| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५३०. संकिच्चजातकं (२)
530. Saṃkiccajātakaṃ (2)
६९.
69.
‘‘दिस्वा निसिन्नं राजानं, ब्रह्मदत्तं रथेसभं।
‘‘Disvā nisinnaṃ rājānaṃ, brahmadattaṃ rathesabhaṃ;
अथस्स पटिवेदेसि, यस्सासि अनुकम्पको॥
Athassa paṭivedesi, yassāsi anukampako.
७०.
70.
‘‘संकिच्चायं अनुप्पत्तो, इसीनं साधुसम्मतो।
‘‘Saṃkiccāyaṃ anuppatto, isīnaṃ sādhusammato;
तरमानरूपो निय्याहि, खिप्पं पस्स महेसिनं॥
Taramānarūpo niyyāhi, khippaṃ passa mahesinaṃ.
७१.
71.
‘‘ततो च राजा तरमानो, युत्तमारुय्ह सन्दनं।
‘‘Tato ca rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;
७२.
72.
‘‘निक्खिप्प पञ्च ककुधानि, कासीनं रट्ठवड्ढनो।
‘‘Nikkhippa pañca kakudhāni, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
७३.
73.
‘‘ओरुय्ह राजा यानम्हा, ठपयित्वा पटिच्छदं।
‘‘Oruyha rājā yānamhā, ṭhapayitvā paṭicchadaṃ;
आसीनं दायपस्सस्मिं, संकिच्चमुपसङ्कमि॥
Āsīnaṃ dāyapassasmiṃ, saṃkiccamupasaṅkami.
७४.
74.
‘‘उपसङ्कमित्वा सो राजा, सम्मोदि इसिना सह।
‘‘Upasaṅkamitvā so rājā, sammodi isinā saha;
तं कथं वीतिसारेत्वा, एकमन्तं उपाविसि॥
Taṃ kathaṃ vītisāretvā, ekamantaṃ upāvisi.
७५.
75.
‘‘एकमन्तं निसिन्नोव, अथ कालं अमञ्ञथ।
‘‘Ekamantaṃ nisinnova, atha kālaṃ amaññatha;
ततो पापानि कम्मानि, पुच्छितुं पटिपज्जथ॥
Tato pāpāni kammāni, pucchituṃ paṭipajjatha.
७६.
76.
७७.
77.
‘‘कं गतिं पेच्च गच्छन्ति, नरा धम्मातिचारिनो।
‘‘Kaṃ gatiṃ pecca gacchanti, narā dhammāticārino;
अतिचिण्णो मया धम्मो, तं मे अक्खाहि पुच्छितो॥
Aticiṇṇo mayā dhammo, taṃ me akkhāhi pucchito.
७८.
78.
‘‘इसी अवच संकिच्चो, कासीनं रट्ठवड्ढनं।
‘‘Isī avaca saṃkicco, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
आसीनं दायपस्सस्मिं, महाराज सुणोहि मे॥
Āsīnaṃ dāyapassasmiṃ, mahārāja suṇohi me.
७९.
79.
‘‘उप्पथेन वजन्तस्स, यो मग्गमनुसासति।
‘‘Uppathena vajantassa, yo maggamanusāsati;
तस्स चे वचनं कयिरा, नास्स मग्गेय्य कण्टको॥
Tassa ce vacanaṃ kayirā, nāssa maggeyya kaṇṭako.
८०.
80.
‘‘अधम्मं पटिपन्नस्स, यो धम्ममनुसासति।
‘‘Adhammaṃ paṭipannassa, yo dhammamanusāsati;
तस्स चे वचनं कयिरा, न सो गच्छेय्य दुग्गतिं॥
Tassa ce vacanaṃ kayirā, na so gaccheyya duggatiṃ.
८१.
81.
‘‘धम्मो पथो महाराज, अधम्मो पन उप्पथो।
‘‘Dhammo patho mahārāja, adhammo pana uppatho;
अधम्मो निरयं नेति, धम्मो पापेति सुग्गतिं॥
Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggatiṃ.
८२.
82.
‘‘अधम्मचारिनो राज, नरा विसमजीविनो।
‘‘Adhammacārino rāja, narā visamajīvino;
यं गतिं पेच्च गच्छन्ति, निरये ते सुणोहि मे॥
Yaṃ gatiṃ pecca gacchanti, niraye te suṇohi me.
८३.
83.
८४.
84.
‘‘इच्चेते अट्ठ निरया, अक्खाता दुरतिक्कमा।
‘‘Iccete aṭṭha nirayā, akkhātā duratikkamā;
आकिण्णा लुद्दकम्मेहि, पच्चेका सोळसुस्सदा॥
Ākiṇṇā luddakammehi, paccekā soḷasussadā.
८५.
85.
लोमहंसनरूपा च, भेस्मा पटिभया दुखा॥
Lomahaṃsanarūpā ca, bhesmā paṭibhayā dukhā.
८६.
86.
‘‘चतुक्कण्णा चतुद्वारा, विभत्ता भागसो मिता।
‘‘Catukkaṇṇā catudvārā, vibhattā bhāgaso mitā;
अयोपाकारपरियन्ता, अयसा पटिकुज्जिता॥
Ayopākārapariyantā, ayasā paṭikujjitā.
८७.
87.
‘‘तेसं अयोमया भूमि, जलिता तेजसा युता।
‘‘Tesaṃ ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
८८.
88.
‘‘एते पतन्ति निरये, उद्धंपादा अवंसिरा।
‘‘Ete patanti niraye, uddhaṃpādā avaṃsirā;
इसीनं अतिवत्तारो, सञ्ञतानं तपस्सिनं॥
Isīnaṃ ativattāro, saññatānaṃ tapassinaṃ.
८९.
89.
‘‘ते भूनहुनो पच्चन्ति, मच्छा बिलकता यथा।
‘‘Te bhūnahuno paccanti, macchā bilakatā yathā;
संवच्छरे असङ्खेय्ये, नरा किब्बिसकारिनो॥
Saṃvacchare asaṅkheyye, narā kibbisakārino.
९०.
90.
‘‘डय्हमानेन गत्तेन, निच्चं सन्तरबाहिरं।
‘‘Ḍayhamānena gattena, niccaṃ santarabāhiraṃ;
निरया नाधिगच्छन्ति, द्वारं निक्खमनेसिनो॥
Nirayā nādhigacchanti, dvāraṃ nikkhamanesino.
९१.
91.
‘‘पुरत्थिमेन धावन्ति, ततो धावन्ति पच्छतो।
‘‘Puratthimena dhāvanti, tato dhāvanti pacchato;
उत्तरेनपि धावन्ति, ततो धावन्ति दक्खिणं।
Uttarenapi dhāvanti, tato dhāvanti dakkhiṇaṃ;
९२.
92.
‘‘बहूनि वस्ससहस्सानि, जना निरयगामिनो।
‘‘Bahūni vassasahassāni, janā nirayagāmino;
बाहा पग्गय्ह कन्दन्ति, पत्वा दुक्खं अनप्पकं॥
Bāhā paggayha kandanti, patvā dukkhaṃ anappakaṃ.
९३.
93.
‘‘आसीविसंव कुपितं, तेजस्सिं दुरतिक्कमं।
‘‘Āsīvisaṃva kupitaṃ, tejassiṃ duratikkamaṃ;
न साधुरूपे आसीदे, सञ्ञतानं तपस्सिनं॥
Na sādhurūpe āsīde, saññatānaṃ tapassinaṃ.
९४.
94.
‘‘अतिकायो महिस्सासो, अज्जुनो केककाधिपो।
‘‘Atikāyo mahissāso, ajjuno kekakādhipo;
सहस्सबाहु उच्छिन्नो, इसिमासज्ज गोतमं॥
Sahassabāhu ucchinno, isimāsajja gotamaṃ.
९५.
95.
‘‘अरजं रजसा वच्छं, किसं अवकिरिय दण्डकी।
‘‘Arajaṃ rajasā vacchaṃ, kisaṃ avakiriya daṇḍakī;
९६.
96.
सपारिसज्जो उच्छिन्नो, मज्झारञ्ञं तदा अहु॥
Sapārisajjo ucchinno, majjhāraññaṃ tadā ahu.
९७.
97.
९८.
98.
‘‘अथायं इसिना सत्तो, अन्तलिक्खचरो पुरे।
‘‘Athāyaṃ isinā satto, antalikkhacaro pure;
९९.
99.
‘‘तस्मा हि छन्दागमनं, नप्पसंसन्ति पण्डिता।
‘‘Tasmā hi chandāgamanaṃ, nappasaṃsanti paṇḍitā;
अदुट्ठचित्तो भासेय्य, गिरं सच्चूपसंहितं॥
Aduṭṭhacitto bhāseyya, giraṃ saccūpasaṃhitaṃ.
१००.
100.
‘‘मनसा चे पदुट्ठेन, यो नरो पेक्खते मुनिं।
‘‘Manasā ce paduṭṭhena, yo naro pekkhate muniṃ;
विज्जाचरणसम्पन्नं, गन्ता सो निरयं अधो॥
Vijjācaraṇasampannaṃ, gantā so nirayaṃ adho.
१०१.
101.
१०२.
102.
‘‘यो च पब्बजितं हन्ति, कतकिच्चं महेसिनं।
‘‘Yo ca pabbajitaṃ hanti, katakiccaṃ mahesinaṃ;
स काळसुत्ते निरये, चिररत्ताय पच्चति॥
Sa kāḷasutte niraye, cirarattāya paccati.
१०३.
103.
तापयित्वा जनपदं, तापने पेच्च पच्चति॥
Tāpayitvā janapadaṃ, tāpane pecca paccati.
१०४.
104.
अच्चिसङ्घपरेतो सो, दुक्खं वेदेति वेदनं॥
Accisaṅghapareto so, dukkhaṃ vedeti vedanaṃ.
१०५.
105.
‘‘तस्स अग्गिसिखा काया, निच्छरन्ति पभस्सरा।
‘‘Tassa aggisikhā kāyā, niccharanti pabhassarā;
१०६.
106.
‘‘डय्हमानेन गत्तेन, निच्चं सन्तरबाहिरं।
‘‘Ḍayhamānena gattena, niccaṃ santarabāhiraṃ;
१०७.
107.
‘‘यो लोभा पितरं हन्ति, दोसा वा पुरिसाधमो।
‘‘Yo lobhā pitaraṃ hanti, dosā vā purisādhamo;
स काळसुत्ते निरये, चिररत्ताय पच्चति॥
Sa kāḷasutte niraye, cirarattāya paccati.
१०८.
108.
‘‘स तादिसो पच्चति लोहकुम्भियं, पक्कञ्च सत्तीहि हनन्ति नित्तचं।
‘‘Sa tādiso paccati lohakumbhiyaṃ, pakkañca sattīhi hananti nittacaṃ;
अन्धं करित्वा मुत्तकरीसभक्खं, खारे निमुज्जन्ति तथाविधं नरं॥
Andhaṃ karitvā muttakarīsabhakkhaṃ, khāre nimujjanti tathāvidhaṃ naraṃ.
१०९.
109.
‘‘तत्तं पक्कुथितमयोगुळञ्च 47, दीघे च फाले चिररत्ततापिते।
‘‘Tattaṃ pakkuthitamayoguḷañca 48, dīghe ca phāle cirarattatāpite;
११०.
110.
‘‘सामा च सोणा सबला च गिज्झा, काकोळसङ्घा च दिजा अयोमुखा।
‘‘Sāmā ca soṇā sabalā ca gijjhā, kākoḷasaṅghā ca dijā ayomukhā;
सङ्गम्म खादन्ति विप्फन्दमानं, जिव्हं विभज्ज विघासं सलोहितं॥
Saṅgamma khādanti vipphandamānaṃ, jivhaṃ vibhajja vighāsaṃ salohitaṃ.
१११.
111.
‘‘तं दड्ढतालं परिभिन्नगत्तं, निप्पोथयन्ता अनुविचरन्ति रक्खसा।
‘‘Taṃ daḍḍhatālaṃ paribhinnagattaṃ, nippothayantā anuvicaranti rakkhasā;
रती हि नेसं दुखिनो पनीतरे, एतादिसस्मिं निरये वसन्ति।
Ratī hi nesaṃ dukhino panītare, etādisasmiṃ niraye vasanti;
ये केचि लोके इध पेत्तिघातिनो॥
Ye keci loke idha pettighātino.
११२.
112.
‘‘पुत्तो च मातरं हन्त्वा, इतो गन्त्वा यमक्खयं।
‘‘Putto ca mātaraṃ hantvā, ito gantvā yamakkhayaṃ;
भुसमापज्जते दुक्खं, अत्तकम्मफलूपगो॥
Bhusamāpajjate dukkhaṃ, attakammaphalūpago.
११३.
113.
‘‘अमनुस्सा अतिबला, हन्तारं जनयन्तिया।
‘‘Amanussā atibalā, hantāraṃ janayantiyā;
११४.
114.
११५.
115.
‘‘जिगुच्छं कुणपं पूतिं, दुग्गन्धं गूथकद्दमं।
‘‘Jigucchaṃ kuṇapaṃ pūtiṃ, duggandhaṃ gūthakaddamaṃ;
११६.
116.
‘‘तमेनं किमयो तत्थ, अतिकाया अयोमुखा।
‘‘Tamenaṃ kimayo tattha, atikāyā ayomukhā;
११७.
117.
‘‘सो च तं निरयं पत्तो, निमुग्गो सतपोरिसं।
‘‘So ca taṃ nirayaṃ patto, nimuggo sataporisaṃ;
पूतिकं कुणपं वाति, समन्ता सतयोजनं॥
Pūtikaṃ kuṇapaṃ vāti, samantā satayojanaṃ.
११८.
118.
‘‘चक्खुमापि हि चक्खूहि, तेन गन्धेन जीयति।
‘‘Cakkhumāpi hi cakkhūhi, tena gandhena jīyati;
एतादिसं ब्रह्मदत्त, मातुघो लभते दुखं॥
Etādisaṃ brahmadatta, mātugho labhate dukhaṃ.
११९.
119.
‘‘खुरधारमनुक्कम्म, तिक्खं दुरभिसम्भवं।
‘‘Khuradhāramanukkamma, tikkhaṃ durabhisambhavaṃ;
१२०.
120.
‘‘अयोमया सिम्बलियो, सोळसङ्गुलकण्टका।
‘‘Ayomayā simbaliyo, soḷasaṅgulakaṇṭakā;
१२१.
121.
‘‘ते अच्चिमन्तो तिट्ठन्ति, अग्गिक्खन्धाव आरका।
‘‘Te accimanto tiṭṭhanti, aggikkhandhāva ārakā;
आदित्ता जातवेदेन, उद्धं योजनमुग्गता॥
Ādittā jātavedena, uddhaṃ yojanamuggatā.
१२२.
122.
१२३.
123.
‘‘ते पतन्ति अधोक्खन्धा, विवत्ता विहता पुथू।
‘‘Te patanti adhokkhandhā, vivattā vihatā puthū;
१२४.
124.
लोहकुम्भिं पवज्जन्ति, तत्तं अग्गिसमूदकं॥
Lohakumbhiṃ pavajjanti, tattaṃ aggisamūdakaṃ.
१२५.
125.
‘‘एवं दिवा च रत्तो च, दुस्सीला मोहपारुता।
‘‘Evaṃ divā ca ratto ca, dussīlā mohapārutā;
अनुभोन्ति सकं कम्मं, पुब्बे दुक्कटमत्तनो॥
Anubhonti sakaṃ kammaṃ, pubbe dukkaṭamattano.
१२६.
126.
‘‘या च भरिया धनक्कीता, सामिकं अतिमञ्ञति।
‘‘Yā ca bhariyā dhanakkītā, sāmikaṃ atimaññati;
१२७.
127.
‘‘तस्सा वङ्केन जिव्हग्गं, निब्बहन्ति सबन्धनं।
‘‘Tassā vaṅkena jivhaggaṃ, nibbahanti sabandhanaṃ;
विञ्ञापेतुं न सक्कोति, तापने पेच्च पच्चति॥
Viññāpetuṃ na sakkoti, tāpane pecca paccati.
१२८.
128.
‘‘ओरब्भिका सूकरिका, मच्छिका मिगबन्धका।
‘‘Orabbhikā sūkarikā, macchikā migabandhakā;
चोरा गोघातका लुद्दा, अवण्णे वण्णकारका॥
Corā goghātakā luddā, avaṇṇe vaṇṇakārakā.
१२९.
129.
‘‘सत्तीहि लोहकूटेहि, नेत्तिंसेहि उसूहि च।
‘‘Sattīhi lohakūṭehi, nettiṃsehi usūhi ca;
१३०.
130.
‘‘सायं पातो कूटकारी, अयोकूटेहि हञ्ञति।
‘‘Sāyaṃ pāto kūṭakārī, ayokūṭehi haññati;
१३१.
131.
१३२.
132.
‘‘ये मिगेन मिगं हन्ति, पक्खिं वा पन पक्खिना।
‘‘Ye migena migaṃ hanti, pakkhiṃ vā pana pakkhinā;
१३३.
133.
‘‘सन्तो च 97 उद्धं गच्छन्ति, सुचिण्णेनिध कम्मुना।
‘‘Santo ca 98 uddhaṃ gacchanti, suciṇṇenidha kammunā;
१३४.
134.
‘‘तं तं ब्रूमि महाराज, धम्मं रट्ठपती चर।
‘‘Taṃ taṃ brūmi mahārāja, dhammaṃ raṭṭhapatī cara;
तथा 101 राज चराहि धम्मं, यथा तं सुचिण्णं नानुतप्पेय्य पच्छा’’ति॥
Tathā 102 rāja carāhi dhammaṃ, yathā taṃ suciṇṇaṃ nānutappeyya pacchā’’ti.
संकिच्चजातकं दुतियं।
Saṃkiccajātakaṃ dutiyaṃ.
सट्ठिनिपातं निट्ठितं।
Saṭṭhinipātaṃ niṭṭhitaṃ.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
अथ सट्ठिनिपातम्हि, सुणाथ मम भासितं।
Atha saṭṭhinipātamhi, suṇātha mama bhāsitaṃ;
जातकसव्हयनो पवरो, सोणकअरिन्दमसव्हयनो।
Jātakasavhayano pavaro, soṇakaarindamasavhayano;
तथा वुत्तरथेसभकिच्चवरोति॥
Tathā vuttarathesabhakiccavaroti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५३०] २. संकिच्चजातकवण्णना • [530] 2. Saṃkiccajātakavaṇṇanā
