Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૧૦. સમુદ્દઙ્ગપઞ્હો
10. Samuddaṅgapañho
૧૦. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ‘સમુદ્દસ્સ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ ગહેતબ્બાની’તિ યં વદેસિ, કતમાનિ તાનિ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ ગહેતબ્બાની’’તિ? ‘‘યથા, મહારાજ, મહાસમુદ્દો મતેન કુણપેન સદ્ધિં ન સંવસતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન રાગદોસમોહમાનદિટ્ઠિમક્ખપળાસઇસ્સામચ્છરિયમાયાસાઠેય્યકુટિલવિસમદુચ્ચરિતકિલેસમલેહિ સદ્ધિં ન સંવસિતબ્બં. ઇદં, મહારાજ, સમુદ્દસ્સ પઠમં અઙ્ગં ગહેતબ્બં.
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘samuddassa pañca aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni pañca aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, mahāsamuddo matena kuṇapena saddhiṃ na saṃvasati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena rāgadosamohamānadiṭṭhimakkhapaḷāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyakuṭilavisamaduccaritakilesamalehi saddhiṃ na saṃvasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, samuddassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, મહાસમુદ્દો મુત્તામણિવેળુરિયસઙ્ખસિલાપવાળફલિકમણિવિવિધરતનનિચયં ધારેન્તો પિદહતિ, ન બહિ વિકિરતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન મગ્ગફલઝાનવિમોક્ખસમાધિસમાપત્તિવિપસ્સનાભિઞ્ઞાવિવિધગુણરતનાનિ અધિગન્ત્વા પિદહિતબ્બાનિ, ન બહિ નીહરિતબ્બાનિ. ઇદં, મહારાજ, સમુદ્દસ્સ દુતિયં અઙ્ગં ગહેતબ્બં.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷaphalikamaṇivividharatananicayaṃ dhārento pidahati, na bahi vikirati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena maggaphalajhānavimokkhasamādhisamāpattivipassanābhiññāvividhaguṇaratanāni adhigantvā pidahitabbāni, na bahi nīharitabbāni. Idaṃ, mahārāja, samuddassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, મહાસમુદ્દો મહન્તેહિ મહાભૂતેહિ સદ્ધિં સંવસતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન અપ્પિચ્છં સન્તુટ્ઠં ધુતવાદં સલ્લેખવુત્તિં આચારસમ્પન્નં લજ્જિં પેસલં ગરું ભાવનીયં વત્તારં વચનક્ખમં ચોદકં પાપગરહિં ઓવાદકં અનુસાસકં વિઞ્ઞાપકં સન્દસ્સકં સમાદપકં સમુત્તેજકં સમ્પહંસકં કલ્યાણમિત્તં સબ્રહ્મચારિં નિસ્સાય વસિતબ્બં. ઇદં, મહારાજ, મહાસમુદ્દસ્સ તતિયં અઙ્ગં ગહેતબ્બં.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo mahantehi mahābhūtehi saddhiṃ saṃvasati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena appicchaṃ santuṭṭhaṃ dhutavādaṃ sallekhavuttiṃ ācārasampannaṃ lajjiṃ pesalaṃ garuṃ bhāvanīyaṃ vattāraṃ vacanakkhamaṃ codakaṃ pāpagarahiṃ ovādakaṃ anusāsakaṃ viññāpakaṃ sandassakaṃ samādapakaṃ samuttejakaṃ sampahaṃsakaṃ kalyāṇamittaṃ sabrahmacāriṃ nissāya vasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, મહાસમુદ્દો નવસલિલસમ્પુણ્ણાહિ ગઙ્ગાયમુનાઅચિરવતીસરભૂમહીઆદીહિ નદીસતસહસ્સેહિ અન્તલિક્ખે સલિલધારાહિ ચ પૂરિતોપિ સકં વેલં નાતિવત્તતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન લાભસક્કારસિલોકવન્દનમાનનપૂજનકારણા જીવિતહેતુપિ સઞ્ચિચ્ચ સિક્ખાપદવીતિક્કમો ન કરણીયો. ઇદં, મહારાજ, મહાસમુદ્દસ્સ ચતુત્થં અઙ્ગં ગહેતબ્બં. ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા દેવાતિદેવેન –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo navasalilasampuṇṇāhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīādīhi nadīsatasahassehi antalikkhe saliladhārāhi ca pūritopi sakaṃ velaṃ nātivattati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena lābhasakkārasilokavandanamānanapūjanakāraṇā jīvitahetupi sañcicca sikkhāpadavītikkamo na karaṇīyo. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
‘સેય્યથાપિ, મહારાજ 1, મહાસમુદ્દો ઠિતધમ્મો વેલં નાતિક્કમતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યં મહા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં, તં મમ સાવકા જીવિતહેતુપિ નાતિક્કમન્તી’તિ.
‘Seyyathāpi, mahārāja 2, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātikkamati, evameva kho, mahārāja, yaṃ mahā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’ti.
‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, મહાસમુદ્દો સબ્બસવન્તીહિ ગઙ્ગાયમુનાઅચિરવતીસરભૂમહીહિ અન્તલિક્ખે ઉદકધારાહિપિ ન પરિપૂરતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન ઉદ્દેસપરિપુચ્છાસવનધારણવિનિચ્છયઅભિધમ્મવિનયગાળ્હસુત્તન્તવિગ્ગહપદનિક્ખેપપદસન્ધિ પદવિભત્તિનવઙ્ગજિનસાસનવરં સુણન્તેનાપિ ન તપ્પિતબ્બં. ઇદં, મહારાજ, મહાસમુદ્દસ્સ પઞ્ચમં અઙ્ગં ગહેતબ્બં. ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા દેવાતિદેવેન સુતસોમજાતકે –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo sabbasavantīhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīhi antalikkhe udakadhārāhipi na paripūrati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena uddesaparipucchāsavanadhāraṇavinicchayaabhidhammavinayagāḷhasuttantaviggahapadanikkhepapadasandhi padavibhattinavaṅgajinasāsanavaraṃ suṇantenāpi na tappitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa pañcamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena sutasomajātake –
‘‘‘અગ્ગિ યથા તિણકટ્ઠં દહન્તો, ન તપ્પતિ સાગરો વા નદીહિ;
‘‘‘Aggi yathā tiṇakaṭṭhaṃ dahanto, na tappati sāgaro vā nadīhi;
એવમ્પિ ચે 3 પણ્ડિતા રાજસેટ્ઠ, સુત્વા ન તપ્પન્તિ સુભાસિતેના’’’તિ.
Evampi ce 4 paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitenā’’’ti.
સમુદ્દઙ્ગપઞ્હો દસમો.સમુદ્દવગ્ગો દુતિયો.
Samuddaṅgapañho dasamo.Samuddavaggo dutiyo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
લાબુલતા ચ પદુમં, બીજં સાલકલ્યાણિકા;
Lābulatā ca padumaṃ, bījaṃ sālakalyāṇikā;
નાવા ચ નાવાલગ્ગનં, કૂપો નિયામકો તથા;
Nāvā ca nāvālagganaṃ, kūpo niyāmako tathā;
કમ્મકારો સમુદ્દો ચ, વગ્ગો તેન પવુચ્ચતીતિ.
Kammakāro samuddo ca, vaggo tena pavuccatīti.
Footnotes: