Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૧૦. સઙ્ગારવસુત્તં
10. Saṅgāravasuttaṃ
૬૧. અથ ખો સઙ્ગારવો બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સઙ્ગારવો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘મયમસ્સુ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા નામ. યઞ્ઞં યજામપિ યજાપેમપિ. તત્ર, ભો ગોતમ, યો ચેવ યજતિ 1 યો ચ યજાપેતિ સબ્બે તે અનેકસારીરિકં પુઞ્ઞપ્પટિપદં પટિપન્ના હોન્તિ, યદિદં યઞ્ઞાધિકરણં. યો પનાયં, ભો ગોતમ, યસ્સ વા તસ્સ વા કુલા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતો એકમત્તાનં દમેતિ, એકમત્તાનં સમેતિ, એકમત્તાનં પરિનિબ્બાપેતિ, એવમસ્સાયં એકસારીરિકં પુઞ્ઞપ્પટિપદં પટિપન્નો હોતિ, યદિદં પબ્બજ્જાધિકરણ’’ન્તિ.
61. Atha kho saṅgāravo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho saṅgāravo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayamassu, bho gotama, brāhmaṇā nāma. Yaññaṃ yajāmapi yajāpemapi. Tatra, bho gotama, yo ceva yajati 2 yo ca yajāpeti sabbe te anekasārīrikaṃ puññappaṭipadaṃ paṭipannā honti, yadidaṃ yaññādhikaraṇaṃ. Yo panāyaṃ, bho gotama, yassa vā tassa vā kulā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito ekamattānaṃ dameti, ekamattānaṃ sameti, ekamattānaṃ parinibbāpeti, evamassāyaṃ ekasārīrikaṃ puññappaṭipadaṃ paṭipanno hoti, yadidaṃ pabbajjādhikaraṇa’’nti.
‘‘તેન હિ, બ્રાહ્મણ, તઞ્ઞેવેત્થ પટિપુચ્છિસ્સામિ. યથા તે ખમેય્ય તથા નં બ્યાકરેય્યાસિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, બ્રાહ્મણ, ઇધ તથાગતો લોકે ઉપ્પજ્જતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા. સો એવમાહ – ‘એથાયં મગ્ગો અયં પટિપદા યથાપટિપન્નો અહં અનુત્તરં બ્રહ્મચરિયોગધં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેમિ; એથ 3, તુમ્હેપિ તથા પટિપજ્જથ, યથાપટિપન્ના તુમ્હેપિ અનુત્તરં બ્રહ્મચરિયોગધં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સથા’તિ. ઇતિ અયઞ્ચેવ 4 સત્થા ધમ્મં દેસેતિ, પરે ચ તથત્થાય પટિપજ્જન્તિ, તાનિ ખો પન હોન્તિ અનેકાનિપિ સતાનિ અનેકાનિપિ સહસ્સાનિ અનેકાનિપિ સતસહસ્સાનિ.
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, idha tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So evamāha – ‘ethāyaṃ maggo ayaṃ paṭipadā yathāpaṭipanno ahaṃ anuttaraṃ brahmacariyogadhaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedemi; etha 5, tumhepi tathā paṭipajjatha, yathāpaṭipannā tumhepi anuttaraṃ brahmacariyogadhaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti. Iti ayañceva 6 satthā dhammaṃ deseti, pare ca tathatthāya paṭipajjanti, tāni kho pana honti anekānipi satāni anekānipi sahassāni anekānipi satasahassāni.
‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, બ્રાહ્મણ, ઇચ્ચાયં એવં સન્તે એકસારીરિકા વા પુઞ્ઞપ્પટિપદા હોતિ અનેકસારીરિકા વા, યદિદં પબ્બજ્જાધિકરણ’’ન્તિ? ‘‘ઇચ્ચાયમ્પિ 7, ભો ગોતમ, એવં સન્તે અનેકસારીરિકા પુઞ્ઞપ્પટિપદા હોતિ, યદિદં પબ્બજ્જાધિકરણ’’ન્તિ.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, iccāyaṃ evaṃ sante ekasārīrikā vā puññappaṭipadā hoti anekasārīrikā vā, yadidaṃ pabbajjādhikaraṇa’’nti? ‘‘Iccāyampi 8, bho gotama, evaṃ sante anekasārīrikā puññappaṭipadā hoti, yadidaṃ pabbajjādhikaraṇa’’nti.
એવં વુત્તે આયસ્મા આનન્દો સઙ્ગારવં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘ઇમાસં તે, બ્રાહ્મણ, દ્વિન્નં પટિપદાનં કતમા પટિપદા ખમતિ અપ્પત્થતરા ચ અપ્પસમારમ્ભતરા ચ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’તિ? એવં વુત્તે સઙ્ગારવો બ્રાહ્મણો આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘સેય્યથાપિ ભવં ગોતમો ભવં ચાનન્દો. એતે મે પુજ્જા, એતે મે પાસંસા’’તિ.
Evaṃ vutte āyasmā ānando saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘imāsaṃ te, brāhmaṇa, dvinnaṃ paṭipadānaṃ katamā paṭipadā khamati appatthatarā ca appasamārambhatarā ca mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti? Evaṃ vutte saṅgāravo brāhmaṇo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘seyyathāpi bhavaṃ gotamo bhavaṃ cānando. Ete me pujjā, ete me pāsaṃsā’’ti.
દુતિયમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો સઙ્ગારવં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘ન ખો ત્યાહં, બ્રાહ્મણ, એવં પુચ્છામિ – ‘કે વા તે પુજ્જા કે વા તે પાસંસા’તિ? એવં ખો ત્યાહં, બ્રાહ્મણ, પુચ્છામિ – ‘ઇમાસં તે, બ્રાહ્મણ, દ્વિન્નં પટિપદાનં કતમા પટિપદા ખમતિ અપ્પત્થતરા ચ અપ્પસમારમ્ભતરા ચ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’’તિ? દુતિયમ્પિ ખો સઙ્ગારવો બ્રાહ્મણો આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘સેય્યથાપિ ભવં ગોતમો ભવં ચાનન્દો. એતે મે પુજ્જા, એતે મે પાસંસા’’તિ.
Dutiyampi kho āyasmā ānando saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘na kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, evaṃ pucchāmi – ‘ke vā te pujjā ke vā te pāsaṃsā’ti? Evaṃ kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, pucchāmi – ‘imāsaṃ te, brāhmaṇa, dvinnaṃ paṭipadānaṃ katamā paṭipadā khamati appatthatarā ca appasamārambhatarā ca mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’’ti? Dutiyampi kho saṅgāravo brāhmaṇo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘seyyathāpi bhavaṃ gotamo bhavaṃ cānando. Ete me pujjā, ete me pāsaṃsā’’ti.
તતિયમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો સઙ્ગારવં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘ન ખો ત્યાહં, બ્રાહ્મણ, એવં પુચ્છામિ – ‘કે વા તે પુજ્જા કે વા તે પાસંસા’તિ? એવં ખો ત્યાહં, બ્રાહ્મણ, પુચ્છામિ – ‘ઇમાસં તે, બ્રાહ્મણ, દ્વિન્નં પટિપદાનં કતમા પટિપદા ખમતિ અપ્પત્થતરા ચ અપ્પસમારમ્ભતરા ચ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’’તિ? તતિયમ્પિ ખો સઙ્ગારવો બ્રાહ્મણો આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘સેય્યથાપિ ભવં ગોતમો ભવં ચાનન્દો. એતે મે પુજ્જા, એતે મે પાસંસા’’તિ.
Tatiyampi kho āyasmā ānando saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘na kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, evaṃ pucchāmi – ‘ke vā te pujjā ke vā te pāsaṃsā’ti? Evaṃ kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, pucchāmi – ‘imāsaṃ te, brāhmaṇa, dvinnaṃ paṭipadānaṃ katamā paṭipadā khamati appatthatarā ca appasamārambhatarā ca mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’’ti? Tatiyampi kho saṅgāravo brāhmaṇo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘seyyathāpi bhavaṃ gotamo bhavaṃ cānando. Ete me pujjā, ete me pāsaṃsā’’ti.
અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘યાવ તતિયમ્પિ ખો સઙ્ગારવો બ્રાહ્મણો આનન્દેન સહધમ્મિકં પઞ્હં પુટ્ઠો સંસાદેતિ 9 નો વિસ્સજ્જેતિ. યંનૂનાહં પરિમોચેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા સઙ્ગારવં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘કા ન્વજ્જ, બ્રાહ્મણ, રાજન્તેપુરે રાજપુરિસાનં 10 સન્નિસિન્નાનં સન્નિપતિતાનં અન્તરાકથા ઉદપાદી’’તિ? ‘‘અયં ખ્વજ્જ, ભો ગોતમ, રાજન્તેપુરે રાજપુરિસાનં સન્નિસિન્નાનં સન્નિપતિતાનં અન્તરાકથા ઉદપાદિ – ‘પુબ્બે સુદં અપ્પતરા ચેવ ભિક્ખૂ અહેસું બહુતરા ચ ઉત્તરિ મનુસ્સધમ્મા ઇદ્ધિપાટિહારિયં દસ્સેસું; એતરહિ પન બહુતરા ચેવ ભિક્ખૂ અપ્પતરા ચ ઉત્તરિ મનુસ્સધમ્મા ઇદ્ધિપાટિહારિયં દસ્સેન્તી’તિ. અયં ખ્વજ્જ, ભો ગોતમ, રાજન્તેપુરે રાજપુરિસાનં સન્નિસિન્નાનં સન્નિપતિતાનં અન્તરાકથા ઉદપાદી’’તિ.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yāva tatiyampi kho saṅgāravo brāhmaṇo ānandena sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho saṃsādeti 11 no vissajjeti. Yaṃnūnāhaṃ parimoceyya’’nti. Atha kho bhagavā saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘kā nvajja, brāhmaṇa, rājantepure rājapurisānaṃ 12 sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ antarākathā udapādī’’ti? ‘‘Ayaṃ khvajja, bho gotama, rājantepure rājapurisānaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ antarākathā udapādi – ‘pubbe sudaṃ appatarā ceva bhikkhū ahesuṃ bahutarā ca uttari manussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassesuṃ; etarahi pana bahutarā ceva bhikkhū appatarā ca uttari manussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassentī’ti. Ayaṃ khvajja, bho gotama, rājantepure rājapurisānaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ antarākathā udapādī’’ti.
13 ‘‘તીણિ ખો ઇમાનિ, બ્રાહ્મણ, પાટિહારિયાનિ. કતમાનિ તીણિ? ઇદ્ધિપાટિહારિયં, આદેસનાપાટિહારિયં , અનુસાસનીપાટિહારિયં. કતમઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, ઇદ્ધિપાટિહારિયં? ઇધ, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો અનેકવિહિતં ઇદ્ધિવિધં પચ્ચનુભોતિ – ‘એકોપિ હુત્વા બહુધા હોતિ, બહુધાપિ હુત્વા એકો હોતિ; આવિભાવં, તિરોભાવં; તિરોકુટ્ટં તિરોપાકારં તિરોપબ્બતં અસજ્જમાનો ગચ્છતિ, સેય્યથાપિ આકાસે; પથવિયાપિ ઉમ્મુજ્જનિમુજ્જં કરોતિ, સેય્યથાપિ ઉદકે; ઉદકેપિ અભિજ્જમાને ગચ્છતિ, સેય્યથાપિ પથવિયં; આકાસેપિ પલ્લઙ્કેન કમતિ, સેય્યથાપિ પક્ખી સકુણો; ઇમેપિ ચન્દિમસૂરિયે એવંમહિદ્ધિકે એવંમહાનુભાવે પાણિના પરિમસતિ 14 પરિમજ્જતિ, યાવ બ્રહ્મલોકાપિ કાયેન વસં વત્તેતિ’. ઇદં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, ઇદ્ધિપાટિહારિયં .
15 ‘‘Tīṇi kho imāni, brāhmaṇa, pāṭihāriyāni. Katamāni tīṇi? Iddhipāṭihāriyaṃ, ādesanāpāṭihāriyaṃ , anusāsanīpāṭihāriyaṃ. Katamañca, brāhmaṇa, iddhipāṭihāriyaṃ? Idha, brāhmaṇa, ekacco anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ‘ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ; tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāne gacchati, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kamati, seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasati 16 parimajjati, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti’. Idaṃ vuccati, brāhmaṇa, iddhipāṭihāriyaṃ .
‘‘કતમઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, આદેસનાપાટિહારિયં? ઇધ, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો નિમિત્તેન આદિસતિ – ‘એવમ્પિ તે મનો, ઇત્થમ્પિ તે મનો, ઇતિપિ તે ચિત્ત’ન્તિ. સો બહું ચેપિ આદિસતિ તથેવ તં હોતિ, નો અઞ્ઞથા.
‘‘Katamañca, brāhmaṇa, ādesanāpāṭihāriyaṃ? Idha, brāhmaṇa, ekacco nimittena ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā.
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો ન હેવ ખો નિમિત્તેન આદિસતિ , અપિ ચ ખો મનુસ્સાનં વા અમનુસ્સાનં વા દેવતાનં વા સદ્દં સુત્વા આદિસતિ – ‘એવમ્પિ તે મનો, ઇત્થમ્પિ તે મનો, ઇતિપિ તે ચિત્ત’ન્તિ. સો બહું ચેપિ આદિસતિ તથેવ તં હોતિ, નો અઞ્ઞથા.
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekacco na heva kho nimittena ādisati , api ca kho manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā.
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો ન હેવ ખો નિમિત્તેન આદિસતિ નપિ મનુસ્સાનં વા અમનુસ્સાનં વા દેવતાનં વા સદ્દં સુત્વા આદિસતિ, અપિ ચ ખો વિતક્કયતો વિચારયતો વિતક્કવિપ્ફારસદ્દં સુત્વા આદિસતિ – ‘એવમ્પિ તે મનો, ઇત્થમ્પિ તે મનો, ઇતિપિ તે ચિત્ત’ન્તિ. સો બહું ચેપિ આદિસતિ તથેવ તં હોતિ, નો અઞ્ઞથા.
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekacco na heva kho nimittena ādisati napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, api ca kho vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā.
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો ન હેવ ખો નિમિત્તેન આદિસતિ, નપિ મનુસ્સાનં વા અમનુસ્સાનં વા દેવતાનં વા સદ્દં સુત્વા આદિસતિ, નપિ વિતક્કયતો વિચારયતો વિતક્કવિપ્ફારસદ્દં સુત્વા આદિસતિ, અપિ ચ ખો અવિતક્કં અવિચારં સમાધિં સમાપન્નસ્સ ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનાતિ – ‘યથા ઇમસ્સ ભોતો મનોસઙ્ખારા પણિહિતા ઇમસ્સ ચિત્તસ્સ અનન્તરા અમું નામ વિતક્કં વિતક્કેસ્સતી’તિ. સો બહું ચેપિ આદિસતિ તથેવ તં હોતિ, નો અઞ્ઞથા. ઇદં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, આદેસનાપાટિહારિયં.
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekacco na heva kho nimittena ādisati, napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, napi vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati, api ca kho avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa cittassa anantarā amuṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idaṃ vuccati, brāhmaṇa, ādesanāpāṭihāriyaṃ.
‘‘કતમઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, અનુસાસનીપાટિહારિયં? ઇધ, બ્રાહ્મણ , એકચ્ચો એવમનુસાસતિ – ‘એવં વિતક્કેથ, મા એવં વિતક્કયિત્થ; એવં મનસિ કરોથ, મા એવં મનસાકત્થ; ઇદં પજહથ, ઇદં ઉપસમ્પજ્જ વિહરથા’તિ. ઇદં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, અનુસાસનીપાટિહારિયં. ઇમાનિ ખો, બ્રાહ્મણ, તીણિ પાટિહારિયાનિ. ઇમેસં તે, બ્રાહ્મણ, તિણ્ણં પાટિહારિયાનં કતમં પાટિહારિયં ખમતિ અભિક્કન્તતરઞ્ચ પણીતતરઞ્ચા’’તિ?
‘‘Katamañca, brāhmaṇa, anusāsanīpāṭihāriyaṃ? Idha, brāhmaṇa , ekacco evamanusāsati – ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’ti. Idaṃ vuccati, brāhmaṇa, anusāsanīpāṭihāriyaṃ. Imāni kho, brāhmaṇa, tīṇi pāṭihāriyāni. Imesaṃ te, brāhmaṇa, tiṇṇaṃ pāṭihāriyānaṃ katamaṃ pāṭihāriyaṃ khamati abhikkantatarañca paṇītatarañcā’’ti?
‘‘તત્ર, ભો ગોતમ, યદિદં 17 પાટિહારિયં ઇધેકચ્ચો અનેકવિહિતં ઇદ્ધિવિધં પચ્ચનુભોતિ…પે॰… યાવ બ્રાહ્મલોકાપિ કાયેન વસં વત્તેતિ, ઇદં, ભો ગોતમ, પાટિહારિયં યોવ 18 નં કરોતિ સોવ 19 નં પટિસંવેદેતિ, યોવ 20 નં કરોતિ તસ્સેવ 21 તં હોતિ. ઇદં મે, ભો ગોતમ, પાટિહારિયં માયાસહધમ્મરૂપં વિય ખાયતિ.
‘‘Tatra, bho gotama, yadidaṃ 22 pāṭihāriyaṃ idhekacco anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti…pe… yāva brāhmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti, idaṃ, bho gotama, pāṭihāriyaṃ yova 23 naṃ karoti sova 24 naṃ paṭisaṃvedeti, yova 25 naṃ karoti tasseva 26 taṃ hoti. Idaṃ me, bho gotama, pāṭihāriyaṃ māyāsahadhammarūpaṃ viya khāyati.
‘‘યમ્પિદં , ભો ગોતમ, પાટિહારિયં ઇધેકચ્ચો નિમિત્તેન આદિસતિ – ‘એવમ્પિ તે મનો, ઇત્થમ્પિ તે મનો, ઇતિપિ તે ચિત્ત’ન્તિ, સો બહું ચેપિ આદિસતિ તથેવ તં હોતિ, નો અઞ્ઞથા. ઇધ પન, ભો ગોતમ, એકચ્ચો ન હેવ ખો નિમિત્તેન આદિસતિ, અપિ ચ ખો મનુસ્સાનં વા અમનુસ્સાનં વા દેવતાનં વા સદ્દં સુત્વા આદિસતિ…પે॰… નપિ મનુસ્સાનં વા અમનુસ્સાનં વા દેવતાનં વા સદ્દં સુત્વા આદિસતિ, અપિ ચ ખો વિતક્કયતો વિચારયતો વિતક્કવિપ્ફારસદ્દં સુત્વા આદિસતિ…પે॰… નપિ વિતક્કયતો વિચારયતો વિતક્કવિપ્ફારસદ્દં સુત્વા આદિસતિ, અપિ ચ ખો અવિતક્કં અવિચારં સમાધિં સમાપન્નસ્સ ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનાતિ – ‘યથા ઇમસ્સ ભોતો મનોસઙ્ખારા પણિહિતા ઇમસ્સ ચિત્તસ્સ અનન્તરા અમ્હં નામ વિતક્કં વિતક્કેસ્સતી’તિ, સો બહું ચેપિ આદિસતિ તથેવ તં હોતિ, નો અઞ્ઞથા. ઇદમ્પિ, ભો ગોતમ, પાટિહારિયં યોવ નં કરોતિ સોવ નં પટિસંવેદેતિ, યોવ નં કરોતિ તસ્સેવ તં હોતિ. ઇદમ્પિ મે, ભો ગોતમ, પાટિહારિયં માયાસહધમ્મરૂપં વિય ખાયતિ.
‘‘Yampidaṃ , bho gotama, pāṭihāriyaṃ idhekacco nimittena ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti, so bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idha pana, bho gotama, ekacco na heva kho nimittena ādisati, api ca kho manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati…pe… napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, api ca kho vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati…pe… napi vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati, api ca kho avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa cittassa anantarā amhaṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti, so bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idampi, bho gotama, pāṭihāriyaṃ yova naṃ karoti sova naṃ paṭisaṃvedeti, yova naṃ karoti tasseva taṃ hoti. Idampi me, bho gotama, pāṭihāriyaṃ māyāsahadhammarūpaṃ viya khāyati.
‘‘યઞ્ચ ખો ઇદં, ભો ગોતમ, પાટિહારિયં ઇધેકચ્ચો એવં અનુસાસતિ – ‘એવં વિતક્કેથ , મા એવં વિતક્કયિત્થ; એવં મનસિ કરોથ, મા એવં મનસાકત્થ; ઇદં પજહથ, ઇદં ઉપસમ્પજ્જ વિહરથા’તિ. ઇદમેવ, ભો ગોતમ, પાટિહારિયં ખમતિ ઇમેસં તિણ્ણં પાટિહારિયાનં અભિક્કન્તતરઞ્ચ પણીતતરઞ્ચ.
‘‘Yañca kho idaṃ, bho gotama, pāṭihāriyaṃ idhekacco evaṃ anusāsati – ‘evaṃ vitakketha , mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’ti. Idameva, bho gotama, pāṭihāriyaṃ khamati imesaṃ tiṇṇaṃ pāṭihāriyānaṃ abhikkantatarañca paṇītatarañca.
‘‘અચ્છરિયં, ભો ગોતમ, અબ્ભુતં, ભો ગોતમ! યાવસુભાસિતમિદં ભોતા ગોતમેન ઇમેહિ ચ મયં તીહિ પાટિહારિયેહિ સમન્નાગતં ભવન્તં ગોતમં ધારેમ. ભવઞ્હિ ગોતમો અનેકવિહિતં ઇદ્ધિવિધં પચ્ચનુભોતિ…પે॰… યાવ બ્રહ્મલોકાપિ કાયેન વસં વત્તેતિ, ભવઞ્હિ ગોતમો અવિતક્કં અવિચારં સમાધિં સમાપન્નસ્સ ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનાતિ – ‘યથા ઇમસ્સ ભોતો મનોસઙ્ખારા પણિહિતા ઇમસ્સ ચિત્તસ્સ અનન્તરા અમું નામ વિતક્કં વિતક્કેસ્સતી’તિ. ભવઞ્હિ ગોતમો એવમનુસાસતિ – ‘એવં વિતક્કેથ, મા એવં વિતક્કયિત્થ; એવં મનસિ કરોથ, મા એવં મનસાકત્થ; ઇદં પજહથ, ઇદં ઉપસમ્પજ્જ વિહરથા’’’તિ.
‘‘Acchariyaṃ, bho gotama, abbhutaṃ, bho gotama! Yāvasubhāsitamidaṃ bhotā gotamena imehi ca mayaṃ tīhi pāṭihāriyehi samannāgataṃ bhavantaṃ gotamaṃ dhārema. Bhavañhi gotamo anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti…pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti, bhavañhi gotamo avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa cittassa anantarā amuṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. Bhavañhi gotamo evamanusāsati – ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’’’ti.
‘‘અદ્ધા ખો ત્યાહં, બ્રાહ્મણ, આસજ્જ ઉપનીય વાચા ભાસિતા; અપિ ચ ત્યાહં બ્યાકરિસ્સામિ. અહઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, અનેકવિહિતં ઇદ્ધિવિધં પચ્ચનુભોમિ…પે॰… યાવ બ્રહ્મલોકાપિ કાયેન વસં વત્તેમિ. અહઞ્હિ , બ્રાહ્મણ, અવિતક્કં અવિચારં સમાધિં સમાપન્નસ્સ ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનામિ – ‘યથા ઇમસ્સ ભોતો મનોસઙ્ખારા પણિહિતા, ઇમસ્સ ચિત્તસ્સ અનન્તરા અમું નામ વિતક્કં વિતક્કેસ્સતી’તિ. અહઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, એવમનુસાસામિ – ‘એવં વિતક્કેથ, મા એવં વિતક્કયિત્થ; એવં મનસિ કરોથ, મા એવં મનસાકત્થ; ઇદં પજહથ, ઇદં ઉપસમ્પજ્જ વિહરથા’’’તિ.
‘‘Addhā kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, āsajja upanīya vācā bhāsitā; api ca tyāhaṃ byākarissāmi. Ahañhi, brāhmaṇa, anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhomi…pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattemi. Ahañhi , brāhmaṇa, avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāmi – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā, imassa cittassa anantarā amuṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. Ahañhi, brāhmaṇa, evamanusāsāmi – ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’’’ti.
‘‘અત્થિ પન, ભો ગોતમ, અઞ્ઞો એકભિક્ખુપિ યો ઇમેહિ તીહિ પાટિહારિયેહિ સમન્નાગતો, અઞ્ઞત્ર ભોતા ગોતમેના’’તિ? ‘‘ન ખો, બ્રાહ્મણ, એકંયેવ સતં ન દ્વે સતાનિ ન તીણિ સતાનિ ન ચત્તારિ સતાનિ ન પઞ્ચ સતાનિ, અથ ખો ભિય્યોવ, યે 27 ભિક્ખૂ ઇમેહિ તીહિ પાટિહારિયેહિ સમન્નાગતા’’તિ. ‘‘કહં પન, ભો ગોતમ, એતરહિ તે ભિક્ખૂ વિહરન્તી’’તિ? ‘‘ઇમસ્મિંયેવ ખો, બ્રાહ્મણ, ભિક્ખુસઙ્ઘે’’તિ.
‘‘Atthi pana, bho gotama, añño ekabhikkhupi yo imehi tīhi pāṭihāriyehi samannāgato, aññatra bhotā gotamenā’’ti? ‘‘Na kho, brāhmaṇa, ekaṃyeva sataṃ na dve satāni na tīṇi satāni na cattāri satāni na pañca satāni, atha kho bhiyyova, ye 28 bhikkhū imehi tīhi pāṭihāriyehi samannāgatā’’ti. ‘‘Kahaṃ pana, bho gotama, etarahi te bhikkhū viharantī’’ti? ‘‘Imasmiṃyeva kho, brāhmaṇa, bhikkhusaṅghe’’ti.
‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ! સેય્યથાપિ ભો ગોતમ, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય – ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ, એવમેવં ભોતા ગોતમેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં ભવન્તં ગોતમં સરણં ગચ્છામિ, ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. દસમં.
‘‘Abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti. Dasamaṃ.
બ્રાહ્મણવગ્ગો પઠમો.
Brāhmaṇavaggo paṭhamo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
દ્વે બ્રાહ્મણા ચઞ્ઞતરો, પરિબ્બાજકેન નિબ્બુતં;
Dve brāhmaṇā caññataro, paribbājakena nibbutaṃ;
પલોકવચ્છો તિકણ્ણો, સોણિ સઙ્ગારવેન ચાતિ.
Palokavaccho tikaṇṇo, soṇi saṅgāravena cāti.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. સઙ્ગારવસુત્તવણ્ણના • 10. Saṅgāravasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧૦. સઙ્ગારવસુત્તવણ્ણના • 10. Saṅgāravasuttavaṇṇanā