| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೩. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā
೪೩. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಆದಿತೋ ತಾವ ಏಕಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ದಸಕಾ ಸಮಾಧಿಪ್ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏಕೋ ಸಮಾಧೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಾತಿ ನಾನಾರಮ್ಮಣವಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ ಏಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಂ ಉತ್ತಮಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕಗ್ಗೋ, ಏಕಗ್ಗಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ। ಸಾ ಪನ ಏಕಗ್ಗತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ನ ಸತ್ತಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದುಕೇ ಲೋಕಿಯೋತಿ ಲೋಕೋ ವುಚ್ಚತಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ವಟ್ಟಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕೇ ನಿಯುತ್ತೋತಿ ಲೋಕಿಯೋ। ಲೋಕುತ್ತರೋತಿ ಉತ್ತಿಣ್ಣೋತಿ ಉತ್ತರೋ, ಲೋಕೇ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕತೋ ಉತ್ತರೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರೋ। ತಿಕೇ ಸವಿತಕ್ಕೋ ಚ ಸೋ ಸವಿಚಾರೋ ಚಾತಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ। ಏವಂ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರೋ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಸು ವಿಚಾರೋವ ಮತ್ತಾ ಪಮಾಣಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಿಚಾರಮತ್ತೋ, ವಿಚಾರತೋ ಉತ್ಥರಿ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಿತಕ್ಕೋ ಚ ಸೋ ವಿಚಾರಮತ್ತೋ ಚಾತಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತೋ। ತೀಸುಪಿ ವಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಾ ವುತ್ತತ್ಥಾ । ಛಕ್ಕೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಸತಿಯೇವ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಪವತ್ತಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಮ್ಹಿಯೇವ ವಾ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾ ಸತೀತಿಪಿ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಬಉದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ। ಅರಹತಾದಿಬುದ್ಧಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಯಾ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಾಯೇವ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ನ ವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ। ಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿ। ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾದಿಧಮ್ಮಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಙ್ಘಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿ। ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಸಙ್ಘಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ । ಸೀಲಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಸೀಲಾನುಸ್ಸತಿ। ಅತ್ತನೋ ಅಖಣ್ಡತಾದಿಸೀಲಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಚಾಗಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಚಾಗಾನುಸ್ಸತಿ। ಅತ್ತನೋ ಮುತ್ತಚಾಗತಾದಿಚಾಗಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ದೇವತಾ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ದೇವತಾನುಸ್ಸತಿ। ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಾದಿಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
43. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddese ādito tāva ekakato paṭṭhāya yāva dasakā samādhippabhedaṃ dassento eko samādhītiādimāha. Tattha cittassa ekaggatāti nānārammaṇavikkhepābhāvato ekaṃ ārammaṇaṃ aggaṃ uttamaṃ assāti ekaggo, ekaggassa bhāvo ekaggatā. Sā pana ekaggatā cittassa, na sattassāti dassanatthaṃ ‘‘cittassā’’ti vuttaṃ. Duke lokiyoti loko vuccati lujjanapalujjanaṭṭhena vaṭṭaṃ, tasmiṃ pariyāpannabhāvena loke niyuttoti lokiyo. Lokuttaroti uttiṇṇoti uttaro, loke apariyāpannabhāvena lokato uttaroti lokuttaro. Tike savitakko ca so savicāro cāti savitakkasavicāro. Evaṃ avitakkaavicāro. Vitakkavicāresu vicārova mattā pamāṇaṃ etassāti vicāramatto, vicārato utthari vitakkena saddhiṃ sampayogaṃ na gacchatīti attho. Avitakko ca so vicāramatto cāti avitakkavicāramatto. Tīsupi vicchedaṃ katvāpi paṭhanti. Catukkapañcakā vuttatthā . Chakke punappunaṃ uppajjanato satiyeva anussati, pavattitabbaṭṭhānamhiyeva vā pavattattā saddhāpabbajitassa kulaputtassa anurūpā satītipi anussati, buddhaṃ ārabbha uppannā anussati bauddhānussati. Arahatādibuddhaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Tassā buddhānussatiyā vasena cittassa ekaggatāyeva uddhaccasaṅkhātassa vikkhepassa paṭipakkhabhāvato na vikkhepoti avikkhepo. Dhammaṃ ārabbha uppannā anussati dhammānussati. Svākkhātatādidhammaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Saṅghaṃ ārabbha uppannā anussati saṅghānussati. Suppaṭipannatādisaṅghaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ . Sīlaṃ ārabbha uppannā anussati sīlānussati. Attano akhaṇḍatādisīlaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Cāgaṃ ārabbha uppannā anussati cāgānussati. Attano muttacāgatādicāgaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Devatā ārabbha uppannā anussati devatānussati. Devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
ಸತ್ತಕೇ ಸಮಾಧಿಕುಸಲತಾತಿ ಏಕವಿಧಾದಿಭೇದೇನ ಅನೇಕಭೇದೇ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ‘‘ಅಯಮೇವಂವಿಧೋ ಸಮಾಧಿ, ಅಯಮೇವಂವಿಧೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಛೇಕಭಾವೋ। ಸಮಾಧಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಪಞ್ಞಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಮಾಧಿಉಪ್ಪಾದನವಿಧಾನೇಪಿ ಛೇಕಭಾವೋ ಸಮಾಧಿಕುಸಲತಾ।
Sattake samādhikusalatāti ekavidhādibhedena anekabhede samādhimhi ‘‘ayamevaṃvidho samādhi, ayamevaṃvidho samādhī’’ti chekabhāvo. Samādhiparicchedakapaññāyetaṃ adhivacanaṃ. Samādhiuppādanavidhānepi chekabhāvo samādhikusalatā.
ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾತಿ ಉಪ್ಪಾದಿತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮಾಪಜ್ಜನೇ ಛೇಕಭಾವೋ। ಏತೇನ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸಿತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ।
Samādhissa samāpattikusalatāti uppāditassa samādhissa samāpajjane chekabhāvo. Etena samāpajjanavasitā vuttā hoti.
ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಠಿತಿಕುಸಲತಾತಿ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸನ್ತತಿವಸೇನ ಯಥಾರುಚಿ ಠಪನೇ ಛೇಕಭಾವೋ। ಏತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸಿತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಹಣೇನ ಚಸ್ಸ ಪುನ ತೇ ಆಕಾರೇ ಸಮ್ಪಾದಯತೋ ಅಪ್ಪನಾಮತ್ತಮೇವ ಇಜ್ಝತಿ, ನ ಚಿರಟ್ಠಾನಂ। ಚಿರಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಸಮಾಧಿಪರಿಪನ್ಥಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸುವಿಸೋಧಿತತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಯೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಮಾದೀನವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ, ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿವಸೇನ ಕಾಯದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ನ ಸುಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ, ಆರಮ್ಭಧಾತುಮನಸಿಕಾರಾದಿವಸೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ನ ಸುಟ್ಠು ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾ, ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಮನಸಿಕಾರಾದಿವಸೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನ ಸುಟ್ಠು ಸಮೂಹತಂ ಕತ್ವಾ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಮಾಧಿಪರಿಪನ್ಥೇ ಧಮ್ಮೇ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಅವಿಸೋಧಿತಂ ಆಸಯಂ ಪವಿಟ್ಠಭಮರೋ ವಿಯ, ಅಸುದ್ಧಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಟ್ಠರಾಜಾ ವಿಯ ಚ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಯೋ ಪನ ಸಮಾಧಿಪರಿಪನ್ಥೇ ಧಮ್ಮೇ ಸುಟ್ಠು ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಸುವಿಸೋಧಿತಂ ಆಸಯಂ ಪವಿಟ್ಠಭಮರೋ ವಿಯ, ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಟ್ಠರಾಜಾ ವಿಯ ಚ ಸಕಲಮ್ಪಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂಯೇವ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –
Samādhissa ṭhitikusalatāti samāpannassa samādhissa santativasena yathāruci ṭhapane chekabhāvo. Etena adhiṭṭhānavasitā vuttā hoti. Atha vā nimittaggahaṇena cassa puna te ākāre sampādayato appanāmattameva ijjhati, na ciraṭṭhānaṃ. Ciraṭṭhānaṃ pana samādhiparipanthānaṃ dhammānaṃ suvisodhitattā hoti. Yo hi bhikkhu kāmādīnavapaccavekkhaṇādīhi kāmacchandaṃ na suṭṭhu vikkhambhetvā, kāyapassaddhivasena kāyaduṭṭhullaṃ na suppaṭippassaddhaṃ katvā, ārambhadhātumanasikārādivasena thinamiddhaṃ na suṭṭhu paṭivinodetvā, samathanimittamanasikārādivasena uddhaccakukkuccaṃ na suṭṭhu samūhataṃ katvā, aññepi samādhiparipanthe dhamme na suṭṭhu visodhetvā jhānaṃ samāpajjati, so avisodhitaṃ āsayaṃ paviṭṭhabhamaro viya, asuddhaṃ uyyānaṃ paviṭṭharājā viya ca khippameva nikkhamati. Yo pana samādhiparipanthe dhamme suṭṭhu visodhetvā jhānaṃ samāpajjati, so suvisodhitaṃ āsayaṃ paviṭṭhabhamaro viya, suparisuddhaṃ uyyānaṃ paviṭṭharājā viya ca sakalampi divasabhāgaṃ antosamāpattiyaṃyeva hoti. Tenāhu porāṇā –
‘‘ಕಾಮೇಸು ಛನ್ದಂ ಪಟಿಘಂ ವಿನೋದಯೇ, ಉದ್ಧಚ್ಚಥೀನಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಪಞ್ಚಮಂ।
‘‘Kāmesu chandaṃ paṭighaṃ vinodaye, uddhaccathīnaṃ vicikicchapañcamaṃ;
ವಿವೇಕಪಾಮೋಜ್ಜಕರೇನ ಚೇತಸಾ, ರಾಜಾವ ಸುದ್ಧನ್ತಗತೋ ತಹಿಂ ರಮೇ’’ತಿ ॥
Vivekapāmojjakarena cetasā, rājāva suddhantagato tahiṃ rame’’ti .
ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮೇನ ಪಾರಿಪನ್ಥಿಕಧಮ್ಮೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂ ವಿಧಿಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕರಣೇ ಛೇಕಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Tasmā ‘‘ciraṭṭhitikāmena pāripanthikadhamme sodhetvā jhānaṃ samāpajjitabba’’nti vuttattā taṃ vidhiṃ sampādetvā samādhissa ciraṭṭhitikaraṇe chekabhāvoti vuttaṃ hoti.
ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾತಿ ಸನ್ತತಿವಸೇನ ಯಥಾರುಚಿ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲೇಯೇವ ವುಟ್ಠಾನೇನ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನೇ ಛೇಕಭಾವೋ। ‘‘ಯಸ್ಸ ಹಿ ಧಮ್ಮಂ ಪುರಿಸೋ ವಿಜಞ್ಞಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೫೨) ವಿಯ ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ವಾ ಸಾಮಿವಚನಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ। ಏತೇನ ವುಟ್ಠಾನವಸಿತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ।
Samādhissa vuṭṭhānakusalatāti santativasena yathāruci pavattassa samādhissa yathāparicchinnakāleyeva vuṭṭhānena samādhissa vuṭṭhāne chekabhāvo. ‘‘Yassa hi dhammaṃ puriso vijaññā’’tiādīsu (jā. 1.10.152) viya nissakkatthe vā sāmivacanaṃ katanti veditabbanti. Etena vuṭṭhānavasitā vuttā hoti.
ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕಲ್ಲತಾಕುಸಲತಾತಿ ಅಗಿಲಾನಭಾವೋ ಅರೋಗಭಾವೋ ಕಲ್ಲತಾ। ಗಿಲಾನೋ ಹಿ ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿನಯೇಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಕಲ್ಲಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೧)। ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತವತ್ಥಸುತ್ತೇಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೭ ಆದಯೋ, ೭೦ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾನಂ ಝಾನಪಟಿಲಾಭಪಚ್ಚನೀಕಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಇಚ್ಛಾವಚರಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಚ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀನಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಗಮೇನ ಚ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅಗಿಲಾನಭಾವಕರಣೇ ಛೇಕಭಾವೋ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕಲ್ಲತಾಕುಸಲತಾ, ಕಿಲೇಸಗೇಲಞ್ಞರಹಿತಭಾವೇ ಕುಸಲತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಕಲ್ಲತಾತಿ ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾಪರಿಯಾಯತ್ತಾ ಕಲ್ಲವಚನಸ್ಸ। ‘‘ಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಕಲ್ಲತಾ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೧೬೨) ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಲ್ಲಚಿತ್ತಂ ಮುದುಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೯೫; ಮಹಾವ॰ ೨೬) ಚ। ಏತ್ಥ ಕಲ್ಲಸದ್ದೋ ಕಮ್ಮಞ್ಞತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ಕಸಿಣಾನುಲೋಮತೋ ಕಸಿಣಪಟಿಲೋಮತೋ ಕಸಿಣಾನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ಝಾನಾನುಲೋಮತೋ ಝಾನಪಟಿಲೋಮತೋ ಝಾನಾನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ಝಾನುಕ್ಕನ್ತಿಕತೋ ಕಸಿಣುಕ್ಕನ್ತಿಕತೋ ಝಾನಕಸಿಣುಕ್ಕನ್ತಿಕತೋ ಅಙ್ಗಸಙ್ಕನ್ತಿತೋ ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಕನ್ತಿತೋ ಅಙ್ಗಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಕನ್ತಿತೋ ಅಙ್ಗವವತ್ಥಾನತೋ ಆರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನತೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ, ಅಙ್ಗಾರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹ ಪಞ್ಚದಸಹಿ ವಾ ಆಕಾರೇಹಿ ಚಿತ್ತಪರಿದಮನೇನ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವಕರಣೇ ಕುಸಲಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Samādhissa kallatākusalatāti agilānabhāvo arogabhāvo kallatā. Gilāno hi akallakoti vuccati. Vinayepi vuttaṃ ‘‘nāhaṃ, bhante, akallako’’ti (pārā. 151). Anaṅgaṇasuttavatthasuttesu (ma. ni. 1.57 ādayo, 70 ādayo) vuttānaṃ jhānapaṭilābhapaccanīkānaṃ pāpakānaṃ icchāvacarānaṃ abhāvena ca abhijjhādīnaṃ cittassa upakkilesānaṃ vigamena ca samādhissa agilānabhāvakaraṇe chekabhāvo samādhissa kallatākusalatā, kilesagelaññarahitabhāve kusalatāti vuttaṃ hoti. Atha vā kallatāti kammaññatā kammaññatāpariyāyattā kallavacanassa. ‘‘Yā cittassa akallatā akammaññatā’’ti (dha. sa. 1162) hi vuttaṃ ‘‘kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacitta’’nti (dī. ni. 1.298; ma. ni. 2.395; mahāva. 26) ca. Ettha kallasaddo kammaññattho. Tasmā kasiṇānulomato kasiṇapaṭilomato kasiṇānulomapaṭilomato jhānānulomato jhānapaṭilomato jhānānulomapaṭilomato jhānukkantikato kasiṇukkantikato jhānakasiṇukkantikato aṅgasaṅkantito ārammaṇasaṅkantito aṅgārammaṇasaṅkantito aṅgavavatthānato ārammaṇavavatthānatoti imehi cuddasahi ākārehi, aṅgārammaṇavavatthānatoti iminā saha pañcadasahi vā ākārehi cittaparidamanena samādhissa kammaññabhāvakaraṇe kusalabhāvoti vuttaṃ hoti.
ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಗೋಚರಕುಸಲತಾತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಗೋಚರೇಸು ಕಸಿಣಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ತಂ ತಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾಯ ಯಥಾರುಚಿ ಆವಜ್ಜನಕರಣವಸೇನ ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಛೇಕಭಾವೋ। ಏತೇನ ಕಸಿಣಾವಜ್ಜನವಸೇನ ಆವಜ್ಜನವಸಿತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಸಾಭಾಗೇ ಕಸಿಣಫರಣವಸೇನ ಏವಂ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಕಸಿಣಸ್ಸ ಚಿರಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಗೋಚರೇಸು ಛೇಕಭಾವೋ।
Samādhissa gocarakusalatāti samādhissa gocaresu kasiṇādīsu ārammaṇesu taṃ taṃ jhānaṃ samāpajjitukāmatāya yathāruci āvajjanakaraṇavasena tesu ārammaṇesu chekabhāvo. Etena kasiṇāvajjanavasena āvajjanavasitā vuttā hoti. Atha vā tasmiṃ tasmiṃ disābhāge kasiṇapharaṇavasena evaṃ phuṭṭhassa kasiṇassa ciraṭṭhānavasena ca samādhissa gocaresu chekabhāvo.
ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹಾರಕುಸಲತಾತಿ ಏಕತ್ತನಯೇನ ಹೇಟ್ಠಾಹೇಟ್ಠಾಸಮಾಧಿಂ ಉಪರೂಪರಿಸಮಾಧಿಭಾವೂಪನಯನೇನ ಅಭಿನೀಹರಣೇ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮನೇ ಛೇಕಭಾವೋ। ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಞ್ಹಿ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ಅಭಿನೀಹರತಿ, ಏವಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ವಾ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ಅಭಿಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ವಾ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಾದಯೋ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ಅಭಿನೀಹರತೀತಿ ಏವಂ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಭಿನೀಹಾರಕುಸಲತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕುಸಲತಾ ನಾಮ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಸಮಾಧಿ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಪರಿಣಾಯಕಪಞ್ಞಾವಸೇನ ಸತ್ತವಿಧೋ ಸಮಾಧಿ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Samādhissa abhinīhārakusalatāti ekattanayena heṭṭhāheṭṭhāsamādhiṃ uparūparisamādhibhāvūpanayanena abhinīharaṇe abhininnāmane chekabhāvo. Upacārajjhānañhi vasippattaṃ paṭhamajjhānatthāya vipassanatthāya vā abhinīharati, evaṃ paṭhamajjhānādīni dutiyajjhānādiatthāya vipassanatthāya vā, catutthajjhānaṃ arūpasamāpattatthāya abhiññatthāya vipassanatthāya vā, ākāsānañcāyatanādayo viññāṇañcāyatanādiatthāya vipassanatthāya vā abhinīharatīti evaṃ samādhissa tattha tattha abhinīhārakusalatā. Yasmā pana kusalatā nāma paññā, sā samādhi na hoti, tasmā samādhipariṇāyakapaññāvasena sattavidho samādhi vuttoti veditabbo.
ಕೇಚಿ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಸಮಾಧಿಕುಸಲತಾತಿ ಯೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಂ ನ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತತ್ಥ ಕುಸಲತಾ। ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾತಿ ಯೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪಾತುಭವನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಕುಸಲತಾ। ಠಿತಿಕುಸಲತಾತಿ ಯೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಅಪ್ಪಿತೋ ಸಮಾಧಿ ನ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತತ್ಥ ಕುಸಲತಾ। ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾತಿ ನೀವರಣವುಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ, ಅಙ್ಗವುಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ ತೀಸು ಝಾನೇಸು, ಆರಮ್ಮಣವುಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀಸು, ವಿಕ್ಖೇಪವುಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ ವಿಸಯಾಧಿಮತ್ತೇಸು, ಸಚ್ಛನ್ದವುಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾತಿ ಪರಿಯನ್ತಕಾಲೇ ಚ ಅವಸಾನಕರಣೀಯಕಾಲೇ ಚ। ಕಲ್ಲತಾಕುಸಲತಾತಿ ಚಿತ್ತಫಾಸುತಾಯ ಸರೀರಫಾಸುತಾಯ ಆಹಾರಫಾಸುತಾಯ ಸೇನಾಸನಫಾಸುತಾಯ ಪುಗ್ಗಲಫಾಸುತಾಯ ಚ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕಲ್ಲತಾ ಹೋತೀತಿ ಜಾನಾತಿ। ಗೋಚರಕುಸಲತಾತಿ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕಾತುಂ ಜಾನಾತಿ, ದಿಸಾಫರಣಂ ಕಾತುಂ ಜಾನಾತಿ, ವಡ್ಢೇತುಂ ಜಾನಾತಿ। ಅಭಿನೀಹಾರಕುಸಲತಾತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನೀಹರತಿ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇತಿ, ಉಪಚಾರೇ ವಸಿಪ್ಪತ್ತೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಅಭಿನೀಹರತಿ, ಏವಂ ಉಪರೂಪರಿಝಾನೇಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀಸು ವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಚ ಅಭಿನೀಹರತಿ। ಏವಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಭಿನೀಹಾರಕುಸಲತಾ’’ತಿ ಏವಮೇತೇಸಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ।
Keci pana ācariyā ‘‘samādhikusalatāti yena manasikārena cittaṃ na vikkhipati, tattha kusalatā. Samāpattikusalatāti yena manasikārena samāpajjantassa jhānaṅgāni pātubhavanti, tattha kusalatā. Ṭhitikusalatāti yena manasikārena appito samādhi na vikkhipati, tattha kusalatā. Vuṭṭhānakusalatāti nīvaraṇavuṭṭhānaṃ jānāti paṭhamajjhāne, aṅgavuṭṭhānaṃ jānāti tīsu jhānesu, ārammaṇavuṭṭhānaṃ jānāti arūpasamāpattīsu, vikkhepavuṭṭhānaṃ jānāti visayādhimattesu, sacchandavuṭṭhānaṃ jānāti pariyantakāle ca avasānakaraṇīyakāle ca. Kallatākusalatāti cittaphāsutāya sarīraphāsutāya āhāraphāsutāya senāsanaphāsutāya puggalaphāsutāya ca samādhissa kallatā hotīti jānāti. Gocarakusalatāti ārammaṇassa paricchedaṃ kātuṃ jānāti, disāpharaṇaṃ kātuṃ jānāti, vaḍḍhetuṃ jānāti. Abhinīhārakusalatāti tattha tattha sammā manasikārena cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti, upacāre vasippatte paṭhamajjhāne abhinīharati, evaṃ uparūparijhānesu abhiññāsu arūpasamāpattīsu vipassanāsu ca abhinīharati. Evaṃ tattha tattha abhinīhārakusalatā’’ti evametesaṃ padānaṃ atthaṃ vaṇṇayanti.
ಅಟ್ಠಕಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ನವಕೇ ರೂಪಾವಚರೋತಿ ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ರೂಪಾವಚರಾ? ಹೇಟ್ಠತೋ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪರಿತೋ ಅಕನಿಟ್ಠೇ ದೇವೇ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೮೯) ನಯೇನ ವುತ್ತೇಸು ರೂಪಾವಚರಧಮ್ಮೇಸು ಪರಿಯಾಪನ್ನೋ। ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಖಾತಂ ರೂಪಂ ಏತ್ಥ ಅವಚರತಿ, ನ ಕಾಮೋತಿ ರೂಪಾವಚರೋ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ಹಿ ರೂಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಯಮ॰ ೧.ಖನ್ಧಯಮಕ.೨) ವಿಯ। ಸೋ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಬ್ರಹ್ಮಪುರೋಹಿತಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಪರಿತ್ತಾಭಅಪ್ಪಮಾಣಾಭಆಭಸ್ಸರಾನಂ ಪರಿತ್ತಸುಭಅಪ್ಪಮಾಣಸುಭಸುಭಕಿಣ್ಹಾನಂ ಅಸಞ್ಞಸತ್ತವೇಹಪ್ಫಲಾನಂ ಅವಿಹಾತಪ್ಪಸುದಸ್ಸಸುದಸ್ಸೀಅಕನಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಸೋಳಸವಿಧೋ ಪದೇಸೋ। ಸೋ ರೂಪಾವಚರಸಙ್ಖಾತೋ ಪದೇಸೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪೇ ಅವಚರತೀತಿ ರೂಪಾವಚರೋ। ರೂಪಭವೋ ವಾ ರೂಪಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವಚರತೀತಿ ರೂಪಾವಚರಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಏಸೋ ಸಮಾಧಿ ಕಾಮಭವೇಪಿ ಅವಚರತಿ, ಯಥಾ ಪನ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಅವಚರಣತೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ನಾಗೋ ನಗರೇ ಚರನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಥಲಚರಾ ಜಲಚರಾ ಚ ಪಾಣಿನೋ ಅಥಲೇ ಅಜಲೇ ಚ ಠಿತಾಪಿ ಥಲಚರಾ ಜಲಚರಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಮಯಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅವಚರನ್ತೋಪಿ ರೂಪಾವಚರೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಪಿಚ ರೂಪಭವಸಙ್ಖಾತೇ ರೂಪೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಅವಚಾರೇತೀತಿಪಿ ರೂಪಾವಚರೋ। ಹೀನೋತಿ ಲಾಮಕೋ। ಹೀನುತ್ತಮಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಭವೋ ಮಜ್ಝೋ। ಮಜ್ಝಿಮೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ಪಧಾನಭಾವಂ ನೀತೋ ಪಣೀತೋ, ಉತ್ತಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇ ಪನ ಆಯೂಹನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇ ಛನ್ದೋ ವಾ ಹೀನೋ ಹೋತಿ ವೀರಿಯಂ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ವಾ ವೀಮಂಸಾ ವಾ, ಸೋ ಹೀನೋ ನಾಮ। ಯಸ್ಸ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ, ಸೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ। ಯಸ್ಸ ಪಣೀತಾ, ಸೋ ಪಣೀತೋ। ಉಪ್ಪಾದಿತಮತ್ತೋ ವಾ ಹೀನೋ, ನಾತಿಸುಭಾವಿತೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ, ಅತಿಸುಭಾವಿತೋ ವಸಿಪ್ಪತ್ತೋ ಪಣೀತೋ। ಅರೂಪಾವಚರೋ ರೂಪಾವಚರೇ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Aṭṭhakaṃ vuttatthameva. Navake rūpāvacaroti ‘‘katame dhammā rūpāvacarā? Heṭṭhato brahmapārisajjaṃ pariyantaṃ karitvā uparito akaniṭṭhe deve antokaritvā’’tiādinā (dha. sa. 1289) nayena vuttesu rūpāvacaradhammesu pariyāpanno. Tatrāyaṃ vacanattho – rūpakkhandhasaṅkhātaṃ rūpaṃ ettha avacarati, na kāmoti rūpāvacaro. Rūpakkhandhopi hi rūpanti vuccati ‘‘rūpakkhandho rūpa’’ntiādīsu (yama. 1.khandhayamaka.2) viya. So pana brahmapārisajjabrahmapurohitamahābrahmānaṃ parittābhaappamāṇābhaābhassarānaṃ parittasubhaappamāṇasubhasubhakiṇhānaṃ asaññasattavehapphalānaṃ avihātappasudassasudassīakaniṭṭhānañca vasena soḷasavidho padeso. So rūpāvacarasaṅkhāto padeso uttarapadalopaṃ katvā ‘‘rūpa’’nti vuccati, tasmiṃ rūpe avacaratīti rūpāvacaro. Rūpabhavo vā rūpaṃ, tasmiṃ avacaratīti rūpāvacaraṃ. Kiñcāpi hi eso samādhi kāmabhavepi avacarati, yathā pana saṅgāme avacaraṇato saṅgāmāvacaroti laddhanāmo nāgo nagare carantopi saṅgāmāvacaroti vuccati, thalacarā jalacarā ca pāṇino athale ajale ca ṭhitāpi thalacarā jalacarāti vuccanti, evamayaṃ aññattha avacarantopi rūpāvacaroti vutto. Apica rūpabhavasaṅkhāte rūpe paṭisandhiṃ avacāretītipi rūpāvacaro. Hīnoti lāmako. Hīnuttamānaṃ majjhe bhavo majjho. Majjhimotipi pāṭho, soyevattho. Padhānabhāvaṃ nīto paṇīto, uttamoti attho. Ete pana āyūhanavasena veditabbā. Yassa hi āyūhanakkhaṇe chando vā hīno hoti vīriyaṃ vā cittaṃ vā vīmaṃsā vā, so hīno nāma. Yassa te dhammā majjhimā, so majjhimo. Yassa paṇītā, so paṇīto. Uppāditamatto vā hīno, nātisubhāvito majjhimo, atisubhāvito vasippatto paṇīto. Arūpāvacaro rūpāvacare vuttanayānusārena veditabbo.
ಸುಞ್ಞತೋ ಸಮಾಧೀತಿಆದೀಸು ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗವುಟ್ಠಾನೇ ಜಾತೇ ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅತ್ತವಿರಹಿತೇಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಸುಞ್ಞತೋ ಪವತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಾಯ ಸಿದ್ಧೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಸಮಾಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸುಞ್ಞತವಸೇನ ಪವತ್ತಸಮಾಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪವತ್ತಾಕಾರೇನ ಹಿ ಸೋ ಪವತ್ತತಿ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗವುಟ್ಠಾನೇ ಜಾತೇ ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಪವತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಾಯ ಸಿದ್ಧೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತವಿರಹಿತೋ ಸಮಾಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪವತ್ತಾಕಾರೇನ ಹಿ ಸೋ ಪವತ್ತತಿ। ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗವುಟ್ಠಾನೇ ಜಾತೇ ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಣಿಧಿಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಪವತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಾಯ ಸಿದ್ಧೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ಸಮಾಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಪಣಿಧಿವಿರಹಿತೋ ಸಮಾಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪವತ್ತಾಕಾರೇನ ಹಿ ಸೋ ಪವತ್ತತಿ। ತಾದಿಸಾ ಏವ ತಯೋ ಫಲಸಮಾಧಯೋಪಿ ಏತೇಹಿಯೇವ ತೀಹಿ ಸಮಾಧೀಹಿ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಲೋಕುತ್ತರಸಮಾಧೀನಂ ಪನ ಪಣೀತತ್ತಾ ಹೀನಾದಿಭೇದೋ ನ ಉದ್ಧಟೋ।
Suññato samādhītiādīsu ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā dukkhā anattā’’ti vipassanāpaṭipāṭiyā vipassantassa anattānupassanāya maggavuṭṭhāne jāte yasmā sā vipassanā attavirahitesu saṅkhāresu suññato pavattā, tasmā suññatā nāma hoti. Tāya siddho ariyamaggasamādhi suññato samādhi nāma hoti, suññatavasena pavattasamādhīti attho. Vipassanāya pavattākārena hi so pavattati. Aniccānupassanāya maggavuṭṭhāne jāte yasmā sā vipassanā niccanimittapaṭipakkhavasena pavattā, tasmā animittā nāma hoti. Tāya siddho ariyamaggasamādhi animitto samādhi nāma hoti, niccanimittavirahito samādhīti attho. Vipassanāya pavattākārena hi so pavattati. Dukkhānupassanāya maggavuṭṭhāne jāte yasmā sā vipassanā paṇidhipaṭipakkhavasena pavattā, tasmā appaṇihitā nāma hoti. Tāya siddho ariyamaggasamādhi appaṇihito samādhi nāma hoti, paṇidhivirahito samādhīti attho. Vipassanāya pavattākārena hi so pavattati. Tādisā eva tayo phalasamādhayopi etehiyeva tīhi samādhīhi gahitā hontīti veditabbā. Lokuttarasamādhīnaṃ pana paṇītattā hīnādibhedo na uddhaṭo.
ದಸಕೇ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾವಸೇನಾತಿಆದೀಸು ಭಸ್ತಾ ವಿಯ ವಾಯುನಾ ಉದ್ಧಂ ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಾ ಯಥಾನುಕ್ಕಮಂ ಸಮುಗ್ಗತೇನ ಸೂನಭಾವೇನ ಉದ್ಧುಮಾತತ್ತಾ ಉದ್ಧುಮಾತಂ, ಉದ್ಧುಮಾತಮೇವ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಉದ್ಧುಮಾತನ್ತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ। ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವಿನೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಪರಿಭಿನ್ನವಣ್ಣಂ, ವಿನೀಲಮೇವ ವಿನೀಲಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿನೀಲನ್ತಿ ವಿನೀಲಕಂ। ಮಂಸುಸ್ಸದಟ್ಠಾನೇಸು ರತ್ತವಣ್ಣಸ್ಸ, ಪುಬ್ಬಸನ್ನಿಚಯಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇತವಣ್ಣಸ್ಸ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚ ನೀಲವಣ್ಣಸ್ಸ ನೀಲಟ್ಠಾನೇ ನೀಲಸಾಟಕಪಾರುತಸ್ಸೇವ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಪರಿಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು ವಿಸ್ಸನ್ದಮಾನಪುಬ್ಬಂ ವಿಪುಬ್ಬಂ, ವಿಪುಬ್ಬಮೇವ ವಿಪುಬ್ಬಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿಪುಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಪುಬ್ಬಕಂ। ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವಿಚ್ಛಿದ್ದಂ ವುಚ್ಚತಿ ದ್ವಿಧಾ ಛಿನ್ದನೇನ ಅಪಧಾರಿತಂ, ವಿಚ್ಛಿದ್ದಮೇವ ವಿಚ್ಛಿದ್ದಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿಚ್ಛಿದ್ದನ್ತಿ ವಿಚ್ಛಿದ್ದಕಂ। ವೇಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ನಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಇತೋ ಚ ಏತ್ತೋ ಚ ವಿವಿಧಾಕಾರೇನ ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಾದೀಹಿ ಖಾಯಿತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಾಯಿತಂ, ವಿಖಾಯಿತನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಿಕ್ಖಾಯಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಕ್ಖಾಯಿತಮೇವ ವಿಕ್ಖಾಯಿತಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿಕ್ಖಾಯಿತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಾಯಿತಕಂ। ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವಿವಿಧಂ ಖಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ವಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಂ। ಅಞ್ಞೇನ ಹತ್ಥಂ ಅಞ್ಞೇನ ಪಾದಂ ಅಞ್ಞೇನ ಸೀಸನ್ತಿ ಏವಂ ತತೋ ತತೋ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಹತಞ್ಚ ತಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಞ್ಚಾತಿ ಹತವಿಕ್ಖಿತ್ತಕಂ। ಕಾಕಪದಾಕಾರೇನ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇಸು ಸತ್ಥೇನ ಹನಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಲೋಹಿತಂ ಕಿರತಿ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪಗ್ಘರತೀತಿ ಲೋಹಿತಕಂ। ಪಗ್ಘರಿತಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಪುಳವಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಕಿಮಯೋ, ಪುಳವೇ ಕಿರತೀತಿ ಪುಳವಕಂ। ಕಿಮಿಪರಿಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಛವಸರೀರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಟ್ಠಿಯೇವ ಅಟ್ಠಿಕಂ, ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಅಟ್ಠೀತಿ ಅಟ್ಠಿಕಂ। ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಖಲಿಕಾಯಪಿ ಏಕಟ್ಠಿಕಸ್ಸಪಿ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಇಮಾನಿ ಚ ಪನ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನನಿಮಿತ್ತಾನಮ್ಪಿ ನಿಮಿತ್ತೇಸು ಪಟಿಲದ್ಧಜ್ಝಾನಾನಮ್ಪಿ ಏತಾನೇವ ನಾಮಾನಿ। ಇಧ ಪನ ಉದ್ಧುಮಾತಕನಿಮಿತ್ತೇ ಪಟಿಕೂಲಾಕಾರಗಾಹಿಕಾ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸಞ್ಞಾ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾ, ತಸ್ಸಾ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾಯ ವಸೇನ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾವಸೇನ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಸಮಾಧೀತಿ ಏಕಕಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಾ।
Dasake uddhumātakasaññāvasenātiādīsu bhastā viya vāyunā uddhaṃ jīvitapariyādānā yathānukkamaṃ samuggatena sūnabhāvena uddhumātattā uddhumātaṃ, uddhumātameva uddhumātakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ uddhumātanti uddhumātakaṃ. Tathārūpassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Vinīlaṃ vuccati viparibhinnavaṇṇaṃ, vinīlameva vinīlakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ vinīlanti vinīlakaṃ. Maṃsussadaṭṭhānesu rattavaṇṇassa, pubbasannicayaṭṭhānesu setavaṇṇassa, yebhuyyena ca nīlavaṇṇassa nīlaṭṭhāne nīlasāṭakapārutasseva chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Paribhinnaṭṭhānesu vissandamānapubbaṃ vipubbaṃ, vipubbameva vipubbakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ vipubbanti vipubbakaṃ. Tathārūpassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Vicchiddaṃ vuccati dvidhā chindanena apadhāritaṃ, vicchiddameva vicchiddakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ vicchiddanti vicchiddakaṃ. Vemajjhe chinnassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Ito ca etto ca vividhākārena soṇasiṅgālādīhi khāyitanti vikkhāyitaṃ, vikhāyitanti vattabbe vikkhāyitanti vuttaṃ. Vikkhāyitameva vikkhāyitakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ vikkhāyitanti vikkhāyitakaṃ. Tathārūpassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Vividhaṃ khittaṃ vikkhittaṃ, vikkhittameva vikkhittakaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ vikkhittanti vikkhittakaṃ. Aññena hatthaṃ aññena pādaṃ aññena sīsanti evaṃ tato tato khittassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Hatañca taṃ purimanayeneva vikkhittakañcāti hatavikkhittakaṃ. Kākapadākārena aṅgapaccaṅgesu satthena hanitvā vuttanayena vikkhittassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Lohitaṃ kirati vikkhipati ito cito ca paggharatīti lohitakaṃ. Paggharitalohitamakkhitassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Puḷavā vuccanti kimayo, puḷave kiratīti puḷavakaṃ. Kimiparipuṇṇassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ. Aṭṭhiyeva aṭṭhikaṃ, paṭikūlattā vā kucchitaṃ aṭṭhīti aṭṭhikaṃ. Aṭṭhisaṅkhalikāyapi ekaṭṭhikassapi etaṃ adhivacanaṃ. Imāni ca pana uddhumātakādīni nissāya uppannanimittānampi nimittesu paṭiladdhajjhānānampi etāneva nāmāni. Idha pana uddhumātakanimitte paṭikūlākāragāhikā appanāvasena uppannā saññā uddhumātakasaññā, tassā uddhumātakasaññāya vasena uddhumātakasaññāvasena. Sesesupi eseva nayo. Pañcapaññāsa samādhīti ekakādivasena vuttā.
೪೪. ಏವಂ ಏಕಕಾದಿವಸೇನ ಸಮಾಧಿಪ್ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಸಮಾಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಅಪಿಚಾತಿ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯಾರಮ್ಭಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚವೀಸತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಟ್ಠಾತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಭಾವೇ ಸಭಾವಾ, ಯೇಹಿ ಸಭಾವೇಹಿ ಸೋ ಸಮಾಧಿ ಹೋತಿ, ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥಾ ನಾಮ। ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೇನ ಸಮಾಧೀತಿ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತಸ್ಮಾ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಭಾವೇನ ಸಮಾಧಿ। ತಾನೇವ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿವಾರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪರಿವಾರಟ್ಠೇನ ಪರಿಪೂರಟ್ಠೇನ ಸಮಾಧಿ। ತೇಸಂಯೇವ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಏಕಾರಮ್ಮಣಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಏಕಗ್ಗಟ್ಠೇನ, ನಾನಾರಮ್ಮಣವಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೇನ, ಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸೇವ ಮಹತಾ ವೀರಿಯಬಲಪಗ್ಗಹೇನ ಪತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸೇವ ಚ ಪರಿಹಾನಿವಸೇನ ವಿಸಾರಾಭಾವತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಿತಪಗ್ಗಹಟ್ಠಅವಿಸಾರಟ್ಠಾ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಿಲೇಸಕಾಲುಸ್ಸಿಯಸ್ಸಾಭಾವೇನ ಅನಾವಿಲಟ್ಠೇನ ಸಮಾಧಿ। ಅವಿಕಮ್ಪತ್ತಾ ಅನಿಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ಸಮಾಧಿ। ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ವಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಟ್ಠೇನ ಸಮಾಧಿ।
44. Evaṃ ekakādivasena samādhippabhedaṃ dassetvā idāni aññenapi pariyāyena samādhiṃ dassetukāmo apicāti aññaṃ pariyāyārambhaṃ dassetvā pañcavīsatītiādimāha. Tattha samādhissa samādhiṭṭhāti samādhissa samādhibhāve sabhāvā, yehi sabhāvehi so samādhi hoti, te tasmiṃ atthā nāma. Pariggahaṭṭhena samādhīti saddhādīhi indriyehi pariggahitattā tasmā pariggahitasabhāvena samādhi. Tāneva ca indriyāni aññamaññaparivārāni honti, bhāvanāpāripūriyā paripuṇṇāni ca honti. Tasmā parivāraṭṭhena paripūraṭṭhena samādhi. Tesaṃyeva samādhivasena ekārammaṇamapekkhitvā ekaggaṭṭhena, nānārammaṇavikkhepābhāvamapekkhitvā avikkhepaṭṭhena, lokuttarasseva mahatā vīriyabalapaggahena pattabbattā lokuttaramaggasseva ca parihānivasena visārābhāvato heṭṭhā gahitapaggahaṭṭhaavisāraṭṭhā idha na gahitāti veditabbā. Kilesakālussiyassābhāvena anāvilaṭṭhena samādhi. Avikampattā aniñjanaṭṭhena samādhi. Vikkhambhanavasena samucchedavasena vā kilesehi vimuttattā ārammaṇe ca adhimuttattā vimuttaṭṭhena samādhi.
ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಠಿತತ್ತಾತಿ ಸಮಾಧಿಯೋಗೇನೇವ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಭುಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ। ಅಟ್ಠಸು ಯುಗಲೇಸು ಏಸತಿ ನೇಸತಿ, ಆದಿಯತಿ ನಾದಿಯತಿ, ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಯುಗಲಾನಿ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಉಪಚಾರಸ್ಸ ಮುದುಮಜ್ಝಾಧಿಮತ್ತತಾವಸೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ, ಝಾಯತಿ ಝಾಪೇತೀತಿ ಇದಂ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಯಂ ಉಪಚಾರವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಸಿತತ್ತಾ ನೇಸಿತತ್ತಾ, ಆದಿನ್ನತ್ತಾ ಅನಾದಿನ್ನತ್ತಾ, ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ನಪ್ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ, ಝಾತತ್ತಾ ನ ಝಾಪಿತತ್ತಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಯುಗಲಾನಿ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Ekattupaṭṭhānavasenacittassa ṭhitattāti samādhiyogeneva ekārammaṇe bhusaṃ patiṭṭhānavasena cittassa ārammaṇe niccalabhāvena patiṭṭhitattā. Aṭṭhasu yugalesu esati nesati, ādiyati nādiyati, paṭipajjati na paṭipajjatīti imāni tīṇi yugalāni appanāvīthito pubbabhāge upacārassa mudumajjhādhimattatāvasena vuttānīti veditabbāni, jhāyati jhāpetīti idaṃ appanāvīthiyaṃ upacāravasena veditabbaṃ. Esitattā nesitattā, ādinnattā anādinnattā, paṭipannattā nappaṭipannattā, jhātattā na jhāpitattāti imāni cattāri yugalāni appanāvasena vuttānīti veditabbāni.
ತತ್ಥ ಸಮಂ ಏಸತೀತಿ ಸಮಾಧೀತಿಆದೀಸು ಸಮನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಂ। ಸಾ ಹಿ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇ ಸಮೇತಿ ನಾಸೇತೀತಿ ಸಮಾ, ಪಚ್ಚನೀಕವಿಸಮಾಭಾವತೋ ವಾ ಸಮಭೂತಾತಿ ಸಮಾ। ತಂ ಸಮಂ ಏಸತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಗವೇಸತಿ। ಇತಿಸದ್ದೋ ಕಾರಣತ್ಥೋ, ಯಸ್ಮಾ ಸಮಂ ಏಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಾಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸಮಂ ನೇಸತೀತಿ ತಂ ತಂ ಝಾನಪಚ್ಚನೀಕಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಸಮಂ ನ ಏಸತಿ। ಮುದುಭೂತೋ ಹಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗಸಮಾಧಿ ಆದಿಭೂತತ್ತಾ ಸಮಂ ಏಸತಿ, ವಿಸಮಂ ನೇಸತಿ ನಾಮ। ಮಜ್ಝಿಮಭೂತೋ ಥಿರಭೂತತ್ತಾ ಸಮಂ ಆದಿಯತಿ, ವಿಸಮಂ ನಾದಿಯತಿ ನಾಮ। ಅಧಿಮತ್ತಭೂತೋ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಯಾ ಆಸನ್ನಭೂತತ್ತಾ ಸಮಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ವಿಸಮಂ ನಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಸಮಂ ಝಾಯತೀತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕವಚನಂ, ಸಮಂ ಹುತ್ವಾ ಝಾಯತಿ, ಸಮೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ಝಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಯಞ್ಹಿ ಸಮಾಧಿ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮವಿಗಮೇನ ಸನ್ತತ್ತಾ, ಸನ್ತಾಯ ಅಪ್ಪನಾಯ ಅನುಕೂಲಭಾವೇನ ಚ ಠಿತತ್ತಾ ಸಮೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತತಿ। ಝಾಯತೀತಿ ಚ ಪಜ್ಜಲತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ‘‘ಏತೇ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ ದೀಪಾ ಝಾಯನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೯) ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ, ಸಬ್ಬರತ್ತಿಯೋ ಚ ತೇಲಪ್ಪದೀಪೋ ಝಾಯತಿ, ತೇಲಪ್ಪದೀಪೋ ಚೇತ್ಥ ಝಾಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೫೫-೨೫೬) ವಿಯ। ಸಮಂ ಜಾಯತೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ , ಸಮೇನಾಕಾರೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಝಾಯತಿ ಝಾಪೇತೀತಿ ಯುಗಲತ್ತಾ ಪನ ಪುರಿಮಪಾಠೋವ ಸುನ್ದರತರೋ। ಝಾಪೇತೀತಿ ಚ ದಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಹಿ ಸಮಾಧಿಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇ ದೂರತರಕರಣೇನ ದಹತಿ ನಾಮ। ಏಸನಾನೇಸನಾದೀನಂ ಪನ ಅಪ್ಪನಾಯ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ‘‘ಏಸಿತತ್ತಾ ನೇಸಿತತ್ತಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿ ವುತ್ತೋ। ಸಮಂ ಝಾತತ್ತಾತಿ ಸಮಂ ಜಲಿತತ್ತಾ। ಸಮಂ ಜಾತತ್ತಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಯುಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಸೋಳಸ, ಪುರಿಮಾ ಚ ನವಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಟ್ಠಾ।
Tattha samaṃ esatīti samādhītiādīsu samanti appanaṃ. Sā hi paccanīkadhamme sameti nāsetīti samā, paccanīkavisamābhāvato vā samabhūtāti samā. Taṃ samaṃ esati ajjhāsayavasena gavesati. Itisaddo kāraṇattho, yasmā samaṃ esati, tasmā samādhīti attho. Visamaṃ nesatīti taṃ taṃ jhānapaccanīkasaṅkhātaṃ visamaṃ na esati. Mudubhūto hi pubbabhāgasamādhi ādibhūtattā samaṃ esati, visamaṃ nesati nāma. Majjhimabhūto thirabhūtattā samaṃ ādiyati, visamaṃ nādiyati nāma. Adhimattabhūto appanāvīthiyā āsannabhūtattā samaṃ paṭipajjati, visamaṃ nappaṭipajjati nāma. Samaṃ jhāyatīti bhāvanapuṃsakavacanaṃ, samaṃ hutvā jhāyati, samena vā ākārena jhāyatīti attho. Appanāvīthiyañhi samādhi paccanīkadhammavigamena santattā, santāya appanāya anukūlabhāvena ca ṭhitattā samenākārena pavattati. Jhāyatīti ca pajjalatīti attho ‘‘ete maṇḍalamāḷe dīpā jhāyanti (dī. ni. 1.159) sabbarattiṃ, sabbarattiyo ca telappadīpo jhāyati, telappadīpo cettha jhāyeyyā’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.255-256) viya. Samaṃ jāyatītipi pāṭho , samenākārena uppajjatīti attho. Jhāyati jhāpetīti yugalattā pana purimapāṭhova sundarataro. Jhāpetīti ca dahatīti attho. So hi samādhipaccanīkadhamme dūratarakaraṇena dahati nāma. Esanānesanādīnaṃ pana appanāya siddhattā ‘‘esitattā nesitattā’’tiādīhi appanāsamādhi vutto. Samaṃ jhātattāti samaṃ jalitattā. Samaṃ jātattātipi pāṭho. Iti imesaṃ aṭṭhannaṃ yugalānaṃ vasena soḷasa, purimā ca navāti ime pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā.
ಸಮೋ ಚ ಹಿತೋ ಚ ಸುಖೋ ಚಾತಿ ಸಮಾಧೀತಿ ಇದಂ ಪನ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಆಕಾರೇಹಿ ಸಾಧಿತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಮೋತಿ ಸಮಸದ್ದಸ್ಸ, ಸಂಸದ್ದಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಹಿ ಪಚ್ಚನೀಕಕ್ಖೋಭವಿಸಮವಿರಹಿತತ್ತಾ ಸಮೋ। ಹಿತೋತಿ ಆಧಿಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ, ಆರಮ್ಮಣೇ ಆಹಿತೋ ನಿಚ್ಚಲಭಾವಕರಣೇನ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಭಯೇನ ಸಮೋ ಚ ಆಹಿತೋ ಚಾತಿ ಸಮಾಧೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸುಖೋತಿ ಸನ್ತಟ್ಠೇನ ಸುಖೋ। ‘‘ಯಾಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ, ಸನ್ತಸ್ಮಿಂ ಏಸಾ ಪಣೀತೇ ಸುಖೇ ವುತ್ತಾ ಭಗವತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೮೮) ಚ ‘‘ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪನ ಸನ್ತತ್ತಾ, ಸುಖಮಿಚ್ಚೇವ ಭಾಸಿತಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ತೇನ ಸನ್ತತ್ಥೇನ ಸುಖಸದ್ದೇನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಸಮಾಧಿಪಿ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ। ಅನಿಯಾಮೇನ ಹಿ ಸಬ್ಬಸಮಾಧಯೋ ಇಧ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇನ ಚ ಸುಖಸದ್ದೇನ ಆಹಿತಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಸನ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಆಹಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।
Samoca hito ca sukho cāti samādhīti idaṃ pana pañcavīsatiyā ākārehi sādhitassa samādhissa atthasādhanatthaṃ vuttaṃ. Tattha samoti samasaddassa, saṃsaddassa vā attho. So hi paccanīkakkhobhavisamavirahitattā samo. Hitoti ādhisaddassa attho, ārammaṇe āhito niccalabhāvakaraṇena patiṭṭhāpitoti adhippāyo. Ubhayena samo ca āhito cāti samādhīti vuttaṃ hoti. Sukhoti santaṭṭhena sukho. ‘‘Yāyaṃ, bhante, adukkhamasukhā vedanā, santasmiṃ esā paṇīte sukhe vuttā bhagavatā’’ti (ma. ni. 2.88) ca ‘‘upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’’ti ca vuttattā tena santatthena sukhasaddena upekkhāsahagatasamādhipi gahito hoti. Aniyāmena hi sabbasamādhayo idha vuccanti. Tena ca sukhasaddena āhitabhāvassa kāraṇaṃ vuttaṃ hoti. Yasmā santo, tasmā ekārammaṇe āhitoti adhippāyo veditabboti.
ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೩. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso
