Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഖുദ്ദസിക്ഖാ-മൂലസിക്ഖാ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
൪൬. സംവരനിദ്ദേസവണ്ണനാ
46. Saṃvaraniddesavaṇṇanā
൪൫൩. ചക്ഖുസോതാദിഭേദേഹീതി (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൧൩, ൪൫൪; മ॰ നി॰ ൧.൪൧൧; അ॰ നി॰ ൪.൧൯൮; ധ॰ സ॰ ൧൩൫൨-൧൩൫൪; മഹാനി॰ ൧൯൬) ചക്ഖുസോതഘാനജിവ്ഹാകായമനസങ്ഖാതേഹി ഛഹി ഇന്ദ്രിയേഹീതി അത്ഥോ. രൂപസദ്ദാദിഗോചരേതി രൂപസദ്ദഗന്ധരസഫോട്ഠബ്ബധമ്മസങ്ഖാതേസു ഛസു ഗോചരേസൂതി അത്ഥോ. ഏത്ഥ പന ഹത്ഥപാദഹസിതകഥിതവിലോകിതാദിഭേദം സുഭാകാരം ഗഹേത്വാ അയോനിസോ മനസി കരോന്തസ്സ അഭിജ്ഝാ ഉപ്പജ്ജതി. ‘‘അനത്ഥം മേ അചരി, ചരതി, ചരിസ്സതീ’’തിആദിനാ (പരി॰ അട്ഠ॰ ൩൨൯) നയേന പടിഘനിമിത്തം ഗഹേത്വാ അയോനിസോ മനസി കരോന്തസ്സ ബ്യാപാദോ ഉപ്പജ്ജതി. ഏത്ഥ പന ഇത്ഥിപുരിസനിമിത്തം വാ സുഭനിമിത്താദികം കിലേസവത്ഥുഭൂതം നിമിത്തം അഗ്ഗണ്ഹിത്വാ ദിട്ഠേ ദിട്ഠമത്താദിനാ പടിപജ്ജിത്വാ അസുഭനിമിത്തേ യോനിസോ മനസികാരം ബഹുലീകരോന്തസ്സ അഭിജ്ഝായ പഹാനം ഹോതി. ‘‘അനത്ഥം മേ അചരി, തം കുതേത്ഥ ലബ്ഭാ’’തിആദിനാ വാ മേത്താഭാവനാദിവസേന വാ യോനിസോ മനസി കരോന്തസ്സ ബ്യാപാദപ്പഹാനം ഹോതി. ഏവമിദം സങ്ഖേപതോ രൂപാദീസു കിലേസാനുബന്ധനിമിത്താദിഗ്ഗാഹപരിവജ്ജനലക്ഖണം ഇന്ദ്രിയസംവരസീലന്തി വേദിതബ്ബം.
453.Cakkhusotādibhedehīti (dī. ni. 1.213, 454; ma. ni. 1.411; a. ni. 4.198; dha. sa. 1352-1354; mahāni. 196) cakkhusotaghānajivhākāyamanasaṅkhātehi chahi indriyehīti attho. Rūpasaddādigocareti rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbadhammasaṅkhātesu chasu gocaresūti attho. Ettha pana hatthapādahasitakathitavilokitādibhedaṃ subhākāraṃ gahetvā ayoniso manasi karontassa abhijjhā uppajjati. ‘‘Anatthaṃ me acari, carati, carissatī’’tiādinā (pari. aṭṭha. 329) nayena paṭighanimittaṃ gahetvā ayoniso manasi karontassa byāpādo uppajjati. Ettha pana itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ aggaṇhitvā diṭṭhe diṭṭhamattādinā paṭipajjitvā asubhanimitte yoniso manasikāraṃ bahulīkarontassa abhijjhāya pahānaṃ hoti. ‘‘Anatthaṃ me acari, taṃ kutettha labbhā’’tiādinā vā mettābhāvanādivasena vā yoniso manasi karontassa byāpādappahānaṃ hoti. Evamidaṃ saṅkhepato rūpādīsu kilesānubandhanimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇaṃ indriyasaṃvarasīlanti veditabbaṃ.
൪൫൪.
454.
നിഗ്ഗണ്ഹേയ്യാതി നിവാരേയ്യ;
Niggaṇheyyāti nivāreyya;
‘‘യാനി സോതാനി ലോകസ്മിം; (അജിതാതി ഭഗവാ,)
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ; (Ajitāti bhagavā,)
സതി തേസം നിവാരണം;
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
സോതാനം സംവരം ബ്രൂമി;
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi;
പഞ്ഞായേതേ പിധിയ്യരേ’’തി –. (സു॰ നി॰ ൧൦൪൧);
Paññāyete pidhiyyare’’ti –. (su. ni. 1041);
വുത്തത്താ ‘‘സതിമാ സമ്പജാനോ വാ’’തി വുത്തം. ഏത്ഥ പന ചതുബ്ബിധം സമ്പജഞ്ഞം സാത്ഥകസപ്പായഗോചരഅസമ്മോഹവസേന. സംവരവിനിച്ഛയോ.
Vuttattā ‘‘satimā sampajāno vā’’ti vuttaṃ. Ettha pana catubbidhaṃ sampajaññaṃ sātthakasappāyagocaraasammohavasena. Saṃvaravinicchayo.
സംവരനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Saṃvaraniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.