| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-पुराण-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
५. सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
अलंवचनीयाति न वचनीया, निवारणे अलं-सद्दो, न अलंवचनीया नालंवचनीया। ‘‘पटिग्गण्हाति वीमंसति पच्चाहरति, आपत्ति सङ्घादिसेसस्सा’’ति (पारा॰ ३०५) वुत्तत्ता यस्स एकन्तेन सङ्घादिसेसो होति, तस्स पटिग्गण्हनवीमंसनपयोगा एते दुक्कटथुल्लच्चया नत्थीति वदन्तीति लिखितं। किञ्चापि एत्थ ‘‘इत्थी नाम मनुस्सित्थी, न यक्खी न पेती न तिरच्छानगता। पुरिसो नाम मनुस्सपुरिसो, न यक्खो न पेतो न तिरच्छानगतो’’ति पाळि नत्थि, तथापि कायसंसग्गादीसु ‘‘मातुगामो नाम मनुस्सित्थी’’ति (पारा॰ २८५) इत्थिववत्थानस्स कतत्ता इधापि मनुस्सित्थी एवाति पञ्ञायति। मेथुनपुब्बभागसामञ्ञतो इत्थिववत्थानेन पुरिसववत्थानं कतमेव होति। तेनेवाह ‘‘येसु सञ्चरित्तं समापज्जति, तेसं मनुस्सजातिकता’’ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना)। कायसंसग्गादीसु च पण्डकयक्खिपेतियो थुल्लच्चयवत्थुकाव वुत्ता, तथा इधापि, पण्डकसभावत्ता मनुस्सउभतोब्यञ्जनको च थुल्लच्चयवत्थुकोव होति। सेसा मनुस्सपुरिसअमनुस्सपण्डकउभतोब्यञ्जनकतिरच्छानगतपुरिसादयो दुक्कटवत्थुकाव मिच्छाचारदस्सनसभावतोति वेदितब्बं।
Alaṃvacanīyāti na vacanīyā, nivāraṇe alaṃ-saddo, na alaṃvacanīyā nālaṃvacanīyā. ‘‘Paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharati, āpatti saṅghādisesassā’’ti (pārā. 305) vuttattā yassa ekantena saṅghādiseso hoti, tassa paṭiggaṇhanavīmaṃsanapayogā ete dukkaṭathullaccayā natthīti vadantīti likhitaṃ. Kiñcāpi ettha ‘‘itthī nāma manussitthī, na yakkhī na petī na tiracchānagatā. Puriso nāma manussapuriso, na yakkho na peto na tiracchānagato’’ti pāḷi natthi, tathāpi kāyasaṃsaggādīsu ‘‘mātugāmo nāma manussitthī’’ti (pārā. 285) itthivavatthānassa katattā idhāpi manussitthī evāti paññāyati. Methunapubbabhāgasāmaññato itthivavatthānena purisavavatthānaṃ katameva hoti. Tenevāha ‘‘yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā). Kāyasaṃsaggādīsu ca paṇḍakayakkhipetiyo thullaccayavatthukāva vuttā, tathā idhāpi, paṇḍakasabhāvattā manussaubhatobyañjanako ca thullaccayavatthukova hoti. Sesā manussapurisaamanussapaṇḍakaubhatobyañjanakatiracchānagatapurisādayo dukkaṭavatthukāva micchācāradassanasabhāvatoti veditabbaṃ.
सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
