| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-પુરાણ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
૫. સઞ્ચરિત્તસિક્ખાપદવણ્ણના
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
અલંવચનીયાતિ ન વચનીયા, નિવારણે અલં-સદ્દો, ન અલંવચનીયા નાલંવચનીયા. ‘‘પટિગ્ગણ્હાતિ વીમંસતિ પચ્ચાહરતિ, આપત્તિ સઙ્ઘાદિસેસસ્સા’’તિ (પારા॰ ૩૦૫) વુત્તત્તા યસ્સ એકન્તેન સઙ્ઘાદિસેસો હોતિ, તસ્સ પટિગ્ગણ્હનવીમંસનપયોગા એતે દુક્કટથુલ્લચ્ચયા નત્થીતિ વદન્તીતિ લિખિતં. કિઞ્ચાપિ એત્થ ‘‘ઇત્થી નામ મનુસ્સિત્થી, ન યક્ખી ન પેતી ન તિરચ્છાનગતા. પુરિસો નામ મનુસ્સપુરિસો, ન યક્ખો ન પેતો ન તિરચ્છાનગતો’’તિ પાળિ નત્થિ, તથાપિ કાયસંસગ્ગાદીસુ ‘‘માતુગામો નામ મનુસ્સિત્થી’’તિ (પારા॰ ૨૮૫) ઇત્થિવવત્થાનસ્સ કતત્તા ઇધાપિ મનુસ્સિત્થી એવાતિ પઞ્ઞાયતિ. મેથુનપુબ્બભાગસામઞ્ઞતો ઇત્થિવવત્થાનેન પુરિસવવત્થાનં કતમેવ હોતિ. તેનેવાહ ‘‘યેસુ સઞ્ચરિત્તં સમાપજ્જતિ, તેસં મનુસ્સજાતિકતા’’તિ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ સઞ્ચરિત્તસિક્ખાપદવણ્ણના). કાયસંસગ્ગાદીસુ ચ પણ્ડકયક્ખિપેતિયો થુલ્લચ્ચયવત્થુકાવ વુત્તા, તથા ઇધાપિ, પણ્ડકસભાવત્તા મનુસ્સઉભતોબ્યઞ્જનકો ચ થુલ્લચ્ચયવત્થુકોવ હોતિ. સેસા મનુસ્સપુરિસઅમનુસ્સપણ્ડકઉભતોબ્યઞ્જનકતિરચ્છાનગતપુરિસાદયો દુક્કટવત્થુકાવ મિચ્છાચારદસ્સનસભાવતોતિ વેદિતબ્બં.
Alaṃvacanīyāti na vacanīyā, nivāraṇe alaṃ-saddo, na alaṃvacanīyā nālaṃvacanīyā. ‘‘Paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharati, āpatti saṅghādisesassā’’ti (pārā. 305) vuttattā yassa ekantena saṅghādiseso hoti, tassa paṭiggaṇhanavīmaṃsanapayogā ete dukkaṭathullaccayā natthīti vadantīti likhitaṃ. Kiñcāpi ettha ‘‘itthī nāma manussitthī, na yakkhī na petī na tiracchānagatā. Puriso nāma manussapuriso, na yakkho na peto na tiracchānagato’’ti pāḷi natthi, tathāpi kāyasaṃsaggādīsu ‘‘mātugāmo nāma manussitthī’’ti (pārā. 285) itthivavatthānassa katattā idhāpi manussitthī evāti paññāyati. Methunapubbabhāgasāmaññato itthivavatthānena purisavavatthānaṃ katameva hoti. Tenevāha ‘‘yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā). Kāyasaṃsaggādīsu ca paṇḍakayakkhipetiyo thullaccayavatthukāva vuttā, tathā idhāpi, paṇḍakasabhāvattā manussaubhatobyañjanako ca thullaccayavatthukova hoti. Sesā manussapurisaamanussapaṇḍakaubhatobyañjanakatiracchānagatapurisādayo dukkaṭavatthukāva micchācāradassanasabhāvatoti veditabbaṃ.
સઞ્ચરિત્તસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
