Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૪૬. સંવરનિદ્દેસવણ્ણના
46. Saṃvaraniddesavaṇṇanā
૪૫૩. ચક્ખુસોતાદિભેદેહીતિ (દી॰ નિ॰ ૧.૨૧૩, ૪૫૪; મ॰ નિ॰ ૧.૪૧૧; અ॰ નિ॰ ૪.૧૯૮; ધ॰ સ॰ ૧૩૫૨-૧૩૫૪; મહાનિ॰ ૧૯૬) ચક્ખુસોતઘાનજિવ્હાકાયમનસઙ્ખાતેહિ છહિ ઇન્દ્રિયેહીતિ અત્થો. રૂપસદ્દાદિગોચરેતિ રૂપસદ્દગન્ધરસફોટ્ઠબ્બધમ્મસઙ્ખાતેસુ છસુ ગોચરેસૂતિ અત્થો. એત્થ પન હત્થપાદહસિતકથિતવિલોકિતાદિભેદં સુભાકારં ગહેત્વા અયોનિસો મનસિ કરોન્તસ્સ અભિજ્ઝા ઉપ્પજ્જતિ. ‘‘અનત્થં મે અચરિ, ચરતિ, ચરિસ્સતી’’તિઆદિના (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૯) નયેન પટિઘનિમિત્તં ગહેત્વા અયોનિસો મનસિ કરોન્તસ્સ બ્યાપાદો ઉપ્પજ્જતિ. એત્થ પન ઇત્થિપુરિસનિમિત્તં વા સુભનિમિત્તાદિકં કિલેસવત્થુભૂતં નિમિત્તં અગ્ગણ્હિત્વા દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તાદિના પટિપજ્જિત્વા અસુભનિમિત્તે યોનિસો મનસિકારં બહુલીકરોન્તસ્સ અભિજ્ઝાય પહાનં હોતિ. ‘‘અનત્થં મે અચરિ, તં કુતેત્થ લબ્ભા’’તિઆદિના વા મેત્તાભાવનાદિવસેન વા યોનિસો મનસિ કરોન્તસ્સ બ્યાપાદપ્પહાનં હોતિ. એવમિદં સઙ્ખેપતો રૂપાદીસુ કિલેસાનુબન્ધનિમિત્તાદિગ્ગાહપરિવજ્જનલક્ખણં ઇન્દ્રિયસંવરસીલન્તિ વેદિતબ્બં.
453.Cakkhusotādibhedehīti (dī. ni. 1.213, 454; ma. ni. 1.411; a. ni. 4.198; dha. sa. 1352-1354; mahāni. 196) cakkhusotaghānajivhākāyamanasaṅkhātehi chahi indriyehīti attho. Rūpasaddādigocareti rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbadhammasaṅkhātesu chasu gocaresūti attho. Ettha pana hatthapādahasitakathitavilokitādibhedaṃ subhākāraṃ gahetvā ayoniso manasi karontassa abhijjhā uppajjati. ‘‘Anatthaṃ me acari, carati, carissatī’’tiādinā (pari. aṭṭha. 329) nayena paṭighanimittaṃ gahetvā ayoniso manasi karontassa byāpādo uppajjati. Ettha pana itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ aggaṇhitvā diṭṭhe diṭṭhamattādinā paṭipajjitvā asubhanimitte yoniso manasikāraṃ bahulīkarontassa abhijjhāya pahānaṃ hoti. ‘‘Anatthaṃ me acari, taṃ kutettha labbhā’’tiādinā vā mettābhāvanādivasena vā yoniso manasi karontassa byāpādappahānaṃ hoti. Evamidaṃ saṅkhepato rūpādīsu kilesānubandhanimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇaṃ indriyasaṃvarasīlanti veditabbaṃ.
૪૫૪.
454.
નિગ્ગણ્હેય્યાતિ નિવારેય્ય;
Niggaṇheyyāti nivāreyya;
‘‘યાનિ સોતાનિ લોકસ્મિં; (અજિતાતિ ભગવા,)
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ; (Ajitāti bhagavā,)
સતિ તેસં નિવારણં;
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
સોતાનં સંવરં બ્રૂમિ;
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi;
પઞ્ઞાયેતે પિધિય્યરે’’તિ –. (સુ॰ નિ॰ ૧૦૪૧);
Paññāyete pidhiyyare’’ti –. (su. ni. 1041);
વુત્તત્તા ‘‘સતિમા સમ્પજાનો વા’’તિ વુત્તં. એત્થ પન ચતુબ્બિધં સમ્પજઞ્ઞં સાત્થકસપ્પાયગોચરઅસમ્મોહવસેન. સંવરવિનિચ્છયો.
Vuttattā ‘‘satimā sampajāno vā’’ti vuttaṃ. Ettha pana catubbidhaṃ sampajaññaṃ sātthakasappāyagocaraasammohavasena. Saṃvaravinicchayo.
સંવરનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Saṃvaraniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.