| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ಸಞ್ಚರಣಂ ಸಞ್ಚರೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಚರೀ, ಸಞ್ಚರಣಸೀಲೋತಿ ವಾ ಸಞ್ಚರೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ, ಸಞ್ಚರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಞ್ಚ ಪರತೋ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ವೇಮಜ್ಝೇತಿ ಆಹ ‘‘ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಞ್ಚರಣಭಾವ’’ನ್ತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಂ ನಾಮ ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಮಾತಾದೀಹಿ ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ ಏವಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇಸಂ ವಚನಂ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹೋತೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ, ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದೀಹಿ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ। ವೀಮಂಸನಂ ನಾಮ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ತೇಸಂ ಅವಸ್ಸಂ ಆರೋಚನಕಾನಂ ಮಾತಾಪಿತುಭಾತಾಭಗಿನಿಆದೀನಂ ವಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ। ಪಚ್ಚಾಹರಣಂ ನಾಮ ತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಲಜ್ಜಾಯ ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹೋತು, ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಆರೋಚನಂ। ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ।
Sañcaraṇaṃ sañcaro, so etassa atthīti sañcarī, sañcaraṇasīloti vā sañcarī, tassa bhāvo sañcarittaṃ, sañcaraṇanti attho. Tañca parato ‘‘itthiyā vā purisamati’’ntiādivacanato itthipurisānaṃ vemajjheti āha ‘‘itthipurisānaṃ antare sañcaraṇabhāva’’nti. Paṭiggaṇhanavīmaṃsanapaccāharaṇānīti ettha paṭiggaṇhanaṃ nāma purisena vā itthiyā vā ubhinnaṃ mātādīhi vā ‘‘bhante, itthannāmaṃ itthiṃ vā purisaṃ vā evaṃ bhaṇāhī’’ti vutte tesaṃ vacanaṃ ‘‘sādhū’’ti vā ‘‘hotū’’ti vā ‘‘bhaṇāmī’’ti vā yena kenaci ākārena vacībhedaṃ katvā, sīsakampanādīhi vā sampaṭicchanaṃ. Vīmaṃsanaṃ nāma vuttappakārena sāsanaṃ gahetvā tassā itthiyā vā purisassa vā tesaṃ avassaṃ ārocanakānaṃ mātāpitubhātābhaginiādīnaṃ vā santikaṃ gantvā tassa sāsanassa ārocanaṃ. Paccāharaṇaṃ nāma tena gantvā ārocite sā itthī vā puriso vā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchatu vā, mā vā, lajjāya vā tuṇhī hotu, puna āgantvā tassā itthiyā vā purisassa vā tassā pavattiyā ārocanaṃ. Āpajjeyyāti paṭipajjeyya.
ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಇತ್ಥಿಮತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆರೋಚೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ। ಜಾಯಾಭಾವೇತಿ ಭರಿಯಾಭಾವೇ। ಜಾರಭಾವೇತಿ ಪತಿಭಾವೇ, ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ತಸ್ಮಾ ಭರಿಯಾಭಾವನಿಮಿತ್ತಂ ಪತಿಭಾವನಿಮಿತ್ತಂ, ಭರಿಯಾಭಾವಹೇತು ಪತಿಭಾವಹೇತು, ಭರಿಯಾಭಾವಪಚ್ಚಯಾ ಪತಿಭಾವಪಚ್ಚಯಾ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ। ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾ ಜಾರತ್ತನೇ ವಾ’’ತಿ ಹಿ ಇದಂ ಯದತ್ಥಂ ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಂ ಆರೋಚೇತಿ , ತಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಇದಾನಿ ಪನ ಪದಭಾಜನಿಯಂ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೨) ವುತ್ತನಯೇನಾಪಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಪದಭಾಜನಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾ ಜಾರತ್ತನೇ ವಾ’’ತಿ ಪನ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉಭಯಲಿಙ್ಗಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗವಸೇನಾಪಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಮುಹುತ್ತಿಕಾತಿ ಗಣಿಕಾ। ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಙ್ಖಣಿಕಾಯಪೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನಾ’’ತಿಆದಿ।
Itthiyā vā purisamatiṃ purisassa vā itthimatinti ettha ‘‘āroceyyā’’ti pāṭhaseso daṭṭhabbo. Tenevāha ‘‘tatthā’’tiādi. Jāyābhāveti bhariyābhāve. Jārabhāveti patibhāve, nimittatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Tasmā bhariyābhāvanimittaṃ patibhāvanimittaṃ, bhariyābhāvahetu patibhāvahetu, bhariyābhāvapaccayā patibhāvapaccayā ārocetīti attho. Esa nayo ‘‘jāyattane ārocetī’’tiādīsupi. ‘‘Jāyattane vā jārattane vā’’ti hi idaṃ yadatthaṃ taṃ tesaṃ matiṃ āroceti , taṃ dassanatthaṃ vuttaṃ. Idāni pana padabhājaniyaṃ (pārā. 302) vuttanayenāpi atthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha. Kiñcāpi itthiliṅgavasena padabhājaniyaṃ vuttaṃ, ‘‘jāyattane vā jārattane vā’’ti pana niddesassa ubhayaliṅgasādhāraṇattā purisaliṅgavasenāpi yojetvā vattabbanti āha ‘‘eteneva upāyenā’’tiādi. Muhuttikāti gaṇikā. ‘‘Antamaso taṅkhaṇikāyapī’’ti idaṃ nidassanamattanti āha ‘‘eteneva upāyenā’’tiādi.
ಅಞ್ಞತ್ರ ನಾಲಂವಚನೀಯಾಯಾತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೩೯-೩೪೦) ದೇಸಚಾರಿತ್ತವಸೇನ ಪಣ್ಣದಾನಾದಿನಾ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಸಞ್ಚರಿತ್ತವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಚನೀಯಾ ನ ಹೋತೀತಿ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಕೇಚಿ। ಅಪ್ಪೇನ ವಾ ಬಹುನಾ ವಾ ಧನೇನ ಕೀತಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ನ ಕೀತಮತ್ತಾಯೇವ ಭರಿಯಾ, ಸಂವಾಸತ್ಥಾಯ ಪನ ಕೀತತ್ತಾ ಭರಿಯಾ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಧನೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೪) ವುತ್ತಂ। ಛನ್ದವಾಸಿನೀತಿ ಛನ್ದೇನ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ವಸತೀತಿ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಛನ್ದಮತ್ತೇನೇವ ಭರಿಯಾ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸೇನ ಪನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಪಿಯೋ ಪಿಯಂ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೪) ವುತ್ತಂ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಭೋಗವಾಸಿನೀ, ಪಟವಾಸಿನೀ, ಓದಪತ್ತಕಿನೀ, ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ, ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಧಜಾಹಟಾ, ಮುಹುತ್ತಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೪) ಇಮೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಂ ಗಹಣಂ। ಯಥಾ ಚ ‘‘ಛನ್ದವಾಸಿನೀ’’ತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವದತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತೇಸುಪಿ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ, ಜಾಯಾ, ಪಜಾಪತಿ, ಪುತ್ತಮಾತಾ, ಘರಣೀ, ಘರಸಾಮಿನೀ, ಭತ್ತರನ್ಧಿಕಾ, ಸುಸ್ಸೂಸಿಕಾ, ಪರಿಚಾರಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೦೫) ಏವಮಾದೀಸು ಸಂವಾಸಪರಿದೀಪಕೇಸು ವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವ।
Aññatranālaṃvacanīyāyāti (sārattha. ṭī. 2.339-340) desacārittavasena paṇṇadānādinā apariccattaṃ ṭhapetvā. Sañcarittavasena bhikkhunā vacanīyā na hotīti nālaṃvacanīyā, taṃ ṭhapetvāti keci. Appena vā bahunā vā dhanena kītā dhanakkītā. Yasmā pana sā na kītamattāyeva bhariyā, saṃvāsatthāya pana kītattā bhariyā, tasmāssa niddese ‘‘dhanena kiṇitvā vāsetī’’ti (pārā. 304) vuttaṃ. Chandavāsinīti chandena attano ruciyā vasatīti chandavāsinī. Yasmā pana sā na attano chandamatteneva bhariyā hoti, purisena pana sampaṭicchitattā, tasmāssa niddese ‘‘piyo piyaṃ vāsetī’’ti (pārā. 304) vuttaṃ. Ādisaddena ‘‘bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhaṭacumbaṭā, dāsī ca bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā, muhuttikā’’ti (pārā. 304) imesaṃ aṭṭhannaṃ ākārānaṃ gahaṇaṃ. Yathā ca ‘‘chandavāsinī’’tiādīsu aññataravasena vadato visaṅketo natthi, evaṃ pāḷiyaṃ avuttesupi ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā, jāyā, pajāpati, puttamātā, gharaṇī, gharasāminī, bhattarandhikā, sussūsikā, paricārikā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.305) evamādīsu saṃvāsaparidīpakesu vacanesu aññataravasena vadantassāpi visaṅketo natthi, tivaṅgasampattiyā āpattiyeva.
ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ, ಯಥಾ ಪುರಿಸೇನ ಸಹ ಸಂವಾಸಂ ನ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏವಂ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇಪಿ ‘‘ಮಾತಾ ರಕ್ಖತಿ ಗೋಪೇತಿ, ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕಾರೇತಿ, ವಸಂ ವತ್ತೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೪) ವುತ್ತಂ। ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸೂತಿ ‘‘ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ, ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ, ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ, ಸಾರಕ್ಖಾ, ಸಪರಿದಣ್ಡಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೩) ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು। ಯಥಾ ಚ ಏತ್ಥ, ಏವಂ ‘‘ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Māturakkhitaṃ brūhīti ettha māturakkhitā nāma mātarā rakkhitā, yathā purisena saha saṃvāsaṃ na kappeti, evaṃ mātarā rakkhitāti attho. Tenevassa padabhājanepi ‘‘mātā rakkhati gopeti, issariyaṃ kāreti, vasaṃ vattetī’’ti (pārā. 304) vuttaṃ. Piturakkhitādīsūti ‘‘piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍā’’ti (pārā. 303) evaṃ vuttesu piturakkhitādīsu. Yathā ca ettha, evaṃ ‘‘piturakkhitaṃ brūhī’’tiādīsupi nayo veditabbo.
ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ವಾ ಕಿಚ್ಚೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೪೦) ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ವಿಪ್ಪಕತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಕಾರುಕಾನಂ ಭತ್ತವೇತನತ್ಥಾಯ ಉಪಾಸಕೋ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣೇಯ್ಯ, ಉಪಾಸಿಕಾ ವಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ, ಏವರೂಪೇನ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಚೇತಿಯಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯಪಿ ಉಪಾಸಕೇನ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ, ಉಪಾಸಿಕಾಯ ವಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ।
Saṅghassa vā cetiyassa vā gilānassa vā kiccena gacchantassāti (pārā. aṭṭha. 2.340) ettha bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ vā kiñci vā vippakataṃ hoti. Tattha kārukānaṃ bhattavetanatthāya upāsako vā upāsikāya santikaṃ bhikkhuṃ pahiṇeyya, upāsikā vā upāsakassa, evarūpena saṅghakiccena gacchantassa anāpatti. Cetiyakamme kariyamānepi eseva nayo. Gilānassa bhesajjatthāyapi upāsakena vā upāsikāya santikaṃ, upāsikāya vā upāsakassa santikaṃ pahitassa gacchato anāpatti.
ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ನ ಯಕ್ಖೀ ನ ಪೇತೀ ನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ। ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಪುರಿಸೋ, ನ ಯಕ್ಖೋ’’ತಿಆದಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೪೧) ನತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾವ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕತಾ’’ತಿ। ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಅಲಂವಚನೀಯಾ। ನಿವಾರಣತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಅಲಂ-ಸದ್ದೋ। ನ ಅಲಂವಚನೀಯಾ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ನ ನಾಲಂವಚನೀಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಭಾವೋ ನನಾಲಂವಚನೀಯತಾ, ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯತಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Kiñcāpi ettha ‘‘itthī nāma manussitthī, na yakkhī na petī na tiracchānagatā. Puriso nāma manussapuriso, na yakkho’’tiādi (sārattha. ṭī. 2.341) natthi, tathāpi manussajātikāva itthipurisā idha adhippetāti āha ‘‘tesaṃ manussajātikatā’’ti. Nanālaṃvacanīyatāti yathāvuttanayena pariccattā alaṃvacanīyā. Nivāraṇattho hi ettha alaṃ-saddo. Na alaṃvacanīyā nālaṃvacanīyā, na nālaṃvacanīyā, tassā bhāvo nanālaṃvacanīyatā, ‘‘alaṃvacanīyatā’’icceva vuttaṃ hoti.
ಪಣ್ಣತ್ತಿನ್ತಿ, ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ಕಾಯವಿಕಾರೇನಾತಿ ಸೀಸುಕ್ಖಿಪನಾದಿಕಾಯವಿಕಾರೇನ। ತಥೇವ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿನಾ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥೇವ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ। ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾದಿಅತ್ಥಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಕೇನಚಿ ವುತ್ತೇತಿ ಆಸನಸಾಲಾದೀಸು ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಪುರಿಸೇನ ವುತ್ತೇ। ಸಚೇ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಲಂವಚನೀಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಂ ಘರಂ ಉಪಗತಂ ಪಿತಾ ವದತಿ ‘‘ಮಾತಾ ತೇ, ತಾತ, ಮಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಞಾತಿಕುಲಂ ಗತಾ, ಗಚ್ಛ ನಂ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಚೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಿತುನೋ ತಸ್ಸಾ ಆಗಮನಂ ವಾ ಅನಾಗಮನಂ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ, ಏವಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸಪಿ ಕಾಯವಾಚತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಪಿತುವಚನೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಿತುವಚನೇನ। ಗನ್ತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ। ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ, ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಞ್ಚಾತಿ ಉಭಯಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಪಿ ಕಾಯವಾಚತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ತದುಭಯನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ, ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಞ್ಚ। ಯಂ ಪನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಏತೇಹೇವ ತೀಹಿ ನಯೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೋ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ, ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಯುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ನಾಲಂವಚನೀಯಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಸ್ಸ ಸಚಿತ್ತಕೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಆಪತ್ತಿ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಚೇತನಾಯ ಅಸಮ್ಭವತೋ।
Paṇṇattinti, imaṃ sikkhāpadaṃ. Kāyavikārenāti sīsukkhipanādikāyavikārena. Tatheva vīmaṃsitvā tatheva paccāharantassāti hatthamuddādinā kāyavikārena vīmaṃsitvā puna āgantvā tatheva ārocentassa. Āgamissatīti tava santike dhammassavanādiatthaṃ āgamissati. Kenaci vutteti āsanasālādīsu nisinnassa kenaci purisena vutte. Sace hi khīṇāsavassa mātāpitaro kujjhitvā alaṃvacanīyā honti, tañca bhikkhuṃ gharaṃ upagataṃ pitā vadati ‘‘mātā te, tāta, maṃ mahallakaṃ chaḍḍetvā ñātikulaṃ gatā, gaccha naṃ maṃ upaṭṭhātuṃ pesehī’’ti. So ce gantvā taṃ vatvā puna pituno tassā āgamanaṃ vā anāgamanaṃ vā āroceti, evaṃ ārocentassa tassapi kāyavācato samuṭṭhāti. Tenāha ‘‘paṇṇattiṃ ajānantassa panā’’tiādi. Khīṇāsavassapīti ettha pi-saddena sekkhaputhujjanānaṃ vattabbameva natthīti dīpeti. Pituvacanenāti attano pituvacanena. Gantvāti tassā samīpaṃ gantvā. Paṇṇattiṃ, alaṃvacanīyabhāvañcāti ubhayaṃ ajānantassapi kāyavācato samuṭṭhāti. Tadubhayanti paṇṇattiṃ, alaṃvacanīyabhāvañca. Yaṃ pana paṇṇattiṃ jānitvā eteheva tīhi nayehi sañcarittaṃ samāpajjato kāyacittato, vācācittato, kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Imāni tīṇi paṇṇattijānanacittena ‘‘sacittakasamuṭṭhānānī’’ti vuttaṃ, taṃ ayuttaṃ. Na hi paṇṇattiṃ jānitvāpi ‘‘nālaṃvacanīyā’’ti maññamānassa sacittakehi samuṭṭhānehi āpatti samuṭṭhātīti vattuṃ yujjati vītikkamacetanāya asambhavato.
ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
