Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૮. સમણમુણ્ડિકસુત્તં
8. Samaṇamuṇḍikasuttaṃ
૨૬૦. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો 1 સમયપ્પવાદકે તિન્દુકાચીરે એકસાલકે મલ્લિકાય આરામે પટિવસતિ મહતિયા પરિબ્બાજકપરિસાય સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ પરિબ્બાજકસતેહિ. અથ ખો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ સાવત્થિયા નિક્ખમિ દિવા દિવસ્સ ભગવન્તં દસ્સનાય. અથ ખો પઞ્ચકઙ્ગસ્સ થપતિસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અકાલો ખો તાવ ભગવન્તં દસ્સનાય; પટિસલ્લીનો ભગવા. મનોભાવનિયાનમ્પિ ભિક્ખૂનં અસમયો દસ્સનાય; પટિસલ્લીના મનોભાવનિયા ભિક્ખૂ. યંનૂનાહં યેન સમયપ્પવાદકો તિન્દુકાચીરો એકસાલકો મલ્લિકાય આરામો યેન ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો તેનુપસઙ્કમેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ યેન સમયપ્પવાદકો તિન્દુકાચીરો એકસાલકો મલ્લિકાય આરામો યેન ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ.
260. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto 2 samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ pañcamattehi paribbājakasatehi. Atha kho pañcakaṅgo thapati sāvatthiyā nikkhami divā divassa bhagavantaṃ dassanāya. Atha kho pañcakaṅgassa thapatissa etadahosi – ‘‘akālo kho tāva bhagavantaṃ dassanāya; paṭisallīno bhagavā. Manobhāvaniyānampi bhikkhūnaṃ asamayo dassanāya; paṭisallīnā manobhāvaniyā bhikkhū. Yaṃnūnāhaṃ yena samayappavādako tindukācīro ekasālako mallikāya ārāmo yena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto tenupasaṅkameyya’’nti. Atha kho pañcakaṅgo thapati yena samayappavādako tindukācīro ekasālako mallikāya ārāmo yena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto tenupasaṅkami.
તેન ખો પન સમયેન ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો મહતિયા પરિબ્બાજકપરિસાય સદ્ધિં નિસિન્નો હોતિ ઉન્નાદિનિયા ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દાય અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં કથેન્તિયા, સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં સેનાકથં ભયકથં યુદ્ધકથં અન્નકથં પાનકથં વત્થકથં સયનકથં માલાકથં ગન્ધકથં ઞાતિકથં યાનકથં ગામકથં નિગમકથં નગરકથં જનપદકથં ઇત્થિકથં સૂરકથં વિસિખાકથં કુમ્ભટ્ઠાનકથં પુબ્બપેતકથં નાનત્તકથં લોકક્ખાયિકં સમુદ્દક્ખાયિકં ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા.
Tena kho pana samayena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā, seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā.
અદ્દસા ખો ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો પઞ્ચકઙ્ગં થપતિં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન સકં પરિસં સણ્ઠાપેસિ – ‘‘અપ્પસદ્દા ભોન્તો હોન્તુ, મા ભોન્તો સદ્દમકત્થ; અયં સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકો આગચ્છતિ પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ. યાવતા ખો પન સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકા ગિહી ઓદાતવસના સાવત્થિયં પટિવસન્તિ અયં તેસં અઞ્ઞતરો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ. અપ્પસદ્દકામા ખો પન તે આયસ્મન્તો અપ્પસદ્દવિનીતા અપ્પસદ્દસ્સ વણ્ણવાદિનો; અપ્પેવ નામ અપ્પસદ્દં પરિસં વિદિત્વા ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞેય્યા’’તિ. અથ ખો તે પરિબ્બાજકા તુણ્હી અહેસું.
Addasā kho uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto pañcakaṅgaṃ thapatiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhāpesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha; ayaṃ samaṇassa gotamassa sāvako āgacchati pañcakaṅgo thapati. Yāvatā kho pana samaṇassa gotamassa sāvakā gihī odātavasanā sāvatthiyaṃ paṭivasanti ayaṃ tesaṃ aññataro pañcakaṅgo thapati. Appasaddakāmā kho pana te āyasmanto appasaddavinītā appasaddassa vaṇṇavādino; appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti. Atha kho te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.
૨૬૧. અથ ખો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ યેન ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઉગ્ગાહમાનેન પરિબ્બાજકેન સમણમુણ્ડિકાપુત્તેન સદ્ધિં સમ્મોદિ . સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો પઞ્ચકઙ્ગં થપતિં ઉગ્ગાહમાનો પરિબ્બાજકો સમણમુણ્ડિકાપુત્તો એતદવોચ – ‘‘ચતૂહિ ખો અહં, ગહપતિ, ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝં. કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, ગહપતિ, ન કાયેન પાપકમ્મં કરોતિ, ન પાપકં વાચં ભાસતિ, ન પાપકં સઙ્કપ્પં સઙ્કપ્પેતિ, ન પાપકં આજીવં આજીવતિ – ઇમેહિ ખો અહં, ગહપતિ, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝ’’ન્તિ.
261. Atha kho pañcakaṅgo thapati yena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā uggāhamānena paribbājakena samaṇamuṇḍikāputtena saddhiṃ sammodi . Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho pañcakaṅgaṃ thapatiṃ uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto etadavoca – ‘‘catūhi kho ahaṃ, gahapati, dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ. Katamehi catūhi? Idha, gahapati, na kāyena pāpakammaṃ karoti, na pāpakaṃ vācaṃ bhāsati, na pāpakaṃ saṅkappaṃ saṅkappeti, na pāpakaṃ ājīvaṃ ājīvati – imehi kho ahaṃ, gahapati, catūhi dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjha’’nti.
અથ ખો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ ઉગ્ગાહમાનસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ સમણમુણ્ડિકાપુત્તસ્સ ભાસિતં નેવ અભિનન્દિ નપ્પટિક્કોસિ. અનભિનન્દિત્વા અપ્પટિક્કોસિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ – ‘‘ભગવતો સન્તિકે એતસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનિસ્સામી’’તિ. અથ ખો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ યાવતકો અહોસિ ઉગ્ગાહમાનેન પરિબ્બાજકેન સમણમુણ્ડિકાપુત્તેન સદ્ધિં કથાસલ્લાપો તં સબ્બં ભગવતો આરોચેસિ.
Atha kho pañcakaṅgo thapati uggāhamānassa paribbājakassa samaṇamuṇḍikāputtassa bhāsitaṃ neva abhinandi nappaṭikkosi. Anabhinanditvā appaṭikkositvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi – ‘‘bhagavato santike etassa bhāsitassa atthaṃ ājānissāmī’’ti. Atha kho pañcakaṅgo thapati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho pañcakaṅgo thapati yāvatako ahosi uggāhamānena paribbājakena samaṇamuṇḍikāputtena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.
૨૬૨. એવં વુત્તે, ભગવા પઞ્ચકઙ્ગં થપતિં એતદવોચ – ‘‘એવં સન્તે ખો, થપતિ, દહરો કુમારો મન્દો ઉત્તાનસેય્યકો સમ્પન્નકુસલો ભવિસ્સતિ પરમકુસલો ઉત્તમપત્તિપત્તો સમણો અયોજ્ઝો, યથા ઉગ્ગાહમાનસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ સમણમુણ્ડિકાપુત્તસ્સ વચનં. દહરસ્સ હિ, થપતિ, કુમારસ્સ મન્દસ્સ ઉત્તાનસેય્યકસ્સ કાયોતિપિ ન હોતિ, કુતો પન કાયેન પાપકમ્મં કરિસ્સતિ, અઞ્ઞત્ર ફન્દિતમત્તા! દહરસ્સ હિ, થપતિ, કુમારસ્સ મન્દસ્સ ઉત્તાનસેય્યકસ્સ વાચાતિપિ ન હોતિ, કુતો પન પાપકં વાચં ભાસિસ્સતિ, અઞ્ઞત્ર રોદિતમત્તા ! દહરસ્સ હિ, થપતિ, કુમારસ્સ મન્દસ્સ ઉત્તાનસેય્યકસ્સ સઙ્કપ્પોતિપિ ન હોતિ, કુતો પન પાપકં સઙ્કપ્પં સઙ્કપ્પિસ્સતિ, અઞ્ઞત્ર વિકૂજિતમત્તા 3! દહરસ્સ હિ, થપતિ, કુમારસ્સ મન્દસ્સ ઉત્તાનસેય્યકસ્સ આજીવોતિપિ ન હોતિ, કુતો પન પાપકં આજીવં આજીવિસ્સતિ, અઞ્ઞત્ર માતુથઞ્ઞા! એવં સન્તે ખો, થપતિ, દહરો કુમારો મન્દો ઉત્તાનસેય્યકો સમ્પન્નકુસલો ભવિસ્સતિ પરમકુસલો ઉત્તમપત્તિપત્તો સમણો અયોજ્ઝો, યથા ઉગ્ગાહમાનસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ સમણમુણ્ડિકાપુત્તસ્સ વચનં.
262. Evaṃ vutte, bhagavā pañcakaṅgaṃ thapatiṃ etadavoca – ‘‘evaṃ sante kho, thapati, daharo kumāro mando uttānaseyyako sampannakusalo bhavissati paramakusalo uttamapattipatto samaṇo ayojjho, yathā uggāhamānassa paribbājakassa samaṇamuṇḍikāputtassa vacanaṃ. Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa kāyotipi na hoti, kuto pana kāyena pāpakammaṃ karissati, aññatra phanditamattā! Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa vācātipi na hoti, kuto pana pāpakaṃ vācaṃ bhāsissati, aññatra roditamattā ! Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa saṅkappotipi na hoti, kuto pana pāpakaṃ saṅkappaṃ saṅkappissati, aññatra vikūjitamattā 4! Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa ājīvotipi na hoti, kuto pana pāpakaṃ ājīvaṃ ājīvissati, aññatra mātuthaññā! Evaṃ sante kho, thapati, daharo kumāro mando uttānaseyyako sampannakusalo bhavissati paramakusalo uttamapattipatto samaṇo ayojjho, yathā uggāhamānassa paribbājakassa samaṇamuṇḍikāputtassa vacanaṃ.
૨૬૩. ‘‘ચતૂહિ ખો અહં, થપતિ, ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ ન ચેવ સમ્પન્નકુસલં ન પરમકુસલં ન ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝં, અપિ ચિમં દહરં કુમારં મન્દં ઉત્તાનસેય્યકં સમધિગય્હ તિટ્ઠતિ. કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, થપતિ, ન કાયેન પાપકમ્મં કરોતિ, ન પાપકં વાચં ભાસતિ, ન પાપકં સઙ્કપ્પં સઙ્કપ્પેતિ, ન પાપકં આજીવં આજીવતિ – ઇમેહિ ખો અહં, થપતિ, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ ન ચેવ સમ્પન્નકુસલં ન પરમકુસલં ન ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝં, અપિ ચિમં દહરં કુમારં મન્દં ઉત્તાનસેય્યકં સમધિગય્હ તિટ્ઠતિ.
263. ‘‘Catūhi kho ahaṃ, thapati, dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi na ceva sampannakusalaṃ na paramakusalaṃ na uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ, api cimaṃ daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ samadhigayha tiṭṭhati. Katamehi catūhi? Idha, thapati, na kāyena pāpakammaṃ karoti, na pāpakaṃ vācaṃ bhāsati, na pāpakaṃ saṅkappaṃ saṅkappeti, na pāpakaṃ ājīvaṃ ājīvati – imehi kho ahaṃ, thapati, catūhi dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi na ceva sampannakusalaṃ na paramakusalaṃ na uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ, api cimaṃ daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ samadhigayha tiṭṭhati.
‘‘દસહિ ખો અહં, થપતિ, ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝં. ઇમે અકુસલા સીલા; તમહં 5, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇતોસમુટ્ઠાના અકુસલા સીલા; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇધ અકુસલા સીલા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. એવં પટિપન્નો અકુસલાનં સીલાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ.
‘‘Dasahi kho ahaṃ, thapati, dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ. Ime akusalā sīlā; tamahaṃ 6, thapati, veditabbanti vadāmi. Itosamuṭṭhānā akusalā sīlā; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Idha akusalā sīlā aparisesā nirujjhanti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Evaṃ paṭipanno akusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi.
‘‘ઇમે કુસલા સીલા; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇતોસમુટ્ઠાના કુસલા સીલા; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇધ કુસલા સીલા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. એવં પટિપન્નો કુસલાનં સીલાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ.
‘‘Ime kusalā sīlā; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Itosamuṭṭhānā kusalā sīlā; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Idha kusalā sīlā aparisesā nirujjhanti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Evaṃ paṭipanno kusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi.
‘‘ઇમે અકુસલા સઙ્કપ્પા; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇતોસમુટ્ઠાના અકુસલા સઙ્કપ્પા ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇધ અકુસલા સઙ્કપ્પા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. એવં પટિપન્નો અકુસલાનં સઙ્કપ્પાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ.
‘‘Ime akusalā saṅkappā; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Itosamuṭṭhānā akusalā saṅkappā ; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Idha akusalā saṅkappā aparisesā nirujjhanti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Evaṃ paṭipanno akusalānaṃ saṅkappānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi.
‘‘ઇમે કુસલા સઙ્કપ્પા; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇતોસમુટ્ઠાના કુસલા સઙ્કપ્પા ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. ઇધ કુસલા સઙ્કપ્પા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ. એવં પટિપન્નો કુસલાનં સઙ્કપ્પાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ; તમહં, થપતિ, વેદિતબ્બન્તિ વદામિ.
‘‘Ime kusalā saṅkappā; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Itosamuṭṭhānā kusalā saṅkappā ; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Idha kusalā saṅkappā aparisesā nirujjhanti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi. Evaṃ paṭipanno kusalānaṃ saṅkappānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti; tamahaṃ, thapati, veditabbanti vadāmi.
૨૬૪. ‘‘કતમે ચ, થપતિ, અકુસલા સીલા? અકુસલં કાયકમ્મં, અકુસલં વચીકમ્મં, પાપકો આજીવો – ઇમે વુચ્ચન્તિ, થપતિ, અકુસલા સીલા.
264. ‘‘Katame ca, thapati, akusalā sīlā? Akusalaṃ kāyakammaṃ, akusalaṃ vacīkammaṃ, pāpako ājīvo – ime vuccanti, thapati, akusalā sīlā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, અકુસલા સીલા કિંસમુટ્ઠાના? સમુટ્ઠાનમ્પિ નેસં વુત્તં. ‘ચિત્તસમુટ્ઠાના’તિસ્સ વચનીયં. કતમં ચિત્તં? ચિત્તમ્પિ હિ બહું અનેકવિધં નાનપ્પકારકં. યં ચિત્તં સરાગં સદોસં સમોહં, ઇતોસમુટ્ઠાના અકુસલા સીલા.
‘‘Ime ca, thapati, akusalā sīlā kiṃsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānampi nesaṃ vuttaṃ. ‘Cittasamuṭṭhānā’tissa vacanīyaṃ. Katamaṃ cittaṃ? Cittampi hi bahuṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ. Yaṃ cittaṃ sarāgaṃ sadosaṃ samohaṃ, itosamuṭṭhānā akusalā sīlā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, અકુસલા સીલા કુહિં અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ? નિરોધોપિ નેસં વુત્તો. ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ કાયદુચ્ચરિતં પહાય કાયસુચરિતં ભાવેતિ, વચીદુચ્ચરિતં પહાય વચીસુચરિતં ભાવેતિ, મનોદુચ્ચરિતં પહાય મનોસુચરિતં ભાવેતિ, મિચ્છાજીવં પહાય સમ્માજીવેન જીવિતં કપ્પેતિ – એત્થેતે અકુસલા સીલા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ.
‘‘Ime ca, thapati, akusalā sīlā kuhiṃ aparisesā nirujjhanti? Nirodhopi nesaṃ vutto. Idha, thapati, bhikkhu kāyaduccaritaṃ pahāya kāyasucaritaṃ bhāveti, vacīduccaritaṃ pahāya vacīsucaritaṃ bhāveti, manoduccaritaṃ pahāya manosucaritaṃ bhāveti, micchājīvaṃ pahāya sammājīvena jīvitaṃ kappeti – etthete akusalā sīlā aparisesā nirujjhanti.
‘‘કથં પટિપન્નો, થપતિ, અકુસલાનં સીલાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ? ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ અનુપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં અનુપ્પાદાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ; ઉપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ; અનુપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઉપ્પાદાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ; ઉપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઠિતિયા અસમ્મોસાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ. એવં પટિપન્નો ખો, થપતિ, અકુસલાનં સીલાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ.
‘‘Kathaṃ paṭipanno, thapati, akusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ paṭipanno kho, thapati, akusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti.
૨૬૫. ‘‘કતમે ચ, થપતિ, કુસલા સીલા? કુસલં કાયકમ્મં, કુસલં વચીકમ્મં, આજીવપરિસુદ્ધમ્પિ ખો અહં, થપતિ, સીલસ્મિં વદામિ. ઇમે વુચ્ચન્તિ, થપતિ, કુસલા સીલા.
265. ‘‘Katame ca, thapati, kusalā sīlā? Kusalaṃ kāyakammaṃ, kusalaṃ vacīkammaṃ, ājīvaparisuddhampi kho ahaṃ, thapati, sīlasmiṃ vadāmi. Ime vuccanti, thapati, kusalā sīlā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, કુસલા સીલા કિંસમુટ્ઠાના? સમુટ્ઠાનમ્પિ નેસં વુત્તં. ‘ચિત્તસમુટ્ઠાના’તિસ્સ વચનીયં. કતમં ચિત્તં? ચિત્તમ્પિ હિ બહું અનેકવિધં નાનપ્પકારકં. યં ચિત્તં વીતરાગં વીતદોસં વીતમોહં, ઇતોસમુટ્ઠાના કુસલા સીલા.
‘‘Ime ca, thapati, kusalā sīlā kiṃsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānampi nesaṃ vuttaṃ. ‘Cittasamuṭṭhānā’tissa vacanīyaṃ. Katamaṃ cittaṃ? Cittampi hi bahuṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ. Yaṃ cittaṃ vītarāgaṃ vītadosaṃ vītamohaṃ, itosamuṭṭhānā kusalā sīlā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, કુસલા સીલા કુહિં અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ? નિરોધોપિ નેસં વુત્તો. ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ સીલવા હોતિ નો ચ સીલમયો, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં પજાનાતિ; યત્થસ્સ તે કુસલા સીલા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ.
‘‘Ime ca, thapati, kusalā sīlā kuhiṃ aparisesā nirujjhanti? Nirodhopi nesaṃ vutto. Idha, thapati, bhikkhu sīlavā hoti no ca sīlamayo, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti; yatthassa te kusalā sīlā aparisesā nirujjhanti.
‘‘કથં પટિપન્નો ચ, થપતિ, કુસલાનં સીલાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ? ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ અનુપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં અનુપ્પાદાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ ; ઉપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય…પે॰… અનુપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઉપ્પાદાય…પે॰… ઉપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઠિતિયા અસમ્મોસાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ. એવં પટિપન્નો ખો, થપતિ, કુસલાનં સીલાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ.
‘‘Kathaṃ paṭipanno ca, thapati, kusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati ; uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ paṭipanno kho, thapati, kusalānaṃ sīlānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti.
૨૬૬. ‘‘કતમે ચ, થપતિ, અકુસલા સઙ્કપ્પા? કામસઙ્કપ્પો, બ્યાપાદસઙ્કપ્પો, વિહિંસાસઙ્કપ્પો – ઇમે વુચ્ચન્તિ, થપતિ, અકુસલા સઙ્કપ્પા.
266. ‘‘Katame ca, thapati, akusalā saṅkappā? Kāmasaṅkappo, byāpādasaṅkappo, vihiṃsāsaṅkappo – ime vuccanti, thapati, akusalā saṅkappā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, અકુસલા સઙ્કપ્પા કિંસમુટ્ઠાના? સમુટ્ઠાનમ્પિ નેસં વુત્તં. ‘સઞ્ઞાસમુટ્ઠાના’તિસ્સ વચનીયં. કતમા સઞ્ઞા? સઞ્ઞાપિ હિ બહૂ અનેકવિધા નાનપ્પકારકા. કામસઞ્ઞા, બ્યાપાદસઞ્ઞા, વિહિંસાસઞ્ઞા – ઇતોસમુટ્ઠાના અકુસલા સઙ્કપ્પા.
‘‘Ime ca, thapati, akusalā saṅkappā kiṃsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānampi nesaṃ vuttaṃ. ‘Saññāsamuṭṭhānā’tissa vacanīyaṃ. Katamā saññā? Saññāpi hi bahū anekavidhā nānappakārakā. Kāmasaññā, byāpādasaññā, vihiṃsāsaññā – itosamuṭṭhānā akusalā saṅkappā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, અકુસલા સઙ્કપ્પા કુહિં અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ? નિરોધોપિ નેસં વુત્તો. ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; એત્થેતે અકુસલા સઙ્કપ્પા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ.
‘‘Ime ca, thapati, akusalā saṅkappā kuhiṃ aparisesā nirujjhanti? Nirodhopi nesaṃ vutto. Idha, thapati, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; etthete akusalā saṅkappā aparisesā nirujjhanti.
‘‘કથં પટિપન્નો ચ, થપતિ, અકુસલાનં સઙ્કપ્પાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ? ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ અનુપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં અનુપ્પાદાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ; ઉપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય…પે॰… અનુપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઉપ્પાદાય…પે॰… ઉપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઠિતિયા અસમ્મોસાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ. એવં પટિપન્નો ખો, થપતિ, અકુસલાનં સઙ્કપ્પાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ.
‘‘Kathaṃ paṭipanno ca, thapati, akusalānaṃ saṅkappānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ paṭipanno kho, thapati, akusalānaṃ saṅkappānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti.
૨૬૭. ‘‘કતમે ચ, થપતિ, કુસલા સઙ્કપ્પા? નેક્ખમ્મસઙ્કપ્પો, અબ્યાપાદસઙ્કપ્પો, અવિહિંસાસઙ્કપ્પો – ઇમે વુચ્ચન્તિ, થપતિ, કુસલા સઙ્કપ્પા.
267. ‘‘Katame ca, thapati, kusalā saṅkappā? Nekkhammasaṅkappo, abyāpādasaṅkappo, avihiṃsāsaṅkappo – ime vuccanti, thapati, kusalā saṅkappā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, કુસલા સઙ્કપ્પા કિંસમુટ્ઠાના? સમુટ્ઠાનમ્પિ નેસં વુત્તં. ‘સઞ્ઞાસમુટ્ઠાના’તિસ્સ વચનીયં. કતમા સઞ્ઞા? સઞ્ઞાપિ હિ બહૂ અનેકવિધા નાનપ્પકારકા. નેક્ખમ્મસઞ્ઞા, અબ્યાપાદસઞ્ઞા, અવિહિંસાસઞ્ઞા – ઇતોસમુટ્ઠાના કુસલા સઙ્કપ્પા.
‘‘Ime ca, thapati, kusalā saṅkappā kiṃsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānampi nesaṃ vuttaṃ. ‘Saññāsamuṭṭhānā’tissa vacanīyaṃ. Katamā saññā? Saññāpi hi bahū anekavidhā nānappakārakā. Nekkhammasaññā, abyāpādasaññā, avihiṃsāsaññā – itosamuṭṭhānā kusalā saṅkappā.
‘‘ઇમે ચ, થપતિ, કુસલા સઙ્કપ્પા કુહિં અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ? નિરોધોપિ નેસં વુત્તો. ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; એત્થેતે કુસલા સઙ્કપ્પા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ.
‘‘Ime ca, thapati, kusalā saṅkappā kuhiṃ aparisesā nirujjhanti? Nirodhopi nesaṃ vutto. Idha, thapati, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; etthete kusalā saṅkappā aparisesā nirujjhanti.
‘‘કથં પટિપન્નો ચ, થપતિ, કુસલાનં સઙ્કપ્પાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ? ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ અનુપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં અનુપ્પાદાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ; ઉપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય…પે॰… અનુપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઉપ્પાદાય…પે॰… ઉપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઠિતિયા અસમ્મોસાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ. એવં પટિપન્નો ખો, થપતિ, કુસલાનં સઙ્કપ્પાનં નિરોધાય પટિપન્નો હોતિ.
‘‘Kathaṃ paṭipanno ca, thapati, kusalānaṃ saṅkappānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati; uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ paṭipanno kho, thapati, kusalānaṃ saṅkappānaṃ nirodhāya paṭipanno hoti.
૨૬૮. ‘‘કતમેહિ ચાહં, થપતિ, દસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝં? ઇધ, થપતિ, ભિક્ખુ અસેખાય સમ્માદિટ્ઠિયા સમન્નાગતો હોતિ, અસેખેન સમ્માસઙ્કપ્પેન સમન્નાગતો હોતિ, અસેખાય સમ્માવાચાય સમન્નાગતો હોતિ, અસેખેન સમ્માકમ્મન્તેન સમન્નાગતો હોતિ, અસેખેન સમ્માઆજીવેન સમન્નાગતો હોતિ, અસેખેન સમ્માવાયામેન સમન્નાગતો હોતિ, અસેખાય સમ્માસતિયા સમન્નાગતો હોતિ, અસેખેન સમ્માસમાધિના સમન્નાગતો હોતિ, અસેખેન સમ્માઞાણેન સમન્નાગતો હોતિ, અસેખાય સમ્માવિમુત્તિયા સમન્નાગતો હોતિ – ઇમેહિ ખો અહં, થપતિ, દસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપત્તં સમણં અયોજ્ઝ’’ન્તિ.
268. ‘‘Katamehi cāhaṃ, thapati, dasahi dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ? Idha, thapati, bhikkhu asekhāya sammādiṭṭhiyā samannāgato hoti, asekhena sammāsaṅkappena samannāgato hoti, asekhāya sammāvācāya samannāgato hoti, asekhena sammākammantena samannāgato hoti, asekhena sammāājīvena samannāgato hoti, asekhena sammāvāyāmena samannāgato hoti, asekhāya sammāsatiyā samannāgato hoti, asekhena sammāsamādhinā samannāgato hoti, asekhena sammāñāṇena samannāgato hoti, asekhāya sammāvimuttiyā samannāgato hoti – imehi kho ahaṃ, thapati, dasahi dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññapemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattipattaṃ samaṇaṃ ayojjha’’nti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો પઞ્ચકઙ્ગો થપતિ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ.
Idamavoca bhagavā. Attamano pañcakaṅgo thapati bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
સમણમુણ્ડિકસુત્તં નિટ્ઠિતં અટ્ઠમં.
Samaṇamuṇḍikasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૮. સમણમુણ્ડિકસુત્તવણ્ણના • 8. Samaṇamuṇḍikasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૮. સમણમુણ્ડિકાપુત્તસુત્તવણ્ણના • 8. Samaṇamuṇḍikāputtasuttavaṇṇanā