Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౧౦. సముద్దఙ్గపఞ్హో
10. Samuddaṅgapañho
౧౦. ‘‘భన్తే నాగసేన, ‘సముద్దస్స పఞ్చ అఙ్గాని గహేతబ్బానీ’తి యం వదేసి, కతమాని తాని పఞ్చ అఙ్గాని గహేతబ్బానీ’’తి? ‘‘యథా, మహారాజ, మహాసముద్దో మతేన కుణపేన సద్ధిం న సంవసతి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యోగినా యోగావచరేన రాగదోసమోహమానదిట్ఠిమక్ఖపళాసఇస్సామచ్ఛరియమాయాసాఠేయ్యకుటిలవిసమదుచ్చరితకిలేసమలేహి సద్ధిం న సంవసితబ్బం. ఇదం, మహారాజ, సముద్దస్స పఠమం అఙ్గం గహేతబ్బం.
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘samuddassa pañca aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni pañca aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, mahāsamuddo matena kuṇapena saddhiṃ na saṃvasati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena rāgadosamohamānadiṭṭhimakkhapaḷāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyakuṭilavisamaduccaritakilesamalehi saddhiṃ na saṃvasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, samuddassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘పున చపరం, మహారాజ, మహాసముద్దో ముత్తామణివేళురియసఙ్ఖసిలాపవాళఫలికమణివివిధరతననిచయం ధారేన్తో పిదహతి, న బహి వికిరతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యోగినా యోగావచరేన మగ్గఫలఝానవిమోక్ఖసమాధిసమాపత్తివిపస్సనాభిఞ్ఞావివిధగుణరతనాని అధిగన్త్వా పిదహితబ్బాని, న బహి నీహరితబ్బాని. ఇదం, మహారాజ, సముద్దస్స దుతియం అఙ్గం గహేతబ్బం.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷaphalikamaṇivividharatananicayaṃ dhārento pidahati, na bahi vikirati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena maggaphalajhānavimokkhasamādhisamāpattivipassanābhiññāvividhaguṇaratanāni adhigantvā pidahitabbāni, na bahi nīharitabbāni. Idaṃ, mahārāja, samuddassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘పున చపరం, మహారాజ, మహాసముద్దో మహన్తేహి మహాభూతేహి సద్ధిం సంవసతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యోగినా యోగావచరేన అప్పిచ్ఛం సన్తుట్ఠం ధుతవాదం సల్లేఖవుత్తిం ఆచారసమ్పన్నం లజ్జిం పేసలం గరుం భావనీయం వత్తారం వచనక్ఖమం చోదకం పాపగరహిం ఓవాదకం అనుసాసకం విఞ్ఞాపకం సన్దస్సకం సమాదపకం సముత్తేజకం సమ్పహంసకం కల్యాణమిత్తం సబ్రహ్మచారిం నిస్సాయ వసితబ్బం. ఇదం, మహారాజ, మహాసముద్దస్స తతియం అఙ్గం గహేతబ్బం.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo mahantehi mahābhūtehi saddhiṃ saṃvasati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena appicchaṃ santuṭṭhaṃ dhutavādaṃ sallekhavuttiṃ ācārasampannaṃ lajjiṃ pesalaṃ garuṃ bhāvanīyaṃ vattāraṃ vacanakkhamaṃ codakaṃ pāpagarahiṃ ovādakaṃ anusāsakaṃ viññāpakaṃ sandassakaṃ samādapakaṃ samuttejakaṃ sampahaṃsakaṃ kalyāṇamittaṃ sabrahmacāriṃ nissāya vasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘పున చపరం, మహారాజ, మహాసముద్దో నవసలిలసమ్పుణ్ణాహి గఙ్గాయమునాఅచిరవతీసరభూమహీఆదీహి నదీసతసహస్సేహి అన్తలిక్ఖే సలిలధారాహి చ పూరితోపి సకం వేలం నాతివత్తతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యోగినా యోగావచరేన లాభసక్కారసిలోకవన్దనమాననపూజనకారణా జీవితహేతుపి సఞ్చిచ్చ సిక్ఖాపదవీతిక్కమో న కరణీయో. ఇదం, మహారాజ, మహాసముద్దస్స చతుత్థం అఙ్గం గహేతబ్బం. భాసితమ్పేతం, మహారాజ, భగవతా దేవాతిదేవేన –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo navasalilasampuṇṇāhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīādīhi nadīsatasahassehi antalikkhe saliladhārāhi ca pūritopi sakaṃ velaṃ nātivattati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena lābhasakkārasilokavandanamānanapūjanakāraṇā jīvitahetupi sañcicca sikkhāpadavītikkamo na karaṇīyo. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
‘సేయ్యథాపి, మహారాజ 1, మహాసముద్దో ఠితధమ్మో వేలం నాతిక్కమతి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యం మహా సావకానం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం, తం మమ సావకా జీవితహేతుపి నాతిక్కమన్తీ’తి.
‘Seyyathāpi, mahārāja 2, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātikkamati, evameva kho, mahārāja, yaṃ mahā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’ti.
‘‘పున చపరం, మహారాజ, మహాసముద్దో సబ్బసవన్తీహి గఙ్గాయమునాఅచిరవతీసరభూమహీహి అన్తలిక్ఖే ఉదకధారాహిపి న పరిపూరతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యోగినా యోగావచరేన ఉద్దేసపరిపుచ్ఛాసవనధారణవినిచ్ఛయఅభిధమ్మవినయగాళ్హసుత్తన్తవిగ్గహపదనిక్ఖేపపదసన్ధి పదవిభత్తినవఙ్గజినసాసనవరం సుణన్తేనాపి న తప్పితబ్బం. ఇదం, మహారాజ, మహాసముద్దస్స పఞ్చమం అఙ్గం గహేతబ్బం. భాసితమ్పేతం, మహారాజ, భగవతా దేవాతిదేవేన సుతసోమజాతకే –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo sabbasavantīhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīhi antalikkhe udakadhārāhipi na paripūrati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena uddesaparipucchāsavanadhāraṇavinicchayaabhidhammavinayagāḷhasuttantaviggahapadanikkhepapadasandhi padavibhattinavaṅgajinasāsanavaraṃ suṇantenāpi na tappitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa pañcamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena sutasomajātake –
‘‘‘అగ్గి యథా తిణకట్ఠం దహన్తో, న తప్పతి సాగరో వా నదీహి;
‘‘‘Aggi yathā tiṇakaṭṭhaṃ dahanto, na tappati sāgaro vā nadīhi;
ఏవమ్పి చే 3 పణ్డితా రాజసేట్ఠ, సుత్వా న తప్పన్తి సుభాసితేనా’’’తి.
Evampi ce 4 paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitenā’’’ti.
సముద్దఙ్గపఞ్హో దసమో.సముద్దవగ్గో దుతియో.
Samuddaṅgapañho dasamo.Samuddavaggo dutiyo.
తస్సుద్దానం –
Tassuddānaṃ –
లాబులతా చ పదుమం, బీజం సాలకల్యాణికా;
Lābulatā ca padumaṃ, bījaṃ sālakalyāṇikā;
నావా చ నావాలగ్గనం, కూపో నియామకో తథా;
Nāvā ca nāvālagganaṃ, kūpo niyāmako tathā;
కమ్మకారో సముద్దో చ, వగ్గో తేన పవుచ్చతీతి.
Kammakāro samuddo ca, vaggo tena pavuccatīti.
Footnotes: