| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
૩. સમાધિભાવનામયઞાણનિદ્દેસો
3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso
૪૩. કથં સંવરિત્વા સમાદહને પઞ્ઞા સમાધિભાવનામયે ઞાણં? એકો સમાધિ – ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા. દ્વે સમાધી – લોકિયો સમાધિ, લોકુત્તરો સમાધિ. તયો સમાધી – સવિતક્કસવિચારો સમાધિ, અવિતક્કવિચારમત્તો સમાધિ, અવિતક્કઅવિચારો સમાધિ. ચત્તારો સમાધી – હાનભાગિયો સમાધિ, ઠિતિભાગિયો સમાધિ, વિસેસભાગિયો સમાધિ, નિબ્બેધભાગિયો સમાધિ. પઞ્ચ સમાધી – પીતિફરણતા, સુખફરણતા, ચેતોફરણતા, આલોકફરણતા, પચ્ચવેક્ખણાનિમિત્તં 1.
43. Kathaṃ saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ? Eko samādhi – cittassa ekaggatā. Dve samādhī – lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi. Tayo samādhī – savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi. Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Pañca samādhī – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā, ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇānimittaṃ 2.
છ સમાધી – બુદ્ધાનુસ્સતિવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, ધમ્માનુસ્સતિવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, સઙ્ઘાનુસ્સતિવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, સીલાનુસ્સતિવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, ચાગાનુસ્સતિવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, દેવતાનુસ્સતિવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ. સત્ત સમાધી – સમાધિકુસલતા, સમાધિસ્સ સમાપત્તિકુસલતા, સમાધિસ્સ ઠિતિકુસલતા, સમાધિસ્સ વુટ્ઠાનકુસલતા , સમાધિસ્સ કલ્લતાકુસલતા 3, સમાધિસ્સ ગોચરકુસલતા, સમાધિસ્સ અભિનીહારકુસલતા. અટ્ઠ સમાધી – પથવીકસિણવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, આપોકસિણવસેન…પે॰… તેજોકસિણવસેન… વાયોકસિણવસેન… નીલકસિણવસેન… પીતકસિણવસેન… લોહિતકસિણવસેન… ઓદાતકસિણવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ. નવ સમાધી – રૂપાવચરો સમાધિ અત્થિ હીનો, અત્થિ મજ્ઝોમો, અત્થિ પણીતો; અરૂપાવચરો સમાધિ અત્થિ હીનો, અત્થિ મજ્ઝોમો, અત્થિ પણીતો; સુઞ્ઞતો સમાધિ, અનિમિત્તો સમાધિ, અપ્પણિહિતો સમાધિ. દસ સમાધી – ઉદ્ધુમાતકસઞ્ઞાવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ, વિનીલકસઞ્ઞાવસેન…પે॰… વિપુબ્બકસઞ્ઞાવસેન… વિચ્છિદ્દકસઞ્ઞાવસેન… વિક્ખાયિતકસઞ્ઞાવસેન… વિક્ખિત્તકસઞ્ઞાવસેન… હતવિક્ખિત્તકસઞ્ઞાવસેન… લોહિતકસઞ્ઞાવસેન… પુળવકસઞ્ઞાવસેન 4 … અટ્ઠિકસઞ્ઞાવસેન ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપો સમાધિ. ઇમે પઞ્ચપઞ્ઞાસ સમાધિ.
Cha samādhī – buddhānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, dhammānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, saṅghānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, sīlānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, cāgānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, devatānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Satta samādhī – samādhikusalatā, samādhissa samāpattikusalatā, samādhissa ṭhitikusalatā, samādhissa vuṭṭhānakusalatā , samādhissa kallatākusalatā 5, samādhissa gocarakusalatā, samādhissa abhinīhārakusalatā. Aṭṭha samādhī – pathavīkasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, āpokasiṇavasena…pe… tejokasiṇavasena… vāyokasiṇavasena… nīlakasiṇavasena… pītakasiṇavasena… lohitakasiṇavasena… odātakasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Nava samādhī – rūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; arūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito samādhi. Dasa samādhī – uddhumātakasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, vinīlakasaññāvasena…pe… vipubbakasaññāvasena… vicchiddakasaññāvasena… vikkhāyitakasaññāvasena… vikkhittakasaññāvasena… hatavikkhittakasaññāvasena… lohitakasaññāvasena… puḷavakasaññāvasena 6 … aṭṭhikasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Ime pañcapaññāsa samādhi.
૪૪. અપિ ચ, પઞ્ચવીસતિ સમાધિસ્સ સમાધિટ્ઠા – પરિગ્ગહટ્ઠેન સમાધિ, પરિવારટ્ઠેન સમાધિ, પરિપૂરટ્ઠેન સમાધિ, એકગ્ગટ્ઠેન સમાધિ, અવિક્ખેપટ્ઠેન સમાધિ, અવિસારટ્ઠેન સમાધિ, અનાવિલટ્ઠેન સમાધિ, અનિઞ્જનટ્ઠેન સમાધિ, વિમુત્તટ્ઠેન સમાધિ, એકત્તુપટ્ઠાનવસેન ચિત્તસ્સ ઠિતત્તા સમાધિ, સમં એસતીતિ સમાધિ, વિસમં નેસતીતિ સમાધિ, સમં એસિતત્તા સમાધિ, વિસમં નેસિતત્તા સમાધિ, સમં આદિયતીતિ સમાધિ, વિસમં નાદિયતીતિ સમાધિ, સમં આદિન્નત્તા સમાધિ, વિસમં અનાદિન્નત્તા સમાધિ, સમં પટિપજ્જતીતિ સમાધિ, વિસમં નપ્પટિપજ્જતીતિ સમાધિ, સમં પટિપન્નત્તા સમાધિ, વિસમં નપ્પટિપન્નત્તા સમાધિ, સમં ઝાયતીતિ સમાધિ, વિસમં ઝાપેતીતિ સમાધિ, સમં ઝાતત્તા સમાધિ, વિસમં ઝાપિતત્તા સમાધિ, સમો ચ હિતો ચ સુખો ચાતિ સમાધિ. ઇમે પઞ્ચવીસતિ સમાધિસ્સ સમાધિટ્ઠા. તં ઞાતટ્ઠેન ઞાણં, પજાનનટ્ઠેન પઞ્ઞા. તેન વુચ્ચતિ – ‘‘સંવરિત્વા સમાદહને પઞ્ઞા સમાધિભાવનામયે ઞાણં’’.
44. Api ca, pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā – pariggahaṭṭhena samādhi, parivāraṭṭhena samādhi, paripūraṭṭhena samādhi, ekaggaṭṭhena samādhi, avikkhepaṭṭhena samādhi, avisāraṭṭhena samādhi, anāvilaṭṭhena samādhi, aniñjanaṭṭhena samādhi, vimuttaṭṭhena samādhi, ekattupaṭṭhānavasena cittassa ṭhitattā samādhi, samaṃ esatīti samādhi, visamaṃ nesatīti samādhi, samaṃ esitattā samādhi, visamaṃ nesitattā samādhi, samaṃ ādiyatīti samādhi, visamaṃ nādiyatīti samādhi, samaṃ ādinnattā samādhi, visamaṃ anādinnattā samādhi, samaṃ paṭipajjatīti samādhi, visamaṃ nappaṭipajjatīti samādhi, samaṃ paṭipannattā samādhi, visamaṃ nappaṭipannattā samādhi, samaṃ jhāyatīti samādhi, visamaṃ jhāpetīti samādhi, samaṃ jhātattā samādhi, visamaṃ jhāpitattā samādhi, samo ca hito ca sukho cāti samādhi. Ime pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ’’.
સમાધિભાવનામયઞાણનિદ્દેસો તતિયો.
Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso tatiyo.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ૩. સમાધિભાવનામયઞાણનિદ્દેસવણ્ણના • 3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā
