| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੧੦. ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
10. Saṅgāravasuttavaṇṇanā
੬੧. ਦਸਮੇ ਜਿਣ੍ਣਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਦੀਨਂ ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਪੁਨ ਪਾਕਤਿਕਕਰਣਂ ਜਿਣ੍ਣਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ , ਤਸ੍ਸ ਕਾਰਕੋ ਜਿਣ੍ਣਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਕਾਰਕੋ। ਬਾਹਿਰਸਮਯੇਤਿ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਤੋ ਬਾਹਿਰੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਯੇ। ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਦ੍વਿਪਦਚਤੁਪ੍ਪਦਾਦਿਭੇਦੇਸੁ ਪਾਣੇਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਾਣੇ વਧਿਤ੍વਾ ਯਜਿਤਬ੍ਬਂ ਯਞ੍ਞਂ ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕਂ ਨਾਮ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਸ વਾ ਤਸ੍ਸ વਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕੇ ਸਾਮਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਤਸ੍ਮਾ વਾ’’ਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸੂਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ।
61. Dasame jiṇṇānaṃ hatthisālādīnaṃ paṭisaṅkharaṇaṃ puna pākatikakaraṇaṃ jiṇṇapaṭisaṅkharaṇaṃ , tassa kārako jiṇṇapaṭisaṅkharaṇakārako. Bāhirasamayeti satthusāsanato bāhire aññatitthiyasamaye. Sabbacatukkenātiādīsu sabbesu dvipadacatuppadādibhedesu pāṇesu ekekasmiṃ cattāro cattāro pāṇe vadhitvā yajitabbaṃ yaññaṃ sabbacatukkaṃ nāma. Sesesupi iminā nayena attho veditabbo. Yassa vā tassa vāti nissakke sāmivacananti āha ‘‘yasmā vā tasmā vā’’ti. Evamassāyanti ettha assūti nipātamattanti āha ‘‘evaṃ santepi aya’’nti.
વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੋ। ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਓਗਧਂ ਮੂਲਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋਗਧਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸ੍ਸੇવ ਗਹਣਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਉਤ੍ਤਮਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ।
Vaḍḍhentoti paṭṭhapento. Maggabrahmacariyassa ogadhaṃ mūlaṃ patiṭṭhābhūtaṃ brahmacariyogadhaṃ. Tenāha ‘‘arahattamaggasaṅkhātassā’’tiādi. Ukkaṭṭhaniddesena cettha arahattamaggasseva gahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Uttamaṃ patiṭṭhābhūtaṃ ārammaṇūpanissayabhāvena.
ਅਪ੍ਪੇਹਿ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਾਦੀਹਿ ਅਤ੍ਥੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਟ੍ਠਾ ਤ੍ਥ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਟ੍ਠ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਬਹੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਸ੍ਸਂ ਪਟਿਪਦਾਯਂ । ਅਪ੍ਪੋ ਸਮਾਰਮ੍ਭੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਸਮਾਰਮ੍ਭੋ। ਪਾਸਂਸਾਤਿ ਪਸਂਸਾਰਹਾ। ਏਤਂ ਯੇવ ਕਥਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਤੇਨੇવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਕਥਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ।
Appehi veyyāvaccakarādīhi attho etissāti appaṭṭhā ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā. Tenāha ‘‘yattha bahū’’tiādi. Yatthāti yassaṃ paṭipadāyaṃ . Appo samārambho etassāti appasamārambho. Pāsaṃsāti pasaṃsārahā. Etaṃ yeva kathāpessāmīti eteneva brāhmaṇena kathāpessāmi.
ਸੋਪ੍ਪੇਨਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦਾਯ। ਪਮਾਦੇਨਾਤਿ ਜਾਗਰਿਯਾਦੀਸੁ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨਤੋ ਸਤਿવਿਪ੍ਪવਾਸਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਮਾਦੇਨ। ਪਚ੍ਚਨੀਕਪਟਿਹਰਣવਸੇਨਾਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਪਨਯਨવਸੇਨ। ਤਥਾ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਚ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ, ਤੇਸਂ ਹਰਣਤੋ ਪਟਿਹਾਰਿਯਂ। ਤੇ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਹਰਣવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਕਾਸਨੇ ਅਸਮਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਚ ਇਦ੍ਧਿਆਦੇਸਨਾਨੁਸਾਸਨੀਹਿ ਹਰਿਤਾ ਅਪਨੀਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ‘‘ਪਟੀ’’ਤਿ વਾ ਅਯਂ ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਪਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਬੋਧੇਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਮਿਂ, ਅਞ੍ਞੋ ਆਗਞ੍ਛਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੯੮੫; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ વਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ੪) વਿਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਕਤਕਿਚ੍ਚੇਨ ਪਚ੍ਛਾ ਹਰਿਤਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਸੁ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਮਗ੍ਗੇਹਿ ਹਰਿਤੇਸੁ ਪਚ੍ਛਾਹਰਣਂ ਪਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਇਦ੍ਧਿਆਦੇਸਨਾਨੁਸਾਸਨਿਯੋ ਚ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਨ ਕਤਕਿਚ੍ਚੇਨ ਚ ਸਤ੍ਤਹਿਤਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ, ਹਰਿਤੇਸੁ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਸੁ ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਹਰਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਹਾਰਿਯਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਹਾਰਿਯਮੇવ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ। ਪਟਿਹਾਰਿਯੇ વਾ ਇਦ੍ਧਿਆਦੇਸਨਾਨੁਸਾਸਨਿਸਮੁਦਾਯੇ ਭવਂ ਏਕੇਕਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਟਿਹਾਰਿਯਂ વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਪਟਿਪਕ੍ਖਹਰਣਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤੇ, ਤਤੋ વਾ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ।
Soppenāti niddāya. Pamādenāti jāgariyādīsu ananuyuñjanato sativippavāsalakkhaṇena pamādena. Paccanīkapaṭiharaṇavasenāti paṭipakkhāpanayanavasena. Tathā hi bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato paṭihāriyaṃ. Te hi diṭṭhiharaṇavasena diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti. ‘‘Paṭī’’ti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhasmiṃ, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. vatthugāthā 4) viya, tasmā samāhite citte vigatūpakkilese katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchāharaṇaṃ paṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatūpakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti, paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ. Paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekekaṃ pāṭihāriyanti vuccati. Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ.
ਆਗਤਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਆਗਤਾਕਾਰਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਏਕੋ ਰਾਜਾਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਮਧੁਰਾਧਿਪਤਿ ਏਕੋ ਪਣ੍ਡੁਰਾਜਾ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤੇ ਮਨੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਕਾਰੇਨ ਤવ ਮਨੋ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਤੋ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਾਮਞ੍ਞਜੋਤਨਾ વਿਸੇਸੇ ਅવਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨੇવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਏવਂ ਤવ ਮਨੋ’’ਤਿ ਇਦਞ੍ਚ ਮਨਸੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਤਤਾਦਿਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਂ, ਨ ਪਨ ਯੇਨ ਸੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਤੋ વਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਤੋ વਾ, ਤਂਦਸ੍ਸਨਂ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਤਦੇਕਟ੍ਠਾ ਰਾਗਾਦਯੋ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਦੋਸਾਦਯੋ। ਦੁਤਿਯਨ੍ਤਿ ‘‘ਇਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਤੇ ਮਨੋ’’ਤਿ ਪਦਂ। ਇਤਿਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੋ ‘‘ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਖੋ, ਕਚ੍ਚਾਨ, ਅਯਮੇਕੋ ਅਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫; ੩.੯੦) વਿਯ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮਞ੍ਚ ਇਮਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਂ ਚਿਨ੍ਤਯਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ।
Āgatanimittenāti āgatākārasallakkhaṇavasena. Esa nayo sesesupi. Eko rājāti dakkhiṇamadhurādhipati eko paṇḍurājā. Evampi te manoti iminā ākārena tava mano pavattoti attho. Tena pakārena pavattoti āha ‘‘somanassito vā’’tiādi. Sāmaññajotanā visese avatiṭṭhatīti adhippāyenevaṃ vuttaṃ. ‘‘Evaṃ tava mano’’ti idañca manaso somanassitatādimattadassanaṃ, na pana yena so somanassito vā domanassito vā, taṃdassanaṃ. Somanassaggahaṇena cettha tadekaṭṭhā rāgādayo saddhādayo ca dassitā honti, domanassaggahaṇena dosādayo. Dutiyanti ‘‘itthampi te mano’’ti padaṃ. Itipīti ettha iti-saddo nidassanattho ‘‘atthīti kho, kaccāna, ayameko anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15; 3.90) viya. Tenāha ‘‘imañca imañca atthaṃ cintayamāna’’nti. Pi-saddo vuttatthasampiṇḍanattho.
ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ। ਤਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਤਕ੍ਕਿਤਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਅਟ੍ਟਕਾਰਕੇਨਾਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਾਰਕੇਨ।
Kathentānaṃ sutvāti kathentānaṃ saddaṃ sutvā. Tassa vasenāti tassa vitakkitassa vasena. Aṭṭakārakenāti vinicchayakārakena.
ਨ ਅਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਾਨਂ ਮਗ੍ਗਫਲਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਞ੍ਹਿ ਤੇਨ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣੇਨਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਤਿਯੇવ। ਹੇਟ੍ਠਿਮੋ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿਆਦੀਨਿਪਿ ਮਗ੍ਗਫਲਚਿਤ੍ਤਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਯੋਪਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਮੇવ ਮਗ੍ਗਫਲਂ ਪਰੇਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਂ ਸਮ੍ਮਾ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣੇਨ ਜਾਨਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨਧਿਗਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਰਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਤੇਸੁ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯਦਿ ਅਰਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਫਲਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਉਪਰਿਮਾਪਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਫਲਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ વਿਯਾਤਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਆਸਙ੍ਕਾ ਸਿਯਾ, ਤਨ੍ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਮਾਹ ‘‘ਉਪਰਿਮੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।
Na ariyānanti ariyānaṃ maggaphalacittaṃ na jānātīti attho. Tañhi tena anadhigatattā cetopariyañāṇenapi na sakkā viññātuṃ, aññaṃ pana cittaṃ jānātiyeva. Heṭṭhimo uparimassa cittaṃ na jānātītiādīnipi maggaphalacittameva sandhāya vuttānīti veditabbāni. Sotāpannādayopi hi attanā adhigatameva maggaphalaṃ parehi uppāditaṃ sammā cetopariyañāṇena jānituṃ sakkonti, na attanā anadhigataṃ. Sabbepi ariyā attano phalaṃ samāpajjanti adhigatattāti dassento ‘‘etesu cā’’tiādimāha. Yadi ariyā attanā adhigataphalaṃ samāpajjanti, uparimāpi heṭṭhimaṃ phalaṃ samāpajjanti adhigatattā lokiyasamāpattiyo viyāti kassaci āsaṅkā siyā, tannivattanatthamāha ‘‘uparimo heṭṭhimaṃ na samāpajjatī’’ti.
ਉਪਰਿਮੋਤਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਆਦਿਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦਿਂ। ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸਤਿਪਿ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤੇ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇ? ਕਾਰਣਮਾਹ ‘‘ਤੇਸਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ, ਤੇਸਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਆਦੀਨਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁਯੇવ ਹੇਟ੍ਠਿਮੇਸੁ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਉਪਰਿਮੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਫਲਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇ? ਪੁਗ੍ਗਲਨ੍ਤਰਭਾવੂਪਗਮਨੇਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਏਤੇਨ ਉਪਰਿਮੋ ਅਰਿਯੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਯਥਾ ਤਂ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤੋ ਹੇਤੁ ਬ੍ਯਭਿਚਾਰਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਲੋਕਿਯਜ੍ਝਾਨੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲਨ੍ਤਰਭਾવੂਪਗਮਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ વਿਸੇਸਾਭਾવਤੋ, ਇਧ ਪਨ ਅਸਮੁਗ੍ਘਾਟਿਤਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਨਿਰੋਧਨੇਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ વਿਯ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਹਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਆਦੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਨ੍ਤਰਭਾવੂਪਗਮਨਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਯਤੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਫਲਧਮ੍ਮਾ ਉਪਰੂਪਰਿਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮੇਹਿ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਹਿ વਿਯ ਅਭਿਭੂਤਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਂਯੇવ ਆਪਨ੍ਨਾ। ਤੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Uparimoti sakadāgāmiādiariyapuggalo. Heṭṭhimanti sotāpattiphalādiṃ. Na samāpajjatīti satipi adhigatatte na samāpajjati. Kasmāti ce? Kāraṇamāha ‘‘tesañhī’’tiādi, tesaṃ sakadāgāmiādīnaṃ heṭṭhimā heṭṭhimā phalasamāpatti tesu tesuyeva heṭṭhimesu ariyapuggalesu pavattati, na uparimesūti attho. Iminā heṭṭhimaṃ phalacittaṃ uparimassa na uppajjatīti dasseti. Kasmāti ce? Puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā. Etena uparimo ariyo heṭṭhimaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjati attanā adhigatattā yathā taṃ lokiyasamāpattinti evaṃ pavatto hetu byabhicāritoti daṭṭhabbaṃ. Na hi lokiyajjhānesu puggalantarabhāvūpagamanaṃ nāma atthi visesābhāvato, idha pana asamugghāṭitakammakilesanirodhanena puthujjanehi viya sotāpannassa sotāpannādīhi sakadāgāmiādīnaṃ puggalantarabhāvūpagamanaṃ atthi. Yato heṭṭhimā heṭṭhimā phaladhammā uparūparimaggadhammehi nivattitā paṭipakkhehi viya abhibhūtā appavattidhammataṃyeva āpannā. Teneva vuttaṃ ‘‘paṭippassaddhattā’’ti.
ਅਪਿਚ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞਾ, વਿਪਾਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਚ ਅਞ੍ਞਾਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਫਲਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤੋ ਉਪਰਿਮੋ ਭવਨ੍ਤਰਗਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਤਂਤਂਫਲવਸੇਨੇવ ਹਿ ਅਰਿਯਾਨਂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਨਾਮਲਾਭੋ। ਤੇ ਸਚੇ ਅਞ੍ਞਫਲਸਮਙ੍ਗਿਨੋਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਨਾਮਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਅવવਤ੍ਥਿਤਂ ਸਿਯਾ। ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਤਂ ਤਂ ਫਲਂ ਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਨ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਫਲਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਲੇਸੋਪਿ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਕੁਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਚ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਯੋ ਉਪਰਿਮਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲਾਦਿਂ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਅਨਧਿਗਤਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਰਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋਯੇવ ਫਲਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ।
Apica kusalakiriyappavatti nāma aññā, vipākappavatti ca aññāti anantaraphalattā ca lokuttarakusalānaṃ heṭṭhimato uparimo bhavantaragato viya hoti. Taṃtaṃphalavaseneva hi ariyānaṃ sotāpannādināmalābho. Te sace aññaphalasamaṅginopi honti, sotāpannādināmampi tesaṃ avavatthitaṃ siyā. Tassa tassa vā ariyassa taṃ taṃ phalaṃ sadisanti katvā na uparimassa heṭṭhimaphalasamaṅgitāya lesopi sambhavati, kuto tassā samāpajjananti daṭṭhabbaṃ. Heṭṭhimā ca sotāpannādayo uparimaṃ sakadāgāmiphalādiṃ na samāpajjanti anadhigatattā. Na hi anadhigataṃ samāpattiṃ samāpajjituṃ sakkā, tasmā sabbepi ariyā attanoyeva phalaṃ samāpajjantīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਕਾ ਹੁਤ੍વਾ, ਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਾਯ ਅਨੁਸਾਸਨਿਯਾ વਿਧਿવਸੇਨ ਪਟਿਸੇਧવਸੇਨ ਚ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਕਾਰਪਰਾਮਸਨਂ। ਸਾ ਚ ਸਮ੍ਮਾવਿਤਕ੍ਕਾ ਨਾਮ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਾਨਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਆਨਿਸਂਸਸ੍ਸ ਆਦੀਨવਸ੍ਸ ਚ વਿਭਾવਨਤ੍ਥਂ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਮੇવ, ਨ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਟਿਯੋਗਿਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਏવ-ਕਾਰਗ੍ਗਹਣਂ। ਇਧਾਪਿ ਏવਸਦ੍ਦਗ੍ਗਹਣਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਪਯੋਜਨਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ-ਗਹਣੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਰਾਗਨ੍ਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਤਦਞ੍ਞਰਾਗਸ੍ਸ ਦੋਸਾਦੀਨਞ੍ਚ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ ਤਪ੍ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਚ ਤਦਞ੍ਞਰਾਗਾਦਿਖੇਪਸ੍ਸ ਉਪਾਯਭਾવਤੋ। ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ ਦੁਟ੍ਠਲੋਹਿਤવਿਮੋਚਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਦੁਟ੍ਠਮਂਸਖੇਪਨੂਪਾਯਤਾ વਿਯ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਮੇવਾਤਿ ਅવਧਾਰਣਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਭਾવਤੋ ਸਾવਜ੍ਜਧਮ੍ਮਨਿવਤ੍ਤਨਪਰਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਾਨਿਸਂਸਭੂਤਾਨਂ ਤਦਞ੍ਞੇਸਂ ਅਨવਜ੍ਜਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਨਨ੍ਤਰਿਯਭਾવਤੋ।
Pavattentāti pavattakā hutvā, pavattanavasenāti attho. Evanti yathānusiṭṭhāya anusāsaniyā vidhivasena paṭisedhavasena ca pavattitākāraparāmasanaṃ. Sā ca sammāvitakkā nāma micchāvitakkānañca pavattiākāradassanavasena pavattati. Tattha ānisaṃsassa ādīnavassa ca vibhāvanatthaṃ aniccasaññameva, na niccasaññanti attho. Paṭiyoginivattanatthañhi eva-kāraggahaṇaṃ. Idhāpi evasaddaggahaṇassa attho payojanañca vuttanayeneva veditabbaṃ. Idaṃ-gahaṇepi eseva nayo. Pañcakāmaguṇarāganti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ tadaññarāgassa dosādīnañca pahānassa icchitattā tappahānassa ca tadaññarāgādikhepassa upāyabhāvato. Tathā vuttaṃ duṭṭhalohitavimocanassa pubbaduṭṭhamaṃsakhepanūpāyatā viya. Lokuttaradhammamevāti avadhāraṇaṃ paṭikkhepabhāvato sāvajjadhammanivattanaparaṃ daṭṭhabbaṃ, tassa adhigamūpāyānisaṃsabhūtānaṃ tadaññesaṃ anavajjadhammānaṃ nānantariyabhāvato.
ਚਿਨ੍ਤਾਮਣਿਕવਿਜ੍ਜਾਸਰਿਕ੍ਖਕਤਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਚਿਨ੍ਤਾਮਣੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਲਦ੍ਧਨਾਮਾ ਲੋਕੇ ਏਕਾ વਿਜ੍ਜਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਾਯ ਪਰੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਕਿਰ વਿਜ੍ਜਾਯ ਸਾਧਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਾਦਿਸੇ ਦੇਸਕਾਲੇ ਮਨ੍ਤਂ ਪਰਿਜਪ੍ਪਿਤ੍વਾ ਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਜਾਨਿਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਹਤ੍ਥਾਦਿવਿਸੇਸਸਞ੍ਜਾਨਨਮੁਖੇਨ ਚਿਤ੍ਤਾਚਾਰਂ ਅਨੁਮਿਨਨ੍ਤੋ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਅਪਰੇ ‘‘વਾਚਂ ਨਿਚ੍ਛਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਅਕ੍ਖਰਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣવਸੇਨਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
Cintāmaṇikavijjāsarikkhakatanti iminā ‘‘cintāmaṇī’’ti evaṃ laddhanāmā loke ekā vijjā atthi, yāya paresaṃ cittaṃ vijānantīti dīpeti. ‘‘Tassā kira vijjāya sādhako puggalo tādise desakāle mantaṃ parijappitvā yassa cittaṃ jānitukāmo, tassa diṭṭhahatthādivisesasañjānanamukhena cittācāraṃ anuminanto kathetī’’ti keci. Apare ‘‘vācaṃ niccharāpetvā tattha akkharasallakkhaṇavasenā’’ti vadanti.
ਇਦਞ੍ਚ ਪਨ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ।
Idañcapana sabbanti ‘‘bhavaṃ gotamo anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhotī’’tiādinayappavattaṃ sabbampi.
ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Saṅgāravasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Brāhmaṇavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧੦. ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Saṅgāravasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧੦. ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Saṅgāravasuttavaṇṇanā
