಯತೀತಿ। ನಾನತ್ತನ್ತಿ ಅನವಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಸಪರಿಪ್ಫನ್ದತ್ತಾ ಚ ನಾನಾಸಭಾವೋ। ಏಕತ್ತನ್ತಿ ಅವಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಅಪರಿಪ್ಫನ್ದತ್ತಾ ಚ ಏಕಸಭಾವೋ।
Evaṃ visuṃ visuṃ kilesavasena puthū dassetvā vuttakilese ca avutte ca aññe sabbasaṅgāhikavasena dassetuṃ sabbe kilesātiādimāha. Tattha diṭṭhadhammasamparāyesu satte kilesenti upatāpenti vibādhentīti kilesā. Akusalakammapathasaṅgahitā ca asaṅgahitā ca. Duṭṭhu caritā, duṭṭhā vā caritāti duccaritā. Te pana kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritanti tippakārā. Vipākaṃ abhisaṅkharontīti abhisaṅkhārā. Tepi puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāroti tippakārā. Vipākavasena bhavaṃ gacchantītibhavagāmino , bhavagāmino kammā bhavagāmikammā. Iminā abhisaṅkhārabhāvepi sati avedanīyāni kammāni paṭikkhittāni hontīti ayaṃ viseso. ‘‘Duccaritā’’ti ca ‘‘kammā’’ti ca liṅgavipallāso kato. Nānattekattanti ettha uddese ekattasaddassa abhāvepi nānattekattānaṃ aññamaññāpekkhattā ekattampi niddisitukāmena ‘‘nānattekatta’’nti uddeso kato. Nānattasallekhake ekatte dassite sallekhañāṇaṃ sukhena dassīyatīti. Nānattanti anavaṭṭhitattā saparipphandattā ca nānāsabhāvo. Ekattanti avaṭṭhitattā aparipphandattā ca ekasabhāvo.
ಚರಣತೇಜೋತಿ ಚರನ್ತಿ ತೇನ ಅಗತಂ ದಿಸಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಚರಣಂ। ಕಿಂ ತಂ? ಸೀಲಂ। ತದೇವ ಪಟಿಪಕ್ಖತಾಪನಟ್ಠೇನ ತೇಜೋ। ಗುಣತೇಜೋತಿ ಸೀಲೇನ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠೋ ಸಮಾಧಿತೇಜೋ। ಪಞ್ಞಾತೇಜೋತಿ ಸಮಾಧಿನಾ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠೋ ವಿಪಸ್ಸನಾತೇಜೋ। ಪುಞ್ಞತೇಜೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಹಿ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಕುಸಲತೇಜೋ। ಧಮ್ಮತೇಜೋತಿ ಚತುನ್ನಂ ತೇಜಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಭೂತೋ ಬುದ್ಧವಚನತೇಜೋ। ಚರಣತೇಜೇನ ತೇಜಿತತ್ತಾತಿ ಸೀಲತೇಜೇನ ತಿಖಿಣೀಕತತ್ತಾ। ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೇಜನ್ತಿ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ತೇಜಂ। ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಸನ್ತಾನಂ ತಾಪನತೋ ತೇಜೋ ನಾಮ। ಪರಿಯಾದಿಯತೀತಿ ಖೇಪೇತಿ। ಅಗುಣತೇಜನ್ತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ವಿಕ್ಖೇಪತೇಜಂ। ದುಪ್ಪಞ್ಞತೇಜನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಮೋಹತೇಜಂ। ಅಪುಞ್ಞತೇಜನ್ತಿ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಕಿಲೇಸಸಹಾಯಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮತೇಜಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಹೇತಂ ಅಪುಞ್ಞಮೇವ ಖೇಪೇತಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಮ್ಮಂ ಅಕಣ್ಹಂ ಅಸುಕ್ಕಂ ಅಕಣ್ಹಅಸುಕ್ಕವಿಪಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಾಯ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೧೨; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮) ವಚನತೋ ಕುಸಲಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಖೇಪೇತಿಯೇವ। ಪುಞ್ಞತೇಜಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಅಪುಞ್ಞತೇಜಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಅಧಮ್ಮತೇಜನ್ತಿ ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸಮಯವಚನತೇಜಂ। ಇಮಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತೇ ದುತಿಯೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ರಾಗಾದಯೋ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಪುಥು ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೇಜಾ ಹೋನ್ತಿ। ‘‘ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ, ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಞ್ಚ ಅಪುಞ್ಞತೇಜಾ ಹೋನ್ತಿ, ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾನಿ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಿ ಪುಞ್ಞತೇಜೇನೇವ ಖೇಪನೀಯತೋ ಅಪುಞ್ಞತೇಜಪಕ್ಖಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಯೋ ಪಞ್ಚದಸ ನಾನತ್ತಾ ಅಗುಣತೇಜಾ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದಯೋ ಅಟ್ಠಾರಸ ನಾನತ್ತಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞತೇಜಾ ಹೋನ್ತಿ, ಚತುಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ಚತ್ತಾರೋ ನಾನತ್ತಾ ಅಪುಞ್ಞತೇಜಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗವಜ್ಝನಾನತ್ತೇನ ಅಧಮ್ಮತೇಜೋ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ।
Caraṇatejoti caranti tena agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti caraṇaṃ. Kiṃ taṃ? Sīlaṃ. Tadeva paṭipakkhatāpanaṭṭhena tejo. Guṇatejoti sīlena laddhapatiṭṭho samādhitejo. Paññātejoti samādhinā laddhapatiṭṭho vipassanātejo. Puññatejoti vipassanāhi laddhapatiṭṭho ariyamaggakusalatejo. Dhammatejoti catunnaṃ tejānaṃ patiṭṭhābhūto buddhavacanatejo. Caraṇatejena tejitattāti sīlatejena tikhiṇīkatattā. Dussīlyatejanti dussīlabhāvasaṅkhātaṃ tejaṃ. Tampi hi santānaṃ tāpanato tejo nāma. Pariyādiyatīti khepeti. Aguṇatejanti samādhissa paṭipakkhaṃ vikkhepatejaṃ. Duppaññatejanti vipassanāñāṇapaṭipakkhaṃ mohatejaṃ. Apuññatejanti taṃtaṃmaggavajjhakilesappahānena kilesasahāyaṃ akusalakammatejaṃ. Na kevalañhetaṃ apuññameva khepeti, ‘‘atthi, bhikkhave, kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammaṃ kammakkhayāya saṃvattatī’’ti (a. ni. 4.233; dī. ni. 3.312; ma. ni. 2.18) vacanato kusalakammampi khepetiyeva. Puññatejapaṭipakkhavasena apuññatejameva vuttaṃ. Adhammatejanti nānātitthiyānaṃ samayavacanatejaṃ. Imassa ñāṇassa uddesavaṇṇanāyaṃ vutte dutiye atthavikappe rāgādayo ekūnavīsati puthu dussīlyatejā honti. ‘‘Abhisaṅkhārā, bhavagāmikammā’’ti ettha apuññābhisaṅkhārā akusalakammañca apuññatejā honti, āneñjābhisaṅkhārāni lokiyakusalakammāni puññatejeneva khepanīyato apuññatejapakkhikāva honti. Kāmacchandādayo pañcadasa nānattā aguṇatejā honti, niccasaññādayo aṭṭhārasa nānattā duppaññatejā honti, catumaggavajjhā cattāro nānattā apuññatejā honti. Sotāpattimaggavajjhanānattena adhammatejo saṅgahetabbo.
ನಿದ್ದೇಸೇ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅಸಲ್ಲೇಖೇನ ಸಲ್ಲೇಖಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೇನ ಅಸಲ್ಲೇಖಪುಬ್ಬಕೋ ಸಲ್ಲೇಖೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದಯೋ ಸತ್ತತಿಂಸ ಏಕತ್ತಧಮ್ಮಾವ ಪಚ್ಚನೀಕಾನಂ ಸಲ್ಲಿಖನತೋ ‘‘ಸಲ್ಲೇಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಿಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದಿಕೇ ಸತ್ತತಿಂಸಪಭೇದೇ ಸಲ್ಲೇಖೇ ಞಾಣಂ ಸಲ್ಲೇಖಟ್ಠೇ ಞಾಣನ್ತಿ।
Niddese sallekhapaṭipakkhena asallekhena sallekhaṃ dassetukāmena asallekhapubbako sallekho niddiṭṭho. Nekkhammādayo sattatiṃsa ekattadhammāva paccanīkānaṃ sallikhanato ‘‘sallekho’’ti vuttā. Tasmiṃ nekkhammādike sattatiṃsapabhede sallekhe ñāṇaṃ sallekhaṭṭhe ñāṇanti.
ಸಲ್ಲೇಖಟ್ಠಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sallekhaṭṭhañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೩೭. ಸಲ್ಲೇಖಟ್ಠಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 37. Sallekhaṭṭhañāṇaniddeso
