| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi |
၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂော
16. Samāropanahāravibhaṅgo
၅၀. တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော? ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံမူလာ, ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ’’တိ။
50. Tattha katamo samāropano hāro? ‘‘Ye dhammā yaṃmūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā’’ti.
ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနိ။ ယထာ အာဝဋ္ဋေ ဟာရေ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တီတိ။ တတ္ထ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ ပဒဋ္ဌာနံ, ဝေဝစနံ, ဘာဝနာ, ပဟာနမိတိ။
Ekasmiṃ padaṭṭhāne yattakāni padaṭṭhānāni otaranti, sabbāni tāni samāropayitabbāni. Yathā āvaṭṭe hāre bahukāni padaṭṭhānāni otarantīti. Tattha samāropanā catubbidhā padaṭṭhānaṃ, vevacanaṃ, bhāvanā, pahānamiti.
တတ္ထ ကတမာ ပဒဋ္ဌာနေန သမာရောပနာ?
Tattha katamā padaṭṭhānena samāropanā?
‘‘သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏံ၊ ကုသလသ္သ ဥပသမ္ပဒာ။
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓာန သာသန’’န္တိ။
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.
တသ္သ ကိံ ပဒဋ္ဌာနံ? တီဏိ သုစရိတာနိ – ကာယသုစရိတံ ဝစီသုစရိတံ မနောသုစရိတံ – ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ; တတ္ထ ယံ ကာယိကဉ္စ ဝာစသိကဉ္စ သုစရိတံ, အယံ သီလက္ခန္ဓော။ မနောသုစရိတေ ယာ အနဘိဇ္ဈာ အဗ္ယာပာဒော စ, အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော။ ယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ, တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စ သမာဓိက္ခန္ဓော စ သမထော, ပညာက္ခန္ဓော ဝိပသ္သနာ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ, တတ္ထ သမထသ္သ ဖလံ ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ, ဝိပသ္သနာ ဖလံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။
Tassa kiṃ padaṭṭhānaṃ? Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ – idaṃ padaṭṭhānaṃ; tattha yaṃ kāyikañca vācasikañca sucaritaṃ, ayaṃ sīlakkhandho. Manosucarite yā anabhijjhā abyāpādo ca, ayaṃ samādhikkhandho. Yā sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanā phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
ဝနံ ဝနထသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကိဉ္စ ဝနံ? ကော စ ဝနထော? ဝနံ နာမ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ, တဏ္ဟာ ဝနထော။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝနံ နာမ နိမိတ္တဂ္ဂာဟော ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝာ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝာ။ ဝနထော နာမ တေသံ တေသံ အင္ဂပစ္စင္ဂာနံ အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟော ‘‘အဟော စက္ခု, အဟော သောတံ, အဟော ဃာနံ, အဟော ဇိဝ္ဟာ, အဟော ကာယော, ဣတိ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝနံ နာမ ဆ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ အပရိညာတာနိ။ ယံ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သံယောဇနံ, အယံ ဝနထော။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝနံ နာမ အနုသယော။ ဝနထော နာမ ပရိယုဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘ဆေတ္ဝာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စာ’’တိ။ အယံ ပဒဋ္ဌာနေန သမာရောပနာ။
Vanaṃ vanathassa padaṭṭhānaṃ. Kiñca vanaṃ? Ko ca vanatho? Vanaṃ nāma pañca kāmaguṇā, taṇhā vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma nimittaggāho ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā. Vanatho nāma tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ anubyañjanaggāho ‘‘aho cakkhu, aho sotaṃ, aho ghānaṃ, aho jivhā, aho kāyo, iti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni apariññātāni. Yaṃ tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ, ayaṃ vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma anusayo. Vanatho nāma pariyuṭṭhānaṃ. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘chetvā vanañca vanathañcā’’ti. Ayaṃ padaṭṭhānena samāropanā.
၅၁. တတ္ထ ကတမာ ဝေဝစနေန သမာရောပနာ? ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ သေက္ခဖလံ; အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိ အသေက္ခဖလံ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ အနာဂာမိဖလံ; အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနံ; အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိ တေဓာတုသမတိက္ကမနံ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ပညိန္ဒ္ရိယံ, ပညာဗလံ, အဓိပညာသိက္ခာ, ပညာက္ခန္ဓော, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဉာဏံ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ, တီရဏာ, သန္တီရဏာ, ဟိရီ, ဝိပသ္သနာ, ဓမ္မေ ဉာဏံ, သဗ္ဗံ, ဣဒံ ဝေဝစနံ။ အယံ ဝေဝစနေန သမာရောပနာ။
51. Tattha katamā vevacanena samāropanā? Rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti anāgāmiphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti aggaphalaṃ arahattaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti kāmadhātusamatikkamanaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti tedhātusamatikkamanaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Paññindriyaṃ, paññābalaṃ, adhipaññāsikkhā, paññākkhandho, dhammavicayasambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo, ñāṇaṃ, sammādiṭṭhi, tīraṇā, santīraṇā, hirī, vipassanā, dhamme ñāṇaṃ, sabbaṃ, idaṃ vevacanaṃ. Ayaṃ vevacanena samāropanā.
တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာယ သမာရောပနာ? ယထာဟ ဘဂဝာ ‘‘တသ္မာတိဟ တ္ဝံ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရာဟိ, အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ’’။ အာတာပီတိ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ။ သမ္ပဇာနောတိ ပညိန္ဒ္ရိယံ။ သတိမာတိ သတိန္ဒ္ရိယံ။ ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သန္တိ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ။ ဧဝံ ကာယေ ကာယာနုပသ္သိနော ဝိဟရတော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေန ကာရဏေန? ဧကလက္ခဏတ္တာ စတုန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတူသု ဣဒ္ဓိပာဒေသု ဘာဝိယမာနေသု ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေ ။ ကေန ကာရဏေန? သဗ္ဗေ ဟိ ဗောဓင္ဂမာ ဓမ္မာ ဗောဓိပက္ခိယာ နိယ္ယာနိကလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ, တေ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ ဘာဝနာယ သမာရောပနာ။
Tattha katamā bhāvanāya samāropanā? Yathāha bhagavā ‘‘tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ’’. Ātāpīti vīriyindriyaṃ. Sampajānoti paññindriyaṃ. Satimāti satindriyaṃ. Vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriyaṃ. Evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Kena kāraṇena? Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ. Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu iddhipādesu bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Evaṃ sabbe . Kena kāraṇena? Sabbe hi bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
တတ္ထ ကတမာ ပဟာနေန သမာရောပနာ? ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရန္တော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ကဗဠီကာရော စသ္သ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ကာမုပာဒာနေန စ အနုပာဒာနော ဘဝတိ, ကာမယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, ကာမာသဝေန စ အနာသဝော ဘဝတိ, ကာမောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, ရာဂသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, ရူပူပိကာ 1 စသ္သ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ရူပဓာတုယံ စသ္သ ရာဂော ပဟီနော ဘဝတိ, န စ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။
Tattha katamā pahānena samāropanā? Kāye kāyānupassī viharanto ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ pajahati, kabaḷīkāro cassa āhāro pariññaṃ gacchati, kāmupādānena ca anupādāno bhavati, kāmayogena ca visaṃyutto bhavati, abhijjhākāyaganthena ca vippayujjati, kāmāsavena ca anāsavo bhavati, kāmoghañca uttiṇṇo bhavati, rāgasallena ca visallo bhavati, rūpūpikā 2 cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, rūpadhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca chandāgatiṃ gacchati.
ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သီ ဝိဟရန္တော ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ဖသ္သော စသ္သ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ဘဝူပာဒာနေန စ အနုပာဒာနော ဘဝတိ, ဘဝယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, ဗ္ယာပာဒကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, ဘဝာသဝေန စ အနာသဝော ဘဝတိ, ဘဝောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, ဒောသသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, ဝေဒနူပိကာ စသ္သ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ဝေဒနာဓာတုယံ စသ္သ ရာဂော ပဟီနော ဘဝတိ, န စ ဒောသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။
Vedanāsu vedanānupassī viharanto ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāsaṃ pajahati, phasso cassa āhāro pariññaṃ gacchati, bhavūpādānena ca anupādāno bhavati, bhavayogena ca visaṃyutto bhavati, byāpādakāyaganthena ca vippayujjati, bhavāsavena ca anāsavo bhavati, bhavoghañca uttiṇṇo bhavati, dosasallena ca visallo bhavati, vedanūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, vedanādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca dosāgatiṃ gacchati.
စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သီ ဝိဟရန္တော ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ဝိညာဏံ စသ္သ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ဒိဋ္ဌုပာဒာနေန စ အနုပာဒာနော ဘဝတိ, ဒိဋ္ဌိယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌာသဝေန စ အနာသဝော ဘဝတိ, ဒိဋ္ဌောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, မာနသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, သညူပိကာ စသ္သ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, သညာဓာတုယံ စသ္သ ရာဂော ပဟီနော ဘဝတိ, န စ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။
Citte cittānupassī viharanto ‘‘anicce nicca’’nti vipallāsaṃ pajahati, viññāṇaṃ cassa āhāro pariññaṃ gacchati, diṭṭhupādānena ca anupādāno bhavati, diṭṭhiyogena ca visaṃyutto bhavati, sīlabbataparāmāsakāyaganthena ca vippayujjati, diṭṭhāsavena ca anāsavo bhavati, diṭṭhoghañca uttiṇṇo bhavati, mānasallena ca visallo bhavati, saññūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saññādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca bhayāgatiṃ gacchati.
ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သီ ဝိဟရန္တော ‘‘အနတ္တနိ 3 အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, မနောသဉ္စေတနာ စသ္သ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, အတ္တဝာဒုပာဒာနေန စ အနုပာဒာနော ဘဝတိ, အဝိဇ္ဇာယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, အဝိဇ္ဇာသဝေန စ အနာသဝော ဘဝတိ, အဝိဇ္ဇောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, မောဟသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ , သင္ခာရူပိကာ စသ္သ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, သင္ခာရဓာတုယံ စသ္သ ရာဂော ပဟီနော ဘဝတိ, န စ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ပဟာနေန သမာရောပနာ။
Dhammesu dhammānupassī viharanto ‘‘anattani 4 attā’’ti vipallāsaṃ pajahati, manosañcetanā cassa āhāro pariññaṃ gacchati, attavādupādānena ca anupādāno bhavati, avijjāyogena ca visaṃyutto bhavati, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena ca vippayujjati, avijjāsavena ca anāsavo bhavati, avijjoghañca uttiṇṇo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati , saṅkhārūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saṅkhāradhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca mohāgatiṃ gacchati. Ayaṃ pahānena samāropanā.
တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော –
Tenāha āyasmā mahākaccāyano –
‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ မူလာ၊ ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ။
‘‘Ye dhammā yaṃ mūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā;
တေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသ သမာရောပနော ဟာရော’’တိ။
Te samāropayitabbā, esa samāropano hāro’’ti.
နိယုတ္တော သမာရောပနော ဟာရော။
Niyutto samāropano hāro.
နိဋ္ဌိတော စ ဟာရဝိဘင္ဂော။
Niṭṭhito ca hāravibhaṅgo.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā
