Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੩. ਸਙ੍ਘਾਟਿਕਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Saṅghāṭikaṇṇasuttavaṇṇanā
੯੨. ਤਤਿਯੇ ਸਙ੍ਘਾਟਿਕਣ੍ਣੇਤਿ ਚੀવਰਕੋਟਿਯਂ। ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ। ਅਨੁਬਨ੍ਧੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੁਗਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਤ੍ਥੇਨ ਮਯਾ ਪਾਰੁਤਸ੍ਸ ਸੁਗਤਮਹਾਚੀવਰਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣੇ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਮਂ ਅਨੁਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਮਯ੍ਹਂ ਆਸਨ੍ਨਤਰੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਮ ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਾਦੁਦ੍ਧਾਰਣਾਨਨ੍ਤਰਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ। ਉਭਯੇਨਾਪਿ ‘‘ਠਾਨਗਮਨਾਦੀਸੁ ਅવਿਜਹਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਮੀਪੇ ਏવ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਚੇਪੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੋ ਆਰਕਾવ ਮਯ੍ਹਂ, ਅਹਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਦਂ ਅਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਮਮ ਦੂਰੇਯੇવ, ਅਹਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸ ਦੂਰੇਯੇવ। ਏਤੇਨ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਨਾ ਤਥਾਗਤਦਸ੍ਸਨਂ ਰੂਪਕਾਯਸਮੋਧਾਨਞ੍ਚ ਅਕਾਰਣਂ, ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾવ ਦਸ੍ਸਨਂ ਧਮ੍ਮਕਾਯਸਮੋਧਾਨਮੇવ ਚ ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਹਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਮਂ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਨવવਿਧੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ। ਸੋ ਚ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਹਿ ਦੂਸਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਤੋ ਧਮ੍ਮਕਾਯਞ੍ਚ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ –
92. Tatiye saṅghāṭikaṇṇeti cīvarakoṭiyaṃ. Gahetvāti parāmasitvā. Anubandho assāti anugato bhaveyya. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘bhikkhave, idhekacco bhikkhu attano hatthena mayā pārutassa sugatamahācīvarassa kaṇṇe parāmasanto viya maṃ anugaccheyya, evaṃ mayhaṃ āsannataro hutvā vihareyyā’’ti. Pāde pādaṃ nikkhipantoti gacchantassa mama pāde pādaṃ nikkhittaṭṭhāne pāduddhāraṇānantaraṃ attano pādaṃ nikkhipanto. Ubhayenāpi ‘‘ṭhānagamanādīsu avijahanto sabbakālaṃ mayhaṃ samīpe eva vihareyya cepī’’ti dasseti. So ārakāva mayhaṃ, ahañca tassāti so bhikkhu mayā vuttaṃ paṭipadaṃ apūrento mama dūreyeva, ahañca tassa dūreyeva. Etena maṃsacakkhunā tathāgatadassanaṃ rūpakāyasamodhānañca akāraṇaṃ, ñāṇacakkhunāva dassanaṃ dhammakāyasamodhānameva ca pamāṇanti dasseti. Tenevāha ‘‘dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu na passati, dhammaṃ apassanto na maṃ passatī’’ti. Tattha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo. So ca abhijjhādīhi dūsitacittena na sakkā passituṃ, tasmā dhammassa adassanato dhammakāyañca na passatīti. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘ਕਿਂ ਤੇ, વਕ੍ਕਲਿ, ਇਮਿਨਾ ਪੂਤਿਕਾਯੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨ? ਯੋ ਖੋ, વਕ੍ਕਲਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸੋ ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ; ਯੋ ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੭)।
‘‘Kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena? Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati so maṃ passati; yo maṃ passati, so dhammaṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87).
‘‘ਧਮ੍ਮਭੂਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੩; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੫) ਚ।
‘‘Dhammabhūto brahmabhūto’’ti (ma. ni. 1.203; paṭi. ma. 3.5) ca.
‘‘ਧਮ੍ਮਕਾਯੋ ਇਤਿਪਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯੋ ਇਤਿਪੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੧੮) ਚ ਆਦਿ।
‘‘Dhammakāyo itipi, brahmakāyo itipī’’ti (dī. ni. 3.118) ca ādi.
ਯੋਜਨਸਤੇਤਿ ਯੋਜਨਸਤੇ ਪਦੇਸੇ, ਯੋਜਨਸਤਮਤ੍ਥਕੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮવਸੇਨ ਚਸ੍ਸ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁਆਦਿਭਾવੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Yojanasateti yojanasate padese, yojanasatamatthaketi attho. Sesaṃ vuttavipariyāyena veditabbaṃ. Ariyamaggādhigamavasena cassa anabhijjhāluādibhāvo daṭṭhabbo.
ਗਾਥਾਸੁ ਮਹਿਚ੍ਛੋਤਿ ਕਾਮੇਸੁ ਤਿਬ੍ਬਸਾਰਾਗਤਾਯ ਮਹਾਇਚ੍ਛੋ। વਿਘਾਤવਾਤਿ ਪਦੁਟ੍ਠਮਨਸਙ੍ਕਪ੍ਪਤਾਯ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਆਘਾਤવਸੇਨ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾਯ ਇਚ੍ਛਿਤਾਲਾਭੇਨ ਚ વਿਘਾਤવਾ। ਏਜਾਨੁਗੋਤਿ ਏਜਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਦਾਸੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ। ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਪਰਿਲ਼ਾਹਾਭਿਭવੇਨ ਅਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਰੂਪਾਦਿવਿਸਯਾਨਂ ਅਭਿਕਙ੍ਖਨੇਨ ਗਿਦ੍ਧੋ। ਪਸ੍ਸ ਯਾવਞ੍ਚ ਆਰਕਾਤਿ ਅਨੇਜਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ વੀਤਗੇਧਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਓਕਾਸવਸੇਨ ਸਮੀਪੇਪਿ ਸਮਾਨੋ ਮਹਿਚ੍ਛੋ વਿਘਾਤવਾ ਏਜਾਨੁਗੋ ਅਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਗਿਦ੍ਧੋ ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਧਮ੍ਮਸਭਾવਤੋ ਯਤ੍ਤਕਂ ਦੂਰੇ, ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਦੂਰਭਾવੋ ਪਸ੍ਸ, વਤ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਸੁਕਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –
Gāthāsu mahicchoti kāmesu tibbasārāgatāya mahāiccho. Vighātavāti paduṭṭhamanasaṅkappatāya sattesu āghātavasena mahicchatāya icchitālābhena ca vighātavā. Ejānugoti ejāsaṅkhātāya taṇhāya dāso viya hutvā taṃ anugacchanto. Rāgādikilesapariḷāhābhibhavena anibbuto. Rūpādivisayānaṃ abhikaṅkhanena giddho. Passa yāvañca ārakāti anejassa nibbutassa vītagedhassa sammāsambuddhassa okāsavasena samīpepi samāno mahiccho vighātavā ejānugo anibbuto giddho bālaputhujjano dhammasabhāvato yattakaṃ dūre, tassa so dūrabhāvo passa, vattumpi na sukaranti attho. Vuttañhetaṃ –
‘‘ਨਭਞ੍ਚ ਦੂਰੇ ਪਥવੀ ਚ ਦੂਰੇ,
‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre,
ਪਾਰਂ ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਤਥਾਹੁ ਦੂਰੇ।
Pāraṃ samuddassa tathāhu dūre;
ਤਤੋ ਹવੇ ਦੂਰਤਰਂ વਦਨ੍ਤਿ,
Tato have dūrataraṃ vadanti,
ਸਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਅਸਤਞ੍ਚ ਰਾਜਾ’’ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੪੭; ਜਾ॰ ੨.੨੧.੪੧੪)।
Satañca dhammo asatañca rājā’’ti. (a. ni. 4.47; jā. 2.21.414);
ਧਮ੍ਮਮਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਅਞ੍ਞਾਯ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਯਥਾਰਹਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤਮੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਰਭਾਗੇ ਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿવਸੇਨ ਯਥਾਮਰਿਯਾਦਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਪਟਿવੇਧਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ। ਰਹਦੋવ ਨਿવਾਤੇ ਚਾਤਿ ਨਿવਾਤਟ੍ਠਾਨੇ ਰਹਦੋ વਿਯ ਅਨੇਜੋ ਕਿਲੇਸਚਲਨਰਹਿਤੋ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਯਥਾ ਸੋ ਰਹਦੋ ਨਿવਾਤਟ੍ਠਾਨੇ વਾਤੇਨ ਅਨਬ੍ਭਾਹਤੋ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਅਯਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਿਲੇਸੋ ਕਿਲੇਸਚਲਨਰਹਿਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿਨਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਉਪਸਨ੍ਤਸਭਾવੋવ ਹੋਤਿ। ਅਨੇਜੋਤਿ ਸੋ ਏવਂ ਅਨੇਜਾਦਿਸਭਾવੋ ਅਰਹਾ ਅਨੇਜਾਦਿਸਭਾવਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਓਕਾਸਤੋ ਦੂਰੇਪਿ ਸਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਸਭਾવਤੋ ਅਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏવਾਤਿ।
Dhammamabhiññāyāti catusaccadhammaṃ abhiññāya aññāya ñātatīraṇapariññāhi yathārahaṃ pubbabhāge jānitvā. Dhammamaññāyāti tameva dhammaṃ aparabhāge maggañāṇena pariññādivasena yathāmariyādaṃ jānitvā. Paṇḍitoti paṭivedhabāhusaccena paṇḍito. Rahadova nivāte cāti nivātaṭṭhāne rahado viya anejo kilesacalanarahito upasammati, yathā so rahado nivātaṭṭhāne vātena anabbhāhato sannisinnova hoti, evaṃ ayampi sabbathāpi paṭippassaddhakileso kilesacalanarahito arahattaphalasamādhinā vūpasammati, sabbakālaṃ upasantasabhāvova hoti. Anejoti so evaṃ anejādisabhāvo arahā anejādisabhāvassa sammāsambuddhassa okāsato dūrepi samāno dhammasabhāvato adūre santike evāti.
ਤਤਿਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੩. ਸਙ੍ਘਾਟਿਕਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Saṅghāṭikaṇṇasuttaṃ