Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ൪. സമചിത്തവഗ്ഗവണ്ണനാ

    4. Samacittavaggavaṇṇanā

    ൩൩. ചതുത്ഥസ്സ പഠമേ അസപ്പുരിസഭൂമീതി അസപ്പുരിസാനം പതിട്ഠാനട്ഠാനം. സപ്പുരിസഭൂമിയമ്പി ഏസേവ നയോ. അകതഞ്ഞൂതി കതം ന ജാനാതി. അകതവേദീതി കതം പാകടം കത്വാ ന ജാനാതി. ഉപഞ്ഞാതന്തി വണ്ണിതം ഥോമിതം പസത്ഥം. യദിദന്തി യാ അയം. അകതഞ്ഞുതാ അകതവേദിതാതി പരേന കതസ്സ ഉപകാരസ്സ അജാനനഞ്ചേവ പാകടം കത്വാ അജാനനഞ്ച. കേവലാതി സകലാ. സുക്കപക്ഖേപി വുത്തനയേനേവ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.

    33. Catutthassa paṭhame asappurisabhūmīti asappurisānaṃ patiṭṭhānaṭṭhānaṃ. Sappurisabhūmiyampi eseva nayo. Akataññūti kataṃ na jānāti. Akatavedīti kataṃ pākaṭaṃ katvā na jānāti. Upaññātanti vaṇṇitaṃ thomitaṃ pasatthaṃ. Yadidanti yā ayaṃ. Akataññutā akataveditāti parena katassa upakārassa ajānanañceva pākaṭaṃ katvā ajānanañca. Kevalāti sakalā. Sukkapakkhepi vuttanayeneva attho veditabbo.

    ൩൪. ദുതിയേ മാതു ച പിതു ചാതി ജനകമാതു ച ജനകപിതു ച. ഏകേന, ഭിക്ഖവേ, അംസേന മാതരം പരിഹരേയ്യാതി ഏകസ്മിം അംസകൂടേ ഠപേത്വാ മാതരം പടിജഗ്ഗേയ്യ. ഏകേന അംസേന പിതരം പരിഹരേയ്യാതി ഏകസ്മിം അംസകൂടേ ഠപേത്വാ പിതരം പടിജഗ്ഗേയ്യ. വസ്സസതായുകോ വസ്സസതജീവീതി വസ്സസതായുകകാലേ ജാതോ സകലം വസ്സസതം ജീവന്തോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – സചേ പുത്തോ നാമ ‘‘മാതാപിതൂനം പടികരിസ്സാമീ’’തി ഉട്ഠായ സമുട്ഠായ ദക്ഖിണേ അംസകൂടേ മാതരം, വാമേ പിതരം ഠപേത്വാ വസ്സസതായുകോ സകലമ്പി വസ്സസതം ജീവമാനോ പരിഹരേയ്യ. സോ ച നേസം ഉച്ഛാദനപരിമദ്ദനന്ഹാപനസമ്ബാഹനേനാതി സോ ച പുത്തോ നേസം മാതാപിതൂനം അംസകൂടേസു ഠിതാനംയേവ ദുഗ്ഗന്ധപടിവിനോദനത്ഥം സുഗന്ധകരണേന ഉച്ഛാദനേന, പരിസ്സമവിനോദനത്ഥം ഹത്ഥപരിമദ്ദനേന, സീതുണ്ഹകാലേ ച ഉണ്ഹോദകസീതോദകന്ഹാപനേന, ഹത്ഥപാദാദീനം ആകഡ്ഢനപരികഡ്ഢനസങ്ഖാതേന സമ്ബാഹനേന ഉപട്ഠാനം കരേയ്യ. തേ ച തത്ഥേവാതി തേ ച മാതാപിതരോ തത്ഥേവ തസ്സ അംസകൂടേസു നിസിന്നാവ മുത്തകരീസം ചജേയ്യും. നത്വേവ , ഭിക്ഖവേതി, ഭിക്ഖവേ, ഏവമ്പി നത്വേവ മാതാപിതൂനം കതം വാ ഹോതി പടികതം വാ.

    34. Dutiye mātu ca pitu cāti janakamātu ca janakapitu ca. Ekena, bhikkhave, aṃsena mātaraṃ parihareyyāti ekasmiṃ aṃsakūṭe ṭhapetvā mātaraṃ paṭijaggeyya. Ekena aṃsena pitaraṃ parihareyyāti ekasmiṃ aṃsakūṭe ṭhapetvā pitaraṃ paṭijaggeyya. Vassasatāyuko vassasatajīvīti vassasatāyukakāle jāto sakalaṃ vassasataṃ jīvanto. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace putto nāma ‘‘mātāpitūnaṃ paṭikarissāmī’’ti uṭṭhāya samuṭṭhāya dakkhiṇe aṃsakūṭe mātaraṃ, vāme pitaraṃ ṭhapetvā vassasatāyuko sakalampi vassasataṃ jīvamāno parihareyya. So ca nesaṃ ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanenāti so ca putto nesaṃ mātāpitūnaṃ aṃsakūṭesu ṭhitānaṃyeva duggandhapaṭivinodanatthaṃ sugandhakaraṇena ucchādanena, parissamavinodanatthaṃ hatthaparimaddanena, sītuṇhakāle ca uṇhodakasītodakanhāpanena, hatthapādādīnaṃ ākaḍḍhanaparikaḍḍhanasaṅkhātena sambāhanena upaṭṭhānaṃ kareyya. Te ca tatthevāti te ca mātāpitaro tattheva tassa aṃsakūṭesu nisinnāva muttakarīsaṃ cajeyyuṃ. Natveva,bhikkhaveti, bhikkhave, evampi natveva mātāpitūnaṃ kataṃ vā hoti paṭikataṃ vā.

    ഇസ്സരാധിപച്ചേ രജ്ജേതി ചക്കവത്തിരജ്ജം സന്ധായേവമാഹ. ആപാദകാതി വഡ്ഢകാ അനുപാലകാ. പുത്താ ഹി മാതാപിതൂഹി വഡ്ഢിതാ ചേവ അനുപാലിതാ ച. പോസകാതി ഹത്ഥപാദേ വഡ്ഢേത്വാ ഹദയലോഹിതം പായേത്വാ പോസകാ. പുത്താ ഹി മാതാപിതൂഹി പുട്ഠാ ഭതാ അന്നപാനാദീഹി പടിജഗ്ഗിതാ. ഇമസ്സ ലോകസ്സ ദസ്സേതാരോതി സചേ ഹി മാതാപിതരോ ജാതദിവസേയേവ പുത്തം പാദേ ഗഹേത്വാ അരഞ്ഞേ വാ നദിയം വാ പപാതേ വാ ഖിപേയ്യും, ഇമസ്മിം ലോകേ ഇട്ഠാനിട്ഠാരമ്മണം ന പസ്സേയ്യ. ഏവം അകത്വാ ആപാദിതത്താ പോസിതത്താ ഏസ ഇമസ്മിം ലോകേ ഇട്ഠാനിട്ഠാരമ്മണം മാതാപിതരോ നിസ്സായ പസ്സതീതി ത്യാസ്സ ഇമസ്സ ലോകസ്സ ദസ്സേതാരോ നാമ ഹോന്തി. സമാദപേതീതി ഗണ്ഹാപേതി. ഇമസ്മിം സുത്തേ സദ്ധാസീലചാഗപഞ്ഞാ ലോകിയലോകുത്തരമിസ്സകാ കഥിതാ. ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരസദിസോവ ഭിക്ഖു തേസു പതിട്ഠാപേതി നാമാതി വേദിതബ്ബോ.

    Issarādhipacce rajjeti cakkavattirajjaṃ sandhāyevamāha. Āpādakāti vaḍḍhakā anupālakā. Puttā hi mātāpitūhi vaḍḍhitā ceva anupālitā ca. Posakāti hatthapāde vaḍḍhetvā hadayalohitaṃ pāyetvā posakā. Puttā hi mātāpitūhi puṭṭhā bhatā annapānādīhi paṭijaggitā. Imassa lokassa dassetāroti sace hi mātāpitaro jātadivaseyeva puttaṃ pāde gahetvā araññe vā nadiyaṃ vā papāte vā khipeyyuṃ, imasmiṃ loke iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ na passeyya. Evaṃ akatvā āpāditattā positattā esa imasmiṃ loke iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ mātāpitaro nissāya passatīti tyāssa imassa lokassa dassetāro nāma honti. Samādapetīti gaṇhāpeti. Imasmiṃ sutte saddhāsīlacāgapaññā lokiyalokuttaramissakā kathitā. Dhammasenāpatisāriputtattherasadisova bhikkhu tesu patiṭṭhāpeti nāmāti veditabbo.

    ൩൫. തതിയേ തേനുപസങ്കമീതി സോ ഹി ബ്രാഹ്മണോ ‘‘സമണോ കിര ഗോതമോ കഥിതം വിസ്സജ്ജേതി, പുച്ഛായസ്സ വിരജ്ഝനം നാമ നത്ഥി. അഹമസ്സ വിരജ്ഝനപഞ്ഹം അഭിസങ്ഖരിസ്സാമീ’’തി പണീതഭോജനം ഭുഞ്ജിത്വാ ഗബ്ഭദ്വാരം പിദഹിത്വാ നിസിന്നോ ചിന്തേതും ആരഭി. അഥസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമസ്മിം ഠാനേ ഉച്ചാസദ്ദമഹാസദ്ദോ വത്തതി, ചിത്തം ന ഏകഗ്ഗം ഹോതി, ഭൂമിഘരം കാരേസ്സാമീ’’തി ഭൂമിഘരം കാരേത്വാ തത്ഥ പവിസിത്വാ – ‘‘ഏവം പുട്ഠോ ഏവം കഥേസ്സതി, ഏവം പുട്ഠോ ഏവം കഥേസ്സതീ’’തി ഏകം ഗണ്ഹിത്വാ ഏകം വിസ്സജ്ജേന്തോ സകലദിവസം കിഞ്ചി പസ്സിതും നാസക്ഖി. തസ്സ ഇമിനാവ നീഹാരേന ചത്താരോ മാസാ വീതിവത്താ. സോ ചതുന്നം മാസാനം അച്ചയേന ഉഭതോകോടികം പഞ്ഹം നാമ അദ്ദസ. ഏവം കിരസ്സ അഹോസി – ‘‘അഹം സമണം ഗോതമം ഉപസങ്കമിത്വാ ‘കിംവാദീ ഭവ’ന്തി പുച്ഛിസ്സാമി. സചേ ‘കിരിയവാദിമ്ഹീ’തി വക്ഖതി, ‘സബ്ബാകുസലാനം നാമ തുമ്ഹേ കിരിയം വദേഥാ’തി നം നിഗ്ഗണ്ഹിസ്സാമി. സചേ ‘അകിരിയവാദിമ്ഹീ’തി വക്ഖതി, ‘കുസലധമ്മാനം നാമ തുമ്ഹേ അകിരിയം വദേഥാ’തി നം നിഗ്ഗണ്ഹിസ്സാമി. ഇദഞ്ഹി ഉഭതോകോടികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ നേവ ഉഗ്ഗിലിതും സക്ഖിസ്സതി ന നിഗ്ഗിലിതും. ഏവം മമ ജയോ ഭവിസ്സതി, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ പരാജയോ’’തി ഉട്ഠായ അപ്ഫോടേത്വാ ഭൂമിഘരാ നിക്ഖമ്മ ‘‘ഏവരൂപം പഞ്ഹം പുച്ഛന്തേന ന ഏകകേന ഗന്തും വട്ടതീ’’തി നഗരേ ഘോസനം കാരേത്വാ സകലനാഗരേഹി പരിവുതോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി. കിംവാദീതി കിംലദ്ധികോ. കിമക്ഖായീതി കിം നാമ സാവകാനം പടിപദം അക്ഖായീതി പുച്ഛി. അഥസ്സ ഭഗവാ ചതൂഹി മാസേഹി പഞ്ഹം അഭിസങ്ഖരിത്വാ ‘‘ദിട്ഠോ മേ സമണസ്സ ഗോതമസ്സ പരാജയപഞ്ഹോ’’തി മാനം പഗ്ഗയ്ഹ ആഗതഭാവം ഞത്വാ ഏകപദേനേവ തം പഞ്ഹം ഭിന്ദന്തോ കിരിയവാദീ ചാഹം, ബ്രാഹ്മണാതിആദിമാഹ. അഥ ബ്രാഹ്മണോ അത്തനോ മാനം അപനേത്വാ ഭഗവന്തം ആയാചന്തോ യഥാകഥം പനാതിആദിമാഹ. സേസമേത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.

    35. Tatiye tenupasaṅkamīti so hi brāhmaṇo ‘‘samaṇo kira gotamo kathitaṃ vissajjeti, pucchāyassa virajjhanaṃ nāma natthi. Ahamassa virajjhanapañhaṃ abhisaṅkharissāmī’’ti paṇītabhojanaṃ bhuñjitvā gabbhadvāraṃ pidahitvā nisinno cintetuṃ ārabhi. Athassa etadahosi – ‘‘imasmiṃ ṭhāne uccāsaddamahāsaddo vattati, cittaṃ na ekaggaṃ hoti, bhūmigharaṃ kāressāmī’’ti bhūmigharaṃ kāretvā tattha pavisitvā – ‘‘evaṃ puṭṭho evaṃ kathessati, evaṃ puṭṭho evaṃ kathessatī’’ti ekaṃ gaṇhitvā ekaṃ vissajjento sakaladivasaṃ kiñci passituṃ nāsakkhi. Tassa imināva nīhārena cattāro māsā vītivattā. So catunnaṃ māsānaṃ accayena ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ nāma addasa. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā ‘kiṃvādī bhava’nti pucchissāmi. Sace ‘kiriyavādimhī’ti vakkhati, ‘sabbākusalānaṃ nāma tumhe kiriyaṃ vadethā’ti naṃ niggaṇhissāmi. Sace ‘akiriyavādimhī’ti vakkhati, ‘kusaladhammānaṃ nāma tumhe akiriyaṃ vadethā’ti naṃ niggaṇhissāmi. Idañhi ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ puṭṭho neva uggilituṃ sakkhissati na niggilituṃ. Evaṃ mama jayo bhavissati, samaṇassa gotamassa parājayo’’ti uṭṭhāya apphoṭetvā bhūmigharā nikkhamma ‘‘evarūpaṃ pañhaṃ pucchantena na ekakena gantuṃ vaṭṭatī’’ti nagare ghosanaṃ kāretvā sakalanāgarehi parivuto yena bhagavā tenupasaṅkami. Kiṃvādīti kiṃladdhiko. Kimakkhāyīti kiṃ nāma sāvakānaṃ paṭipadaṃ akkhāyīti pucchi. Athassa bhagavā catūhi māsehi pañhaṃ abhisaṅkharitvā ‘‘diṭṭho me samaṇassa gotamassa parājayapañho’’ti mānaṃ paggayha āgatabhāvaṃ ñatvā ekapadeneva taṃ pañhaṃ bhindanto kiriyavādī cāhaṃ, brāhmaṇātiādimāha. Atha brāhmaṇo attano mānaṃ apanetvā bhagavantaṃ āyācanto yathākathaṃ panātiādimāha. Sesamettha uttānatthamevāti.

    ൩൬. ചതുത്ഥേ ദക്ഖിണേയ്യാതി ദക്ഖിണാ വുച്ചതി ദാനം, തസ്സ പടിഗ്ഗഹണയുത്താ കതി പുഗ്ഗലാതി പുച്ഛതി. സേഖോതി ഇമിനാ സത്ത സേക്ഖേ ദസ്സേതി. ഏത്ഥ ച സീലവന്തപുഥുജ്ജനോപി സോതാപന്നേനേവ സങ്ഗഹിതോ. ആഹുനേയ്യാ യജമാനാനം ഹോന്തീതി ദാനം ദദന്താനം ആഹുനസ്സ അരഹാ ദാനപടിഗ്ഗാഹകാ നാമ ഹോന്തീതി അത്ഥോ. ഖേത്തന്തി വത്ഥു പതിട്ഠാ, പുഞ്ഞസ്സ വിരുഹനട്ഠാനന്തി അത്ഥോ.

    36. Catutthe dakkhiṇeyyāti dakkhiṇā vuccati dānaṃ, tassa paṭiggahaṇayuttā kati puggalāti pucchati. Sekhoti iminā satta sekkhe dasseti. Ettha ca sīlavantaputhujjanopi sotāpanneneva saṅgahito. Āhuneyyā yajamānānaṃ hontīti dānaṃ dadantānaṃ āhunassa arahā dānapaṭiggāhakā nāma hontīti attho. Khettanti vatthu patiṭṭhā, puññassa viruhanaṭṭhānanti attho.

    ൩൭. പഞ്ചമേ പുബ്ബാരാമേതി സാവത്ഥിതോ പുരത്ഥിമദിസാഭാഗേ ആരാമേ. മിഗാരമാതുപാസാദേതി വിസാഖായ ഉപാസികായ പാസാദേ. സാ ഹി മിഗാരസേട്ഠിനാ മാതുട്ഠാനേ ഠപിതത്താപി, സബ്ബജേട്ഠകസ്സ പുത്തസ്സ അയ്യകസേട്ഠിനോവ സമാനനാമകത്താപി മിഗാരമാതാതി വുച്ചതി. തായ കാരിതോ സഹസ്സഗബ്ഭോ പാസാദോ മിഗാരമാതുപാസാദോ നാമ. ഥേരോ തസ്മിം വിഹരതി. തത്ര ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോതി തസ്മിം പാസാദേ വിഹരന്തോ ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരോ.

    37. Pañcame pubbārāmeti sāvatthito puratthimadisābhāge ārāme. Migāramātupāsādeti visākhāya upāsikāya pāsāde. Sā hi migāraseṭṭhinā mātuṭṭhāne ṭhapitattāpi, sabbajeṭṭhakassa puttassa ayyakaseṭṭhinova samānanāmakattāpi migāramātāti vuccati. Tāya kārito sahassagabbho pāsādo migāramātupāsādo nāma. Thero tasmiṃ viharati. Tatra kho āyasmā sāriputtoti tasmiṃ pāsāde viharanto dhammasenāpatisāriputtatthero.

    ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസീതി കസ്മിം കാലേ ആമന്തേസി? കാനിചി ഹി സുത്താനി പുരേഭത്തേ ഭാസിതാനി അത്ഥി, കാനിചി പച്ഛാഭത്തേ, കാനിചി പുരിമയാമേ, കാനിചി മജ്ഝിമയാമേ, കാനിചി പച്ഛിമയാമേ. ഇദം പന സമചിത്തപടിപദാസുത്തം പച്ഛാഭത്തേ ഭാസിതം. തസ്മാ സായന്ഹസമയേ ആമന്തേസി.

    Bhikkhū āmantesīti kasmiṃ kāle āmantesi? Kānici hi suttāni purebhatte bhāsitāni atthi, kānici pacchābhatte, kānici purimayāme, kānici majjhimayāme, kānici pacchimayāme. Idaṃ pana samacittapaṭipadāsuttaṃ pacchābhatte bhāsitaṃ. Tasmā sāyanhasamaye āmantesi.

    ന കേവലം ചേതം ഥേരേനേവ ഭാസിതം, തഥാഗതേനാപി ഭാസിതം. കത്ഥ നിസീദിത്വാതി? വിസാഖായ രതനപാസാദേ നിസീദിത്വാ. തഥാഗതോ ഹി പഠമബോധിയം വീസതി വസ്സാനി അനിബദ്ധവാസോ ഹുത്വാ യത്ഥ യത്ഥ ഫാസുകം ഹോതി, തത്ഥ തത്ഥേവ ഗന്ത്വാ വസി. പഠമം അന്തോവസ്സഞ്ഹി ഇസിപതനേ ധമ്മചക്കം പവത്തേത്വാ അട്ഠാരസ മഹാബ്രഹ്മകോടിയോ അമതപാനം പായേത്വാ ബാരാണസിം ഉപനിസ്സായ ഇസിപതനേ വസി. ദുതിയം അന്തോവസ്സം രാജഗഹം ഉപനിസ്സായ വേളുവനേ, തതിയചതുത്ഥാനിപി തത്ഥേവ, പഞ്ചമം അന്തോവസ്സം വേസാലിം ഉപനിസ്സായ മഹാവനേ കൂടാഗാരസാലായം, ഛട്ഠം അന്തോവസ്സം മകുലപബ്ബതേ, സത്തമം താവതിംസഭവനേ, അട്ഠമം ഭഗ്ഗേ സുസുമാരഗിരം നിസ്സായ ഭേസകളാവനേ, നവമം കോസമ്ബിയം, ദസമം പാലിലേയ്യകേ വനസണ്ഡേ, ഏകാദസമം നാലായം ബ്രാഹ്മണഗാമേ, ദ്വാദസമം വേരഞ്ജായം, തേരസമം ചാലിയപബ്ബതേ, ചുദ്ദസമം ജേതവനേ, പഞ്ചദസമം കപിലവത്ഥുസ്മിം, സോളസമം ആളവകം ദമേത്വാ ചതുരാസീതിപാണസഹസ്സാനി അമതപാനം പായേത്വാ ആളവിയം, സത്തരസമം രാജഗഹേയേവ, അട്ഠാരസമം ചാലിയപബ്ബതേയേവ, തഥാ ഏകൂനവീസതിമം, വീസതിമം പന അന്തോവസ്സം രാജഗഹംയേവ ഉപനിസ്സായ വസി. ഏവം വീസതി വസ്സാനി അനിബദ്ധവാസോ ഹുത്വാ യത്ഥ യത്ഥ ഫാസുകം ഹോതി, തത്ഥ തത്ഥേവ വസി.

    Na kevalaṃ cetaṃ thereneva bhāsitaṃ, tathāgatenāpi bhāsitaṃ. Kattha nisīditvāti? Visākhāya ratanapāsāde nisīditvā. Tathāgato hi paṭhamabodhiyaṃ vīsati vassāni anibaddhavāso hutvā yattha yattha phāsukaṃ hoti, tattha tattheva gantvā vasi. Paṭhamaṃ antovassañhi isipatane dhammacakkaṃ pavattetvā aṭṭhārasa mahābrahmakoṭiyo amatapānaṃ pāyetvā bārāṇasiṃ upanissāya isipatane vasi. Dutiyaṃ antovassaṃ rājagahaṃ upanissāya veḷuvane, tatiyacatutthānipi tattheva, pañcamaṃ antovassaṃ vesāliṃ upanissāya mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ, chaṭṭhaṃ antovassaṃ makulapabbate, sattamaṃ tāvatiṃsabhavane, aṭṭhamaṃ bhagge susumāragiraṃ nissāya bhesakaḷāvane, navamaṃ kosambiyaṃ, dasamaṃ pālileyyake vanasaṇḍe, ekādasamaṃ nālāyaṃ brāhmaṇagāme, dvādasamaṃ verañjāyaṃ, terasamaṃ cāliyapabbate, cuddasamaṃ jetavane, pañcadasamaṃ kapilavatthusmiṃ, soḷasamaṃ āḷavakaṃ dametvā caturāsītipāṇasahassāni amatapānaṃ pāyetvā āḷaviyaṃ, sattarasamaṃ rājagaheyeva, aṭṭhārasamaṃ cāliyapabbateyeva, tathā ekūnavīsatimaṃ, vīsatimaṃ pana antovassaṃ rājagahaṃyeva upanissāya vasi. Evaṃ vīsati vassāni anibaddhavāso hutvā yattha yattha phāsukaṃ hoti, tattha tattheva vasi.

    തതോ പട്ഠായ പന ദ്വേ സേനാസനാനി ധുവപരിഭോഗാനി അകാസി. കതരാനി ദ്വേ? ജേതവനഞ്ച പുബ്ബാരാമഞ്ച. കസ്മാ? ദ്വിന്നം കുലാനം ഗുണമഹന്തതായ. അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ഹി വിസാഖായ ച ഗുണം സന്ധായ ഗുണം പടിച്ച സത്ഥാ താനി സേനാസനാനി ധുവപരിഭോഗേന പരിഭുഞ്ജി. ഉതുവസ്സം ചാരികം ചരിത്വാപി ഹി അന്തോവസ്സേ ദ്വീസുയേവ സേനാസനേസു വസതി. ഏവം വസന്തോ പന ജേതവനേ രത്തിം വസിത്വാ പുനദിവസേ ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതോ ദക്ഖിണദ്വാരേന സാവത്ഥിം പിണ്ഡായ പവിസിത്വാ പാചീനദ്വാരേന നിക്ഖമിത്വാ പുബ്ബാരാമേ ദിവാവിഹാരം കരോതി. പുബ്ബാരാമേ രത്തിം വസിത്വാ പുനദിവസേ പാചീനദ്വാരേന സാവത്ഥിം പിണ്ഡായ പവിസിത്വാ ദക്ഖിണദ്വാരേന നിക്ഖമിത്വാ ജേതവനേ ദിവാവിഹാരം കരോതി. തസ്മിം പന ദിവസേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ജേതവനേയേവ വസി. യത്ഥ കത്ഥചി വസന്തസ്സ ചസ്സ പഞ്ചവിധകിച്ചം അവിജഹിതമേവ ഹോതി. തം ഹേട്ഠാ വിത്ഥാരിതമേവ. തേസു കിച്ചേസു പച്ഛിമയാമകിച്ചകാലേ ഭഗവാ ലോകം ഓലോകേന്തോ സാവത്ഥിവാസീനഞ്ച സമന്താ ച സാവത്ഥിയാ ഗാവുതഅഡ്ഢയോജനയോജനപരമേ ഠാനേ അപരിമാണാനം സത്താനം അഭിസമയഭാവം അദ്ദസ.

    Tato paṭṭhāya pana dve senāsanāni dhuvaparibhogāni akāsi. Katarāni dve? Jetavanañca pubbārāmañca. Kasmā? Dvinnaṃ kulānaṃ guṇamahantatāya. Anāthapiṇḍikassa hi visākhāya ca guṇaṃ sandhāya guṇaṃ paṭicca satthā tāni senāsanāni dhuvaparibhogena paribhuñji. Utuvassaṃ cārikaṃ caritvāpi hi antovasse dvīsuyeva senāsanesu vasati. Evaṃ vasanto pana jetavane rattiṃ vasitvā punadivase bhikkhusaṅghaparivuto dakkhiṇadvārena sāvatthiṃ piṇḍāya pavisitvā pācīnadvārena nikkhamitvā pubbārāme divāvihāraṃ karoti. Pubbārāme rattiṃ vasitvā punadivase pācīnadvārena sāvatthiṃ piṇḍāya pavisitvā dakkhiṇadvārena nikkhamitvā jetavane divāvihāraṃ karoti. Tasmiṃ pana divase sammāsambuddho jetavaneyeva vasi. Yattha katthaci vasantassa cassa pañcavidhakiccaṃ avijahitameva hoti. Taṃ heṭṭhā vitthāritameva. Tesu kiccesu pacchimayāmakiccakāle bhagavā lokaṃ olokento sāvatthivāsīnañca samantā ca sāvatthiyā gāvutaaḍḍhayojanayojanaparame ṭhāne aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhisamayabhāvaṃ addasa.

    തതോ ‘‘കസ്മിം നു ഖോ കാലേ അഭിസമയോ ഭവിസ്സതീ’’തി ഓലോകേന്തോ ‘‘സായന്ഹസമയേ’’തി ദിസ്വാ ‘‘മയി നു ഖോ കഥേന്തേ അഭിസമയോ ഭവിസ്സതി, സാവകേ കഥേന്തേ ഭവിസ്സതീ’’തി ‘‘സാരിപുത്തത്ഥേരേ കഥേന്തേ ഭവിസ്സതീ’’തി അദ്ദസ. തതോ ‘‘കത്ഥ നിസീദിത്വാ കഥേന്തേ ഭവിസ്സതീ’’തി ഓലോകേന്തോ ‘‘വിസാഖായ രതനപാസാദേ നിസീദിത്വാ’’തി ദിസ്വാ ‘‘ബുദ്ധാനം നാമ തയോ സാവകസന്നിപാതാ ഹോന്തി, അഗ്ഗസാവകാനം ഏകോ. തേസു അജ്ജ ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരസ്സ സാവകസന്നിപാതോ ഭവിസ്സതീ’’തി അദ്ദസ. ദിസ്വാ പാതോവ സരീരപടിജഗ്ഗനം കത്വാ നിവത്ഥനിവാസനോ സുഗതചീവരം പാരുപിത്വാ സേലമയപത്തം ആദായ ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതോ ദക്ഖിണദ്വാരേന നഗരം പവിസിത്വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ സുലഭപിണ്ഡപാതം കത്വാ വാതപ്പഹതാ വിയ നാവാ പടിനിവത്തിത്വാ ദക്ഖിണദ്വാരേന നിക്ഖമിത്വാ ബഹിദ്വാരേ അട്ഠാസി. തതോ അസീതി മഹാസാവകാ ഭിക്ഖുനിപരിസാ ഉപാസകപരിസാ ഉപാസികാപരിസാതി ചതസ്സോ പരിസാ സത്ഥാരം പരിവാരയിംസു.

    Tato ‘‘kasmiṃ nu kho kāle abhisamayo bhavissatī’’ti olokento ‘‘sāyanhasamaye’’ti disvā ‘‘mayi nu kho kathente abhisamayo bhavissati, sāvake kathente bhavissatī’’ti ‘‘sāriputtatthere kathente bhavissatī’’ti addasa. Tato ‘‘kattha nisīditvā kathente bhavissatī’’ti olokento ‘‘visākhāya ratanapāsāde nisīditvā’’ti disvā ‘‘buddhānaṃ nāma tayo sāvakasannipātā honti, aggasāvakānaṃ eko. Tesu ajja dhammasenāpatisāriputtattherassa sāvakasannipāto bhavissatī’’ti addasa. Disvā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā nivatthanivāsano sugatacīvaraṃ pārupitvā selamayapattaṃ ādāya bhikkhusaṅghaparivuto dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisitvā piṇḍāya caranto bhikkhusaṅghassa sulabhapiṇḍapātaṃ katvā vātappahatā viya nāvā paṭinivattitvā dakkhiṇadvārena nikkhamitvā bahidvāre aṭṭhāsi. Tato asīti mahāsāvakā bhikkhuniparisā upāsakaparisā upāsikāparisāti catasso parisā satthāraṃ parivārayiṃsu.

    സത്ഥാ സാരിപുത്തത്ഥേരം ആമന്തേസി – ‘‘സാരിപുത്ത, തയാ പുബ്ബാരാമം ഗന്തും വട്ടതി, തവ ച പരിസം ഗഹേത്വാ ഗച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘സാധു, ഭന്തേ’’തി ഥേരോ അത്തനോ പരിവാരേഹി പഞ്ചഹി ഭിക്ഖുസതേഹി പരിവുതോ പുബ്ബാരാമം അഗമാസി. ഏതേനേവ നിയാമേന അസീതി മഹാസാവകേ പുബ്ബാരാമമേവ പേസേത്വാ സയം ഏകേന ആനന്ദത്ഥേരേനേവ സദ്ധിം ജേതവനം അഗമാസി. ആനന്ദത്ഥേരോപി വിഹാരേ സത്ഥു വത്തം കത്വാ വന്ദിത്വാ ‘‘പുബ്ബാരാമം ഗച്ഛാമി, ഭന്തേ’’തി ആഹ. ഏവം കരോഹി ആനന്ദാതി. സത്ഥാരം വന്ദിത്വാ തത്ഥേവ അഗമാസി. സത്ഥാ ഏകകോവ ജേതവനേ ഓഹീനോ.

    Satthā sāriputtattheraṃ āmantesi – ‘‘sāriputta, tayā pubbārāmaṃ gantuṃ vaṭṭati, tava ca parisaṃ gahetvā gacchāhī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti thero attano parivārehi pañcahi bhikkhusatehi parivuto pubbārāmaṃ agamāsi. Eteneva niyāmena asīti mahāsāvake pubbārāmameva pesetvā sayaṃ ekena ānandatthereneva saddhiṃ jetavanaṃ agamāsi. Ānandattheropi vihāre satthu vattaṃ katvā vanditvā ‘‘pubbārāmaṃ gacchāmi, bhante’’ti āha. Evaṃ karohi ānandāti. Satthāraṃ vanditvā tattheva agamāsi. Satthā ekakova jetavane ohīno.

    തം ദിവസഞ്ഹി ചതസ്സോ പരിസാ ഥേരസ്സേവ ധമ്മകഥം സോതുകാമാ അഹേസും. കോസലമഹാരാജാപി ബലകായേന പരിവുതോ പുബ്ബാരാമമേവ ഗതോ. തഥാ പഞ്ചസതഉപാസകപരിവാരോ അനാഥപിണ്ഡികോ. വിസാഖാ പന മഹാഉപാസികാ ദ്വീഹി ജങ്ഘസഹസ്സേഹി പരിവുതോ അഗമാസി. സത്തപണ്ണാസായ കുലസതസഹസ്സാനം വസനട്ഠാനേ സാവത്ഥിനഗരേ ഗേഹപാലകദാരകേ ഠപേത്വാ സേസജനോ ഗന്ധചുണ്ണമാലാദീനി ഗഹേത്വാ പുബ്ബാരാമമേവ അഗമാസി. ചതൂസു ദ്വാരഗാമേസു ഗാവുതഅഡ്ഢയോജനയോജനപരമട്ഠാനേ സബ്ബേയേവ മനുസ്സാ ഗന്ധചുണ്ണമാലാദിഹത്ഥാ പുബ്ബാരാമമേവ അഗമംസു. സകലവിഹാരോ മിസ്സകപുപ്ഫേഹി അഭികിണ്ണോ വിയ അഹോസി.

    Taṃ divasañhi catasso parisā therasseva dhammakathaṃ sotukāmā ahesuṃ. Kosalamahārājāpi balakāyena parivuto pubbārāmameva gato. Tathā pañcasataupāsakaparivāro anāthapiṇḍiko. Visākhā pana mahāupāsikā dvīhi jaṅghasahassehi parivuto agamāsi. Sattapaṇṇāsāya kulasatasahassānaṃ vasanaṭṭhāne sāvatthinagare gehapālakadārake ṭhapetvā sesajano gandhacuṇṇamālādīni gahetvā pubbārāmameva agamāsi. Catūsu dvāragāmesu gāvutaaḍḍhayojanayojanaparamaṭṭhāne sabbeyeva manussā gandhacuṇṇamālādihatthā pubbārāmameva agamaṃsu. Sakalavihāro missakapupphehi abhikiṇṇo viya ahosi.

    ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരോപി ഖോ വിഹാരം ഗന്ത്വാ വിഹാരപരിവേണേ അങ്ഗണട്ഠാനേ അട്ഠാസി. ഭിക്ഖൂ ഥേരസ്സ ആസനം പഞ്ഞാപയിംസു. ഥേരോ തത്ഥ നിസീദിത്വാ ഉപട്ഠാകത്ഥേരേന വത്തേ കതേ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഓവാദം കത്വാ ഗന്ധകുടിം പവിസിത്വാ സമാപത്തിം അപ്പേത്വാ നിസീദി. സോ പരിച്ഛിന്നകാലവസേന സമാപത്തിതോ വുട്ഠായ അചിരവതിം ഗന്ത്വാ രജോജല്ലം പവാഹേത്വാ പടിപ്പസ്സദ്ധദരഥോ ഓതിണ്ണതിത്ഥേനേവ ഉത്തരിത്വാ നിവത്ഥനിവാസനോ സങ്ഘാടിം പാരുപിത്വാ അട്ഠാസി. ഭിക്ഖുസങ്ഘോപി സമ്മുഖസമ്മുഖട്ഠാനേന ഓതരിത്വാ സരീരേ രജോജല്ലം പവാഹേത്വാ പച്ചുത്തരിത്വാ ഥേരം പരിവാരയിംസു. അന്തോവിഹാരേപി ഥേരസ്സ ധമ്മാസനം പഞ്ഞാപയിംസു. ചതസ്സോപി പരിസാ അത്തനോ അത്തനോ ഓകാസം ഞത്വാ മഗ്ഗം ഠപേത്വാ നിസീദിംസു. സാരിപുത്തത്ഥേരോപി പഞ്ചഭിക്ഖുസതപരിവാരോ ധമ്മസഭം ആഗന്ത്വാ സീഹമത്ഥകപ്പതിട്ഠിതേ സമുസ്സിതസേതച്ഛത്തേ രതനപല്ലങ്കേ ചിത്തബീജനിം ഗഹേത്വാ പുരത്ഥാഭിമുഖോ നിസീദി. നിസീദിത്വാ പരിസം ഓലോകേത്വാ – ‘‘മഹതീ വതായം പരിസാ, ഇമിസ്സാ ന അപ്പമത്തികാ പരിത്തകധമ്മദേസനാ അനുച്ഛവികാ, കതരധമ്മദേസനാ നു ഖോ അനുച്ഛവികാ ഭവിസ്സതീ’’തി തീണി പിടകാനി ആവജ്ജമാനോ ഇമം സംയോജനപരിയായ ധമ്മദേസനം അദ്ദസ.

    Dhammasenāpatisāriputtattheropi kho vihāraṃ gantvā vihārapariveṇe aṅgaṇaṭṭhāne aṭṭhāsi. Bhikkhū therassa āsanaṃ paññāpayiṃsu. Thero tattha nisīditvā upaṭṭhākattherena vatte kate bhikkhusaṅghassa ovādaṃ katvā gandhakuṭiṃ pavisitvā samāpattiṃ appetvā nisīdi. So paricchinnakālavasena samāpattito vuṭṭhāya aciravatiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetvā paṭippassaddhadaratho otiṇṇatittheneva uttaritvā nivatthanivāsano saṅghāṭiṃ pārupitvā aṭṭhāsi. Bhikkhusaṅghopi sammukhasammukhaṭṭhānena otaritvā sarīre rajojallaṃ pavāhetvā paccuttaritvā theraṃ parivārayiṃsu. Antovihārepi therassa dhammāsanaṃ paññāpayiṃsu. Catassopi parisā attano attano okāsaṃ ñatvā maggaṃ ṭhapetvā nisīdiṃsu. Sāriputtattheropi pañcabhikkhusataparivāro dhammasabhaṃ āgantvā sīhamatthakappatiṭṭhite samussitasetacchatte ratanapallaṅke cittabījaniṃ gahetvā puratthābhimukho nisīdi. Nisīditvā parisaṃ oloketvā – ‘‘mahatī vatāyaṃ parisā, imissā na appamattikā parittakadhammadesanā anucchavikā, kataradhammadesanā nu kho anucchavikā bhavissatī’’ti tīṇi piṭakāni āvajjamāno imaṃ saṃyojanapariyāya dhammadesanaṃ addasa.

    ഏവം ദേസനം സല്ലക്ഖേത്വാ തം ദേസേതുകാമോ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി ആവുസോ, ഭിക്ഖവേതി. ആവുസോതി ഹി അവത്വാ, ഭിക്ഖവേതി വചനം ബുദ്ധാലാപോ നാമ ഹോതി, അയം പനായസ്മാ ‘‘ദസബലേന സമാനം ആലപനം ന കരിസ്സാമീ’’തി സത്ഥു ഗാരവവസേന സാവകാലാപം കരോന്തോ, ‘‘ആവുസോ ഭിക്ഖവേ’’തി ആഹ. ഏതദവോചാതി ഏതം ‘‘അജ്ഝത്തസംയോജനഞ്ച, ആവുസോ, പുഗ്ഗലം ദേസേസ്സാമി ബഹിദ്ധാസംയോജനഞ്ചാ’’തി ധമ്മദേസനാപദം അവോച.

    Evaṃ desanaṃ sallakkhetvā taṃ desetukāmo bhikkhū āmantesi āvuso, bhikkhaveti. Āvusoti hi avatvā, bhikkhaveti vacanaṃ buddhālāpo nāma hoti, ayaṃ panāyasmā ‘‘dasabalena samānaṃ ālapanaṃ na karissāmī’’ti satthu gāravavasena sāvakālāpaṃ karonto, ‘‘āvuso bhikkhave’’ti āha. Etadavocāti etaṃ ‘‘ajjhattasaṃyojanañca, āvuso, puggalaṃ desessāmi bahiddhāsaṃyojanañcā’’ti dhammadesanāpadaṃ avoca.

    തസ്മിം പന രതനപാസാദേ അധിവത്ഥോ ഏകോ സോതാപന്നോ ദേവപുത്തോ അത്ഥി, സോ ബുദ്ധേഹി വാ സാവകേഹി വാ ദേസനായ ആരദ്ധമത്തായയേവ ജാനാതി – ‘‘അയം ദേസനാ ഉത്താനികാ ഭവിസ്സതി, അയം ഗമ്ഭീരാ. അയം ഝാനനിസ്സിതാ ഭവിസ്സതി, അയം വിപസ്സനാനിസ്സിതാ. അയം മഗ്ഗനിസ്സിതാ അയം ഫലനിസ്സിതാ, അയം നിബ്ബാനനിസ്സിതാ’’തി. സോ തസ്മിമ്പി ദിവസേ ഥേരേന ദേസനായ ആരദ്ധമത്തായ ഏവം അഞ്ഞാസി – ‘‘യേന നീഹാരേന മയ്ഹം അയ്യേന ധമ്മസേനാപതിനാ സാരിപുത്തത്ഥേരേന ദേസനാ ആരദ്ധാ, അയം ദേസനാ വിപസ്സനാഗാള്ഹാ ഭവിസ്സതി, ഛഹി മുഖേഹി വിപസ്സനം കഥേസ്സതി. ദേസനാപരിയോസാനേ കോടിസതസഹസ്സദേവതാ അരഹത്തം പാപുണിസ്സന്തി, സോതാപന്നാദീനം പന ദേവമനുസ്സാനം പരിച്ഛേദോ ന ഭവിസ്സതി. ദേസനായ അനുച്ഛവികം കത്വാ മയ്ഹം അയ്യസ്സ സാധുകാരം ദസ്സാമീ’’തി ദേവാനുഭാവേന മഹന്തം സദ്ദം കത്വാ – ‘‘സാധു സാധു അയ്യാ’’തി ആഹ.

    Tasmiṃ pana ratanapāsāde adhivattho eko sotāpanno devaputto atthi, so buddhehi vā sāvakehi vā desanāya āraddhamattāyayeva jānāti – ‘‘ayaṃ desanā uttānikā bhavissati, ayaṃ gambhīrā. Ayaṃ jhānanissitā bhavissati, ayaṃ vipassanānissitā. Ayaṃ magganissitā ayaṃ phalanissitā, ayaṃ nibbānanissitā’’ti. So tasmimpi divase therena desanāya āraddhamattāya evaṃ aññāsi – ‘‘yena nīhārena mayhaṃ ayyena dhammasenāpatinā sāriputtattherena desanā āraddhā, ayaṃ desanā vipassanāgāḷhā bhavissati, chahi mukhehi vipassanaṃ kathessati. Desanāpariyosāne koṭisatasahassadevatā arahattaṃ pāpuṇissanti, sotāpannādīnaṃ pana devamanussānaṃ paricchedo na bhavissati. Desanāya anucchavikaṃ katvā mayhaṃ ayyassa sādhukāraṃ dassāmī’’ti devānubhāvena mahantaṃ saddaṃ katvā – ‘‘sādhu sādhu ayyā’’ti āha.

    ദേവരാജേന സാധുകാരേ ദിന്നേ പരിവാരകപാസാദസഹസ്സേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ സബ്ബാവ സാധുകാരം അദംസു. താസം സാധുകാരസദ്ദേന സബ്ബാ പുബ്ബാരാമേ വസനദേവതാ, താസം സദ്ദേന ഗാവുതമത്തേ ദേവതാ, തതോ അഡ്ഢയോജനേ യോജനേതി ഏതേനുപായേന ഏകചക്കവാളേ, ദ്വീസു ചക്കവാളേസു, തീസു ചക്കവാളേസൂതി ദസസഹസ്സചക്കവാളേസു ദേവതാ സാധുകാരമദംസു. താസം സാധുകാരസദ്ദേന പഥവിട്ഠകനാഗാ ച ആകാസട്ഠകദേവതാ ച. തതോ അബ്ഭവലാഹകാ, ഉണ്ഹവലാഹകാ, സീതവലാഹകാ, വസ്സവലാഹകാ, ചാതുമഹാരാജികാ ചത്താരോ മഹാരാജാനോ, താവതിംസാ ദേവതാ, സക്കോ ദേവരാജാ, യാമാ ദേവതാ, സുയാമോ ദേവരാജാ , തുസിതാ ദേവതാ, സന്തുസിതോ ദേവരാജാ, നിമ്മാനരതീ ദേവതാ, സുനിമ്മിതോ ദേവരാജാ, വസവത്തീ ദേവതാ, വസവത്തീ ദേവരാജാ, ബ്രഹ്മപാരിസജ്ജാ, ബ്രഹ്മപുരോഹിതാ, മഹാബ്രഹ്മാനോ, പരിത്താഭാ, അപ്പമാണാഭാ, ആഭസ്സരാ, പരിത്തസുഭാ, അപ്പമാണസുഭാ, സുഭകിണ്ഹാ, വേഹപ്ഫലാ, അവിഹാ, അതപ്പാ, സുദസ്സാ, സുദസ്സീ, അകനിട്ഠാ ദേവതാതി അസഞ്ഞേ ച അരൂപാവചരസത്തേ ച ഠപേത്വാ സോതായതനപവത്തിട്ഠാനേ സബ്ബാ ദേവതാ സാധുകാരമദംസു.

    Devarājena sādhukāre dinne parivārakapāsādasahasse adhivatthā devatā sabbāva sādhukāraṃ adaṃsu. Tāsaṃ sādhukārasaddena sabbā pubbārāme vasanadevatā, tāsaṃ saddena gāvutamatte devatā, tato aḍḍhayojane yojaneti etenupāyena ekacakkavāḷe, dvīsu cakkavāḷesu, tīsu cakkavāḷesūti dasasahassacakkavāḷesu devatā sādhukāramadaṃsu. Tāsaṃ sādhukārasaddena pathaviṭṭhakanāgā ca ākāsaṭṭhakadevatā ca. Tato abbhavalāhakā, uṇhavalāhakā, sītavalāhakā, vassavalāhakā, cātumahārājikā cattāro mahārājāno, tāvatiṃsā devatā, sakko devarājā, yāmā devatā, suyāmo devarājā , tusitā devatā, santusito devarājā, nimmānaratī devatā, sunimmito devarājā, vasavattī devatā, vasavattī devarājā, brahmapārisajjā, brahmapurohitā, mahābrahmāno, parittābhā, appamāṇābhā, ābhassarā, parittasubhā, appamāṇasubhā, subhakiṇhā, vehapphalā, avihā, atappā, sudassā, sudassī, akaniṭṭhā devatāti asaññe ca arūpāvacarasatte ca ṭhapetvā sotāyatanapavattiṭṭhāne sabbā devatā sādhukāramadaṃsu.

    തതോ ഖീണാസവമഹാബ്രഹ്മാനോ – ‘‘മഹാ വതായം സാധുകാരസദ്ദോ, പഥവിതലതോ പട്ഠായ യാവ അകനിട്ഠലോകം ആഗതോ, കിമത്ഥം നു ഖോ ഏസോ’’തി ആവജ്ജേന്തോ ‘‘ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരോ പുബ്ബാരാമേ വിസാഖായ രതനപാസാദേ നിസീദിത്വാ സംയോജനപരിയായധമ്മദേസനമാരഭി, അമ്ഹേഹിപി തത്ഥ കായസക്ഖീഹി ഭവിതും വട്ടതീ’’തി ചിന്തേത്വാ തത്ഥ അഗമംസു. പുബ്ബാരാമോ ദേവതാഹി പരിപുണ്ണോ, സമന്താ പുബ്ബാരാമസ്സ ഗാവുതം അഡ്ഢയോജനം, യോജനന്തി സകലചക്കവാളം ഹേട്ഠാ പഥവിതലേന തിരിയം ചക്കവാളപരിയന്തേന പരിച്ഛിന്നം ദസഹി ചക്കവാളസഹസ്സേഹി സന്നിപതിതാഹി ദേവതാഹി നിരന്തരമഹോസി, ആരഗ്ഗനിതുദനമത്തേ ഠാനേ ഉപരിമകോടിയാ സട്ഠി ദേവതാ സുഖുമത്തഭാവേ മാപേത്വാ അട്ഠംസു.

    Tato khīṇāsavamahābrahmāno – ‘‘mahā vatāyaṃ sādhukārasaddo, pathavitalato paṭṭhāya yāva akaniṭṭhalokaṃ āgato, kimatthaṃ nu kho eso’’ti āvajjento ‘‘dhammasenāpatisāriputtatthero pubbārāme visākhāya ratanapāsāde nisīditvā saṃyojanapariyāyadhammadesanamārabhi, amhehipi tattha kāyasakkhīhi bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā tattha agamaṃsu. Pubbārāmo devatāhi paripuṇṇo, samantā pubbārāmassa gāvutaṃ aḍḍhayojanaṃ, yojananti sakalacakkavāḷaṃ heṭṭhā pathavitalena tiriyaṃ cakkavāḷapariyantena paricchinnaṃ dasahi cakkavāḷasahassehi sannipatitāhi devatāhi nirantaramahosi, āragganitudanamatte ṭhāne uparimakoṭiyā saṭṭhi devatā sukhumattabhāve māpetvā aṭṭhaṃsu.

    അഥായസ്മാ സാരിപുത്തോ ‘‘മഹന്തം വതിദം ഹലാഹലം, കിം നു ഖോ ഏത’’ന്തി ആവജ്ജേന്തോ ദസസഹസ്സചക്കവാളേ ഠിതാനം ദേവതാനം ഏകചക്കവാളേ സന്നിപതിതഭാവം അദ്ദസ. അഥ യസ്മാ ബുദ്ധാനം അധിട്ഠാനകിച്ചം നത്ഥി, പരിസപരിമാണേനേവ പസ്സന്തി ചേവ സദ്ദഞ്ച സാവേന്തി. സാവകാനം പന അധിട്ഠാനം വട്ടതി. തസ്മാ ഥേരോ സമാപത്തിം സമാപജ്ജിത്വാ സമാപത്തിതോ വുട്ഠായ മഹഗ്ഗതചിത്തേന അധിട്ഠാസി – ‘‘ചക്കവാളപരിയന്താ പരിസാ സബ്ബാപി മം പസ്സതു, ധമ്മഞ്ച മേ ദേസേന്തസ്സ സദ്ദം സുണാതൂ’’തി. അധിട്ഠിതകാലതോ പട്ഠായ ദക്ഖിണജാണുപസ്സേ ച ചക്കവാളമുഖവട്ടിയഞ്ച നിസീദിത്വാ ‘‘ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരോ നാമ കീദിസോ ദീഘോ രസ്സോ സാമോ ഓദാതോ’’തി വത്തബ്ബകാരണം നാഹോസി, സബ്ബേസമ്പി സബ്ബദിസാസു നിസിന്നാനം അഭിമുഖേയേവ പഞ്ഞായിത്ഥ, നഭമജ്ഝേ ഠിതചന്ദോ വിയ അഹോസി. ധമ്മം ദേസേന്തസ്സാപിസ്സ ദക്ഖിണജാണുപസ്സേ ച ചക്കവാളമുഖവട്ടിയഞ്ച നിസിന്നാ സബ്ബേ ഏകകംസേനേവ സദ്ദം സുണിംസു.

    Athāyasmā sāriputto ‘‘mahantaṃ vatidaṃ halāhalaṃ, kiṃ nu kho eta’’nti āvajjento dasasahassacakkavāḷe ṭhitānaṃ devatānaṃ ekacakkavāḷe sannipatitabhāvaṃ addasa. Atha yasmā buddhānaṃ adhiṭṭhānakiccaṃ natthi, parisaparimāṇeneva passanti ceva saddañca sāventi. Sāvakānaṃ pana adhiṭṭhānaṃ vaṭṭati. Tasmā thero samāpattiṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya mahaggatacittena adhiṭṭhāsi – ‘‘cakkavāḷapariyantā parisā sabbāpi maṃ passatu, dhammañca me desentassa saddaṃ suṇātū’’ti. Adhiṭṭhitakālato paṭṭhāya dakkhiṇajāṇupasse ca cakkavāḷamukhavaṭṭiyañca nisīditvā ‘‘dhammasenāpatisāriputtatthero nāma kīdiso dīgho rasso sāmo odāto’’ti vattabbakāraṇaṃ nāhosi, sabbesampi sabbadisāsu nisinnānaṃ abhimukheyeva paññāyittha, nabhamajjhe ṭhitacando viya ahosi. Dhammaṃ desentassāpissa dakkhiṇajāṇupasse ca cakkavāḷamukhavaṭṭiyañca nisinnā sabbe ekakaṃseneva saddaṃ suṇiṃsu.

    ഏവം അധിട്ഠഹിത്വാ ഥേരോ അജ്ഝത്തസംയോജനഞ്ച, ആവുസോതി ഇമം ധമ്മദേസനം ആരഭി. തത്ഥ അജ്ഝത്തന്തി കാമഭവോ. ബഹിദ്ധാതി രൂപാരൂപഭവോ. കിഞ്ചാപി ഹി സത്താ കാമഭവേ അപ്പം കാലം വസന്തി കപ്പസ്സ ചതുത്ഥമേവ കോട്ഠാസം, ഇതരേസു തീസു കോട്ഠാസേസു കാമഭവോ സുഞ്ഞോ ഹോതി തുച്ഛോ, രൂപഭവേ ബഹും കാലം വസന്തി, തഥാപി തേസം യസ്മാ കാമഭവേ ചുതിപടിസന്ധിയോ ബഹുകാ ഹോന്തി, അപ്പകാ രൂപാരൂപഭവേസു. യത്ഥ ച ചുതിപടിസന്ധിയോ ബഹുകാ, തത്ഥ ആലയോപി പത്ഥനാപി അഭിലാസോപി ബഹു ഹോതി. യത്ഥ അപ്പാ, തത്ഥ അപ്പോ. തസ്മാ കാമഭവോ അജ്ഝത്തം നാമ ജാതം, രൂപാരൂപഭവാ ബഹിദ്ധാ നാമ. ഇതി അജ്ഝത്തസങ്ഖാതേ കാമഭവേ ഛന്ദരാഗോ അജ്ഝത്തസംയോജനം നാമ, ബഹിദ്ധാസങ്ഖാതേസു രൂപാരൂപഭവേസു ഛന്ദരാഗോ ബഹിദ്ധാസംയോജനം നാമ. ഓരമ്ഭാഗിയാനി വാ പഞ്ച സംയോജനാനി അജ്ഝത്തസംയോജനം നാമ, ഉദ്ധമ്ഭാഗിയാനി പഞ്ച ബഹിദ്ധാസംയോജനം നാമ. തത്രായം വചനത്ഥോ – ഓരം വുച്ചതി കാമധാതു, തത്ഥ ഉപപത്തിനിപ്ഫാദനതോ തം ഓരം ഭജന്തീതി ഓരമ്ഭാഗിയാനി . ഉദ്ധം വുച്ചതി രൂപാരൂപധാതു, തത്ഥ ഉപപത്തിനിപ്ഫാദനതോ തം ഉദ്ധം ഭജന്തീതി ഉദ്ധമ്ഭാഗിയാനി.

    Evaṃ adhiṭṭhahitvā thero ajjhattasaṃyojanañca, āvusoti imaṃ dhammadesanaṃ ārabhi. Tattha ajjhattanti kāmabhavo. Bahiddhāti rūpārūpabhavo. Kiñcāpi hi sattā kāmabhave appaṃ kālaṃ vasanti kappassa catutthameva koṭṭhāsaṃ, itaresu tīsu koṭṭhāsesu kāmabhavo suñño hoti tuccho, rūpabhave bahuṃ kālaṃ vasanti, tathāpi tesaṃ yasmā kāmabhave cutipaṭisandhiyo bahukā honti, appakā rūpārūpabhavesu. Yattha ca cutipaṭisandhiyo bahukā, tattha ālayopi patthanāpi abhilāsopi bahu hoti. Yattha appā, tattha appo. Tasmā kāmabhavo ajjhattaṃ nāma jātaṃ, rūpārūpabhavā bahiddhā nāma. Iti ajjhattasaṅkhāte kāmabhave chandarāgo ajjhattasaṃyojanaṃ nāma, bahiddhāsaṅkhātesu rūpārūpabhavesu chandarāgo bahiddhāsaṃyojanaṃ nāma. Orambhāgiyāni vā pañca saṃyojanāni ajjhattasaṃyojanaṃ nāma, uddhambhāgiyāni pañca bahiddhāsaṃyojanaṃ nāma. Tatrāyaṃ vacanattho – oraṃ vuccati kāmadhātu, tattha upapattinipphādanato taṃ oraṃ bhajantīti orambhāgiyāni . Uddhaṃ vuccati rūpārūpadhātu, tattha upapattinipphādanato taṃ uddhaṃ bhajantīti uddhambhāgiyāni.

    ഏവം വുത്തപ്പഭേദേന അജ്ഝത്തസംയോജനേന സംയുത്തോ പുഗ്ഗലോ അജ്ഝത്തസംയോജനോ, ബഹിദ്ധാസംയോജനേന സംയുത്തോ പുഗ്ഗലോ ബഹിദ്ധാസംയോജനോ. ഉഭയമ്പി ചേതം ന ലോകിയസ്സ വട്ടനിസ്സിതമഹാജനസ്സ നാമം. യേസം പന ഭവോ ദ്വേധാ പരിച്ഛിന്നോ, തേസം സോതാപന്നസകദാഗാമിഅനാഗാമീനം അരിയസാവകാനം ഏതം നാമം. യഥാ ഹി മഹാഅരഞ്ഞേ ഖദിരവനസാലവനാദീനി ഥമ്ഭോ തുലാസങ്ഘാടോതി നാമം ന ലഭന്തി, ഖദിരവനം സാലവനന്തി നാമമേവ ലഭന്തി. യദാ പന തതോ രുക്ഖാ തിണ്ഹായ കുഠാരിയാ ഛിന്ദിത്വാ ഥമ്ഭാദിസണ്ഠാനേന തച്ഛിതാ ഹോന്തി, തദാ ഥമ്ഭോ തുലാസങ്ഘാടോതി നാമം ലഭന്തി. ഏവമേവം അപരിച്ഛിന്നഭവോ ബഹലകിലേസോ പുഥുജ്ജനോ ഏതം നാമം ന ലഭതി, ഭവം പരിച്ഛിന്ദിത്വാ കിലേസേ തനുകേ കത്വാ ഠിതാ സോതാപന്നാദയോവ ലഭന്തി.

    Evaṃ vuttappabhedena ajjhattasaṃyojanena saṃyutto puggalo ajjhattasaṃyojano, bahiddhāsaṃyojanena saṃyutto puggalo bahiddhāsaṃyojano. Ubhayampi cetaṃ na lokiyassa vaṭṭanissitamahājanassa nāmaṃ. Yesaṃ pana bhavo dvedhā paricchinno, tesaṃ sotāpannasakadāgāmianāgāmīnaṃ ariyasāvakānaṃ etaṃ nāmaṃ. Yathā hi mahāaraññe khadiravanasālavanādīni thambho tulāsaṅghāṭoti nāmaṃ na labhanti, khadiravanaṃ sālavananti nāmameva labhanti. Yadā pana tato rukkhā tiṇhāya kuṭhāriyā chinditvā thambhādisaṇṭhānena tacchitā honti, tadā thambho tulāsaṅghāṭoti nāmaṃ labhanti. Evamevaṃ aparicchinnabhavo bahalakileso puthujjano etaṃ nāmaṃ na labhati, bhavaṃ paricchinditvā kilese tanuke katvā ṭhitā sotāpannādayova labhanti.

    ഇമസ്സ ച പനത്ഥസ്സ വിഭാവനത്ഥം ഇദം വച്ഛകസാലോപമം വേദിതബ്ബം. വച്ഛകസാലം ഹി കത്വാ അന്തോ ഖാണുകേ കോട്ടേത്വാ വച്ഛകേ യോത്തേഹി ബന്ധിത്വാ തേസു ഉപനിബന്ധന്തി, യോത്തേസു അപ്പഹോന്തേസു കണ്ണേസുപി ഗഹേത്വാ തത്ഥ വച്ഛകേ പവേസേന്തി, അന്തോസാലായ ഓകാസേ അപ്പഹോന്തേ ബഹി ഖാണുകേ കോട്ടേത്വാപി ഏവമേവ കരോന്തി. തത്ഥ കോചി അന്തോബദ്ധോ വച്ഛകോ ബഹിനിപന്നോ ഹോതി, കോചി ബഹിബദ്ധോ അന്തോനിപന്നോ, കോചി അന്തോബദ്ധോ അന്തോവ നിപന്നോ, കോചി ബഹിബദ്ധോ ബഹിയേവ നിപന്നോ. കോചി അന്തോപി അബദ്ധോവ ചരതി, ബഹിപി അബദ്ധോവ. തത്ഥ അന്തോബദ്ധസ്സ ബഹിനിപന്നസ്സ ബന്ധനം ദീഘം ഹോതി. സോ ഹി ഉണ്ഹാദിപീളിതോ നിക്ഖമിത്വാ ബഹി വച്ഛകാനം അബ്ഭന്തരേ നിപജ്ജതി. ബഹിബദ്ധേ അന്തോനിപന്നേപി ഏസേവ നയോ. യോ പന അന്തോബദ്ധോ അന്തോനിപന്നോ, തസ്സ ബന്ധനം രസ്സം ഹോതി. ബഹിബദ്ധേ ബഹിനിപന്നേപി ഏസേവ നയോ. ഉഭോപി ഹി തേ ദിവസമ്പി ഖാണുകം അനുപരിഗന്ത്വാ തത്ഥേവ സയന്തി. യോ പന അന്തോ അബദ്ധോ തത്ഥേവ വച്ഛകാനം അന്തരേ വിചരതി. അയം സീലവാ വച്ഛകോ കണ്ണേ ഗഹേത്വാ വച്ഛകാനം അന്തരേ വിസ്സട്ഠോ ദിവസമ്പി അഞ്ഞത്ഥ അഗന്ത്വാ തത്ഥേവ ചരതി. ബഹി അബദ്ധേ തത്ഥേവ വിചരന്തേപി ഏസേവ നയോ.

    Imassa ca panatthassa vibhāvanatthaṃ idaṃ vacchakasālopamaṃ veditabbaṃ. Vacchakasālaṃ hi katvā anto khāṇuke koṭṭetvā vacchake yottehi bandhitvā tesu upanibandhanti, yottesu appahontesu kaṇṇesupi gahetvā tattha vacchake pavesenti, antosālāya okāse appahonte bahi khāṇuke koṭṭetvāpi evameva karonti. Tattha koci antobaddho vacchako bahinipanno hoti, koci bahibaddho antonipanno, koci antobaddho antova nipanno, koci bahibaddho bahiyeva nipanno. Koci antopi abaddhova carati, bahipi abaddhova. Tattha antobaddhassa bahinipannassa bandhanaṃ dīghaṃ hoti. So hi uṇhādipīḷito nikkhamitvā bahi vacchakānaṃ abbhantare nipajjati. Bahibaddhe antonipannepi eseva nayo. Yo pana antobaddho antonipanno, tassa bandhanaṃ rassaṃ hoti. Bahibaddhe bahinipannepi eseva nayo. Ubhopi hi te divasampi khāṇukaṃ anuparigantvā tattheva sayanti. Yo pana anto abaddho tattheva vacchakānaṃ antare vicarati. Ayaṃ sīlavā vacchako kaṇṇe gahetvā vacchakānaṃ antare vissaṭṭho divasampi aññattha agantvā tattheva carati. Bahi abaddhe tattheva vicarantepi eseva nayo.

    തത്ഥ വച്ഛകസാലാ വിയ തയോ ഭവാ വേദിതബ്ബാ. വച്ഛകസാലായം ഖാണുകാ വിയ അവിജ്ജാഖാണുകോ. വച്ഛകബന്ധനയോത്തം വിയ ദസ സംയോജനാനി. വച്ഛകാ വിയ തീസു ഭവേസു നിബ്ബത്തസത്താ . അന്തോബദ്ധോ ബഹിസയിതവച്ഛകോ വിയ രൂപാരൂപഭവേസു സോതാപന്നസകദാഗാമിനോ. തേ ഹി കിഞ്ചാപി തത്ഥേവ വസന്തി, സംയോജനം പന തേസം കാമാവചരൂപനിബദ്ധമേവ. കേനട്ഠേന? അപ്പഹീനട്ഠേന. രൂപാരൂപഭവേസു പുഥുജ്ജനോപി ഏതേഹേവ സങ്ഗഹിതോ. സോപി ഹി കിഞ്ചാപി തത്ഥ വസതി, സംയോജനം പനസ്സ കാമാവചരൂപനിബദ്ധമേവ. ബഹിബദ്ധോ അന്തോസയിതവച്ഛകോ വിയ കാമാവചരേ അനാഗാമീ. സോ ഹി കിഞ്ചാപി കാമാവചരേ വസതി, സംയോജനം പനസ്സ രൂപാരൂപഭവൂപനിബദ്ധമേവ. അന്തോബദ്ധോ അന്തോനിപന്നോ വിയ കാമാവചരേ സോതാപന്നസകദാഗാമിനോ. തേ ഹി സയമ്പി കാമാവചരേ വസന്തി, സംയോജനമ്പി തേസം കാമാവചരൂപനിബദ്ധമേവ. ബഹിബദ്ധോ ബഹിനിപന്നോ വിയ രൂപാരൂപഭവേസു അനാഗാമീ. സോ ഹി സയമ്പി തത്ഥ വസതി, സംയോജനമ്പിസ്സ രൂപാരൂപഭവൂപനിബദ്ധമേവ. അന്തോഅബദ്ധോ അന്തോവിചരണവച്ഛകോ വിയ കാമാവചരേ ഖീണാസവോ. ബഹിഅബദ്ധോ ബഹിവിചരണവച്ഛകോ വിയ രൂപാരൂപഭവേ ഖീണാസവോ. സംയോജനേസു പന സക്കായദിട്ഠി വിചികിച്ഛാ സീലബ്ബതപരാമാസോതി ഇമാനി തീണി ഗച്ഛന്തം നിവാരേന്തി, ഗതം പടിആനേന്തി. കാമച്ഛന്ദോ ബ്യാപാദോതി ഇമാനി പന ദ്വേ സംയോജനാനി സമാപത്തിയാ വാ അവിക്ഖമ്ഭേത്വാ മഗ്ഗേന വാ അസമുച്ഛിന്ദിത്വാ രൂപാരൂപഭവേ നിബ്ബത്തിതും ന സക്കോതി.

    Tattha vacchakasālā viya tayo bhavā veditabbā. Vacchakasālāyaṃ khāṇukā viya avijjākhāṇuko. Vacchakabandhanayottaṃ viya dasa saṃyojanāni. Vacchakā viya tīsu bhavesu nibbattasattā . Antobaddho bahisayitavacchako viya rūpārūpabhavesu sotāpannasakadāgāmino. Te hi kiñcāpi tattheva vasanti, saṃyojanaṃ pana tesaṃ kāmāvacarūpanibaddhameva. Kenaṭṭhena? Appahīnaṭṭhena. Rūpārūpabhavesu puthujjanopi eteheva saṅgahito. Sopi hi kiñcāpi tattha vasati, saṃyojanaṃ panassa kāmāvacarūpanibaddhameva. Bahibaddho antosayitavacchako viya kāmāvacare anāgāmī. So hi kiñcāpi kāmāvacare vasati, saṃyojanaṃ panassa rūpārūpabhavūpanibaddhameva. Antobaddho antonipanno viya kāmāvacare sotāpannasakadāgāmino. Te hi sayampi kāmāvacare vasanti, saṃyojanampi tesaṃ kāmāvacarūpanibaddhameva. Bahibaddho bahinipanno viya rūpārūpabhavesu anāgāmī. So hi sayampi tattha vasati, saṃyojanampissa rūpārūpabhavūpanibaddhameva. Antoabaddho antovicaraṇavacchako viya kāmāvacare khīṇāsavo. Bahiabaddho bahivicaraṇavacchako viya rūpārūpabhave khīṇāsavo. Saṃyojanesu pana sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāsoti imāni tīṇi gacchantaṃ nivārenti, gataṃ paṭiānenti. Kāmacchando byāpādoti imāni pana dve saṃyojanāni samāpattiyā vā avikkhambhetvā maggena vā asamucchinditvā rūpārūpabhave nibbattituṃ na sakkoti.

    കതമോ ചാവുസോതി ഇദം ഥേരോ യഥാ നാമ പുരിസോ ദ്വേ രതനപേളാ പസ്സേ ഠപേത്വാ സമ്പത്തപരിസായ ദ്വേ ഹത്ഥേ പൂരേത്വാ സത്തവിധം രതനം ഭാജേത്വാ ദദേയ്യ, ഏവം പഠമം രതനപേളം ദത്വാ ദുതിയമ്പി തഥേവ ദദേയ്യ. ഏവമേവം ‘‘അജ്ഝത്തസംയോജനഞ്ച, ആവുസോ, പുഗ്ഗലം ദേസേസ്സാമി ബഹിദ്ധാസംയോജനഞ്ചാ’’തി ഇമാനി ദ്വേ പദാനി മാതികാവസേന ഠപേത്വാ ഇദാനി അട്ഠവിധായ പരിസായ ഭാജേത്വാ ദസ്സേതും വിത്ഥാരകഥം ആരഭി.

    Katamo cāvusoti idaṃ thero yathā nāma puriso dve ratanapeḷā passe ṭhapetvā sampattaparisāya dve hatthe pūretvā sattavidhaṃ ratanaṃ bhājetvā dadeyya, evaṃ paṭhamaṃ ratanapeḷaṃ datvā dutiyampi tatheva dadeyya. Evamevaṃ ‘‘ajjhattasaṃyojanañca, āvuso, puggalaṃ desessāmi bahiddhāsaṃyojanañcā’’ti imāni dve padāni mātikāvasena ṭhapetvā idāni aṭṭhavidhāya parisāya bhājetvā dassetuṃ vitthārakathaṃ ārabhi.

    തത്ഥ ഇധാതി ഇമസ്മിം സാസനേ. സീലവാ ഹോതീതി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലേഹി സീലസമ്പന്നോ ഹോതി. ഇതി ഥേരോ ഏത്താവതാ ച കിര ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം ഉദ്ദിസിത്വാ ‘‘പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ’’തി ഇമിനാ തത്ഥ ജേട്ഠകസീലം വിത്ഥാരേത്വാ ദസ്സേസീതി ദീപവിഹാരവാസീ സുമ്മത്ഥേരോ ആഹ. അന്തേവാസികോ പനസ്സ തിപിടകചൂളനാഗത്ഥേരോ ആഹ – ‘‘ഉഭയത്ഥാപി പാതിമോക്ഖസംവരോവ വുത്തോ. പാതിമോക്ഖസംവരോയേവ ഹി സീലം, ഇതരാനി പന തീണി സീലന്തി വുത്തട്ഠാനം നാമ അത്ഥീ’’തി അനനുജാനന്തോ ഉത്തരി ആഹ – ഇന്ദ്രിയസംവരോ നാമ ഛദ്വാരരക്ഖാമത്തകമേവ, ആജീവപാരിസുദ്ധി ധമ്മേന സമേന പച്ചയുപ്പത്തിമത്തകം, പച്ചയസന്നിസ്സിതം പടിലദ്ധപച്ചയേ ‘‘ഇദമത്ഥ’’ന്തി പച്ചവേക്ഖിത്വാ പരിഭുഞ്ജനമത്തകം, നിപ്പരിയായേന പന പാതിമോക്ഖസംവരോവ സീലം . യസ്സ സോ ഭിന്നോ, അയം ഛിന്നസീസോ വിയ പുരിസോ ഹത്ഥപാദേ സേസാനി രക്ഖിസ്സതീതി ന വത്തബ്ബോ. യസ്സ പന സോ അരോഗോ, അയം അച്ഛിന്നസീസോ വിയ പുരിസോ ജീവിതം സേസാനി പുന പാകതികാനി കത്വാ രക്ഖിതും സക്കോതി. തസ്മാ സീലവാതി ഇമിനാ പാതിമോക്ഖസംവരം ഉദ്ദിസിത്വാ തം വിത്ഥാരേന്തോ ‘‘പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ’’തിആദിമാഹാതി.

    Tattha idhāti imasmiṃ sāsane. Sīlavāhotīti catupārisuddhisīlehi sīlasampanno hoti. Iti thero ettāvatā ca kira catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti iminā tattha jeṭṭhakasīlaṃ vitthāretvā dassesīti dīpavihāravāsī summatthero āha. Antevāsiko panassa tipiṭakacūḷanāgatthero āha – ‘‘ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvarova vutto. Pātimokkhasaṃvaroyeva hi sīlaṃ, itarāni pana tīṇi sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthī’’ti ananujānanto uttari āha – indriyasaṃvaro nāma chadvārarakkhāmattakameva, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakaṃ, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye ‘‘idamattha’’nti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ, nippariyāyena pana pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ . Yassa so bhinno, ayaṃ chinnasīso viya puriso hatthapāde sesāni rakkhissatīti na vattabbo. Yassa pana so arogo, ayaṃ acchinnasīso viya puriso jīvitaṃ sesāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti. Tasmā sīlavāti iminā pātimokkhasaṃvaraṃ uddisitvā taṃ vitthārento ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādimāhāti.

    തത്ഥ പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോതി പാതിമോക്ഖസംവരേന സമന്നാഗതോ. ആചാരഗോചരസമ്പന്നോതി ആചാരേന ച ഗോചരേന ച സമ്പന്നോ. അണുമത്തേസൂതി അപ്പമത്തകേസു. വജ്ജേസൂതി അകുസലധമ്മേസു. ഭയദസ്സാവീതി ഭയദസ്സീ. സമാദായാതി സമ്മാ ആദിയിത്വാ. സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസൂതി തം തം സിക്ഖാപദം സമാദിയിത്വാ സിക്ഖതി. അപിച സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസൂതി യംകിഞ്ചി സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖാകോട്ഠാസേസു സിക്ഖിതബ്ബം കായികം വാ വാചസികം വാ, തം സബ്ബം സമ്മാ ആദായ സിക്ഖതി. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരതോ പന സബ്ബാനേതാനി പാതിമോക്ഖസംവരാദീനി പദാനി വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൧.൧൪ ആദയോ) വുത്താനി, ചതുപാരിസുദ്ധിസീലഞ്ച സബ്ബാകാരേന വിഭജിത്വാ ദസ്സിതം. അഞ്ഞതരം ദേവനികായന്തി ഛസു കാമാവചരദേവഘടാസു അഞ്ഞതരം ദേവഘടം. ആഗാമീ ഹോതീതി ഹേട്ഠാ ആഗാമീ ഹോതി. ആഗന്താ ഇത്ഥത്തന്തി ഇത്ഥത്തം മാനുസകപഞ്ചക്ഖന്ധഭാവമേവ ആഗന്താ ഹോതി. തത്രൂപപത്തികോ വാ ഉപരൂപപത്തികോ വാ ന ഹോതി, പുന ഹേട്ഠാഗാമീയേവ ഹോതീതി ദസ്സേതി. ഇമിനാ അങ്ഗേന സുക്ഖവിപസ്സകസ്സ ധാതുകമ്മട്ഠാനികഭിക്ഖുനോ ഹേട്ഠിമം മഗ്ഗദ്വയഞ്ചേവ ഫലദ്വയഞ്ച കഥിതം.

    Tattha pātimokkhasaṃvarasaṃvutoti pātimokkhasaṃvarena samannāgato. Ācāragocarasampannoti ācārena ca gocarena ca sampanno. Aṇumattesūti appamattakesu. Vajjesūti akusaladhammesu. Bhayadassāvīti bhayadassī. Samādāyāti sammā ādiyitvā. Sikkhati sikkhāpadesūti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā sikkhati. Apica samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhākoṭṭhāsesu sikkhitabbaṃ kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā, taṃ sabbaṃ sammā ādāya sikkhati. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana sabbānetāni pātimokkhasaṃvarādīni padāni visuddhimagge (visuddhi. 1.14 ādayo) vuttāni, catupārisuddhisīlañca sabbākārena vibhajitvā dassitaṃ. Aññataraṃ devanikāyanti chasu kāmāvacaradevaghaṭāsu aññataraṃ devaghaṭaṃ. Āgāmī hotīti heṭṭhā āgāmī hoti. Āgantā itthattanti itthattaṃ mānusakapañcakkhandhabhāvameva āgantā hoti. Tatrūpapattiko vā uparūpapattiko vā na hoti, puna heṭṭhāgāmīyeva hotīti dasseti. Iminā aṅgena sukkhavipassakassa dhātukammaṭṭhānikabhikkhuno heṭṭhimaṃ maggadvayañceva phaladvayañca kathitaṃ.

    അഞ്ഞതരം സന്തം ചേതോവിമുത്തിന്തി അട്ഠസു സമാപത്തീസു അഞ്ഞതരം ചതുത്ഥജ്ഝാനസമാപത്തിം. സാ ഹി പച്ചനീകകിലേസാനം സന്തത്താ സന്താ, തേഹേവ ച കിലേസേഹി ചേതസോ വിമുത്തത്താ ചേതോവിമുത്തീതി വുച്ചതി. അഞ്ഞതരം ദേവനികായന്തി പഞ്ചസു സുദ്ധാവാസദേവനികായേസു അഞ്ഞതരം. അനാഗന്താ ഇത്ഥത്തന്തി പുന ഇമം പഞ്ചക്ഖന്ധഭാവം അനാഗന്താ, ഹേട്ഠൂപപത്തികോ ന ഹോതി, ഉപരൂപപത്തികോ വാ ഹോതി തത്ഥേവ വാ പരിനിബ്ബായീതി ദസ്സേതി. ഇമിനാ അങ്ഗേന സമാധികമ്മികസ്സ ഭിക്ഖുനോ തയോ മഗ്ഗാ തീണി ച ഫലാനി കഥിതാനി.

    Aññataraṃ santaṃ cetovimuttinti aṭṭhasu samāpattīsu aññataraṃ catutthajjhānasamāpattiṃ. Sā hi paccanīkakilesānaṃ santattā santā, teheva ca kilesehi cetaso vimuttattā cetovimuttīti vuccati. Aññataraṃ devanikāyanti pañcasu suddhāvāsadevanikāyesu aññataraṃ. Anāgantā itthattanti puna imaṃ pañcakkhandhabhāvaṃ anāgantā, heṭṭhūpapattiko na hoti, uparūpapattiko vā hoti tattheva vā parinibbāyīti dasseti. Iminā aṅgena samādhikammikassa bhikkhuno tayo maggā tīṇi ca phalāni kathitāni.

    കാമാനംയേവ നിബ്ബിദായാതി ദുവിധാനമ്പി കാമാനം നിബ്ബിന്ദനത്ഥായ ഉക്കണ്ഠനത്ഥായ. വിരാഗായാതി വിരജ്ജനത്ഥായ. നിരോധായാതി അപ്പവത്തികരണത്ഥായ. പടിപന്നോ ഹോതീതി പടിപത്തിം പടിപന്നോ ഹോതി. ഏത്താവതാ സോതാപന്നസ്സ ച സകദാഗാമിനോ ച പഞ്ചകാമഗുണികരാഗക്ഖയത്ഥായ അനാഗാമിമഗ്ഗവിപസ്സനാ കഥിതാ ഹോതി. ഭവാനംയേവാതി തിണ്ണം ഭവാനം. ഇമിനാ അനാഗാമിനോ ഭവരാഗക്ഖയത്ഥായ അരഹത്തമഗ്ഗവിപസ്സനാ കഥിതാ ഹോതി. തണ്ഹാക്ഖയായ പടിപന്നോ ഹോതീതി ഇമിനാപി സോതാപന്നസകദാഗാമീനംയേവ പഞ്ചകാമഗുണികതണ്ഹാക്ഖയകരണത്ഥം അനാഗാമിമഗ്ഗവിപസ്സനാ കഥിതാ. സോ ലോഭക്ഖയായാതി ഇമിനാപി അനാഗാമിനോ ഭവലോഭക്ഖയത്ഥായ അരഹത്തമഗ്ഗവിപസ്സനാവ കഥിതാ. അഞ്ഞതരം ദേവനികായന്തി സുദ്ധാവാസേസ്വേവ അഞ്ഞതരം ദേവനികായം. അനാഗന്താ ഇത്ഥത്തന്തി ഇമം ഖന്ധപഞ്ചകഭാവം അനാഗന്താ, ഹേട്ഠൂപപത്തികോ ന ഹോതി, ഉപരൂപപത്തികോ വാ ഹോതി, തത്ഥേവ വാ പരിനിബ്ബായതി.

    Kāmānaṃyeva nibbidāyāti duvidhānampi kāmānaṃ nibbindanatthāya ukkaṇṭhanatthāya. Virāgāyāti virajjanatthāya. Nirodhāyāti appavattikaraṇatthāya. Paṭipanno hotīti paṭipattiṃ paṭipanno hoti. Ettāvatā sotāpannassa ca sakadāgāmino ca pañcakāmaguṇikarāgakkhayatthāya anāgāmimaggavipassanā kathitā hoti. Bhavānaṃyevāti tiṇṇaṃ bhavānaṃ. Iminā anāgāmino bhavarāgakkhayatthāya arahattamaggavipassanā kathitā hoti. Taṇhākkhayāya paṭipanno hotīti imināpi sotāpannasakadāgāmīnaṃyeva pañcakāmaguṇikataṇhākkhayakaraṇatthaṃ anāgāmimaggavipassanā kathitā. So lobhakkhayāyāti imināpi anāgāmino bhavalobhakkhayatthāya arahattamaggavipassanāva kathitā. Aññataraṃ devanikāyanti suddhāvāsesveva aññataraṃ devanikāyaṃ. Anāgantā itthattanti imaṃ khandhapañcakabhāvaṃ anāgantā, heṭṭhūpapattiko na hoti, uparūpapattiko vā hoti, tattheva vā parinibbāyati.

    ഇതി പഠമേന അങ്ഗേന സുക്ഖവിപസ്സകസ്സ ധാതുകമ്മട്ഠാനികഭിക്ഖുനോ ഹേട്ഠിമാനി ദ്വേ മഗ്ഗഫലാനി കഥിതാനി, ദുതിയേന സമാധികമ്മികസ്സ തീണി മഗ്ഗഫലാനി, ‘‘സോ കാമാന’’ന്തി ഇമിനാ സോതാപന്നസകദാഗാമീനം പഞ്ചകാമഗുണികരാഗക്ഖയായ ഉപരി അനാഗാമിമഗ്ഗവിപസ്സനാ, ‘‘സോ ഭവാനംയേവാ’’തി ഇമിനാ അനാഗാമിസ്സ ഉപരി അരഹത്തമഗ്ഗവിപസ്സനാ, ‘‘സോ തണ്ഹാക്ഖയായാ’’തി ഇമിനാ സോതാപന്നസകദാഗാമീനം പഞ്ചകാമഗുണികതണ്ഹാക്ഖയായ ഉപരി അനാഗാമിമഗ്ഗവിപസ്സനാ, ‘‘സോ ലോഭക്ഖയായാ’’തി ഇമിനാ അനാഗാമിനോ ഭവലോഭക്ഖയായ ഉപരി അരഹത്തമഗ്ഗവിപസ്സനാ കഥിതാതി ഏവം ഛഹി മുഖേഹി വിപസ്സനം കഥേത്വാ ദേസനം യഥാനുസന്ധിം പാപേസി. ദേസനാപരിയോസാനേ കോടിസതസഹസ്സദേവതാ അരഹത്തം പാപുണിംസു, സോതാപന്നാദീനം പരിച്ഛേദോവ നാഹോസി. യഥാ ച ഇമസ്മിം സമാഗമേ, ഏവം മഹാസമയസുത്തേ മങ്ഗലസുത്തേ ച ചൂളരാഹുലോവാദസുത്തേ ച കോടിസതസഹസ്സദേവതാ അരഹത്തം പാപുണിംസു, സോതാപന്നാദീനം ദേവമനുസ്സാനം പരിച്ഛേദോ നാഹോസി.

    Iti paṭhamena aṅgena sukkhavipassakassa dhātukammaṭṭhānikabhikkhuno heṭṭhimāni dve maggaphalāni kathitāni, dutiyena samādhikammikassa tīṇi maggaphalāni, ‘‘so kāmāna’’nti iminā sotāpannasakadāgāmīnaṃ pañcakāmaguṇikarāgakkhayāya upari anāgāmimaggavipassanā, ‘‘so bhavānaṃyevā’’ti iminā anāgāmissa upari arahattamaggavipassanā, ‘‘so taṇhākkhayāyā’’ti iminā sotāpannasakadāgāmīnaṃ pañcakāmaguṇikataṇhākkhayāya upari anāgāmimaggavipassanā, ‘‘so lobhakkhayāyā’’ti iminā anāgāmino bhavalobhakkhayāya upari arahattamaggavipassanā kathitāti evaṃ chahi mukhehi vipassanaṃ kathetvā desanaṃ yathānusandhiṃ pāpesi. Desanāpariyosāne koṭisatasahassadevatā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sotāpannādīnaṃ paricchedova nāhosi. Yathā ca imasmiṃ samāgame, evaṃ mahāsamayasutte maṅgalasutte ca cūḷarāhulovādasutte ca koṭisatasahassadevatā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sotāpannādīnaṃ devamanussānaṃ paricchedo nāhosi.

    സമചിത്താ ദേവതാതി ചിത്തസ്സ സുഖുമഭാവസമതായ സമചിത്താ. സബ്ബാപി ഹി താ അത്തനോ അത്തഭാവേ സുഖുമേ ചിത്തസരിക്ഖകേ കത്വാ മാപേസും. തേന സമചിത്താ നാമ ജാതാ. അപരേനപി കാരണേന സമചിത്താ – ‘‘ഥേരേന സമാപത്തി താവ കഥിതാ, സമാപത്തിഥാമോ പന ന കഥിതോ. മയം ദസബലം പക്കോസിത്വാ സമാപത്തിയാ ഥാമം കഥാപേസ്സാമാ’’തി സബ്ബാപി ഏകചിത്താ അഹേസുന്തിപി സമചിത്താ. അപരമ്പി കാരണം – ‘‘ഥേരേന ഏകേന പരിയായേന സമാപത്തിപി സമാപത്തിഥാമോപി കഥിതോ, കോ നു ഖോ ഇമം സമാഗമം സമ്പത്തോ, കോ ന സമ്പത്തോ’’തി ഓലോകയമാനാ തഥാഗതസ്സ അസമ്പത്തഭാവം ദിസ്വാ ‘‘മയം തഥാഗതം പക്കോസിത്വാ പരിസം പരിപുണ്ണം കരിസ്സാമാ’’തി സബ്ബാപി ഏകചിത്താ അഹേസുന്തിപി സമചിത്താ. അപരമ്പി കാരണം – അനാഗതേ കോചിദേവ ഭിക്ഖു വാ ഭിക്ഖുനീ വാ ദേവോ വാ മനുസ്സോ വാ ‘‘അയം ദേസനാ സാവകഭാസിതാ’’തി അഗാരവം കരേയ്യ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധം പക്കോസിത്വാ ഇമം ദേസനം സബ്ബഞ്ഞുഭാസിതം കരിസ്സാമ. ഏവം അനാഗതേ ഗരുഭാവനീയാ ഭവിസ്സതീതി സബ്ബാവ ഏകചിത്താ അഹേസുന്തിപി സമചിത്താ. അപരമ്പി കാരണം – സബ്ബാപി ഹി താ ഏകസമാപത്തിലാഭിനിയോ വാ അഹേസും ഏകാരമ്മണലാഭിനിയോ വാതി ഏവമ്പി സമചിത്താ.

    Samacittā devatāti cittassa sukhumabhāvasamatāya samacittā. Sabbāpi hi tā attano attabhāve sukhume cittasarikkhake katvā māpesuṃ. Tena samacittā nāma jātā. Aparenapi kāraṇena samacittā – ‘‘therena samāpatti tāva kathitā, samāpattithāmo pana na kathito. Mayaṃ dasabalaṃ pakkositvā samāpattiyā thāmaṃ kathāpessāmā’’ti sabbāpi ekacittā ahesuntipi samacittā. Aparampi kāraṇaṃ – ‘‘therena ekena pariyāyena samāpattipi samāpattithāmopi kathito, ko nu kho imaṃ samāgamaṃ sampatto, ko na sampatto’’ti olokayamānā tathāgatassa asampattabhāvaṃ disvā ‘‘mayaṃ tathāgataṃ pakkositvā parisaṃ paripuṇṇaṃ karissāmā’’ti sabbāpi ekacittā ahesuntipi samacittā. Aparampi kāraṇaṃ – anāgate kocideva bhikkhu vā bhikkhunī vā devo vā manusso vā ‘‘ayaṃ desanā sāvakabhāsitā’’ti agāravaṃ kareyya, sammāsambuddhaṃ pakkositvā imaṃ desanaṃ sabbaññubhāsitaṃ karissāma. Evaṃ anāgate garubhāvanīyā bhavissatīti sabbāva ekacittā ahesuntipi samacittā. Aparampi kāraṇaṃ – sabbāpi hi tā ekasamāpattilābhiniyo vā ahesuṃ ekārammaṇalābhiniyo vāti evampi samacittā.

    ഹട്ഠാതി തുട്ഠപഹട്ഠാ ആമോദിതാ പമോദിതാ. സാധൂതി ആയാചനത്ഥേ നിപാതോ. അനുകമ്പം ഉപാദായാതി ന ഥേരസ്സ അനുകമ്പം കാരുഞ്ഞം അനുദ്ദയം പടിച്ച, ന ച ഇമസ്മിം ഠാനേ ഥേരസ്സ അനുകമ്പിതബ്ബകിച്ചം അത്ഥി. യസ്മിം ഹി ദിവസേ ഥേരോ സൂകരഖതലേണദ്വാരേ ഭാഗിനേയ്യസ്സ ദീഘനഖപരിബ്ബാജകസ്സ വേദനാകമ്മട്ഠാനേ (മ॰ നി॰ ൨.൨൦൬) കഥിയമാനേ താലവണ്ടം ഗഹേത്വാ സത്ഥാരം ബീജമാനോ ഠിതോ പരസ്സ വഡ്ഢിതഭോജനം ഭുഞ്ജിത്വാ ഖുദം വിനോദേന്തോ വിയ പരസ്സ സജ്ജിതപസാധനം സീസേ പടിമുഞ്ചന്തോ വിയ ച സാവകപാരമിഞാണസ്സ നിപ്പദേസതോ മത്ഥകം പത്തോ, തസ്മിംയേവ ദിവസേ ഭഗവതാ അനുകമ്പിതോ നാമ. അവസേസാനം പന തം ഠാനം സമ്പത്താനം ദേവമനുസ്സാനം അനുകമ്പം ഉപാദായ ഗച്ഛതു ഭഗവാതി ഭഗവന്തം യാചിംസു.

    Haṭṭhāti tuṭṭhapahaṭṭhā āmoditā pamoditā. Sādhūti āyācanatthe nipāto. Anukampaṃ upādāyāti na therassa anukampaṃ kāruññaṃ anuddayaṃ paṭicca, na ca imasmiṃ ṭhāne therassa anukampitabbakiccaṃ atthi. Yasmiṃ hi divase thero sūkarakhataleṇadvāre bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanākammaṭṭhāne (ma. ni. 2.206) kathiyamāne tālavaṇṭaṃ gahetvā satthāraṃ bījamāno ṭhito parassa vaḍḍhitabhojanaṃ bhuñjitvā khudaṃ vinodento viya parassa sajjitapasādhanaṃ sīse paṭimuñcanto viya ca sāvakapāramiñāṇassa nippadesato matthakaṃ patto, tasmiṃyeva divase bhagavatā anukampito nāma. Avasesānaṃ pana taṃ ṭhānaṃ sampattānaṃ devamanussānaṃ anukampaṃ upādāya gacchatu bhagavāti bhagavantaṃ yāciṃsu.

    ബലവാ പുരിസോതി ദുബ്ബലോ ഹി ഖിപ്പം സമിഞ്ജനപസാരണം കാതും ന സക്കോതി, ബലവാവ സക്കോതി. തേനേതം വുത്തം. സമ്മുഖേ പാതുരഹോസീതി സമ്മുഖട്ഠാനേ പുരതോയേവ പാകടോ അഹോസി. ഭഗവാ ഏതദവോചാതി ഏതം ‘‘ഇധ സാരിപുത്താ’’തിആദിനാ നയേന അത്തനോ ആഗമനകാരണം അവോച. ഏവം കിരസ്സ അഹോസി – ‘‘സചേ കോചി ബാലോ അകതഞ്ഞൂ ഭിക്ഖു വാ ഭിക്ഖുനീ വാ ഉപാസകോ വാ ഉപാസികാ വാ ഏവം ചിന്തേയ്യ – ‘സാരിപുത്തത്ഥേരോ മഹന്തം പരിസം അലത്ഥ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഏത്തകം അധിവാസേതും അസക്കോന്തോ ഉസൂയായ പരിസം ഉട്ഠാപേതും ആഗതോ’തി. സോ ഇമം മയി മനോപദോസം കത്വാ അപായേ നിബ്ബത്തേയ്യാ’’തി. അഥത്തനോ ആഗമനകാരണം കഥേന്തോ ഏതം ‘‘ഇധ സാരിപുത്താ’’തിആദിവചനം അവോച.

    Balavā purisoti dubbalo hi khippaṃ samiñjanapasāraṇaṃ kātuṃ na sakkoti, balavāva sakkoti. Tenetaṃ vuttaṃ. Sammukhe pāturahosīti sammukhaṭṭhāne puratoyeva pākaṭo ahosi. Bhagavā etadavocāti etaṃ ‘‘idha sāriputtā’’tiādinā nayena attano āgamanakāraṇaṃ avoca. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘sace koci bālo akataññū bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā evaṃ cinteyya – ‘sāriputtatthero mahantaṃ parisaṃ alattha, sammāsambuddho ettakaṃ adhivāsetuṃ asakkonto usūyāya parisaṃ uṭṭhāpetuṃ āgato’ti. So imaṃ mayi manopadosaṃ katvā apāye nibbatteyyā’’ti. Athattano āgamanakāraṇaṃ kathento etaṃ ‘‘idha sāriputtā’’tiādivacanaṃ avoca.

    ഏവം അത്തനോ ആഗമനകാരണം കഥേത്വാ ഇദാനി സമാപത്തിയാ ഥാമം കഥേതും താ ഖോ പന, സാരിപുത്ത, ദേവതാ ദസപി ഹുത്വാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യസവസേന വാ അത്ഥം ആഹരിതും വട്ടതി സമാപത്തിവസേന വാ. യസവസേന താവ മഹേസക്ഖാ ദേവതാ ദസ ദസ ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു, താഹി അപ്പേസക്ഖതരാ വീസതി വീസതി ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു, താഹി അപ്പേസക്ഖതരാ…പേ॰… സട്ഠി സട്ഠി ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു. സമാപത്തിവസേന പന യാഹി പണീതാ സമാപത്തി ഭാവിതാ, താ സട്ഠി സട്ഠി ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു. യാഹി തതോ ഹീനതരാ, താ പഞ്ഞാസ പഞ്ഞാസ…പേ॰… യാഹി തതോ ഹീനതരാ സമാപത്തി ഭാവിതാ…പേ॰… താ ദസ ദസ ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു. യാഹി വാ ഹീനാ ഭാവിതാ, താ ദസ ദസ ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു. യാഹി തതോ പണീതതരാ ഭാവിതാ, താ വീസതി വീസതി. യാഹി തതോ പണീതതരാ…പേ॰… താ സട്ഠി സട്ഠി ഏകട്ഠാനേ അട്ഠംസു.

    Evaṃ attano āgamanakāraṇaṃ kathetvā idāni samāpattiyā thāmaṃ kathetuṃ tā kho pana, sāriputta, devatā dasapi hutvātiādimāha. Tattha yasavasena vā atthaṃ āharituṃ vaṭṭati samāpattivasena vā. Yasavasena tāva mahesakkhā devatā dasa dasa ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu, tāhi appesakkhatarā vīsati vīsati ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu, tāhi appesakkhatarā…pe… saṭṭhi saṭṭhi ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu. Samāpattivasena pana yāhi paṇītā samāpatti bhāvitā, tā saṭṭhi saṭṭhi ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu. Yāhi tato hīnatarā, tā paññāsa paññāsa…pe… yāhi tato hīnatarā samāpatti bhāvitā…pe… tā dasa dasa ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu. Yāhi vā hīnā bhāvitā, tā dasa dasa ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu. Yāhi tato paṇītatarā bhāvitā, tā vīsati vīsati. Yāhi tato paṇītatarā…pe… tā saṭṭhi saṭṭhi ekaṭṭhāne aṭṭhaṃsu.

    ആരഗ്ഗകോടിനിതുദനമത്തേതി ആരഗ്ഗകോടിയാ പതനമത്തേ ഓകാസേ. ച അഞ്ഞമഞ്ഞം ബ്യാബാധേന്തീതി ഏവം സമ്ബാധേ ഠാനേ തിട്ഠന്തിയോപി അഞ്ഞമഞ്ഞം ന ബ്യാബാധേന്തി ന ഘട്ടേന്തി, അസമ്പീളാ അസമ്ബാധാവ അഹേസും. ‘‘തവ ഹത്ഥോ മം ബാധതി, തവ പാദോ മം ബാധതി, ത്വം മം മദ്ദന്തീ ഠിതാ’’തി വത്തബ്ബകാരണം നാഹോസി. തത്ഥ നൂനാതി തസ്മിം ഭവേ നൂന. തഥാചിത്തം ഭാവിതന്തി തേനാകാരേന ചിത്തം ഭാവിതം. യേന താ ദേവതാതി യേന തഥാഭാവിതേന ചിത്തേന താ ദേവതാ ദസപി ഹുത്വാ…പേ॰… തിട്ഠന്തി, ന ച അഞ്ഞമഞ്ഞം ബ്യാബാധേന്തീതി. ഇധേവ ഖോതി സാസനേ വാ മനുസ്സലോകേ വാ ഭുമ്മം, ഇമസ്മിംയേവ സാസനേ ഇമസ്മിംയേവ മനുസ്സലോകേതി അത്ഥോ. താസഞ്ഹി ദേവതാനം ഇമസ്മിംയേവ മനുസ്സലോകേ ഇമസ്മിംയേവ ച സാസനേ തം ചിത്തം ഭാവിതം, യേന താ സന്തേ രൂപഭവേ നിബ്ബത്താ, തതോ ച പന ആഗന്ത്വാ ഏവം സുഖുമേ അത്തഭാവേ മാപേത്വാ ഠിതാ. തത്ഥ കിഞ്ചാപി കസ്സപദസബലസ്സ സാസനേ തീണി മഗ്ഗഫലാനി നിബ്ബത്തേത്വാ ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തദേവതാപി അത്ഥി, സബ്ബബുദ്ധാനം പന ഏകാവ അനുസാസനീ ഏകം സാസനന്തി കത്വാ ‘‘ഇധേവ ഖോ, സാരിപുത്താ’’തി അഞ്ഞബുദ്ധാനം സാസനമ്പി ഇമമേവ സാസനം കരോന്തോ ആഹ. ഏത്താവതാ തഥാഗതേന സമാപത്തിയാ ഥാമോ കഥിതോ.

    Āraggakoṭinitudanamatteti āraggakoṭiyā patanamatte okāse. Naca aññamaññaṃ byābādhentīti evaṃ sambādhe ṭhāne tiṭṭhantiyopi aññamaññaṃ na byābādhenti na ghaṭṭenti, asampīḷā asambādhāva ahesuṃ. ‘‘Tava hattho maṃ bādhati, tava pādo maṃ bādhati, tvaṃ maṃ maddantī ṭhitā’’ti vattabbakāraṇaṃ nāhosi. Tattha nūnāti tasmiṃ bhave nūna. Tathācittaṃ bhāvitanti tenākārena cittaṃ bhāvitaṃ. Yena tā devatāti yena tathābhāvitena cittena tā devatā dasapi hutvā…pe… tiṭṭhanti, na ca aññamaññaṃ byābādhentīti. Idheva khoti sāsane vā manussaloke vā bhummaṃ, imasmiṃyeva sāsane imasmiṃyeva manussaloketi attho. Tāsañhi devatānaṃ imasmiṃyeva manussaloke imasmiṃyeva ca sāsane taṃ cittaṃ bhāvitaṃ, yena tā sante rūpabhave nibbattā, tato ca pana āgantvā evaṃ sukhume attabhāve māpetvā ṭhitā. Tattha kiñcāpi kassapadasabalassa sāsane tīṇi maggaphalāni nibbattetvā brahmaloke nibbattadevatāpi atthi, sabbabuddhānaṃ pana ekāva anusāsanī ekaṃ sāsananti katvā ‘‘idheva kho, sāriputtā’’ti aññabuddhānaṃ sāsanampi imameva sāsanaṃ karonto āha. Ettāvatā tathāgatena samāpattiyā thāmo kathito.

    ഇദാനി സാരിപുത്തത്ഥേരം ആരബ്ഭ തന്തിവസേന അനുസാസനിം കഥേന്തോ തസ്മാതിഹ, സാരിപുത്താതി ആഹ. തത്ഥ തസ്മാതി യസ്മാ താ ദേവതാ ഇധേവ സന്തം സമാപത്തിം നിബ്ബത്തേത്വാ സന്തേ ഭവേ നിബ്ബത്താ, തസ്മാ. സന്തിന്ദ്രിയാതി പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം സന്തതായ നിബ്ബുതതായ പണീതതായ സന്തിന്ദ്രിയാ. സന്തമാനസാതി മാനസസ്സ സന്തതായ നിബ്ബുതതായ പണീതതായ സന്തമാനസാ. സന്തംയേവ ഉപഹാരം ഉപഹരിസ്സാമാതി കായചിത്തൂപഹാരം സന്തം നിബ്ബുതം പണീതംയേവ ഉപഹരിസ്സാമ. സബ്രഹ്മചാരീസൂതി സമാനം ഏകുദ്ദേസതാദിം ബ്രഹ്മം ചരന്തേസു സഹധമ്മികേസു. ഏവഞ്ഹി വോ, സാരിപുത്ത, സിക്ഖിതബ്ബന്തി ഇമിനാ ഏത്തകേന വാരേന ഭഗവാ ദേസനം സബ്ബഞ്ഞുഭാസിതം അകാസി. അനസ്സുന്തി നട്ഠാ വിനട്ഠാ. യേ ഇമം ധമ്മപരിയായം നാസ്സോസുന്തി യേ അത്തനോ പാപികം തുച്ഛം നിരത്ഥകം ദിട്ഠിം നിസ്സായ ഇമം ഏവരൂപം ധമ്മദേസനം സോതും ന ലഭിംസൂതി യഥാനുസന്ധിനാ ദേസനം നിട്ഠാപേസി.

    Idāni sāriputtattheraṃ ārabbha tantivasena anusāsaniṃ kathento tasmātiha, sāriputtāti āha. Tattha tasmāti yasmā tā devatā idheva santaṃ samāpattiṃ nibbattetvā sante bhave nibbattā, tasmā. Santindriyāti pañcannaṃ indriyānaṃ santatāya nibbutatāya paṇītatāya santindriyā. Santamānasāti mānasassa santatāya nibbutatāya paṇītatāya santamānasā. Santaṃyeva upahāraṃ upaharissāmāti kāyacittūpahāraṃ santaṃ nibbutaṃ paṇītaṃyeva upaharissāma. Sabrahmacārīsūti samānaṃ ekuddesatādiṃ brahmaṃ carantesu sahadhammikesu. Evañhi vo, sāriputta, sikkhitabbanti iminā ettakena vārena bhagavā desanaṃ sabbaññubhāsitaṃ akāsi. Anassunti naṭṭhā vinaṭṭhā. Ye imaṃ dhammapariyāyaṃ nāssosunti ye attano pāpikaṃ tucchaṃ niratthakaṃ diṭṭhiṃ nissāya imaṃ evarūpaṃ dhammadesanaṃ sotuṃ na labhiṃsūti yathānusandhinā desanaṃ niṭṭhāpesi.

    ൩൮. ഛട്ഠേ വരണായം വിഹരതീതി വരണാ നാമ ഏകം നഗരം, തം ഉപനിസ്സായ വിഹരതി. കാമരാഗാഭിനിവേസവിനിബന്ധപലിഗേധപരിയുട്ഠാനജ്ഝോസാനഹേതൂതി കാമരാഗാഭിനിവേസഹേതു, കാമരാഗവിനിബന്ധഹേതു, കാമരാഗപലിഗേധഹേതു, കാമരാഗപരിയുട്ഠാനഹേതു, കാമരാഗഅജ്ഝോസാനഹേതൂതി അത്ഥോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യ്വായം പഞ്ച കാമഗുണേ നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജതി കാമരാഗോ, തസ്സാഭിനിവേസാദിഹേതു. കാമരാഗേന അഭിനിവിട്ഠത്താ വിനിബദ്ധത്താ തസ്മിംയേവ ച കാമരാഗേ മഹാപങ്കേ വിയ പലിഗേധത്താ അനുപവിട്ഠത്താ തേനേവ ച കാമരാഗേന പരിയുട്ഠിതത്താ ഗഹിതത്താ കാമരാഗേനേവ ച അജ്ഝോസിതത്താ ഗിലിത്വാ പരിനിട്ഠപേത്വാ ഗഹിതത്താതി. ദിട്ഠിരാഗാദിപദേസുപി ഏസേവ നയോ. ദിട്ഠിരാഗോതി പനേത്ഥ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിയോ നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജനകരാഗോ വേദിതബ്ബോ. പുരത്ഥിമേസു ജനപദേസൂതി ഥേരസ്സ വസനട്ഠാനതോ സാവത്ഥിജനപദോ പുരത്ഥിമദിസാഭാഗേ ഹോതി, ഥേരോ ച നിസീദന്തോപി തതോമുഖോവ നിസിന്നോ, തസ്മാ ഏവമാഹ. ഉദാനം ഉദാനേസീതി ഉദാഹാരം ഉദാഹരി. യഥാ ഹി യം തേലം മാനം ഗഹേതും ന സക്കോതി, വിസ്സന്ദിത്വാ ഗച്ഛതി, തം അവസേസകോതി വുച്ചതി. യഞ്ച ജലം തളാകം ഗഹേതും ന സക്കോതി, അജ്ഝോത്ഥരിത്വാ ഗച്ഛതി , തം ഓഘോതി വുച്ചതി, ഏവമേവം യം പീതിവചനം ഹദയം ഗഹേതും ന സക്കോതി, അധികം ഹുത്വാ അന്തോ അസണ്ഠഹിത്വാ ബഹി നിക്ഖമതി, തം ഉദാനന്തി വുച്ചതി, ഏവരൂപം പീതിമയവചനം നിച്ഛാരേസീതി അത്ഥോ.

    38. Chaṭṭhe varaṇāyaṃ viharatīti varaṇā nāma ekaṃ nagaraṃ, taṃ upanissāya viharati. Kāmarāgābhinivesavinibandhapaligedhapariyuṭṭhānajjhosānahetūti kāmarāgābhinivesahetu, kāmarāgavinibandhahetu, kāmarāgapaligedhahetu, kāmarāgapariyuṭṭhānahetu, kāmarāgaajjhosānahetūti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yvāyaṃ pañca kāmaguṇe nissāya uppajjati kāmarāgo, tassābhinivesādihetu. Kāmarāgena abhiniviṭṭhattā vinibaddhattā tasmiṃyeva ca kāmarāge mahāpaṅke viya paligedhattā anupaviṭṭhattā teneva ca kāmarāgena pariyuṭṭhitattā gahitattā kāmarāgeneva ca ajjhositattā gilitvā pariniṭṭhapetvā gahitattāti. Diṭṭhirāgādipadesupi eseva nayo. Diṭṭhirāgoti panettha dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo nissāya uppajjanakarāgo veditabbo. Puratthimesu janapadesūti therassa vasanaṭṭhānato sāvatthijanapado puratthimadisābhāge hoti, thero ca nisīdantopi tatomukhova nisinno, tasmā evamāha. Udānaṃ udānesīti udāhāraṃ udāhari. Yathā hi yaṃ telaṃ mānaṃ gahetuṃ na sakkoti, vissanditvā gacchati, taṃ avasesakoti vuccati. Yañca jalaṃ taḷākaṃ gahetuṃ na sakkoti, ajjhottharitvā gacchati , taṃ oghoti vuccati, evamevaṃ yaṃ pītivacanaṃ hadayaṃ gahetuṃ na sakkoti, adhikaṃ hutvā anto asaṇṭhahitvā bahi nikkhamati, taṃ udānanti vuccati, evarūpaṃ pītimayavacanaṃ nicchāresīti attho.

    ൩൯. സത്തമേ ഗുന്ദാവനേതി ഏവം നാമകേ വനേ. ഉപസങ്കമീതി ‘‘മഹാകച്ചാനത്ഥേരോ കിര നാമ അത്തനോ പിതുമത്തമ്പി അയ്യകമത്തമ്പി ദിസ്വാ നേവ അഭിവാദേതി ന പച്ചുട്ഠേതി ന ആസനേന നിമന്തേതീ’’തി സുത്വാ ‘‘ന സക്കാ ഏത്തകേന നിട്ഠം ഗന്തും, ഉപസങ്കമിത്വാ നം പരിഗ്ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി ഭുത്തപാതരാസോ യേനായസ്മാ മഹാകച്ചാനോ തേനുപസങ്കമി. ജിണ്ണേതി ജരാജിണ്ണേ. വുദ്ധേതി വയോവുദ്ധേ. മഹല്ലകേതി ജാതിമഹല്ലകേ. അദ്ധഗതേതി ദീഘകാലദ്ധാനം അതിക്കന്തേ. വയോഅനുപ്പത്തേതി പച്ഛിമവയം അനുപ്പത്തേ. തയിദം, ഭോ കച്ചാന, തഥേവാതി, ഭോ കച്ചാന, യം തം അമ്ഹേഹി കേവലം സുതമേവ, തം ഇമിനാ ദിട്ഠേന സമേതി. തസ്മാ തം തഥേവ, ന അഞ്ഞഥാ. ന ഹി ഭവം കച്ചാനോ ബ്രാഹ്മണേതി ഇദം അത്താനം സന്ധായ വദതി. അയം കിരസ്സ അധിപ്പായോ – അമ്ഹേ ഏവം മഹല്ലകേ ദിസ്വാ ഭോതോ കച്ചാനസ്സ അഭിവാദനമത്തമ്പി പച്ചുട്ഠാനമത്തമ്പി ആസനേന നിമന്തനമത്തമ്പി നത്ഥീതി. ന സമ്പന്നമേവാതി ന യുത്തമേവ ന അനുച്ഛവികമേവ.

    39. Sattame gundāvaneti evaṃ nāmake vane. Upasaṅkamīti ‘‘mahākaccānatthero kira nāma attano pitumattampi ayyakamattampi disvā neva abhivādeti na paccuṭṭheti na āsanena nimantetī’’ti sutvā ‘‘na sakkā ettakena niṭṭhaṃ gantuṃ, upasaṅkamitvā naṃ pariggaṇhissāmī’’ti bhuttapātarāso yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami. Jiṇṇeti jarājiṇṇe. Vuddheti vayovuddhe. Mahallaketi jātimahallake. Addhagateti dīghakāladdhānaṃ atikkante. Vayoanuppatteti pacchimavayaṃ anuppatte. Tayidaṃ, bho kaccāna, tathevāti, bho kaccāna, yaṃ taṃ amhehi kevalaṃ sutameva, taṃ iminā diṭṭhena sameti. Tasmā taṃ tatheva, na aññathā. Na hi bhavaṃ kaccāno brāhmaṇeti idaṃ attānaṃ sandhāya vadati. Ayaṃ kirassa adhippāyo – amhe evaṃ mahallake disvā bhoto kaccānassa abhivādanamattampi paccuṭṭhānamattampi āsanena nimantanamattampi natthīti. Na sampannamevāti na yuttameva na anucchavikameva.

    ഥേരോ ബ്രാഹ്മണസ്സ വചനം സുത്വാ ‘‘അയം ബ്രാഹ്മണോ നേവ വുദ്ധേ ജാനാതി ന ദഹരേ, ആചിക്ഖിസ്സാമിസ്സ വുദ്ധേ ച ദഹരേ ചാ’’തി ദേസനം വഡ്ഢേന്തോ അത്ഥി ബ്രാഹ്മണാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ജാനതാതി സബ്ബം നേയ്യം ജാനന്തേന. പസ്സതാതി തദേവ ഹത്ഥേ ഠപിതം ആമലകം വിയ പസ്സന്തേന. വുദ്ധഭൂമീതി യേന കാരണേന വുദ്ധോ നാമ ഹോതി, തം കാരണം. ദഹരഭൂമീതി യേന കാരണേന ദഹരോ നാമ ഹോതി, തം കാരണം. ആസീതികോതി അസീതിവസ്സവയോ. നാവുതികോതി നവുതിവസ്സവയോ. കാമേ പരിഭുഞ്ജതീതി വത്ഥുകാമേ കിലേസകാമേതി ദുവിധേപി കാമേ കമനവസേന പരിഭുഞ്ജതി. കാമമജ്ഝാവസതീതി ദുവിധേപി കാമേ ഘരേ ഘരസ്സാമികോ വിയ വസതി അധിവസതി. കാമപരിയേസനായ ഉസ്സുകോതി ദുവിധാനമ്പി കാമാനം പരിയേസനത്ഥം ഉസ്സുക്കമാപന്നോ. ബാലോ ന ഥേരോത്വേവ സങ്ഖ്യം ഗച്ഛതീതി സോ ന ഥേരോ ബാലോ മന്ദോത്വേവ ഗണനം ഗച്ഛതി. വുത്തം ഹേതം –

    Thero brāhmaṇassa vacanaṃ sutvā ‘‘ayaṃ brāhmaṇo neva vuddhe jānāti na dahare, ācikkhissāmissa vuddhe ca dahare cā’’ti desanaṃ vaḍḍhento atthi brāhmaṇātiādimāha. Tattha jānatāti sabbaṃ neyyaṃ jānantena. Passatāti tadeva hatthe ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya passantena. Vuddhabhūmīti yena kāraṇena vuddho nāma hoti, taṃ kāraṇaṃ. Daharabhūmīti yena kāraṇena daharo nāma hoti, taṃ kāraṇaṃ. Āsītikoti asītivassavayo. Nāvutikoti navutivassavayo. Kāme paribhuñjatīti vatthukāme kilesakāmeti duvidhepi kāme kamanavasena paribhuñjati. Kāmamajjhāvasatīti duvidhepi kāme ghare gharassāmiko viya vasati adhivasati. Kāmapariyesanāya ussukoti duvidhānampi kāmānaṃ pariyesanatthaṃ ussukkamāpanno. Bālo na therotveva saṅkhyaṃ gacchatīti so na thero bālo mandotveva gaṇanaṃ gacchati. Vuttaṃ hetaṃ –

    ‘‘ന തേന ഥേരോ സോ ഹോതി, യേനസ്സ പലിതം സിരോ;

    ‘‘Na tena thero so hoti, yenassa palitaṃ siro;

    പരിപക്കോ വയോ തസ്സ, മോഘജിണ്ണോതി വുച്ചതീ’’തി. (ധ॰ പ॰ ൨൬൦);

    Paripakko vayo tassa, moghajiṇṇoti vuccatī’’ti. (dha. pa. 260);

    ദഹരോതി തരുണോ. യുവാതി യോബ്ബനേന സമന്നാഗതോ. സുസുകാളകേസോതി സുട്ഠു കാളകേസോ. ഭദ്രേന യോബ്ബനേന സമന്നാഗതോതി യേന യോബ്ബനേന സമന്നാഗതോ യുവാ, തം യോബ്ബനം ഭദ്രം ലദ്ധകന്തി ദസ്സേതി. പഠമേന വയസാതി പഠമവയോ നാമ തേത്തിംസ വസ്സാനി, തേന സമന്നാഗതോതി അത്ഥോ. പണ്ഡിതോ ഥേരോത്വേവ സങ്ഖ്യം ഗച്ഛതീതി സോ ഏവരൂപോ പുഗ്ഗലോ പണ്ഡിതോതി ച ഥേരോതി ച ഗണനം ഗച്ഛതി. വുത്തമ്പി ചേതം –

    Daharoti taruṇo. Yuvāti yobbanena samannāgato. Susukāḷakesoti suṭṭhu kāḷakeso. Bhadrena yobbanena samannāgatoti yena yobbanena samannāgato yuvā, taṃ yobbanaṃ bhadraṃ laddhakanti dasseti. Paṭhamena vayasāti paṭhamavayo nāma tettiṃsa vassāni, tena samannāgatoti attho. Paṇḍito therotveva saṅkhyaṃ gacchatīti so evarūpo puggalo paṇḍitoti ca theroti ca gaṇanaṃ gacchati. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘യമ്ഹി സച്ചഞ്ച ധമ്മോ ച, അഹിംസാ സംയമോ ദമോ;

    ‘‘Yamhi saccañca dhammo ca, ahiṃsā saṃyamo damo;

    സ വേ വന്തമലോ ധീരോ, ഥേരോ ഇതി പവുച്ചതീ’’തി. (ധ॰ പ॰ ൨൬൧);

    Sa ve vantamalo dhīro, thero iti pavuccatī’’ti. (dha. pa. 261);

    ൪൦. അട്ഠമേ ചോരാ ബലവന്തോ ഹോന്തീതി പക്ഖസമ്പന്നാ, പരിവാരസമ്പന്നാ, ധനസമ്പന്നാ, നിവാസട്ഠാനസമ്പന്നാ, വാഹനസമ്പന്നാ ച ഹോന്തി. രാജാനോ തസ്മിം സമയേ ദുബ്ബലാ ഹോന്തീതി തസ്മിം സമയേ രാജാനോ താസം സമ്പത്തീനം അഭാവേന ദുബ്ബലാ ഹോന്തി. അതിയാതുന്തി ബഹിദ്ധാ ജനപദചാരികം ചരിത്വാ ഇച്ഛിതിച്ഛിതക്ഖണേ അന്തോനഗരം പവിസിതും. നിയ്യാതുന്തി ‘‘ചോരാ ജനപദം വിലുമ്പന്തി മദ്ദന്തി, തേ നിസേധേസ്സാമാ’’തി പഠമയാമേ വാ മജ്ഝിമയാമേ വാ പച്ഛിമയാമേ വാ നിക്ഖമിതും ഫാസുകം ന ഹോതി. തതോ ഉട്ഠായ ചോരാ മനുസ്സേ പോഥേത്വാ അച്ഛിന്ദിത്വാ ഗച്ഛന്തി. പച്ചന്തിമേ വാ ജനപദേ അനുസഞ്ഞാതുന്തി ഗാമം വാസകരണത്ഥായ സേതും അത്ഥരണത്ഥായ പോക്ഖരണിം ഖണാപനത്ഥായ സാലാദീനം കരണത്ഥായ പച്ചന്തിമേ ജനപദേ അനുസഞ്ഞാതുമ്പി ന സുഖം ഹോതി. ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനന്തി അന്തോനഗരവാസീനം ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം. ബാഹിരാനി വാ കമ്മന്താനീതി ബഹിഗാമേ ആരാമേ ഖേത്തകമ്മന്താനി. പാപഭിക്ഖൂ ബലവന്തോ ഹോന്തീതി പക്ഖുത്തരാ യസുത്തരാ പുഞ്ഞവന്തോ ബഹുകേഹി ഉപട്ഠാകേഹി ച ഉപട്ഠാകീഹി ച സമന്നാഗതാ രാജരാജമഹാമത്തസന്നിസ്സിതാ. പേസലാ ഭിക്ഖൂ തസ്മിം സമയേ ദുബ്ബലാ ഹോന്തീതി തസ്മിം സമയേ പിയസീലാ ഭിക്ഖൂ താസം സമ്പത്തീനം അഭാവേന ദുബ്ബലാ ഹോന്തി. തുണ്ഹീഭൂതാ തുണ്ഹീഭൂതാവ സങ്ഘമജ്ഝേ സങ്കസായന്തീതി നിസ്സദ്ദാ ഹുത്വാ സങ്ഘമജ്ഝേ നിസിന്നാ കിഞ്ചി ഏകവചനമ്പി മുഖം ഉക്ഖിപിത്വാ കഥേതും അസക്കോന്താ പജ്ഝായന്താ വിയ നിസീദന്തി. തയിദന്തി തദേതം കാരണം. സുക്കപക്ഖോ വുത്തവിപല്ലാസേന വേദിതബ്ബോ.

    40. Aṭṭhame corā balavanto hontīti pakkhasampannā, parivārasampannā, dhanasampannā, nivāsaṭṭhānasampannā, vāhanasampannā ca honti. Rājāno tasmiṃ samaye dubbalā hontīti tasmiṃ samaye rājāno tāsaṃ sampattīnaṃ abhāvena dubbalā honti. Atiyātunti bahiddhā janapadacārikaṃ caritvā icchiticchitakkhaṇe antonagaraṃ pavisituṃ. Niyyātunti ‘‘corā janapadaṃ vilumpanti maddanti, te nisedhessāmā’’ti paṭhamayāme vā majjhimayāme vā pacchimayāme vā nikkhamituṃ phāsukaṃ na hoti. Tato uṭṭhāya corā manusse pothetvā acchinditvā gacchanti. Paccantime vā janapade anusaññātunti gāmaṃ vāsakaraṇatthāya setuṃ attharaṇatthāya pokkharaṇiṃ khaṇāpanatthāya sālādīnaṃ karaṇatthāya paccantime janapade anusaññātumpi na sukhaṃ hoti. Brāhmaṇagahapatikānanti antonagaravāsīnaṃ brāhmaṇagahapatikānaṃ. Bāhirāni vā kammantānīti bahigāme ārāme khettakammantāni. Pāpabhikkhū balavanto hontīti pakkhuttarā yasuttarā puññavanto bahukehi upaṭṭhākehi ca upaṭṭhākīhi ca samannāgatā rājarājamahāmattasannissitā. Pesalā bhikkhū tasmiṃ samaye dubbalā hontīti tasmiṃ samaye piyasīlā bhikkhū tāsaṃ sampattīnaṃ abhāvena dubbalā honti. Tuṇhībhūtā tuṇhībhūtāva saṅghamajjhe saṅkasāyantīti nissaddā hutvā saṅghamajjhe nisinnā kiñci ekavacanampi mukhaṃ ukkhipitvā kathetuṃ asakkontā pajjhāyantā viya nisīdanti. Tayidanti tadetaṃ kāraṇaṃ. Sukkapakkho vuttavipallāsena veditabbo.

    ൪൧. നവമേ മിച്ഛാപടിപത്താധികരണഹേതൂതി മിച്ഛാപടിപത്തിയാ കാരണഹേതു പടിപജ്ജനഹേതൂതി അത്ഥോ. ഞായം ധമ്മം കുസലന്തി സഹവിപസ്സനകം മഗ്ഗം. ഏവരൂപോ ഹി സഹവിപസ്സനകം മഗ്ഗം ആരാധേതും സമ്പാദേതും പൂരേതും ന സക്കോതി. സുക്കപക്ഖോ വുത്തവിപല്ലാസേന വേദിതബ്ബോ. ഇമസ്മിം സുത്തേ സഹ വിപസ്സനായ മഗ്ഗോ കഥിതോ.

    41. Navame micchāpaṭipattādhikaraṇahetūti micchāpaṭipattiyā kāraṇahetu paṭipajjanahetūti attho. Ñāyaṃ dhammaṃ kusalanti sahavipassanakaṃ maggaṃ. Evarūpo hi sahavipassanakaṃ maggaṃ ārādhetuṃ sampādetuṃ pūretuṃ na sakkoti. Sukkapakkho vuttavipallāsena veditabbo. Imasmiṃ sutte saha vipassanāya maggo kathito.

    ൪൨. ദസമേ ദുഗ്ഗഹിതേഹീതി ഉപ്പടിപാടിയാ ഗഹിതേഹി. ബ്യഞ്ജനപ്പതിരൂപകേഹീതി ബ്യഞ്ജനസോ പതിരൂപകേഹി അക്ഖരചിത്രതായ ലദ്ധകേഹി. അത്ഥഞ്ച ധമ്മഞ്ച പടിബാഹന്തീതി സുഗ്ഗഹിതസുത്തന്താനം അത്ഥഞ്ച പാളിഞ്ച പടിബാഹന്തി, അത്തനോ ദുഗ്ഗഹിതസുത്തന്താനംയേവ അത്ഥഞ്ച പാളിഞ്ച ഉത്തരിതരം കത്വാ ദസ്സേന്തി. സുക്കപക്ഖോ വുത്തവിപല്ലാസേന വേദിതബ്ബോ. ഇമസ്മിം സുത്തേ സാസനസ്സ വുദ്ധി ച പരിഹാനി ച കഥിതാതി.

    42. Dasame duggahitehīti uppaṭipāṭiyā gahitehi. Byañjanappatirūpakehīti byañjanaso patirūpakehi akkharacitratāya laddhakehi. Atthañca dhammañca paṭibāhantīti suggahitasuttantānaṃ atthañca pāḷiñca paṭibāhanti, attano duggahitasuttantānaṃyeva atthañca pāḷiñca uttaritaraṃ katvā dassenti. Sukkapakkho vuttavipallāsena veditabbo. Imasmiṃ sutte sāsanassa vuddhi ca parihāni ca kathitāti.

    സമചിത്തവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.

    Samacittavaggo catuttho.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൪. സമചിത്തവഗ്ഗോ • 4. Samacittavaggo

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൪. സമചിത്തവഗ്ഗവണ്ണനാ • 4. Samacittavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact