Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ೧೦. ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    10. Saṅgītisuttavaṇṇanā

    ೨೯೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ – ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋತಿ ನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ। ತದಾ ಕಿರ ಸತ್ಥಾ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಞಾಣಜಾಲಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕಯಮಾನೋ ಪಾವಾನಗರವಾಸಿನೋ ಮಲ್ಲರಾಜಾನೋ ದಿಸ್ವಾ ಇಮೇ ರಾಜಾನೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ರಾಜಾನೋ ಏಕಂ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ ಕಾರೇಸುಂ, ಮಯಿ ಗತೇ ಮಙ್ಗಲಂ ಭಣಾಪೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹಂ ತೇಸಂ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಹೀ’ತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ತೀಹಿ ಪಿಟಕೇಹಿ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಚುದ್ದಸಪಞ್ಹಾಧಿಕೇನ ಪಞ್ಹಸಹಸ್ಸೇನ ಪಟಿಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತಂ ನಾಮ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಸುತ್ತನ್ತಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕನ್ತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಲ್ಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ’’ತಿ।

    296.Evaṃme sutanti saṅgītisuttaṃ. Tatrāyamapubbapadavaṇṇanā – cārikaṃ caramānoti nibaddhacārikaṃ caramāno. Tadā kira satthā dasasahassacakkavāḷe ñāṇajālaṃ pattharitvā lokaṃ volokayamāno pāvānagaravāsino mallarājāno disvā ime rājāno mayhaṃ sabbaññutaññāṇajālassa anto paññāyanti, kiṃ nu khoti āvajjanto ‘‘rājāno ekaṃ sandhāgāraṃ kāresuṃ, mayi gate maṅgalaṃ bhaṇāpessanti, ahaṃ tesaṃ maṅgalaṃ vatvā uyyojetvā ‘bhikkhusaṅghassa dhammakathaṃ kathehī’ti sāriputtaṃ vakkhāmi, sāriputto tīhi piṭakehi sammasitvā cuddasapañhādhikena pañhasahassena paṭimaṇḍetvā bhikkhusaṅghassa saṅgītisuttaṃ nāma kathessati, suttantaṃ āvajjetvā pañca bhikkhusatāni saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇissantī’’ti imamatthaṃ disvā cārikaṃ pakkanto. Tena vuttaṃ – ‘‘mallesu cārikaṃ caramāno’’ti.

    ಉಬ್ಭತಕನವಸನ್ಧಾಗಾರವಣ್ಣನಾ

    Ubbhatakanavasandhāgāravaṇṇanā

    ೨೯೭. ಉಬ್ಭತಕನ್ತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಉಚ್ಚತ್ತಾ ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಸನ್ಧಾಗಾರನ್ತಿ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಸನ್ಧಾಗಾರಸಾಲಾ। ಸಮಣೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಘರವತ್ಥುಪರಿಗ್ಗಹಕಾಲೇಯೇವ ದೇವತಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ದೇವೇನ ವಾತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಭಗವತೋ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ನ ಭಗವಾ ಆನೀತೋ, ದೂತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾಪಿ ನ ಪಕ್ಕೋಸಾಪಿತೋ, ಸಯಮೇವ ಪನ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ಸನ್ಧಾಗಾರಸಾಲಾ ಕಾರಿತಾ, ಏತ್ಥ ಮಯಂ ದಸಬಲಂ ಆನೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಭಣಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು।

    297.Ubbhatakanti tassa nāmaṃ, uccattā vā evaṃ vuttaṃ. Sandhāgāranti nagaramajjhe sandhāgārasālā. Samaṇena vāti ettha yasmā gharavatthupariggahakāleyeva devatā attano vasanaṭṭhānaṃ gaṇhanti. Tasmā devena vāti avatvā ‘‘samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtenā’’ti vuttaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsūti bhagavato āgamanaṃ sutvā ‘‘amhehi gantvāpi na bhagavā ānīto, dūtaṃ pesetvāpi na pakkosāpito, sayameva pana mahābhikkhusaṅghaparivāro amhākaṃ vasanaṭṭhānaṃ sampatto, amhehi ca sandhāgārasālā kāritā, ettha mayaṃ dasabalaṃ ānetvā maṅgalaṃ bhaṇāpessāmā’’ti cintetvā upasaṅkamiṃsu.

    ೨೯೮. ಯೇನ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಕಿರ ಸನ್ಧಾಗಾರೇ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಟಕಾ ಮುತ್ತಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಅರಞ್ಞಜ್ಝಾಸಯಾ ಅರಞ್ಞಾರಾಮಾ, ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವಸೇಯ್ಯುಂ ವಾ ನೋ ವಾ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ಮನಂ ಜಾನಿತ್ವಾವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು। ಇದಾನಿ ಪನ ಮನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಕಾಮಾ ಯೇನ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು । ಸಬ್ಬಸನ್ಥರಿನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಬ್ಬಂ ಸನ್ಥತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ। ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ತೇ ಮಲ್ಲರಾಜಾನೋ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ನಗರವೀಥಿಯೋಪಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಧಜೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹದ್ವಾರೇಸು ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಚ ಕದಲಿಯೋ ಚ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಲನಗರಂ ದೀಪಮಾಲಾದೀಹಿ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣತಾರಕಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಖೀರಪಾಯಕೇ ದಾರಕೇ ಖೀರಂ ಪಾಯ್ಯೇಥ, ದಹರೇ ಕುಮಾರೇ ಲಹುಂ ಲಹುಂ ಭೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಾಪೇಥ, ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ, ಅಜ್ಜ ಏಕರತ್ತಿಂ ಸತ್ಥಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ವಸಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಸದ್ದಕಾಮಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಂ ಆದಾಯ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು।

    298.Yena sandhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsūti taṃ divasaṃ kira sandhāgāre cittakammaṃ niṭṭhapetvā aṭṭakā muttamattā honti, buddhā ca nāma araññajjhāsayā araññārāmā, antogāme vaseyyuṃ vā no vā. Tasmā bhagavato manaṃ jānitvāva paṭijaggissāmāti cintetvā te bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu. Idāni pana manaṃ labhitvā paṭijaggitukāmā yena sandhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsu . Sabbasantharinti yathā sabbaṃ santhataṃ hoti, evaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsūti ettha pana te mallarājāno sandhāgāraṃ paṭijaggitvā nagaravīthiyopi sammajjāpetvā dhaje ussāpetvā gehadvāresu puṇṇaghaṭe ca kadaliyo ca ṭhapāpetvā sakalanagaraṃ dīpamālādīhi vippakiṇṇatārakaṃ viya katvā khīrapāyake dārake khīraṃ pāyyetha, dahare kumāre lahuṃ lahuṃ bhojāpetvā sayāpetha, uccāsaddaṃ mā karittha, ajja ekarattiṃ satthā antogāme vasissati, buddhā nāma appasaddakāmā hontīti bheriṃ carāpetvā sayaṃ daṇḍadīpikaṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.

    ೨೯೯. ಭಗವನ್ತಂಯೇವ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ। ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚೇವ ಉಪಾಸಕಾನಞ್ಚ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚತಿ, ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ। ಪುರಿಮಕಾಯತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ರಸ್ಮಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಪಚ್ಛಿಮಕಾಯತೋ। ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥತೋ। ವಾಮಹತ್ಥತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ರಸ್ಮಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಉಪರಿ ಕೇಸನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಕೇಸಾವಟ್ಟೇಹಿ ಮೋರಗೀವವಣ್ಣಾ ರಸ್ಮಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗಗನತಲೇ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾದತಲೇಹಿ ಪವಾಳವಣ್ಣಾ ರಸ್ಮಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಘನಪಥವಿಯಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಠಾನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಏವಂ ಸಮನ್ತಾ ಅಸೀತಿ ಹತ್ಥಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾ ಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಾ ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನಾ ವಿಧಾವನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ದಿಸಾಭಾಗಾ ಸುವಣ್ಣಚಮ್ಪಕಪುಪ್ಫೇಹಿ ವಿಕಿರಿಯಮಾನಾ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಘಟತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸುವಣ್ಣರಸಧಾರಾಹಿ ಸಿಞ್ಚಮಾನಾ ವಿಯ ಪಸಾರಿತಸುವಣ್ಣಪಟಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ವಿಯ ವೇರಮ್ಭವಾತಸಮುಟ್ಠಿತಕಿಂಸುಕಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಚುಣ್ಣಸಮಾಕಿಣ್ಣಾ ವಿಯ ಚ ವಿಪ್ಪಕಾಸನ್ತಿ।

    299.Bhagavantaṃyeva purakkhatvāti bhagavantaṃ purato katvā. Tattha bhagavā bhikkhūnañceva upāsakānañca majjhe nisinno ativiya virocati, samantapāsādiko suvaṇṇavaṇṇo abhirūpo dassanīyo. Purimakāyato suvaṇṇavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti. Pacchimakāyato. Dakkhiṇahatthato. Vāmahatthato suvaṇṇavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti. Upari kesantato paṭṭhāya sabbakesāvaṭṭehi moragīvavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā gaganatale asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti. Heṭṭhā pādatalehi pavāḷavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā ghanapathaviyaṃ asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti. Evaṃ samantā asīti hatthamattaṃ ṭhānaṃ chabbaṇṇā buddharasmiyo vijjotamānā vipphandamānā vidhāvanti. Sabbe disābhāgā suvaṇṇacampakapupphehi vikiriyamānā viya suvaṇṇaghaṭato nikkhantasuvaṇṇarasadhārāhi siñcamānā viya pasāritasuvaṇṇapaṭaparikkhittā viya verambhavātasamuṭṭhitakiṃsukakaṇikārapupphacuṇṇasamākiṇṇā viya ca vippakāsanti.

    ಭಗವತೋಪಿ ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾದ್ವತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣಸಮುಜ್ಜಲಂ ಸರೀರಂ ಸಮುಗ್ಗತತಾರಕಂ ವಿಯ ಗಗನತಲಂ, ವಿಕಸಿತಮಿವ ಪದುಮವನಂ , ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲೋ ವಿಯ ಯೋಜನಸತಿಕೋ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಿತಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಚನ್ದಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಸೂರಿಯಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸದೇವರಾಜಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಸಿರಿಯಾ ಸಿರಿಂ ಅಭಿಭವಮಾನಂ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸಬ್ಬೇವ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಪವಿವಿತ್ತಾ ಅಸಂಸಟ್ಠಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾ ವತ್ತಾರೋ ವಚನಕ್ಖಮಾ ಚೋದಕಾ ಪಾಪಗರಹಿನೋ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನಾ। ತೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತೋ ಭಗವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧೋ , ರತ್ತಪದುಮವನಸಣ್ಡಮಜ್ಝಗತಾ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣನಾವಾ, ಪವಾಳವೇದಿಕಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಪಾಸಾದೋ ವಿರೋಚಿತ್ಥ।

    Bhagavatopi asītianubyañjanabyāmappabhādvattiṃsavaralakkhaṇasamujjalaṃ sarīraṃ samuggatatārakaṃ viya gaganatalaṃ, vikasitamiva padumavanaṃ , sabbapāliphullo viya yojanasatiko pāricchattako paṭipāṭiyā ṭhapitānaṃ dvattiṃsacandānaṃ dvattiṃsasūriyānaṃ dvattiṃsacakkavattirājānaṃ dvattiṃsadevarājānaṃ dvattiṃsamahābrahmānaṃ siriyā siriṃ abhibhavamānaṃ viya virocati. Parivāretvā nisinnā bhikkhūpi sabbeva appicchā santuṭṭhā pavivittā asaṃsaṭṭhā āraddhavīriyā vattāro vacanakkhamā codakā pāpagarahino sīlasampannā samādhisampannā paññāvimutti vimuttiñāṇadassanasampannā. Tehi parivārito bhagavā rattakambalaparikkhitto viya suvaṇṇakkhandho , rattapadumavanasaṇḍamajjhagatā viya suvaṇṇanāvā, pavāḷavedikāparikkhitto viya suvaṇṇapāsādo virocittha.

    ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರಾಪಿ ನಂ ಮೇಘವಣ್ಣಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಮಣಿವಮ್ಮವಮ್ಮಿತಾ ವಿಯ ಮಹಾನಾಗಾ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು ವನ್ತರಾಗಾ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸಾ ವಿಜಟಿತಜಟಾ ಛಿನ್ನಬನ್ಧನಾ ಕುಲೇ ವಾ ಗಣೇ ವಾ ಅಲಗ್ಗಾ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಸಯಂ ವೀತರಾಗೋ ವೀತರಾಗೇಹಿ, ವೀತದೋಸೋ ವೀತದೋಸೇಹಿ, ವೀತಮೋಹೋ ವೀತಮೋಹೇಹಿ, ನಿತ್ತಣ್ಹೋ ನಿತ್ತಣ್ಹೇಹಿ, ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ, ಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಬಹುಸ್ಸುತಬುದ್ಧೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತೋ ಪತ್ತಪರಿವಾರಿತಂ ವಿಯ ಕೇಸರಂ, ಕೇಸರಪರಿವಾರಿತಾ ವಿಯ ಕಣ್ಣಿಕಾ, ಅಟ್ಠನಾಗಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಛದ್ದನ್ತೋ ನಾಗರಾಜಾ, ನವುತಿಹಂಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಧತರಟ್ಠೋ ಹಂಸರಾಜಾ, ಸೇನಙ್ಗಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ, ಮರುಗಣಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ಬ್ರಹ್ಮಗಣಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಹಾರಿತೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ, ಅಸಮೇನ ಬುದ್ಧವೇಸೇನ ಅಪರಿಮಾಣೇನ ಬುದ್ಧವಿಲಾಸೇನ ತಸ್ಸಂ ಪರಿಸತಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಾವೇಯ್ಯಕೇ ಮಲ್ಲೇ ಬಹುದೇವ ರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ।

    Asītimahātherāpi naṃ meghavaṇṇaṃ paṃsukūlaṃ pārupitvā maṇivammavammitā viya mahānāgā parivārayiṃsu vantarāgā bhinnakilesā vijaṭitajaṭā chinnabandhanā kule vā gaṇe vā alaggā. Iti bhagavā sayaṃ vītarāgo vītarāgehi, vītadoso vītadosehi, vītamoho vītamohehi, nittaṇho nittaṇhehi, nikkileso nikkilesehi, sayaṃ buddho bahussutabuddhehi parivārito pattaparivāritaṃ viya kesaraṃ, kesaraparivāritā viya kaṇṇikā, aṭṭhanāgasahassaparivārito viya chaddanto nāgarājā, navutihaṃsasahassaparivārito viya dhataraṭṭho haṃsarājā, senaṅgaparivārito viya cakkavattirājā, marugaṇaparivārito viya sakko devarājā, brahmagaṇaparivārito viya hārito mahābrahmā, asamena buddhavesena aparimāṇena buddhavilāsena tassaṃ parisati nisinno pāveyyake malle bahudeva rattiṃ dhammiyā kathāya sandassetvā uyyojesi.

    ಏತ್ಥ ಚ ಧಮ್ಮಿಕಥಾ ನಾಮ ಸನ್ಧಾಗಾರಅನುಮೋದನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತದಾ ಹಿ ಭಗವಾ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಂ ಓತಾರೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪಥವೋಜಂ ಆಕಡ್ಢನ್ತೋ ವಿಯ ಮಹಾಜಮ್ಬುಂ ಮತ್ಥಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇನ್ತೋ ವಿಯ ಯೋಜನಿಯಮಧುಗಣ್ಡಂ ಚಕ್ಕಯನ್ತೇನ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಮಧುಪಾನಂ ಪಾಯಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಪಾವೇಯ್ಯಕಾನಂ ಮಲ್ಲಾನಂ ಹಿತಸುಖಾವಹಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಂ ಕಥೇಸಿ।

    Ettha ca dhammikathā nāma sandhāgāraanumodanappaṭisaṃyuttā pakiṇṇakakathā veditabbā. Tadā hi bhagavā ākāsagaṅgaṃ otārento viya pathavojaṃ ākaḍḍhanto viya mahājambuṃ matthake gahetvā cālento viya yojaniyamadhugaṇḍaṃ cakkayantena pīḷetvā madhupānaṃ pāyamāno viya ca pāveyyakānaṃ mallānaṃ hitasukhāvahaṃ pakiṇṇakakathaṃ kathesi.

    ೩೦೦. ತುಣ್ಹೀಭೂತಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ದಿಸಂ ಅನುವಿಲೋಕೇತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ತುಣ್ಹೀಭೂತಮೇವ। ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ತತೋ ತತೋ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ। ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ಹಿ ನೇಸಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇಸಿ। ತತ್ಥ ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾಪಿ ನೇವ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನ ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ, ನ ಕೋಚಿ ಸೀಸಮುಕ್ಖಿಪಿ, ನ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ನ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೀಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ನಿವಾತೇ ಪದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಇತಿ ನೇಸಂ ಇಮಂ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ಪರಿಗ್ಗಹೇಸಿ। ಆಲೋಕಂ ಪನ ವಡ್ಢಯಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಹದಯರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ಸೀಲಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸೋ ಅನೇಕಸತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಯಂ ಜಲಮಾನಂ ಪದೀಪಂ ವಿಯ ಅರಹತ್ತುಪಗಂ ಸೀಲಂ ಅದ್ದಸ। ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಾ ಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ। ಇತಿ ನೇಸಂ ಸೀಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಯ್ಹಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮೇಸಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಚಕ್ಖುತಲೇಸು ನಿಮಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿ ಮೇ ಆಗಿಲಾಯತೀ’’ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಆಗಿಲಾಯತಿ? ಭಗವತೋ ಹಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಕಾಯದುಕ್ಖಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಿಟ್ಠಿವಾತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ।

    300.Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti yaṃ yaṃ disaṃ anuviloketi, tattha tattha tuṇhībhūtameva. Anuviloketvāti maṃsacakkhunā dibbacakkhunāti dvīhi cakkhūhi tato tato viloketvā. Maṃsacakkhunā hi nesaṃ bahiddhā iriyāpathaṃ pariggahesi. Tattha ekabhikkhussāpi neva hatthakukkuccaṃ na pādakukkuccaṃ ahosi, na koci sīsamukkhipi, na kathaṃ kathesi, na niddāyanto nisīdi. Sabbepi tīhi sikkhāhi sikkhitā nivāte padīpasikhā viya niccalā nisīdiṃsu. Iti nesaṃ imaṃ iriyāpathaṃ maṃsacakkhunā pariggahesi. Ālokaṃ pana vaḍḍhayitvā dibbacakkhunā hadayarūpaṃ disvā abbhantaragataṃ sīlaṃ olokesi. So anekasatānaṃ bhikkhūnaṃ antokumbhiyaṃ jalamānaṃ padīpaṃ viya arahattupagaṃ sīlaṃ addasa. Āraddhavipassakā hi te bhikkhū. Iti nesaṃ sīlaṃ disvā ‘‘imepi bhikkhū mayhaṃ anucchavikā, ahampi imesaṃ anucchaviko’’ti cakkhutalesu nimittaṃ ṭhapetvā bhikkhusaṅghaṃ oloketvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi ‘‘piṭṭhi me āgilāyatī’’ti. Kasmā āgilāyati? Bhagavato hi chabbassāni mahāpadhānaṃ padahantassa mahantaṃ kāyadukkhaṃ ahosi. Athassa aparabhāge mahallakakāle piṭṭhivāto uppajji.

    ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಸನ್ಧಾಗಾರಸ್ಸ ಕಿರ ಏಕಪಸ್ಸೇ ತೇ ರಾಜಾನೋ ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಕಂ ಪಞ್ಞಪೇಸುಂ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಚತೂಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಇಮೇಸಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ।

    Saṅghāṭiṃ paññāpetvāti sandhāgārassa kira ekapasse te rājāno kappiyamañcakaṃ paññapesuṃ ‘‘appeva nāma satthā nipajjeyyā’’ti. Satthāpi catūhi iriyāpathehi paribhuttaṃ imesaṃ mahapphalaṃ bhavissatīti tattha saṅghāṭiṃ paññāpetvā nipajji.

    ಭಿನ್ನನಿಗಣ್ಠವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

    Bhinnanigaṇṭhavatthuvaṇṇanā

    ೩೦೧. ತಸ್ಸ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯಾಯಾತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ।

    301.Tassa kālaṅkiriyāyātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttameva.

    ೩೦೨. ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ಭಣ್ಡನಾದಿವೂಪಸಮಕರಂ ಸ್ವಾಖ್ಯಾತಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ಆಮನ್ತೇಸಿ।

    302.Āmantesīti bhaṇḍanādivūpasamakaraṃ svākhyātaṃ dhammaṃ desetukāmo āmantesi.

    ಏಕಕವಣ್ಣನಾ

    Ekakavaṇṇanā

    ೩೦೩. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ। ಸಙ್ಗಾಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮಗ್ಗೇಹಿ ಗಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಏಕವಚನೇಹಿ ಅವಿರುದ್ಧವಚನೇಹಿ ಭಣಿತಬ್ಬಂ। ನ ವಿವದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೇ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ವಾ ವಿವಾದೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಏಕಕದುಕತಿಕಾದಿವಸೇನ ಬಹುಧಾ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾತಿ ಕಾಮಭವಾದೀಸು ಸಞ್ಞಾಭವಾದೀಸು ಏಕವೋಕಾರಭವಾದೀಸು ಚ ಸಬ್ಬಭವೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ। ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾತಿ ಆಹಾರತೋ ಠಿತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿ ಹೇತು ಆಹಾರೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಯಾಥಾವತೋ ಞತ್ವಾ ಸಮ್ಮದಕ್ಖಾತೋ ಆವುಸೋತಿ ದೀಪೇತಿ।

    303.Tatthāti tasmiṃ dhamme. Saṅgāyitabbanti samaggehi gāyitabbaṃ, ekavacanehi aviruddhavacanehi bhaṇitabbaṃ. Na vivaditabbanti atthe vā byañjane vā vivādo na kātabbo. Eko dhammoti ekakadukatikādivasena bahudhā sāmaggirasaṃ dassetukāmo paṭhamaṃ tāva ‘‘eko dhammo’’ti āha. Sabbe sattāti kāmabhavādīsu saññābhavādīsu ekavokārabhavādīsu ca sabbabhavesu sabbe sattā. Āhāraṭṭhitikāti āhārato ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikā. Iti sabbasattānaṃ ṭhiti hetu āhāro nāma eko dhammo amhākaṃ satthārā yāthāvato ñatvā sammadakkhāto āvusoti dīpeti.

    ನನು ಚ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾ ದೇವಾ ಅಹೇತುಕಾ ಅನಾಹಾರಾ ಅಫಸ್ಸಕಾ’’ತಿಆದಿ, (ವಿಭ॰ ೧೦೧೭) ತಂ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ, ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಝಾನಂ ಆಹಾರೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರಾ ಭೂತಾನಂ ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಸಮ್ಭವೇಸೀನಂ ವಾ ಅನುಗ್ಗಹಾಯ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ? ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ಓಳಾರಿಕೋ ವಾ ಸುಖುಮೋ ವಾ, ಫಸ್ಸೋ ದುತಿಯೋ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ತತಿಯಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚತುತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೧) ಇದಮ್ಪಿ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ, ಇದಮ್ಪಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಆಹಾರಲಕ್ಖಣಾವ ಧಮ್ಮಾ ಆಹಾರಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಇಧ ಪನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಆಹಾರೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸೋ ಚ ಯಂ ಯಂ ಫಲಂ ಜನೇತಿ, ತಂ ತಂ ಆಹರತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಆಹಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಮ್ಪಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಹಾರಂ ವದಾಮಿ, ನೋ ಅನಾಹಾರಂ। ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಆಹಾರೋ? ಪಞ್ಚನೀವರಣಾತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯಂ। ಪಞ್ಚನೀವರಣೇಪಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಹಾರೇ ವದಾಮಿ, ನೋ ಅನಾಹಾರೇ। ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ನೀವರಣಾನಂ ಆಹಾರೋ? ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೧)। ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।

    Nanu ca evaṃ sante yaṃ vuttaṃ ‘‘asaññasattā devā ahetukā anāhārā aphassakā’’tiādi, (vibha. 1017) taṃ vacanaṃ virujjhatīti, na virujjhati. Tesañhi jhānaṃ āhāro hoti. Evaṃ santepi ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. Katame cattāro? Kabaḷīkāro āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catuttha’’nti (saṃ. ni. 2.11) idampi virujjhatīti, idampi na virujjhati. Etasmiñhi sutte nippariyāyena āhāralakkhaṇāva dhammā āhārāti vuttā. Idha pana pariyāyena paccayo āhāroti vutto. Sabbadhammānañhi paccayo laddhuṃ vaṭṭati. So ca yaṃ yaṃ phalaṃ janeti, taṃ taṃ āharati nāma, tasmā āhāroti vuccati. Tenevāha ‘‘avijjampāhaṃ, bhikkhave, sāhāraṃ vadāmi, no anāhāraṃ. Ko ca, bhikkhave, avijjāya āhāro? Pañcanīvaraṇātissa vacanīyaṃ. Pañcanīvaraṇepāhaṃ, bhikkhave, sāhāre vadāmi, no anāhāre. Ko ca, bhikkhave, pañcannaṃ nīvaraṇānaṃ āhāro? Ayonisomanasikārotissa vacanīya’’nti (a. ni. 10.61). Ayaṃ idha adhippeto.

    ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೇ ಗಹಿತೇ ಪರಿಯಾಯಾಹಾರೋಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಾಹಾರೋಪಿ ಸಬ್ಬೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಹಿ ಬುದ್ಧೇ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾಯೋಕಸಿಣೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಧೀ ಚಿತ್ತಂ, ಧಿಬ್ಬತೇತಂ ಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಾಮ ಅಭಾವೋಯೇವ ಸಾಧು, ಚಿತ್ತಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ವಧಬನ್ಧಾದಿಪಚ್ಚಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿ ನತ್ಥೇತನ್ತಿ ಖನ್ತಿಂ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನಾ ಕಾಲಙ್ಕತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಯೋ ಯಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಪಣಿಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಠಿತೋ ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ವಾ ಹೋತಿ। ಏವರೂಪಾನಮ್ಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ। ತೇ ಹಿ ಯಂ ಝಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತದೇವ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಜಿಯಾವೇಗೇನ ಖಿತ್ತಸರೋ ಯಾವ ಜಿಯಾವೇಗೋ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಯಾವ ಝಾನಪಚ್ಚಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಖೀಣವೇಗೋ ಸರೋ ವಿಯ ಪತನ್ತಿ। ಯೇ ಪನ ತೇ ನೇರಯಿಕಾ ನೇವ ಉಟ್ಠಾನಫಲೂಪಜೀವೀ ನ ಪುಞ್ಞಫಲೂಪಜೀವೀತಿ ವುತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಕೋ ಆಹಾರೋತಿ ? ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಮೇವ ಆಹಾರೋ। ಕಿಂ ಪಞ್ಚ ಆಹಾರಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಚೇ। ಪಞ್ಚ, ನ ಪಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ನನು ಪಚ್ಚಯೋ ಆಹಾರೋತಿ ವುತ್ತಮೇತಂ। ತಸ್ಮಾ ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತದೇವ ತೇಸಂ ಠಿತಿಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಆಹಾರೋ ಹೋತಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಚ ತಾವ ಕಾಲಙ್ಕರೋತಿ, ಯಾವ ನ ತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಬ್ಯನ್ತೀ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೫೦)।

    Etasmiñhi paccayāhāre gahite pariyāyāhāropi nippariyāyāhāropi sabbo gahitova hoti. Tattha asaññabhave paccayāhāro labbhati. Anuppanne hi buddhe titthāyatane pabbajitā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā tato vuṭṭhāya dhī cittaṃ, dhibbatetaṃ cittaṃ cittassa nāma abhāvoyeva sādhu, cittañhi nissāyeva vadhabandhādipaccayaṃ dukkhaṃ uppajjati. Citte asati natthetanti khantiṃ ruciṃ uppādetvā aparihīnajjhānā kālaṅkatvā asaññabhave nibbattanti. Yo yassa iriyāpatho manussaloke paṇihito ahosi, so tena iriyāpathena nibbattitvā pañca kappasatāni ṭhito vā nisinno vā nipanno vā hoti. Evarūpānampi sattānaṃ paccayāhāro labbhati. Te hi yaṃ jhānaṃ bhāvetvā nibbattā, tadeva nesaṃ paccayo hoti. Yathā jiyāvegena khittasaro yāva jiyāvego atthi, tāva gacchati, evaṃ yāva jhānapaccayo atthi, tāva tiṭṭhanti. Tasmiṃ niṭṭhite khīṇavego saro viya patanti. Ye pana te nerayikā neva uṭṭhānaphalūpajīvī na puññaphalūpajīvīti vuttā, tesaṃ ko āhāroti ? Tesaṃ kammameva āhāro. Kiṃ pañca āhārā atthīti ce. Pañca, na pañcāti idaṃ na vattabbaṃ. Nanu paccayo āhāroti vuttametaṃ. Tasmā yena kammena te niraye nibbattā, tadeva tesaṃ ṭhitipaccayattā āhāro hoti. Yaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘na ca tāva kālaṅkaroti, yāva na taṃ pāpakammaṃ byantī hotī’’ti (ma. ni. 3.250).

    ಕಬಳೀಕಾರಂ ಆಹಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಚೇತ್ಥ ವಿವಾದೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಮುಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಖೇಳೋಪಿ ಹಿ ತೇಸಂ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ಖೇಳೋಪಿ ಹಿ ನಿರಯೇ ದುಕ್ಖವೇದನಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಸಗ್ಗೇ ಸುಖವೇದನಿಯೋ। ಇತಿ ಕಾಮಭವೇ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಂ ಸೇಸಾನಂ ತಯೋ। ಅಸಞ್ಞಾನಞ್ಚೇವ ಅವಸೇಸಾನಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೋತಿ ಇಮಿನಾ ಆಹಾರೇನ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ’’ತಿ ಏತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ಆವುಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಯ್ಯಾತನಮ್ಪಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಖೋ ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪುನ ಉದ್ಧರಣಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ’’ತಿ ದುತಿಯಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ।

    Kabaḷīkāraṃ āhāraṃ ārabbha cettha vivādo na kātabbo. Mukhe uppanno kheḷopi hi tesaṃ āhārakiccaṃ sādheti. Kheḷopi hi niraye dukkhavedaniyo hutvā paccayo hoti, sagge sukhavedaniyo. Iti kāmabhave nippariyāyena cattāro āhārā. Rūpārūpabhavesu ṭhapetvā asaññaṃ sesānaṃ tayo. Asaññānañceva avasesānañca paccayāhāroti iminā āhārena ‘‘sabbe sattā āhāraṭṭhitikā’’ti etaṃ pañhaṃ kathetvā ‘‘ayaṃ kho āvuso’’ti evaṃ niyyātanampi ‘‘atthi kho āvuso’’ti puna uddharaṇampi akatvā ‘‘sabbe sattā saṅkhāraṭṭhitikā’’ti dutiyapañhaṃ vissajjesi.

    ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ ನ ಉದ್ಧರಿತ್ಥ? ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಯ್ಯಾತಿಯಮಾನೇಪಿ ಉದ್ಧರಿಯಮಾನೇಪಿ ಪರಿಯಾಪುಣಿತುಂ ವಾಚೇತುಂ ದುಕ್ಖಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ಏಕಾಬದ್ಧೇ ಕತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪಚ್ಚಯೋವ ಅತ್ತನೋ ಫಲಸ್ಸ ಸಙ್ಖರಣತೋ ಸಙ್ಖಾರೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೋ ಕಥಿತೋ, ಇಧ ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಿಮತೋ ವಿಸೇಸೋ। ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಾಹಾರೋ ಗಹಿತೋ, ಇಧ ಪರಿಯಾಯಾಹಾರೋತಿ ಏವಂ ಗಹಿತೇ ವಿಸೇಸೋ ಪಾಕಟೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನೋ ಚ ಗಣ್ಹಿಂಸೂ’ತಿ ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಆಹ। ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಸ್ಸಪಿ ಹಿ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಸ್ಸಪಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ। ವಿನಾ ಪಚ್ಚಯೇನ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಸ್ಸ ತಿಣರುಕ್ಖಲತಾದಿನೋ ಪಥವೀರಸೋ ಆಪೋರಸೋ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ದೇವೇ ಅವಸ್ಸನ್ತೇ ಹಿ ತಿಣಾದೀನಿ ಮಿಲಾಯನ್ತಿ, ವಸ್ಸನ್ತೇ ಚ ಪನ ಹರಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಇತಿ ತೇಸಂ ಪಥವೀರಸೋ ಆಪೋರಸೋ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾ ತಣ್ಹಾ ಕಮ್ಮಂ ಆಹಾರೋತಿ ಏವಮಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯಾ, ಇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಚ್ಚಯೋಯೇವ ಆಹಾರೋತಿ ಕಥಿತೋ, ಇಧ ಸಙ್ಖಾರೋತಿ। ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ।

    Kasmā pana na niyyātesi na uddharittha? Tattha tattha niyyātiyamānepi uddhariyamānepi pariyāpuṇituṃ vācetuṃ dukkhaṃ hoti, tasmā dve ekābaddhe katvā vissajjesi. Imasmimpi vissajjane heṭṭhā vuttapaccayova attano phalassa saṅkharaṇato saṅkhāroti vutto. Iti heṭṭhā āhārapaccayo kathito, idha saṅkhārapaccayoti ayamettha heṭṭhimato viseso. ‘‘Heṭṭhā nippariyāyāhāro gahito, idha pariyāyāhāroti evaṃ gahite viseso pākaṭo bhaveyya, no ca gaṇhiṃsū’ti mahāsīvatthero āha. Indriyabaddhassapi hi anindriyabaddhassapi paccayo laddhuṃ vaṭṭati. Vinā paccayena dhammo nāma natthi. Tattha anindriyabaddhassa tiṇarukkhalatādino pathavīraso āporaso ca paccayo hoti. Deve avassante hi tiṇādīni milāyanti, vassante ca pana haritāni honti. Iti tesaṃ pathavīraso āporaso ca paccayo hoti. Indriyabaddhassa avijjā taṇhā kammaṃ āhāroti evamādayo paccayā, iti heṭṭhā paccayoyeva āhāroti kathito, idha saṅkhāroti. Ayamevettha viseso.

    ಅಯಂ ಖೋ, ಆವುಸೋತಿ ಆವುಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅಯಂ ಏಕಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ। ತತ್ಥ ಏಕಧಮ್ಮೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಸಙ್ಗಾಯಿತಬ್ಬಂ ನ ವಿವದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಯಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಙ್ಗಾಯಮಾನಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇದಂ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅದ್ಧನಿಯಂ ಅಸ್ಸ। ಏಕೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಖೋ ಆವುಸೋ, ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಮ್ಮದಕ್ಖಾತೋ। ಕತಮೋ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ? ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ। ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ’’ತಿ ಕಥಿತೇ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಕಥೇಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸಪಿ ಅಞ್ಞೋತಿ ಏವಂ ಪರಮ್ಪರಕಥಾನಿಯಮೇನ ಇದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚಿರಂ ತಿಟ್ಠಮಾನಂ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏಕಕವಸೇನ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    Ayaṃkho, āvusoti āvuso amhākaṃ satthārā mahābodhimaṇḍe nisīditvā sayaṃ sabbaññutaññāṇena sacchikatvā ayaṃ ekadhammo desito. Tattha ekadhamme tumhehi sabbeheva saṅgāyitabbaṃ na vivaditabbaṃ. Yathayidaṃ brahmacariyanti yathā saṅgāyamānānaṃ tumhākaṃ idaṃ sāsanabrahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa. Ekena hi bhikkhunā ‘‘atthi, kho āvuso, eko dhammo sammadakkhāto. Katamo eko dhammo? Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Sabbe sattā saṅkhāraṭṭhitikā’’ti kathite tassa kathaṃ sutvā añño kathessati. Tassapi aññoti evaṃ paramparakathāniyamena idaṃ brahmacariyaṃ ciraṃ tiṭṭhamānaṃ sadevakassa lokassa atthāya hitāya bhavissatīti ekakavasena dhammasenāpati sāriputtatthero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ಏಕಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Ekakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ದುಕವಣ್ಣನಾ

    Dukavaṇṇanā

    ೩೦೪. ಇತಿ ಏಕಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದುಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ನಾಮರೂಪದುಕೇ ನಾಮನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ನಾಮನಟ್ಠೇನ ನಾಮಂ। ನಾಮನಟ್ಠೇನಾತಿ ನಾಮಕರಣಟ್ಠೇನ। ಯಥಾ ಹಿ ಮಹಾಜನಸಮ್ಮತತ್ತಾ ಮಹಾಸಮ್ಮತಸ್ಸ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಥಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಅಯಂ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಹೋತು, ಫುಸ್ಸೋ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಯಥಾ ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿನಯಧರೋ’’ತಿ ಗುಣತೋ ನಾಮಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಏವಂ ವೇದನಾದೀನಂ। ವೇದನಾದಯೋ ಹಿ ಮಹಾಪಥವೀಆದಯೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ತೇಸಂ ನಾಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ವೇದನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ‘‘ತ್ವಂ ವೇದನಾ ನಾಮ ಹೋಹೀ’’ತಿ, ಕೋಚಿ ಭಣತಿ, ನ ಚಸ್ಸಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಯಥಾ ಪಥವಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ‘‘ತ್ವಂ ಪಥವೀ ನಾಮ ಹೋಹೀ’’ತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಸಿನೇರುಮ್ಹಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯನಕ್ಖತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ‘‘ತ್ವಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ನಾಮ, ತ್ವಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋಹೀ’’ತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ನಾಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ, ಓಪಪಾತಿಕಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಿಪತತಿ, ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ‘‘ತ್ವಂ ವೇದನಾ ನಾಮ ಹೋಹೀ’’ತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ತಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವೇದನಾತಿ ನಾಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ। ಸಞ್ಞಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ ಅತೀತೇಪಿ ಹಿ ವೇದನಾ ವೇದನಾಯೇವ। ಸಞ್ಞಾ। ಸಙ್ಖಾರಾ। ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ। ಅನಾಗತೇಪಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಸದಾಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವಾತಿ। ನಾಮನಟ್ಠೇನ ನಾಮಂ। ನಮನಟ್ಠೇನಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ನಾಮಂ। ತೇ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ನಮನ್ತಿ। ನಾಮನಟ್ಠೇನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನಾಮಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ಖನ್ಧಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಾಮೇನ್ತಿ , ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅತ್ತನಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮೇ ನಾಮೇತಿ।

    304. Iti ekakavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni dukavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha nāmarūpaduke nāmanti cattāro arūpino khandhā nibbānañca. Tattha cattāro khandhā nāmanaṭṭhena nāmaṃ. Nāmanaṭṭhenāti nāmakaraṇaṭṭhena. Yathā hi mahājanasammatattā mahāsammatassa ‘‘mahāsammato’’ti nāmaṃ ahosi, yathā mātāpitaro ‘‘ayaṃ tisso nāma hotu, phusso nāma hotū’’ti evaṃ puttassa kittimanāmaṃ karonti, yathā vā ‘‘dhammakathiko vinayadharo’’ti guṇato nāmaṃ āgacchati, na evaṃ vedanādīnaṃ. Vedanādayo hi mahāpathavīādayo viya attano nāmaṃ karontāva uppajjanti. Tesu uppannesu tesaṃ nāmaṃ uppannameva hoti. Na hi vedanaṃ uppannaṃ ‘‘tvaṃ vedanā nāma hohī’’ti, koci bhaṇati, na cassā yena kenaci kāraṇena nāmaggahaṇakiccaṃ atthi, yathā pathaviyā uppannāya ‘‘tvaṃ pathavī nāma hohī’’ti nāmaggahaṇakiccaṃ natthi, cakkavāḷasinerumhi candimasūriyanakkhattesu uppannesu ‘‘tvaṃ cakkavāḷaṃ nāma, tvaṃ nakkhattaṃ nāma hohī’’ti nāmaggahaṇakiccaṃ natthi, nāmaṃ uppannameva hoti, opapātikā paññatti nipatati, evaṃ vedanāya uppannāya ‘‘tvaṃ vedanā nāma hohī’’ti nāmaggahaṇakiccaṃ natthi, tāya uppannāya vedanāti nāmaṃ uppannameva hoti. Saññādīsupi eseva nayo atītepi hi vedanā vedanāyeva. Saññā. Saṅkhārā. Viññāṇaṃ viññāṇameva. Anāgatepi. Paccuppannepi. Nibbānaṃ pana sadāpi nibbānamevāti. Nāmanaṭṭhena nāmaṃ. Namanaṭṭhenāpi cettha cattāro khandhā nāmaṃ. Te hi ārammaṇābhimukhaṃ namanti. Nāmanaṭṭhena sabbampi nāmaṃ. Cattāro hi khandhā ārammaṇe aññamaññaṃ nāmenti , nibbānaṃ ārammaṇādhipatipaccayatāya attani anavajjadhamme nāmeti.

    ರೂಪನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಮಹಾಭೂತಾ ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ರೂಪಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ರುಪ್ಪನಟ್ಠೇನ ರೂಪಂ। ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ, taṃ sabbampi ruppanaṭṭhena rūpaṃ. Tassa vitthārakathā visuddhimagge vuttanayeneva veditabbā.

    ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ದುಕ್ಖಾದೀಸು ಅಞ್ಞಾಣಂ। ಅಯಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಕಥಿತಾಯೇವ। ಭವತಣ್ಹಾತಿ ಭವಪತ್ಥನಾ। ಯಥಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭವತಣ್ಹಾ? ಯೋ ಭವೇಸು ಭವಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿಆದಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೧೯)।

    Avijjāti dukkhādīsu aññāṇaṃ. Ayampi vitthārato visuddhimagge kathitāyeva. Bhavataṇhāti bhavapatthanā. Yathāha ‘‘tattha katamā bhavataṇhā? Yo bhavesu bhavacchando’’tiādi (dha. sa. 1319).

    ಭವದಿಟ್ಠೀತಿ ಭವೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸಸ್ಸತಂ, ಸಸ್ಸತವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭವದಿಟ್ಠಿ? ‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’ತಿ ಯಾ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೨೦) ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ। ವಿಭವದಿಟ್ಠೀತಿ ವಿಭವೋ ವುಚ್ಚತಿ ಉಚ್ಛೇದಂ, ಉಚ್ಛೇದವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕದಿಟ್ಠಿ। ಸಾಪಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ವಿಭವದಿಟ್ಠಿ? ‘ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೨೮೫)। ಯಾ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೨೧) ನಯೇನ ತತ್ಥೇವ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ।

    Bhavadiṭṭhīti bhavo vuccati sassataṃ, sassatavasena uppajjanakadiṭṭhi. Sā ‘‘tattha katamā bhavadiṭṭhi? ‘Bhavissati attā ca loko cā’ti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigata’’ntiādinā (dha. sa. 1320) nayena abhidhamme vitthāritā. Vibhavadiṭṭhīti vibhavo vuccati ucchedaṃ, ucchedavasena uppajjanakadiṭṭhi. Sāpi ‘‘tattha katamā vibhavadiṭṭhi? ‘Na bhavissati attā ca loko cā’ti (dha. sa. 285). Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigata’’ntiādinā (dha. sa. 1321) nayena tattheva vitthāritā.

    ಅಹಿರಿಕನ್ತಿ ‘‘ಯಂ ನ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೨೮) ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ ನಿಲ್ಲಜ್ಜತಾ। ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ‘‘ಯಂ ನ ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಿತಬ್ಬೇನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೨೯) ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ ಅಭಾಯನಕಆಕಾರೋ।

    Ahirikanti ‘‘yaṃ na hirīyati hirīyitabbenā’’ti (dha. sa. 1328) evaṃ vitthāritā nillajjatā. Anottappanti ‘‘yaṃ na ottappati ottappitabbenā’’ti (dha. sa. 1329) evaṃ vitthārito abhāyanakaākāro.

    ಹಿರೀ ಚ ಓತ್ತಪ್ಪಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಯಂ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನ, ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಿತಬ್ಬೇನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೦-೩೧) ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನಿ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಾನಿ। ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಹಿರೀ, ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಹಿರೀ, ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಲಜ್ಜಾಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಾ ಹಿರೀ, ಭಯಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾ।

    Hirī ca ottappañcāti ‘‘yaṃ hirīyati hirīyitabbena, ottappati ottappitabbenā’’ti (dha. sa. 1330-31) evaṃ vitthāritāni hiriottappāni. Api cettha ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ. Attādhipateyyā hirī, lokādhipateyyaṃ ottappaṃ. Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ. Vitthārakathā panettha sabbākārena visuddhimagge vuttā.

    ದೋವಚಸ್ಸತಾತಿ ದುಕ್ಖಂ ವಚೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಪ್ಪಟಿಕೂಲಗಾಹಿಮ್ಹಿ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಸಾತೇ ಅನಾದರೇ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ದುಬ್ಬಚೋ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದೋವಚಸ್ಸಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೋವಚಸ್ಸತಾ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದೋವಚಸ್ಸತಾ? ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ದೋವಚಸ್ಸಾಯ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೨) ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಆಗತಾ। ಸಾ ಅತ್ಥತೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಖನ್ಧಾನಂ ಏತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಾಪಮಿತ್ತತಾತಿ ಪಾಪಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಏತಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾತಿ ಪಾಪಮಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸಾ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ? ಯೇ ತೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾ ಮಚ್ಛರಿನೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ। ಯಾ ತೇಸಂ ಸೇವನಾ ನಿಸೇವನಾ ಸಂಸೇವನಾ ಭಜನಾ ಸಂಭಜನಾ ಭತ್ತಿ ಸಂಭತ್ತಿ ತಂಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೩) ಏವಂ ಆಗತಾ। ಸಾಪಿ ಅತ್ಥತೋ ದೋವಚಸ್ಸತಾ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।

    Dovacassatāti dukkhaṃ vaco etasmiṃ vippaṭikūlagāhimhi vipaccanīkasāte anādare puggaleti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ, tassa bhāvo dovacassatā. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāya’’nti (dha. sa. 1332) abhidhamme āgatā. Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti. ‘‘Catunnañca khandhānaṃ etenākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacana’’nti vadanti. Pāpamittatāti pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā. Vitthārato panesā – ‘‘tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā. Yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā saṃbhajanā bhatti saṃbhatti taṃsampavaṅkatā’’ti (dha. sa. 1333) evaṃ āgatā. Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā.

    ಸೋವಚಸ್ಸತಾ ಚ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ ಚ ವುತ್ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉಭೋಪಿ ಪನೇತಾ ಇಧ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಕಥಿತಾ।

    Sovacassatā ca kalyāṇamittatā ca vuttappaṭipakkhanayena veditabbā. Ubhopi panetā idha lokiyalokuttaramissakā kathitā.

    ಆಪತ್ತಿಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಸತ್ತಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ। ಯಾ ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಆಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೬) ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಆಪತ್ತಿಕುಸಲಭಾವೋ।

    Āpattikusalatāti ‘‘pañcapi āpattikkhandhā āpattiyo, sattapi āpattikkhandhā āpattiyo. Yā tāsaṃ āpattīnaṃ āpattikusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1336) evaṃ vutto āpattikusalabhāvo.

    ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಯಾ ತಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೭) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಸಹ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಾ ಪಞ್ಞಾ।

    Āpattivuṭṭhānakusalatāti ‘‘yā tāhi āpattīhi vuṭṭhānakusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1337) evaṃ vuttā saha kammavācāya āpattīhi vuṭṭhānaparicchedajānanā paññā.

    ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಾ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ಸಮಾಪತ್ತಿ। ಯಾ ತಾಸಂ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೮) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಸಹ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಅಪ್ಪನಾಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಾ ಪಞ್ಞಾ। ಸಮಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಯಾ ತಾಹಿ ಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೯) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸಮಯವಸೇನೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಸಮತ್ಥಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುಟ್ಠಾನಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಕಾ ಪಞ್ಞಾ।

    Samāpattikusalatāti ‘‘atthi savitakkasavicārā samāpatti, atthi avitakkavicāramattā samāpatti, atthi avitakkaavicārā samāpatti. Yā tāsaṃ samāpattīnaṃ kusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1338) evaṃ vuttā saha parikammena appanāparicchedajānanā paññā. Samāpattivuṭṭhānakusalatāti ‘‘yā tāhi samāpattīhi vuṭṭhānakusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1339) evaṃ vuttā yathāparicchinnasamayavaseneva samāpattito vuṭṭhānasamatthā ‘‘ettakaṃ gate sūriye uṭṭhahissāmī’’ti vuṭṭhānakālaparicchedakā paññā.

    ಧಾತುಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ ಚಕ್ಖುಧಾತು…ಪೇ॰… ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು। ಯಾ ತಾಸಂ ಧಾತೂನಂ ಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೦) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಧಾತೂನಂ ಸಭಾವಪರಿಚ್ಛೇದಕಾ ಸವನಧಾರಣಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾ। ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಯಾ ತಾಸಂ ಧಾತೂನಂ ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೧) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ತಾಸಂಯೇವ ಧಾತೂನಂ ಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾ।

    Dhātukusalatāti ‘‘aṭṭhārasa dhātuyo cakkhudhātu…pe… manoviññāṇadhātu. Yā tāsaṃ dhātūnaṃ kusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1340) evaṃ vuttā aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sabhāvaparicchedakā savanadhāraṇasammasanapaṭivedhapaññā. Manasikārakusalatāti ‘‘yā tāsaṃ dhātūnaṃ manasikārakusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1341) evaṃ vuttā tāsaṃyeva dhātūnaṃ sammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇapaññā.

    ಆಯತನಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮಾಯತನಂ। ಯಾ ತೇಸಂ ಆಯತನಾನಂ ಆಯತನಕುಸಲತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೨) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಆಯತನಾನಂ ಉಗ್ಗಹಮನಸಿಕಾರಪಜಾನನಾ ಪಞ್ಞಾ। ಅಪಿಚ ಧಾತುಕುಸಲತಾಪಿ ಉಗ್ಗಹಮನಸಿಕಾರಸವನಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇಸು ವತ್ತತಿ ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾಪಿ ಆಯತನಕುಸಲತಾಪಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ, ಸವನಉಗ್ಗಹಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಲೋಕಿಯಾ, ಪಟಿವೇಧೋ ಲೋಕುತ್ತರೋ, ಸಮ್ಮಸನಮನಸಿಕಾರಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಯಾ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೩) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಾನಂ ಉಗ್ಗಹಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ।

    Āyatanakusalatāti ‘‘dvādasāyatanāni cakkhāyatanaṃ…pe… dhammāyatanaṃ. Yā tesaṃ āyatanānaṃ āyatanakusalatā paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1342) evaṃ vuttā dvādasannaṃ āyatanānaṃ uggahamanasikārapajānanā paññā. Apica dhātukusalatāpi uggahamanasikārasavanasammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇesu vattati manasikārakusalatāpi āyatanakusalatāpi. Ayaṃ panettha viseso, savanauggahapaccavekkhaṇā lokiyā, paṭivedho lokuttaro, sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā. Paṭiccasamuppādakusalatāti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… samudayo hotīti yā tattha paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1343) evaṃ vuttā dvādasannaṃ paccayākārānaṃ uggahādivasena pavattā paññā.

    ಠಾನಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಯೇಸಂ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ತಂ ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಯಾ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೪) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಚಕ್ಖುರೂಪಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೪೪) ಠಾನಞ್ಚೇವ ಕಾರಣಞ್ಚಾ’’ತಿ ಏವಂ ಠಾನಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನಸಮತ್ಥಾ ಪಞ್ಞಾ। ಅಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾತಿ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಯೇಸಂ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ನ ಹೇತೂ ನ ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ತಂ ತಂ ಅಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಯಾ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೫) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಚಕ್ಖುರೂಪಂ ನ ಠಾನಂ ನ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನಸಮತ್ಥಾ ಪಞ್ಞಾ ಅಪಿಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ದುಕೇ ‘‘ಕಿತ್ತಾವತಾ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಠಾನಾಠಾನಕುಸಲೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅಲಂ ವಚನಾಯಾತಿ। ಇಧಾನನ್ದ, ಭಿಕ್ಖು ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರಂ ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಠಾನಞ್ಚ ಖೋ ಏತಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರಂ ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೭) ಇಮಿನಾಪಿ ಸುತ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Ṭhānakusalatāti ‘‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetupaccayā uppādāya taṃ taṃ ṭhānanti yā tattha paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1344) evaṃ vuttā ‘‘cakkhuṃ vatthuṃ katvā rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannassa cakkhuviññāṇassa cakkhurūpaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1344) ṭhānañceva kāraṇañcā’’ti evaṃ ṭhānaparicchindanasamatthā paññā. Aṭṭhānakusalatāti ‘‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya taṃ taṃ aṭṭhānanti yā tattha paññā pajānanā’’ti (dha. sa. 1345) evaṃ vuttā ‘‘cakkhuṃ vatthuṃ katvā rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā sotaviññāṇādīni nuppajjanti, tasmā tesaṃ cakkhurūpaṃ na ṭhānaṃ na kāraṇa’’nti evaṃ aṭṭhānaparicchindanasamatthā paññā apica etasmiṃ duke ‘‘kittāvatā pana, bhante, ṭhānāṭhānakusalo bhikkhūti alaṃ vacanāyāti. Idhānanda, bhikkhu aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti pajānāti. Ṭhānañca kho etaṃ vijjati, yaṃ puthujjano kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyyā’’ti (ma. ni. 3.127) imināpi suttena attho veditabbo.

    ಅಜ್ಜವನ್ತಿ ಗೋಮುತ್ತವಙ್ಕತಾ ಚನ್ದವಙ್ಕತಾ ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಙ್ಕತಾತಿ ತಯೋ ಅನಜ್ಜವಾ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮವಯೇ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಅನೇಸನಾಸು ಛಸು ಚ ಅಗೋಚರೇಸು ಚರತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮವಯೇಸು ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಗೋಮುತ್ತವಙ್ಕತಾ ನಾಮ। ಏಕೋ ಪಠಮವಯೇಪಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇಪಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಪೂರೇತಿ, ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪುರಿಮಸದಿಸೋ, ಅಯಂ ಚನ್ದವಙ್ಕತಾ ನಾಮ। ಏಕೋ ಪಠಮವಯೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇಪಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಪೂರೇತಿ, ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಪುರಿಮಸದಿಸೋ ಅಯಂ ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಙ್ಕತಾ ನಾಮ। ಏಕೋ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ವಙ್ಕತಂ ಪಹಾಯ ತೀಸುಪಿ ವಯೇಸು ಪೇಸಲೋ ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಯೋ ಸೋ ಉಜುಭಾವೋ, ಇದಂ ಅಜ್ಜವಂ ನಾಮ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಜ್ಜವೋ। ಯಾ ಅಜ್ಜವತಾ ಅಜಿಮ್ಹತಾ ಅವಙ್ಕತಾ ಅಕುಟಿಲತಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಜ್ಜವೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೬)। ಲಜ್ಜವನ್ತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಲಜ್ಜವೋ? ಯೋ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನ ಹಿರೀಯತಿ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಲಜ್ಜವೋ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಲಜ್ಜೀಭಾವೋ।

    Ajjavanti gomuttavaṅkatā candavaṅkatā naṅgalakoṭivaṅkatāti tayo anajjavā. Ekacco hi bhikkhu paṭhamavaye ekavīsatiyā anesanāsu chasu ca agocaresu carati, majjhimapacchimavayesu lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti, ayaṃ gomuttavaṅkatā nāma. Eko paṭhamavayepi pacchimavayepi catupārisuddhisīlaṃ pūreti, lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti, majjhimavaye purimasadiso, ayaṃ candavaṅkatā nāma. Eko paṭhamavayepi majjhimavayepi catupārisuddhisīlaṃ pūreti, lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti, pacchimavaye purimasadiso ayaṃ naṅgalakoṭivaṅkatā nāma. Eko sabbametaṃ vaṅkataṃ pahāya tīsupi vayesu pesalo lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti. Tassa yo so ujubhāvo, idaṃ ajjavaṃ nāma. Abhidhammepi vuttaṃ – ‘‘tattha katamo ajjavo. Yā ajjavatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā, ayaṃ vuccati ajjavo’’ti (dha. sa. 1346). Lajjavanti ‘‘tattha katamo lajjavo? Yo hirīyati hirīyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā. Ayaṃ vuccati lajjavo’’ti evaṃ vutto lajjībhāvo.

    ಖನ್ತೀತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಖನ್ತಿ? ಯಾ ಖನ್ತಿ ಖಮನತಾ ಅಧಿವಾಸನತಾ ಅಚಣ್ಡಿಕ್ಕಂ ಅನಸ್ಸುರೋಪೋ ಅತ್ತಮನತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೮) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿ। ಸೋರಚ್ಚನ್ತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸೋರಚ್ಚಂ? ಯೋ ಕಾಯಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ, ವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ, ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋರಚ್ಚಂ। ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸೀಲಸಂವರೋ ಸೋರಚ್ಚ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೯) ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಸುರತಭಾವೋ।

    Khantīti ‘‘tattha katamā khanti? Yā khanti khamanatā adhivāsanatā acaṇḍikkaṃ anassuropo attamanatā cittassā’’ti (dha. sa. 1348) evaṃ vuttā adhivāsanakhanti. Soraccanti ‘‘tattha katamaṃ soraccaṃ? Yo kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo. Idaṃ vuccati soraccaṃ. Sabbopi sīlasaṃvaro soracca’’nti (dha. sa. 1349) evaṃ vutto suratabhāvo.

    ಸಾಖಲ್ಯನ್ತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸಾಖಲ್ಯಂ? ಯಾ ಸಾ ವಾಚಾ ಅಣ್ಡಕಾ ಕಕ್ಕಸಾ ಪರಕಟುಕಾ ಪರಾಭಿಸಜ್ಜನೀ ಕೋಧಸಾಮನ್ತಾ ಅಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾ, ತಥಾರೂಪಿಂ ವಾಚಂ ಪಹಾಯ ಯಾ ಸಾ ವಾಚಾ ನೇಳಾ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ಪೇಮನೀಯಾ ಹದಯಙ್ಗಮಾ ಪೋರೀ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ, ತಥಾರೂಪಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ ಹೋತಿ। ಯಾ ತತ್ಥ ಸಣ್ಹವಾಚತಾ ಸಖಿಲವಾಚತಾ ಅಫರುಸವಾಚತಾ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಾಖಲ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೦) ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಸಮ್ಮೋದಕಮುದುಕಭಾವೋ। ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಅಯಂ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ ಆಮಿಸೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಛಿದ್ದೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ಛಿದ್ದಂ ಯಥಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಪೀಠಸ್ಸ ವಿಯ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇನ ಆಮಿಸೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಚ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ? ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ। ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೋ ಹೋತಿ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ವಾ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ವಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೧)। ಏತ್ಥ ಚ ಆಮಿಸೇನ ಸಙ್ಗಹೋ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮ। ತಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಭಿಕ್ಖುಗತಿಕಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಚೋರಾನಞ್ಚ ಅಗ್ಗಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಆಮಸಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಚ ಚೋರಾ ಚ ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಮ್ಪಿ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಅತ್ತಮನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಚೋರನಾಗವತ್ಥುಆದೀನಿ ಚೇತ್ಥ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತಬ್ಬಾನಿ। ತಾನಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೮೫-೭) ವಿತ್ಥಾರಿತಾನಿ। ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉದ್ದೇಸದಾನಂ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾ ಧಮ್ಮಕಥಾಕಥನನ್ತಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮೇನ ಸಙ್ಗಹೋ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮ।

    Sākhalyanti ‘‘tattha katamaṃ sākhalyaṃ? Yā sā vācā aṇḍakā kakkasā parakaṭukā parābhisajjanī kodhasāmantā asamādhisaṃvattanikā, tathārūpiṃ vācaṃ pahāya yā sā vācā neḷā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti. Yā tattha saṇhavācatā sakhilavācatā apharusavācatā. Idaṃ vuccati sākhalya’’nti (dha. sa. 1350) evaṃ vutto sammodakamudukabhāvo. Paṭisanthāroti ayaṃ lokasannivāso āmisena dhammena cāti dvīhi chiddo, tassa taṃ chiddaṃ yathā na paññāyati, evaṃ pīṭhassa viya paccattharaṇena āmisena dhammena ca paṭisantharaṇaṃ. Abhidhammepi vuttaṃ ‘‘tattha katamo paṭisanthāro ? Āmisapaṭisanthāro ca dhammapaṭisanthāro ca. Idhekacco paṭisanthārako hoti āmisapaṭisanthārena vā dhammapaṭisanthārena vā. Ayaṃ vuccati paṭisanthāro’’ti (dha. sa. 1351). Ettha ca āmisena saṅgaho āmisapaṭisanthāro nāma. Taṃ karontena mātāpitūnaṃ bhikkhugatikassa veyyāvaccakarassa rañño corānañca aggaṃ aggahetvāpi dātuṃ vaṭṭati. Āmasitvā dinne hi rājāno ca corā ca anatthampi karonti jīvitakkhayampi pāpenti, anāmasitvā dinne attamanā honti. Coranāgavatthuādīni cettha vatthūni kathetabbāni. Tāni samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 185-7) vitthāritāni. Sakkaccaṃ uddesadānaṃ pāḷivaṇṇanā dhammakathākathananti evaṃ dhammena saṅgaho dhammapaṭisanthāro nāma.

    ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಕರುಣಾಪಿ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋಪಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಅವಿಹಿಂಸಾ? ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಕರುಣಾ ಕರುಣಾಯನಾ ಕರುಣಾಯಿತತ್ತಂ ಕರುಣಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾ’’ತಿ। ಸೋಚೇಯ್ಯನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಚ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಸುಚಿಭಾವೋ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸೋಚೇಯ್ಯಂ? ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಯನಾ ಮೇತ್ತಾಯಿತತ್ತಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋಚೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।

    Avihiṃsāti karuṇāpi karuṇāpubbabhāgopi. Vuttampi cetaṃ – ‘‘tattha katamā avihiṃsā? Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti, ayaṃ vuccati avihiṃsā’’ti. Soceyyanti mettāya ca mettāpubbabhāgassa ca vasena sucibhāvo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘tattha katamaṃ soceyyaṃ? Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti, idaṃ vuccati soceyya’’nti.

    ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸೋ, ಯಥಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ? ಯಾ ಅಸತಿ ಅನನುಸ್ಸತಿ ಅಪ್ಪಟಿಸ್ಸತಿ ಅಸ್ಸರಣತಾ ಅಧಾರಣತಾ ಪಿಲಾಪನತಾ ಸಮ್ಮುಸ್ಸನತಾ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ’’ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೬)। ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞನ್ತಿ, ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ? ಯಂ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಲಙ್ಗೀ ಮೋಹೋ ಅಕುಸಲಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯೇವ। ಸತಿ ಸತಿಯೇವ। ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಞಾಣಂ।

    Muṭṭhassaccanti sativippavāso, yathāha ‘‘tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā asati ananussati appaṭissati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammussanatā, idaṃ vuccati muṭṭhassaccaṃ’’ (dha. sa. 1356). Asampajaññanti, ‘‘tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūla’’nti evaṃ vuttā avijjāyeva. Sati satiyeva. Sampajaññaṃ ñāṇaṃ.

    ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರತಾತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೀ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೨) ನಯೇನ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಭೇದೋ। ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ ದವಾಯ ಮದಾಯ ಮಣ್ಡನಾಯ ವಿಭೂಸನಾಯ। ಯಾ ತತ್ಥ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಭೋಜನೇ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತೋ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುಭಾವೋ। ಅನನ್ತರದುಕೋ ವುತ್ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Indriyesu aguttadvāratāti ‘‘tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hotī’’tiādinā (dha. sa. 1352) nayena vitthārito indriyasaṃvarabhedo. Bhojane amattaññutāti ‘‘tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya. Yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane’’ti evaṃ āgato bhojane amattaññubhāvo. Anantaraduko vuttappaṭipakkhanayena veditabbo.

    ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲನ್ತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲಂ? ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ಅಕಮ್ಪನಞಾಣಂ। ಭಾವನಾಬಲನ್ತಿ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಬಲಂ। ಅತ್ಥತೋ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸೀಸೇನ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಹೋನ್ತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಭಾವನಾಬಲಂ? ಯಾ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆಸೇವನಾ ಭಾವನಾ ಬಹುಲೀಕಮ್ಮಂ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಭಾವನಾಬಲಂ। ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಭಾವನಾಬಲ’’ನ್ತಿ।

    Paṭisaṅkhānabalanti ‘‘tattha katamaṃ paṭisaṅkhānabalaṃ? Yā paññā pajānanā’’ti evaṃ vitthāritaṃ appaṭisaṅkhāya akampanañāṇaṃ. Bhāvanābalanti bhāventassa uppannaṃ balaṃ. Atthato vīriyasambojjhaṅgasīsena satta bojjhaṅgā honti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘tattha katamaṃ bhāvanābalaṃ? Yā kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ, idaṃ vuccati bhāvanābalaṃ. Sattabojjhaṅgā bhāvanābala’’nti.

    ಸತಿಬಲನ್ತಿ ಅಸ್ಸತಿಯಾ ಅಕಮ್ಪನವಸೇನ ಸತಿಯೇವ। ಸಮಾಧಿಬಲನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ ಅಕಮ್ಪನವಸೇನ ಸಮಾಧಿಯೇವ। ಸಮಥೋ ಸಮಾಧಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಞ್ಞಾ। ಸಮಥೋವ ತಂ ಆಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಮಥಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಾಹನಿಮಿತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಗ್ಗಾಹೋ ವೀರಿಯಂ। ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಏಕಗ್ಗತಾ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲಞ್ಚ ಭಾವನಾಬಲಞ್ಚ ಸತಿಬಲಞ್ಚ ಸಮಾಧಿಬಲಞ್ಚ ಸಮಥೋ ಚ ವಿಪ್ಪಸ್ಸನಾ ಚ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಪಗ್ಗಾಹನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಪಗ್ಗಾಹೋ ಚ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಚಾತಿ ಛಹಿ ದುಕೇಹಿ ಪರತೋ ಸೀಲದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾದುಕೇನ ಚ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಕಥಿತಾ।

    Satibalanti assatiyā akampanavasena satiyeva. Samādhibalanti uddhacce akampanavasena samādhiyeva. Samatho samādhi. Vipassanā paññā. Samathova taṃ ākāraṃ gahetvā puna pavattetabbassa samathassa nimittavasena samathanimittaṃ paggāhanimittepi eseva nayo. Paggāho vīriyaṃ. Avikkhepo ekaggatā. Imehi pana sati ca sampajaññañca paṭisaṅkhānabalañca bhāvanābalañca satibalañca samādhibalañca samatho ca vippassanā ca samathanimittañca paggāhanimittañca paggāho ca avikkhepo cāti chahi dukehi parato sīladiṭṭhisampadādukena ca lokiyalokuttaramissakā dhammā kathitā.

    ಸೀಲವಿಪತ್ತೀತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿ? ಕಾಯಿಕೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಸೀಲವಿಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಸೀಲವಿನಾಸಕೋ ಅಸಂವರೋ। ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತೀತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿ? ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನಂ ನತ್ಥಿ ಯಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಆಗತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿವಿನಾಸಿಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ।

    Sīlavipattīti ‘‘tattha katamā sīlavipatti? Kāyiko vītikkamo…pe… sabbampi dussīlyaṃ sīlavipattī’’ti evaṃ vutto sīlavināsako asaṃvaro. Diṭṭhivipattīti ‘‘tattha katamā diṭṭhivipatti? Natthi dinnaṃ natthi yiṭṭha’’nti evaṃ āgatā sammādiṭṭhivināsikā micchādiṭṭhi.

    ಸೀಲಸಮ್ಪದಾತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ? ಕಾಯಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಸೋರಚ್ಚಮೇವ ಸೀಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪಾದನತೋ ಪರಿಪೂರಣತೋ ‘‘ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸೀಲಸಂವರೋ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ ಇದಂ ಮಾನಸಿಕಪರಿಯಾದಾನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾ? ಅತ್ಥಿ ದಿನ್ನಂ ಅತ್ಥಿ ಯಿಟ್ಠಂ…ಪೇ॰… ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪವೇದೇನ್ತೀತಿ ಯಾ ಏವರೂಪಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಪಾರಿಪೂರಿಭೂತಂ ಞಾಣಂ।

    Sīlasampadāti ‘‘tattha katamā sīlasampadā? Kāyiko avītikkamo’’ti evaṃ pubbe vuttasoraccameva sīlassa sampādanato paripūraṇato ‘‘sīlasampadā’’ti vuttaṃ. Ettha ca ‘‘sabbopi sīlasaṃvaro sīlasampadā’’ti idaṃ mānasikapariyādānatthaṃ vuttaṃ. Diṭṭhisampadāti ‘‘tattha katamā diṭṭhisampadā? Atthi dinnaṃ atthi yiṭṭhaṃ…pe… sacchikatvā pavedentīti yā evarūpā paññā pajānanā’’ti evaṃ āgataṃ diṭṭhipāripūribhūtaṃ ñāṇaṃ.

    ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಸೀಲಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪನಾಯಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿ? ಕಾಯಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಭತ್ತಾ। ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸನಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪನಾಯಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ? ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಞಾಣಂ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸಞಾಣಂ ಫಲಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ತಿವಿಧಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಅತ್ತನಾ ಕತಮ್ಪಿ ಪರೇನ ಕತಮ್ಪಿ ಸಕಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತೋ। ಸುಚರಿತಂ ಸಕಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಜನನತೋತಿ ಏವಂ ಜಾನನಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ ನಾಮ। ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾ ಬಹುಂ ವಟ್ಟಗಾಮಿಕಮ್ಮಂ ಆಯೂಹಿತ್ವಾ ಸುಖತೋ ಸುಖೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಪನ ವಚೀಸಚ್ಚಞ್ಚ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಞ್ಚ ನ ವಿಲೋಮೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಂ ಞಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Sīlavisuddhīti visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ sīlaṃ. Abhidhamme panāyaṃ ‘‘tattha katamā sīlavisuddhi? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo, ayaṃ vuccati sīlavisuddhī’’ti evaṃ vibhattā. Diṭṭhivisuddhīti visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ dassanaṃ. Abhidhamme panāyaṃ ‘‘tattha katamā diṭṭhivisuddhi? Kammassakatañāṇaṃ saccānulomikañāṇaṃ maggasamaṅgissañāṇaṃ phalasamaṅgissañāṇa’’nti evaṃ vuttā. Ettha ca tividhaṃ duccaritaṃ attanā katampi parena katampi sakaṃ nāma na hoti atthabhañjanato. Sucaritaṃ sakaṃ nāma atthajananatoti evaṃ jānanaṃ kammassakatañāṇaṃ nāma. Tasmiṃ ṭhatvā bahuṃ vaṭṭagāmikammaṃ āyūhitvā sukhato sukheneva arahattaṃ pattā gaṇanapathaṃ vītivattā. Vipassanāñāṇaṃ pana vacīsaccañca anulometi, paramatthasaccañca na vilometīti saccānulomikaṃ ñāṇanti vuttaṃ.

    ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಖೋ ಪನ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಕಥಿತಂ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ವೀರಿಯಂ। ಅಪಿ ಚ ಪುರಿಮಪದೇನ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ಪಚ್ಛಿಮಪದೇನ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವೀರಿಯಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪನ ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಖೋ ಪನಾತಿ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ ಅಮೋಹೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ಯೋ ಚೇತಸಿಕೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅಯಂ ದುಕೋ ವಿಭತ್ತೋ।

    ‘‘Diṭṭhivisuddhi kho pana yathādiṭṭhissa ca padhāna’’nti ettha diṭṭhivisuddhīti ñāṇadassanaṃ kathitaṃ. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti taṃsampayuttameva vīriyaṃ. Api ca purimapadena catumaggañāṇaṃ. Pacchimapadena taṃsampayuttaṃ vīriyaṃ. Abhidhamme pana ‘‘diṭṭhivisuddhi kho panāti yā paññā pajānanā amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti yo cetasiko vīriyārambho sammāvāyāmo’’ti evaṃ ayaṃ duko vibhatto.

    ‘‘ಸಂವೇಗೋ ಚ ಸಂವೇಜನೀಯೇಸು ಠಾನೇಸೂ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಂವೇಗೋತಿ ಜಾತಿಭಯಂ ಜರಾಭಯಂ ಬ್ಯಾಧಿಭಯಂ ಮರಣಭಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಜಾತಿಆದೀನಿ ಭಯತೋ ದಸ್ಸನಞಾಣಂ। ಸಂವೇಜನೀಯಂ ಠಾನನ್ತಿ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಂ। ಏತಾನಿ ಹಿ ಚತ್ತಾರಿ ಜಾತಿ ದುಕ್ಖಾ, ಜರಾ ದುಕ್ಖಾ, ಬ್ಯಾಧಿ ದುಕ್ಖೋ, ಮರಣಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಏವಂ ಸಂವೇಗುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣತ್ತಾ ಸಂವೇಜನೀಯಂ ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಸಂವಿಗ್ಗಸ್ಸ ಚ ಯೋನಿಸೋ ಪಧಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಂವೇಗಜಾತಸ್ಸ ಉಪಾಯಪಧಾನಂ। ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ।

    ‘‘Saṃvego ca saṃvejanīyesu ṭhānesū’’ti ettha ‘‘saṃvegoti jātibhayaṃ jarābhayaṃ byādhibhayaṃ maraṇabhaya’’nti evaṃ jātiādīni bhayato dassanañāṇaṃ. Saṃvejanīyaṃ ṭhānanti jātijarābyādhimaraṇaṃ. Etāni hi cattāri jāti dukkhā, jarā dukkhā, byādhi dukkho, maraṇaṃ dukkhanti evaṃ saṃveguppattikāraṇattā saṃvejanīyaṃ ṭhānanti vuttāni. Saṃviggassa ca yoniso padhānanti evaṃ saṃvegajātassa upāyapadhānaṃ. ‘‘Idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janetī’’ti evaṃ āgatavīriyassetaṃ adhivacanaṃ.

    ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಚ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಯಾ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾಯ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಾ, ತಾಯ ಹಿ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸೀಲಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಝಾನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭತಿ। ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ಅರಹತ್ತಂ ಅಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ವೋಸಾನಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ। ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿತಾ ಚ ಪಧಾನಸ್ಮಿನ್ತಿ ‘‘ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾಯ ಸಕ್ಕಚ್ಚಕಿರಿಯತಾ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯತಾ ಅಟ್ಠಿತಕಿರಿಯತಾ ಅನೋಲೀನವುತ್ತಿತಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಛನ್ದತಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರತಾ ಆಸೇವನಾ ಭಾವನಾ ಬಹುಲೀಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗವಸೇನ ಆರದ್ಧೇ ಪಧಾನಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪತ್ವಾ ಅನಿವತ್ತನತಾ।

    Asantuṭṭhitā ca kusalesu dhammesūti yā kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asantuṭṭhassa bhiyyokamyatā, tāya hi samaṅgībhūto puggalo sīlaṃ pūretvā jhānaṃ uppādeti. Jhānaṃ labhitvā vipassanaṃ ārabhati. Āraddhavipassako arahattaṃ agahetvā antarā vosānaṃ nāpajjati. Appaṭivānitā ca padhānasminti ‘‘kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya sakkaccakiriyatā sātaccakiriyatā aṭṭhitakiriyatā anolīnavuttitā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā āsevanā bhāvanā bahulīkamma’’nti evaṃ vuttā rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā jāgariyānuyogavasena āraddhe padhānasmiṃ arahattaṃ apatvā anivattanatā.

    ವಿಜ್ಜಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ದ್ವೇ ವಿಮುತ್ತಿಯೋ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನೀವರಣಾದೀಹಿ ಸುಟ್ಠು ಮುತ್ತತ್ತಾ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತತೋ ಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Vijjāti tisso vijjā. Vimuttīti dve vimuttiyo, cittassa ca adhimutti, nibbānañca. Ettha ca aṭṭha samāpattiyo nīvaraṇādīhi suṭṭhu muttattā adhimutti nāma. Nibbānaṃ sabbasaṅkhatato muttattā vimuttīti veditabbaṃ.

    ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಕರೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಞಾಣಂ। ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅನುಪ್ಪಾದಭೂತೇ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಾನಂ ವಾ ಅನುಪ್ಪಾದಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅರಿಯಫಲೇ ಞಾಣಂ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ। ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಫಲಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ। ಇಮೇ ಖೋ, ಆವುಸೋತಿಆದಿ ಏಕಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಪಞ್ಚತಿಂಸಾಯ ದುಕಾನಂ ವಸೇನ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    Khaye ñāṇanti kilesakkhayakare ariyamagge ñāṇaṃ. Anuppāde ñāṇanti paṭisandhivasena anuppādabhūte taṃtaṃmaggavajjhakilesānaṃ vā anuppādapariyosāne uppanne ariyaphale ñāṇaṃ. Tenevāha ‘‘khaye ñāṇanti maggasamaṅgissa ñāṇaṃ. Anuppāde ñāṇanti phalasamaṅgissa ñāṇa’’nti. Ime kho, āvusotiādi ekake vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti pañcatiṃsāya dukānaṃ vasena thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ದುಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dukavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ತಿಕವಣ್ಣನಾ

    Tikavaṇṇanā

    ೩೦೫. ಇತಿ ದುಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಿಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಲುಬ್ಭತೀತಿ ಲೋಭೋ। ಅಕುಸಲಞ್ಚ ತಂ ಮೂಲಞ್ಚ, ಅಕುಸಲಾನಂ ವಾ ಮೂಲನ್ತಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ದುಸ್ಸತೀತಿ ದೋಸೋ। ಮುಯ್ಹತೀತಿ ಮೋಹೋ। ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ಅಲೋಭಾದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    305. Iti dukavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni tikavasena dassetuṃ puna ārabhi. Tattha lubbhatīti lobho. Akusalañca taṃ mūlañca, akusalānaṃ vā mūlanti akusalamūlaṃ. Dussatīti doso. Muyhatīti moho. Tesaṃ paṭipakkhanayena alobhādayo veditabbā.

    ದುಟ್ಠು ಚರಿತಾನಿ, ವಿರೂಪಾನಿ ವಾ ಚರಿತಾನೀತಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ। ಕಾಯೇನ ದುಚ್ಚರಿತಂ, ಕಾಯತೋ ವಾ ಪವತ್ತಂ ದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸುಟ್ಠು ಚರಿತಾನಿ, ಸುನ್ದರಾನಿ ವಾ ಚರಿತಾನೀತಿ ಸುಚರಿತಾನಿ। ದ್ವೇಪಿ ಚೇತೇ ತಿಕಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ವಾ ಕಮ್ಮಪಥೇಹಿ ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ತಾವ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ। ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ। ವಚೀದ್ವಾರೇ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ, ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವಚೀಸುಚರಿತಂ। ಉಭಯತ್ಥ ಪಞ್ಞತ್ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮೋವ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ, ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಮನೋಸುಚರಿತಂ। ಅಯಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಕಥಾ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಯೋ ಪನ ತಿಸ್ಸೋ ಚೇತನಾ ಕಾಯದ್ವಾರೇಪಿ ವಚೀದ್ವಾರೇಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ। ಚತಸ್ಸೋ ಮುಸಾವಾದಾದಿಚೇತನಾ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ತಿಸ್ಸೋ ಚೇತನಾಪಿ ವಿರತಿಯೋಪಿ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ। ಮುಸಾವಾದಾದೀಹಿ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ ಚೇತನಾಪಿ ವಿರತಿಯೋಪಿ ವಚೀಸುಚರಿತಂ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಮನೋಸುಚರಿತನ್ತಿ ಅಯಂ ಕಮ್ಮಪಥಕಥಾ।

    Duṭṭhu caritāni, virūpāni vā caritānīti duccaritāni. Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā pavattaṃ duccaritanti kāyaduccaritaṃ. Sesesupi eseva nayo. Suṭṭhu caritāni, sundarāni vā caritānīti sucaritāni. Dvepi cete tikā paṇṇattiyā vā kammapathehi vā kathetabbā. Paññattiyā tāva kāyadvāre paññattasikkhāpadassa vītikkamo kāyaduccaritaṃ. Avītikkamo kāyasucaritaṃ. Vacīdvāre paññattasikkhāpadassa vītikkamo vacīduccaritaṃ, avītikkamo vacīsucaritaṃ. Ubhayattha paññattassa sikkhāpadassa vītikkamova manoduccaritaṃ, avītikkamo manosucaritaṃ. Ayaṃ paṇṇattikathā. Pāṇātipātādayo pana tisso cetanā kāyadvārepi vacīdvārepi uppannā kāyaduccaritaṃ. Catasso musāvādādicetanā vacīduccaritaṃ. Abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhīti tayo cetanāsampayuttadhammā manoduccaritaṃ. Pāṇātipātādīhi viramantassa uppannā tisso cetanāpi viratiyopi kāyasucaritaṃ. Musāvādādīhi viramantassa catasso cetanāpi viratiyopi vacīsucaritaṃ. Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhīti tayo cetanāsampayuttadhammā manosucaritanti ayaṃ kammapathakathā.

    ಕಾಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ। ಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ। ವಿಹಿಂಸಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ। ತೇಸು ದ್ವೇ ಸತ್ತೇಸುಪಿ ಸಙ್ಖಾರೇಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ ಹಿ ಪಿಯೇ ಮನಾಪೇ ಸತ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ವಾ ವಿತಕ್ಕೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ ಅಪ್ಪಿಯೇ ಅಮನಾಪೇ ಸತ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ವಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಓಲೋಕನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ವಿನಾಸನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸಙ್ಖಾರೋ ಹಿ ದುಕ್ಖಾಪೇತಬ್ಬೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಹಞ್ಞನ್ತು ವಾ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತು ವಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತು ವಾ ಮಾ ವಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಚಿನ್ತನಕಾಲೇ ಪನ ಸತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।

    Kāmapaṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Byāpādapaṭisaṃyutto vitakko byāpādavitakko. Vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko vihiṃsāvitakko. Tesu dve sattesupi saṅkhāresupi uppajjanti. Kāmavitakko hi piye manāpe satte vā saṅkhāre vā vitakkentassa uppajjati. Byāpādavitakko appiye amanāpe satte vā saṅkhāre vā kujjhitvā olokanakālato paṭṭhāya yāva vināsanā uppajjati. Vihiṃsāvitakko saṅkhāresu nuppajjati. Saṅkhāro hi dukkhāpetabbo nāma natthi. Ime sattā haññantu vā ucchijjantu vā vinassantu vā mā vā ahesunti cintanakāle pana sattesu uppajjati.

    ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮವಿತಕ್ಕೋ। ಸೋ ಅಸುಭಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕಾಮಾವಚರೋ ಹೋತಿ। ಅಸುಭಜ್ಝಾನೇ ರೂಪಾವಚರೋ। ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಮಗ್ಗಫಲಕಾಲೇ ಲೋಕುತ್ತರೋ। ಅಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಅಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ। ಸೋ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕಾಮಾವಚರೋ ಹೋತಿ। ಮೇತ್ತಾಝಾನೇ ರೂಪಾವಚರೋ। ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಮಗ್ಗಫಲಕಾಲೇ ಲೋಕುತ್ತರೋ। ಅವಿಹಿಂಸಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಅವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ। ಸೋ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕಾಮಾವಚರೋ। ಕರುಣಾಝಾನೇ ರೂಪಾವಚರೋ। ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಮಗ್ಗಫಲಕಾಲೇ ಲೋಕುತ್ತರೋ। ಯದಾ ಅಲೋಭೋ ಸೀಸಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ಇತರೇ ದ್ವೇ ತದನ್ವಾಯಿಕಾ ಭವನ್ತಿ। ಯದಾ ಮೇತ್ತಾ ಸೀಸಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ಇತರೇ ದ್ವೇ ತದನ್ವಾಯಿಕಾ ಭವನ್ತಿ। ಯದಾ ಕರುಣಾ ಸೀಸಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ಇತರೇ ದ್ವೇ ತದನ್ವಾಯಿಕಾ ಭವನ್ತೀತಿ। ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಯೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ ಹೇತಂ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಞ್ಚ ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀನಞ್ಚ ನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ।

    Nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko. So asubhapubbabhāge kāmāvacaro hoti. Asubhajjhāne rūpāvacaro. Taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro. Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko. So mettāpubbabhāge kāmāvacaro hoti. Mettājhāne rūpāvacaro. Taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro. Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko. So karuṇāpubbabhāge kāmāvacaro. Karuṇājhāne rūpāvacaro. Taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro. Yadā alobho sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti. Yadā mettā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti. Yadā karuṇā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavantīti. Kāmasaṅkappādayo vuttanayeneva veditabbā. Desanāmattameva hetaṃ. Atthato pana kāmavitakkādīnañca kāmasaṅkappādīnañca nānākaraṇaṃ natthi.

    ಕಾಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾ। ಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾ। ವಿಹಿಂಸಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ವಿಹಿಂಸಾಸಞ್ಞಾ। ತಾಸಮ್ಪಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ವಿಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾಕಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯೇವ ಹಿ ಏತಾ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಞ್ಞಾದಯೋಪಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮವಿತಕ್ಕಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ತಾಸಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Kāmapaṭisaṃyuttā saññā kāmasaññā. Byāpādapaṭisaṃyuttā saññā byāpādasaññā. Vihiṃsāpaṭisaṃyuttā saññā vihiṃsāsaññā. Tāsampi kāmavitakkādīnaṃ viya uppajjanākāro veditabbo. Taṃsampayuttāyeva hi etā. Nekkhammasaññādayopi nekkhammavitakkādisampayuttāyeva. Tasmā tāsampi tatheva kāmāvacarādibhāvo veditabbo.

    ಕಾಮಧಾತುಆದೀಸು ‘‘ಕಾಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮಧಾತು। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಮಧಾತೂ’’ತಿ ಅಯಂ ಕಾಮಧಾತು। ‘‘ಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು। ದಸಸು ಆಘಾತವತ್ಥೂಸು ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಘಾತೋ ಪಟಿಘಾತೋ ಅನತ್ತಮನತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಯಂ ಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು। ‘‘ವಿಹಿಂಸಾ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಹಿಂಸಾಧಾತು। ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪಾಣಿನಾ ವಾ ಲೇಡ್ಡುನಾ ವಾ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಸತ್ಥೇನ ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೇನ ವಾ ಸತ್ತೇ ವಿಹೇಠೇತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿಹಿಂಸಾಧಾತು। ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಕಥಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಾ ಚ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಾ ಚ। ತತ್ಥ ಕಾಮಧಾತುಯಾ ಗಹಿತಾಯ ಇತರಾ ದ್ವೇ ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತತೋ ಪನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು ಅಯಂ ವಿಹಿಂಸಾಧಾತೂತಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಕಥಾ ನಾಮ। ಕಾಮಧಾತುಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಪನ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಪಾದಧಾತುಂ ಬ್ಯಾಪಾದಧಾತುಟ್ಠಾನೇ , ವಿಹಿಂಸಾಧಾತುಂ ವಿಹಿಂಸಾಧಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಕಾಮಧಾತು ನಾಮಾತಿ ಕಥೇಸೀತಿ ಅಯಂ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಕಥಾ ನಾಮ।

    Kāmadhātuādīsu ‘‘kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo. Ayaṃ vuccati kāmadhātu. Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū’’ti ayaṃ kāmadhātu. ‘‘Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo. Ayaṃ vuccati byāpādadhātu. Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭighāto anattamanatā cittassā’’ti ayaṃ byāpādadhātu. ‘‘Vihiṃsā paṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo. Ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu. Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena vā satte viheṭhetī’’ti ayaṃ vihiṃsādhātu. Tattha dve kathā sabbasaṅgāhikā ca asambhinnā ca. Tattha kāmadhātuyā gahitāya itarā dve gahitāva honti, tato pana nīharitvā ayaṃ byāpādadhātu ayaṃ vihiṃsādhātūti dassetīti ayaṃ sabbasaṅgāhikakathā nāma. Kāmadhātuṃ kathento pana bhagavā byāpādadhātuṃ byāpādadhātuṭṭhāne , vihiṃsādhātuṃ vihiṃsādhātuṭṭhāne ṭhapetvā avasesaṃ kāmadhātu nāmāti kathesīti ayaṃ asambhinnakathā nāma.

    ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತುಆದೀಸು ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತು। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತೂ’’ತಿ ಅಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತು। ‘‘ಅಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು। ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಿ…ಪೇ॰… ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಅಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು। ‘‘ಅವಿಹಿಂಸಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾಧಾತು। ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಕರುಣಾ…ಪೇ॰… ಕರುಣಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಅವಿಹಿಂಸಾಧಾತು। ಇಧಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ದ್ವೇ ಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Nekkhammadhātuādīsu ‘‘nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko sammāsaṅkappo. Ayaṃ vuccati nekkhammadhātu. Sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātū’’ti ayaṃ nekkhammadhātu. ‘‘Abyāpādapaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati abyāpādadhātu. Yā sattesu metti…pe… mettācetovimuttī’’ti ayaṃ abyāpādadhātu. ‘‘Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu. Yā sattesu karuṇā…pe… karuṇācetovimuttī’’ti ayaṃ avihiṃsādhātu. Idhāpi vuttanayeneva dve kathā veditabbā.

    ಅಪರಾಪಿ ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋತಿ ಅಞ್ಞಾಪಿ ಸುಞ್ಞತಟ್ಠೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ। ತಾಸು ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಕಾಮಧಾತು? ಹೇಟ್ಠತೋ ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ ಕಾಮಭವೋ ಕಾಮಧಾತು ನಾಮ। ‘‘ಹೇಟ್ಠತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನುಪಗೇ ದೇವೇ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ ಪನ ರೂಪಾರೂಪಭವಾ ಇತರಾ ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋ। ಧಾತುಯಾ ಆಗತಟ್ಠಾನಮ್ಹಿ ಹಿ ಭವೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ। ಭವಸ್ಸ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಧಾತುಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ। ಇಧ ಭವೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಕಥಿತೋ। ರೂಪಧಾತುಆದೀಸು ರೂಪಾರೂಪಧಾತುಯೋ ರೂಪಾರೂಪಭವಾಯೇವ। ನಿರೋಧಧಾತುಯಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಕಥಿತಂ।

    Aparāpi tisso dhātuyoti aññāpi suññataṭṭhena tisso dhātuyo. Tāsu ‘‘tattha katamā kāmadhātu? Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā’’ti evaṃ vitthārito kāmabhavo kāmadhātu nāma. ‘‘Heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā ākāsānañcāyatanupage deve pariyantaṃ karitvā’’ti evaṃ vitthāritā pana rūpārūpabhavā itarā dve dhātuyo. Dhātuyā āgataṭṭhānamhi hi bhavena paricchinditabbā. Bhavassa āgataṭṭhāne dhātuyā paricchinditabbā. Idha bhavena paricchedo kathito. Rūpadhātuādīsu rūpārūpadhātuyo rūpārūpabhavāyeva. Nirodhadhātuyā nibbānaṃ kathitaṃ.

    ಹೀನಾದೀಸು ಹೀನಾ ಧಾತೂತಿ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ। ಅವಸೇಸಾ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮಧಾತು। ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ ಪಣೀತಧಾತು।

    Hīnādīsu hīnā dhātūti dvādasa akusalacittuppādā. Avasesā tebhūmakadhammā majjhimadhātu. Nava lokuttaradhammā paṇītadhātu.

    ಕಾಮತಣ್ಹಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಪನ ರಾಗೋ ಝಾನನಿಕನ್ತಿಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ಭವವಸೇನ ಪತ್ಥನಾ ಭವತಣ್ಹಾ। ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ವಿಭವತಣ್ಹಾ। ಅಪಿಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಂ ತಣ್ಹಾದ್ವಯಂ ಸೇಸತಣ್ಹಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ ನಾಮ। ಯಥಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭವತಣ್ಹಾ? ಭವದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ಸಾರಾಗೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಾರಾಗೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಭವತಣ್ಹಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ವಿಭವತಣ್ಹಾ? ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ಸಾರಾಗೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಾರಾಗೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಭವತಣ್ಹಾ। ಅವಸೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ’’ತಿ। ಪುನ ಕಾಮತಣ್ಹಾದೀಸು ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಕಾಮತಣ್ಹಾ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ಇತರಾ ದ್ವೇ ತಣ್ಹಾ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪನೇತಾ ‘‘ಕಾಮಧಾತುಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ…ಪೇ॰… ಅರೂಪಧಾತುಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ। ಇಮಿನಾ ವಾರೇನ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇಭೂಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ರಜನೀಯಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾವತ್ಥುಕಾತಿ ಸಬ್ಬತಣ್ಹಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾಯ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಇತರಾ ದ್ವೇ ತಣ್ಹಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ರೂಪತಣ್ಹಾದೀಸು ರೂಪಭವೇ ಛನ್ದರಾಗೋ ರೂಪತಣ್ಹಾ। ಅರೂಪಭವೇ ಛನ್ದರಾಗೋ ಅರೂಪತಣ್ಹಾ। ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ನಿರೋಧತಣ್ಹಾ।

    Kāmataṇhāti pañcakāmaguṇiko rāgo. Rūpārūpabhavesu pana rāgo jhānanikantisassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavavasena patthanā bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo vibhavataṇhā. Apica ṭhapetvā pacchimaṃ taṇhādvayaṃ sesataṇhā kāmataṇhā nāma. Yathāha ‘‘tattha katamā bhavataṇhā? Bhavadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo. Ayaṃ vuccati bhavataṇhā. Tattha katamā vibhavataṇhā? Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati vibhavataṇhā. Avasesā taṇhā kāmataṇhā’’ti. Puna kāmataṇhādīsu pañcakāmaguṇiko rāgo kāmataṇhā. Rūpārūpabhavesu chandarāgo itarā dve taṇhā. Abhidhamme panetā ‘‘kāmadhātupaṭisaṃyutto…pe… arūpadhātupaṭisaṃyutto’’ti evaṃ vitthāritā. Iminā vārena kiṃ dasseti? Sabbepi tebhūmakā dhammā rajanīyaṭṭhena taṇhāvatthukāti sabbataṇhā kāmataṇhāya pariyādiyitvā tato nīharitvā itarā dve taṇhā dasseti. Rūpataṇhādīsu rūpabhave chandarāgo rūpataṇhā. Arūpabhave chandarāgo arūpataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo nirodhataṇhā.

    ಸಂಯೋಜನತ್ತಿಕೇ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಸಂಯೋಜಯನ್ತಿ ಬನ್ಧನ್ತೀತಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ। ಸತಿ ರೂಪಾದಿಭೇದೇ ಕಾಯೇ ದಿಟ್ಠಿ, ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ವಾ ಕಾಯೇ ದಿಟ್ಠೀತಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ। ವಿಚಿನನ್ತೋ ಏತಾಯ ಕಿಚ್ಛತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕಾತುನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಸೀಲಞ್ಚ ವತಞ್ಚ ಪರಾಮಸತೀತಿ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ‘‘ರೂಪಂ ಅತ್ತತೋ ಸಮನುಪಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಗತಾ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ। ‘‘ಸತ್ಥರಿ ಕಙ್ಖತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಗತಾ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ವಿಮತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ನಾಮ। ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಸೀಲೇನ ಸುದ್ಧಿ ವತೇನ ಸುದ್ಧಿ ಸೀಲಬ್ಬತೇನ ಸುದ್ಧೀತಿ ಸೀಲಂ ಪರಾಮಸತಿ, ವತಂ ಪರಾಮಸತಿ, ಸೀಲಬ್ಬತಂ ಪರಾಮಸತಿ। ಯಾ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಗತೋ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೋ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ ನಾಮ।

    Saṃyojanattike vaṭṭasmiṃ saṃyojayanti bandhantīti saṃyojanāni. Sati rūpādibhede kāye diṭṭhi, vijjamānā vā kāye diṭṭhīti sakkāyadiṭṭhi. Vicinanto etāya kicchati, na sakkoti sanniṭṭhānaṃ kātunti vicikicchā. Sīlañca vatañca parāmasatīti sīlabbataparāmāso. Atthato pana ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena āgatā vīsativatthukā diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi nāma. ‘‘Satthari kaṅkhatī’’tiādinā nayena āgatā aṭṭhavatthukā vimati vicikicchā nāma. ‘‘Idhekacco sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti sīlaṃ parāmasati, vataṃ parāmasati, sīlabbataṃ parāmasati. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigata’’ntiādinā nayena āgato vipariyesaggāho sīlabbataparāmāso nāma.

    ತಯೋ ಆಸವಾತಿ ಏತ್ಥ ಚಿರಪಾರಿವಾಸಿಯಟ್ಠೇನ ವಾ ಆಸವನಟ್ಠೇನ ವಾ ಆಸವಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಪುರಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ, ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅವಿಜ್ಜಾ ನಾಹೋಸಿ, ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸಮಭವೀ’’ತಿ, ‘‘ಪುರಿಮಾ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಭವತಣ್ಹಾಯ ಭವದಿಟ್ಠಿಯಾ, ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಭವದಿಟ್ಠಿ ನಾಹೋಸಿ, ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸಮಭವೀ’’ತಿ ಏವಂ ತಾವ ಚಿರಪಾರಿವಾಸಿಯಟ್ಠೇನ ಆಸವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚಕ್ಖುತೋ ರೂಪೇ ಸವತಿ ಆಸವತಿ ಸನ್ದತಿ ಪವತ್ತತಿ। ಸೋತತೋ ಸದ್ದೇ। ಘಾನತೋ ಗನ್ಧೇ। ಜಿವ್ಹಾತೋ ರಸೇ। ಕಾಯತೋ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ। ಮನತೋ ಧಮ್ಮೇ ಸವತಿ ಆಸವತಿ ಸನ್ದತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಏವಂ ಆಸವನಟ್ಠೇನ ಆಸವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tayoāsavāti ettha cirapārivāsiyaṭṭhena vā āsavanaṭṭhena vā āsavā. Tattha ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosi, atha pacchā samabhavī’’ti, ‘‘purimā , bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāya bhavadiṭṭhiyā, ito pubbe bhavadiṭṭhi nāhosi, atha pacchā samabhavī’’ti evaṃ tāva cirapārivāsiyaṭṭhena āsavā veditabbā. Cakkhuto rūpe savati āsavati sandati pavattati. Sotato sadde. Ghānato gandhe. Jivhāto rase. Kāyato phoṭṭhabbe. Manato dhamme savati āsavati sandati pavattatīti evaṃ āsavanaṭṭhena āsavāti veditabbā.

    ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಕತ್ಥಚಿ ದ್ವೇ ಆಸವಾ ಆಗತಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾ ಚ ಆಸವಾ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾ ಚ ಆಸವಾ’’ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ‘‘ತಯೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಸವಾ। ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ’’ತಿ ತಯೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ತೇಯೇವ ದಿಟ್ಠಾಸವೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚತ್ತಾರೋ। ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪರಿಯಾಯೇ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಸವಾ ನಿರಯಗಾಮಿನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಗಾಮಿನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಗಾಮಿನಿಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಗಾಮಿನಿಯಾ ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ದೇವಲೋಕಗಾಮಿನಿಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚ। ಛಕ್ಕನಿಪಾತೇ ಆಹುನೇಯ್ಯಸುತ್ತೇ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಸವಾ ಸಂವರಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಪಟಿಸೇವನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಪರಿವಜ್ಜನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಅಧಿವಾಸನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ವಿನೋದನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಭಾವನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏವಂ ಛ। ಸಬ್ಬಾಸವಪರಿಯಾಯೇ ತೇಯೇವ ದಸ್ಸನಾಪಹಾತಬ್ಬೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತೇ ತಯೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನಾಮ। ‘‘ಯೋ ಭವೇಸು ಭವಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ, ಭವವಸೇನ ವಾ ಪತ್ಥನಾ ಭವಾಸವೋ ನಾಮ। ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಗತಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ನಾಮಾತಿ। ಕಾಮಭವಾದಯೋ ಕಾಮಧಾತುಆದಿವಸೇನ ವುತ್ತಾಯೇವ।

    Pāḷiyaṃ pana katthaci dve āsavā āgatā ‘‘diṭṭhadhammikā ca āsavā samparāyikā ca āsavā’’ti, katthaci ‘‘tayome, bhikkhave, āsavā. Kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti tayo. Abhidhamme teyeva diṭṭhāsavena saddhiṃ cattāro. Nibbedhikapariyāye ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagāminiyā, atthi āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi āsavā pettivisayagāminiyā, atthi āsavā manussalokagāminiyā atthi āsavā devalokagāminiyā’’ti evaṃ pañca. Chakkanipāte āhuneyyasutte ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā saṃvarā pahātabbā, atthi āsavā paṭisevanā pahātabbā, atthi āsavā parivajjanā pahātabbā, atthi āsavā adhivāsanā pahātabbā, atthi āsavā vinodanā pahātabbā, atthi āsavā bhāvanā pahātabbā’’ti evaṃ cha. Sabbāsavapariyāye teyeva dassanāpahātabbehi saddhiṃ satta. Imasmiṃ pana saṅgītisutte tayo. Tattha ‘‘yo kāmesu kāmacchando’’ti evaṃ vutto pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavo nāma. ‘‘Yo bhavesu bhavacchando’’ti evaṃ vutto sassatadiṭṭhisahagato rāgo, bhavavasena vā patthanā bhavāsavo nāma. ‘‘Dukkhe aññāṇa’’ntiādinā nayena āgatā avijjā avijjāsavo nāmāti. Kāmabhavādayo kāmadhātuādivasena vuttāyeva.

    ಕಾಮೇಸನಾದೀಸು ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಕಾಮೇಸನಾ? ಯೋ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಕಾಮಜ್ಝೋಸಾನಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮೇಸನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಕಾಮಗವೇಸನರಾಗೋ ಕಾಮೇಸನಾ ನಾಮ। ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭವೇಸನಾ? ಯೋ ಭವೇಸು ಭವಚ್ಛನ್ದೋ ಭವಜ್ಝೋಸಾನಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಭವೇಸನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಭವಗವೇಸನರಾಗೋ ಭವೇಸನಾ ನಾಮ। ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ? ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋತಿ ವಾ…ಪೇ॰… ನೇವ ಹೋತಿ ನ ನಹೋತಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಮ್ಮರಣಾತಿ ವಾ, ಯಾ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೋ , ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಗವೇಸನದಿಟ್ಠಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ ನಾಮ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಭವರಾಗದಿಟ್ಠಿಯೋವ, ತದೇಕಟ್ಠಂ ಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಏಸನಾಯೇವ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಕಾಮೇಸನಾ? ಕಾಮರಾಗೋ ತದೇಕಟ್ಠಂ ಅಕುಸಲಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮೇಸನಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭವೇಸನಾ? ಭವರಾಗೋ ತದೇಕಟ್ಠಂ ಅಕುಸಲಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಭವೇಸನಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ? ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ತದೇಕಟ್ಠಂ ಅಕುಸಲಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ’’ತಿ।

    Kāmesanādīsu ‘‘tattha katamā kāmesanā? Yo kāmesu kāmacchando kāmajjhosānaṃ, ayaṃ vuccati kāmesanā’’ti evaṃ vutto kāmagavesanarāgo kāmesanā nāma. ‘‘Tattha katamā bhavesanā? Yo bhavesu bhavacchando bhavajjhosānaṃ, ayaṃ vuccati bhavesanā’’ti evaṃ vutto bhavagavesanarāgo bhavesanā nāma. ‘‘Tattha katamā brahmacariyesanā? Sassato lokoti vā…pe… neva hoti na nahoti tathāgato parammaraṇāti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ vipariyesaggāho , ayaṃ vuccati brahmacariyesanā’’ti evaṃ vuttā diṭṭhigatikasammatassa brahmacariyassa gavesanadiṭṭhi brahmacariyesanā nāma. Na kevalañca bhavarāgadiṭṭhiyova, tadekaṭṭhaṃ kammampi esanāyeva. Vuttañhetaṃ ‘‘tattha katamā kāmesanā? Kāmarāgo tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati kāmesanā. Tattha katamā bhavesanā? Bhavarāgo tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati bhavesanā. Tattha katamā brahmacariyesanā? Antaggāhikā diṭṭhi tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati brahmacariyesanā’’ti.

    ವಿಧಾಸು ‘‘ಕಥಂವಿಧಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ವದನ್ತಿ, ಕಥಂವಿಧಂ ಪಞ್ಞವನ್ತಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೯೫) ಆಕಾರಸಣ್ಠಾನಂ ವಿಧಾ ನಾಮ। ‘‘ಏಕವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥು ದುವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥೂ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ॰ ೭೫೧) ಕೋಟ್ಠಾಸೋ। ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ॰ ೯೨೦) ಮಾನೋ ವಿಧಾ ನಾಮ। ಇಧ ಸೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಮಾನೋ ಹಿ ಸೇಯ್ಯಾದಿವಸೇನ ವಿದಹನತೋ ವಿಧಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸೇಯ್ಯಸದಿಸಹೀನಾನಂ ವಸೇನ ತಯೋ ಮಾನಾ ವುತ್ತಾ। ಸದಿಸಹೀನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Vidhāsu ‘‘kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākārasaṇṭhānaṃ vidhā nāma. ‘‘Ekavidhena ñāṇavatthu duvidhena ñāṇavatthū’’tiādīsu (vibha. 751) koṭṭhāso. ‘‘Seyyohamasmīti vidhā’’tiādīsu (vibha. 920) māno vidhā nāma. Idha so adhippeto. Māno hi seyyādivasena vidahanato vidhāti vuccati. Seyyohamasmīti iminā seyyasadisahīnānaṃ vasena tayo mānā vuttā. Sadisahīnesupi eseva nayo.

    ಅಯಞ್ಹಿ ಮಾನೋ ನಾಮ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ತಿವಿಧೋ, ಸದಿಸಸ್ಸ ತಿವಿಧೋ, ಹೀನಸ್ಸ ತಿವಿಧೋತಿ ನವವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ರಾಜೂನಞ್ಚೇವ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಞ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।

    Ayañhi māno nāma seyyassa tividho, sadisassa tividho, hīnassa tividhoti navavidho hoti. Tattha ‘‘seyyassa seyyohamasmī’’ti māno rājūnañceva pabbajitānañca uppajjati.

    ರಾಜಾ ಹಿ ರಟ್ಠೇನ ವಾ ಧನವಾಹನೇಹಿ ವಾ ‘‘ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ । ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಸೀಲಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿ ‘‘ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ‘‘ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋಪಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ರಾಜಾ ಹಿ ರಟ್ಠೇನ ವಾ ಧನವಾಹನೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞರಾಜೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಸೀಲಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿಪಿ ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ‘‘ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋಪಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ರಞ್ಞೋ ರಟ್ಠಂ ವಾ ಧನವಾಹನಾದೀನಿ ವಾ ನಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ರಾಜಾತಿ ವೋಹಾರಮುಖಮತ್ತಮೇವ, ಕಿಂ ರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅಹಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಮಹಾಥೇರೋತಿ ಕಥಾಮತ್ತಕಮೇವ, ಕಿಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ನಾಮಾಹಂ ಕಿಂ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಕಿಂ ಮಹಾಥೇರೋ ಯಸ್ಸ ಮೇ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।

    Rājā hi raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā ‘‘ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti . Pabbajitopi sīladhutaṅgādīhi ‘‘ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti. ‘‘Seyyassa sadisohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Rājā hi raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā aññarājūhi saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇanti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi sīladhutaṅgādīhipi aññena bhikkhunā mayhaṃ kiṃ nānākaraṇanti etaṃ mānaṃ karoti. ‘‘Seyyassa hīnohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanavāhanādīni vā nātisampannāni honti, so mayhaṃ rājāti vohāramukhamattameva, kiṃ rājā nāma ahanti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi appalābhasakkāro ahaṃ dhammakathiko bahussuto mahātheroti kathāmattakameva, kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ kiṃ bahussuto kiṃ mahāthero yassa me lābhasakkāro natthīti etaṃ mānaṃ karoti.

    ‘‘ಸದಿಸಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನಾದಯೋ ಅಮಚ್ಚಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಮಚ್ಚೋ ವಾ ಹಿ ರಟ್ಠಿಯೋ ವಾ ಭೋಗಯಾನವಾಹನಾದೀಹಿ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ರಾಜಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ ವಾ ಅಮಚ್ಚೋತಿ ನಾಮಮೇವ ಮಯ್ಹಂ, ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಅಮಚ್ಚೋ ನಾಮಾಹನ್ತಿ ವಾ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋತಿ।

    ‘‘Sadisassa seyyohamasmī’’ti mānādayo amaccādīnaṃ uppajjanti. Amacco vā hi raṭṭhiyo vā bhogayānavāhanādīhi ko mayā sadiso añño rājapuriso atthīti vā mayhaṃ aññehi saddhiṃ kiṃ nānākaraṇanti vā amaccoti nāmameva mayhaṃ, ghāsacchādanamattampi me natthi, kiṃ amacco nāmāhanti vā ete māne karoti.

    ‘‘ಹೀನಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನಾದಯೋ ದಾಸಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ದಾಸೋ ಹಿ ಮಾತಿತೋ ವಾ ಪಿತಿತೋ ವಾ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ದಾಸೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿಹೇತು ದಾಸಾ ಜಾತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಪವೇಣೀಆಗತತ್ತಾ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ವಾ ಪವೇಣೀಆಗತಭಾವೇನ ಉಭತೋಸುದ್ಧಿಕದಾಸತ್ತೇನ ಅಸುಕದಾಸೇನ ನಾಮ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ ವಾ ಕುಚ್ಛಿವಸೇನಾಹಂ ದಾಸಬ್ಯ ಉಪಗತೋ, ಮಾತಾಪಿತುಕೋಟಿಯಾ ಪನ ಮೇ ದಾಸಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ದಾಸೋ ನಾಮ ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋತಿ। ಯಥಾ ಚ ದಾಸೋ, ಏವಂ ಪುಕ್ಕುಸಚಣ್ಡಾಲಾದಯೋಪಿ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ।

    ‘‘Hīnassa seyyohamasmī’’ti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti. Dāso hi mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi, aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā jātā, ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyoti vā paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ kiṃ mayhaṃ nānākaraṇanti vā kucchivasenāhaṃ dāsabya upagato, mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi, kiṃ dāso nāma ahanti vā ete māne karoti. Yathā ca dāso, evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.

    ಏತ್ಥ ಚ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ, ಚ ಸದಿಸಸ್ಸ ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಚ ಹೀನಸ್ಸ ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಚ ಇಮೇ ತಯೋ ಮಾನಾ ಯಾಥಾವಮಾನಾ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ। ಸೇಸಾ ಛ ಮಾನಾ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ ನಾಮ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ।

    Ettha ca seyyassa seyyohamasmīti, ca sadisassa sadisohamasmīti ca hīnassa hīnohamasmīti ca ime tayo mānā yāthāvamānā nāma arahattamaggavajjhā. Sesā cha mānā ayāthāvamānā nāma paṭhamamaggavajjhā.

    ತಯೋ ಅದ್ಧಾತಿ ತಯೋ ಕಾಲಾ। ಅತೀತೋ ಅದ್ಧಾತಿಆದೀಸು ದ್ವೇಪರಿಯಾಯಾ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೋ ಚ ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೋ ಚ। ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅತೀತೋ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ। ಚುತಿತೋ ಪಚ್ಛಾ ಅನಾಗತೋ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ। ಸಹ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧೀಹಿ ತದನ್ತರಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ। ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೇನ ತೀಸು ಖಣೇಸು ಭಙ್ಗತೋ ಉದ್ಧಂ ಅತೀತೋ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ। ಉಪ್ಪಾದತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾಗತೋ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ। ಖಣತ್ತಯೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ಅದ್ಧಾ ನಾಮ। ಅತೀತಾದಿಭೇದೋ ಚ ನಾಮ ಅಯಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ಕಾಲಸ್ಸ। ಅತೀತಾದಿಭೇದೇ ಪನ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಾದಾಯ ಇಧ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಕಾಲೋ ತೇನೇವ ವೋಹಾರೇನ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Tayo addhāti tayo kālā. Atīto addhātiādīsu dvepariyāyā suttantapariyāyo ca abhidhammapariyāyo ca. Suttantapariyāyena paṭisandhito pubbe atīto addhā nāma. Cutito pacchā anāgato addhā nāma. Saha cutipaṭisandhīhi tadantaraṃ paccuppanno addhā nāma. Abhidhammapariyāyena tīsu khaṇesu bhaṅgato uddhaṃ atīto addhā nāma. Uppādato pubbe anāgatoaddhā nāma. Khaṇattaye paccuppanno addhā nāma. Atītādibhedo ca nāma ayaṃ dhammānaṃ hoti, na kālassa. Atītādibhede pana dhamme upādāya idha paramatthato avijjamānopi kālo teneva vohārena vuttoti veditabbo.

    ತಯೋ ಅನ್ತಾತಿ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ। ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಜೀರತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೨೭೮) ಹಿ ಅನ್ತೋಯೇವ ಅನ್ತೋ। ‘‘ಏಸೇವನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೫೧) ಪರಭಾಗೋ ಅನ್ತೋ। ‘‘ಅನ್ತಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜೀವಿಕಾನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦) ಏತ್ಥ ಲಾಮಕಭಾವೋ ಅನ್ತೋ। ‘‘ಸಕ್ಕಾಯೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಪಠಮೋ ಅನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೬೧) ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅನ್ತೋ। ಇಧ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸಕ್ಕಾಯೋತಿ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ। ಸಕ್ಕಾಯಸಮುದಯೋತಿ ತೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಕಾ ಪುರಿಮತಣ್ಹಾ। ಸಕ್ಕಾಯನಿರೋಧೋತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಭೂತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಮಗ್ಗೋ ಪನ ನಿರೋಧಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಉಪಾಯತ್ತಾ ನಿರೋಧೇ ಗಹಿತೇ ಗಹಿತೋವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Tayo antāti tayo koṭṭhāsā. ‘‘Kāyabandhanassa anto jīratī’’tiādīsu (cūḷava. 278) hi antoyeva anto. ‘‘Esevanto dukkhassā’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.51) parabhāgo anto. ‘‘Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’nti (saṃ. ni. 3.80) ettha lāmakabhāvo anto. ‘‘Sakkāyo kho, āvuso, paṭhamo anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) koṭṭhāso anto. Idha koṭṭhāso adhippeto. Sakkāyoti pañcupādānakkhandhā. Sakkāyasamudayoti tesaṃ nibbattikā purimataṇhā. Sakkāyanirodhoti ubhinnaṃ appavattibhūtaṃ nibbānaṃ. Maggo pana nirodhādhigamassa upāyattā nirodhe gahite gahitovāti veditabbo.

    ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾತಿ ದುಕ್ಖಭೂತಾ ದುಕ್ಖತಾ। ದುಕ್ಖವೇದನಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಭಾವೇನ ದುಕ್ಖತಾ। ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾವೇದನಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಾ ಹಿ ಸಙ್ಖತತ್ತಾ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗಪೀಳಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞದುಕ್ಖಸಭಾವವಿರಹತೋ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾತಿ ವಿಪರಿಣಾಮೇ ದುಕ್ಖತಾ। ಸುಖವೇದನಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಸುಖಸ್ಸ ಹಿ ವಿಪರಿಣಾಮೇ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಖಂ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಪಿಚ ಠಪೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖವೇದನಂ ಸುಖವೇದನಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇಭೂಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Dukkhadukkhatāti dukkhabhūtā dukkhatā. Dukkhavedanāyetaṃ nāmaṃ. Saṅkhāradukkhatāti saṅkhārabhāvena dukkhatā. Adukkhamasukhāvedanāyetaṃ nāmaṃ. Sā hi saṅkhatattā uppādajarābhaṅgapīḷitā, tasmā aññadukkhasabhāvavirahato saṅkhāradukkhatāti vuttā. Vipariṇāmadukkhatāti vipariṇāme dukkhatā. Sukhavedanāyetaṃ nāmaṃ. Sukhassa hi vipariṇāme dukkhaṃ uppajjati, tasmā sukhaṃ vipariṇāmadukkhatāti vuttaṃ. Apica ṭhapetvā dukkhavedanaṃ sukhavedanañca sabbepi tebhūmakā dhammā ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti vacanato saṅkhāradukkhatāti veditabbā.

    ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾಸಭಾವೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಯತೋ। ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಮ್ಮಾಸಭಾವೇ ನಿಯತೋ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತೋ। ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನಮೇತಂ ನಾಮಂ। ನ ನಿಯತೋತಿ ಅನಿಯತೋ। ಅವಸೇಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಮೇತಂ ನಾಮಂ।

    Micchattaniyatoti micchāsabhāvo hutvā niyato. Niyatamicchādiṭṭhiyā saddhiṃ ānantariyakammassetaṃ nāmaṃ. Sammāsabhāve niyato sammattaniyato. Catunnaṃ ariyamaggānametaṃ nāmaṃ. Na niyatoti aniyato. Avasesānaṃ dhammānametaṃ nāmaṃ.

    ತಯೋ ತಮಾತಿ ‘‘ತಮನ್ಧಕಾರೋ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಅವಿಜ್ಜೋಘೋ ಮಹಾಭಯೋ’’ತಿ ವಚನತೋ ಅವಿಜ್ಜಾ ತಮೋ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಅವಿಜ್ಜಾಸೀಸೇನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವುತ್ತಾ। ಆರಬ್ಭಾತಿ ಆಗಮ್ಮ। ಕಙ್ಖತೀತಿ ಕಙ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛತೀತಿ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಕಿಚ್ಛಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ನಾಧಿಮುಚ್ಛತೀತಿ ತತ್ಥ ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ನ ಸಮ್ಪಸೀದತೀತಿ ತಂ ಆರಬ್ಭ ಪಸಾದಂ ಆರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ।

    Tayo tamāti ‘‘tamandhakāro sammoho avijjogho mahābhayo’’ti vacanato avijjā tamo nāma. Idha pana avijjāsīsena vicikicchā vuttā. Ārabbhāti āgamma. Kaṅkhatīti kaṅkhaṃ uppādeti. Vicikicchatīti vicinanto kicchaṃ āpajjati, sanniṭṭhātuṃ na sakkoti. Nādhimucchatīti tattha adhimucchituṃ na sakkoti. Na sampasīdatīti taṃ ārabbha pasādaṃ āropetuṃ na sakkoti.

    ಅರಕ್ಖೇಯ್ಯಾನೀತಿ ನ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನಿ। ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ರಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಾನಿ ಸತಿಯಾ ಏವ ರಕ್ಖಿತಾನೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ನತ್ಥಿ ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ। ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಮೇ ಸಹಸಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ, ಇಮಾಹಂ ಯಥಾ ಮೇ ಪರೋ ನ ಜಾನಾತಿ , ತಥಾ ರಕ್ಖಾಮಿ, ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಿಂ ಪನ ಸೇಸಖೀಣಾಸವಾನಂ ಕಾಯಸಮಾಚಾರಾದಯೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾತಿ? ನೋ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ। ನ ಪನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧಾ। ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಖೀಣಾಸವೋ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಲೋಕವಜ್ಜಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಂ ಪನ ಅಕೋವಿದತ್ತಾ ವಿಹಾರಕಾರಂ ಕುಟಿಕಾರಂ ಸಹಗಾರಂ ಸಹಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏವರೂಪಾ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಪದಸೋಧಮ್ಮಂ ಉತ್ತರಿಛಪ್ಪಞ್ಚವಾಚಂ ಭೂತಾರೋಚನನ್ತಿ ಏವರೂಪಾ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯನವಸೇನ ಮನೋದ್ವಾರೇ ರೂಪಿಯಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಣಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸದಿಸಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಮನೋದ್ವಾರೇ ಸಉಪಾರಮ್ಭವಸೇನ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಏವ।

    Arakkheyyānīti na rakkhitabbāni. Tīsu dvāresu paccekaṃ rakkhaṇakiccaṃ natthi, sabbāni satiyā eva rakkhitānīti dīpeti. Natthi tathāgatassāti. ‘‘Idaṃ nāma me sahasā uppannaṃ kāyaduccaritaṃ, imāhaṃ yathā me paro na jānāti , tathā rakkhāmi, paṭicchādemī’’ti evaṃ rakkhitabbaṃ natthi tathāgatassa kāyaduccaritaṃ. Sesesupi eseva nayo. Kiṃ pana sesakhīṇāsavānaṃ kāyasamācārādayo aparisuddhāti? No aparisuddhā. Na pana tathāgatassa viya parisuddhā. Appassutakhīṇāsavo hi kiñcāpi lokavajjaṃ nāpajjati, paṇṇattiyaṃ pana akovidattā vihārakāraṃ kuṭikāraṃ sahagāraṃ sahaseyyanti evarūpā kāyadvāre āpattiyo āpajjati. Sañcarittaṃ padasodhammaṃ uttarichappañcavācaṃ bhūtārocananti evarūpā vacīdvāre āpattiyo āpajjati. Upanikkhittasādiyanavasena manodvāre rūpiyappaṭiggāhaṇāpattiṃ āpajjati, dhammasenāpatisadisassāpi hi khīṇāsavassa manodvāre saupārambhavasena manoduccaritaṃ uppajjati eva.

    ಚಾತುಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾನಂ ಪಣಾಮಿತಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚಾತುಮೇಯ್ಯಕೇಹಿ ಸಕ್ಯೇಹಿ ಭಗವತಿ ಖಮಾಪಿತೇ ಥೇರೋ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತ ಅಹೋಸಿ ಮಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಣಾಮಿತೇ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಅಹಂ ಪರಿಸಾಯ ಅಬ್ಯತ್ತಭಾವೇನ ಸತ್ಥಾರಾ ಪಣಾಮಿತೋ। ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಂ ನ ಓವದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಹೋಸಿ ಭಗವತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಪಣಾಮಿತೋ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ದಾನಿ ಭಗವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ದಾನಿ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ।

    Cātumavatthusmiñhi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ sāriputtamoggallānānaṃ paṇāmitakāle tesaṃ atthāya cātumeyyakehi sakyehi bhagavati khamāpite thero bhagavatā ‘‘kinti te sāriputta ahosi mayā bhikkhusaṅghe paṇāmite’’ti puṭṭho ahaṃ parisāya abyattabhāvena satthārā paṇāmito. Ito dāni paṭṭhāya paraṃ na ovadissāmīti cittaṃ uppādetvā āha ‘‘evaṃ kho me, bhante, ahosi bhagavatā bhikkhusaṅgho paṇāmito, appossukko dāni bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharissati, mayampi dāni appossukkā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyuttā viharissāmā’’ti.

    ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತೇ ಉಪಾರಮ್ಭಂ ಆರೋಪೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಆಗಮೇಹಿ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ ನ ಖೋ ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಪುನಪಿ ಏವರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ಪರಂ ನ ಓವದಿಸ್ಸಾಮಿ ನಾನುಸಾಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿತಕ್ಕಿತಮತ್ತಮ್ಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಭಗವತೋ ಪನ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನಚ್ಛರಿಯಞ್ಚೇತಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ದುಚ್ಚರಿತಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ। ಬೋಧಿಸತ್ತಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪನಸ್ಸ ನಾಹೋಸಿ। ಉದರಚ್ಛವಿಯಾ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಅಲ್ಲೀನಾಯ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿ ದೇವತಾನಂ ವಿಮತಿಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಯಪಿ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ ಕಸ್ಮಾ ಕಿಲಮಸಿ? ಸಕ್ಕಾ ಭೋಗೇ ಚ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಮಾರೇನ ಪಾಪಿಮತಾ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ‘‘ಭೋಗೇ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾರೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಏಕಂ ವಸ್ಸಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ವಜ್ಜಂ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಇದಂ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ –

    Athassa tasmiṃ manoduccarite upārambhaṃ āropento satthā āha – ‘‘āgamehi tvaṃ, sāriputta na kho te, sāriputta, punapi evarūpaṃ cittaṃ uppādetabba’’nti. Evaṃ paraṃ na ovadissāmi nānusāsissāmīti vitakkitamattampi therassa manoduccaritaṃ nāma jātaṃ. Bhagavato pana ettakaṃ nāma natthi, anacchariyañcetaṃ. Sabbaññutaṃ pattassa duccaritaṃ na bhaveyya. Bodhisattabhūmiyaṃ ṭhitassa chabbassāni padhānaṃ anuyuñjantassāpi panassa nāhosi. Udaracchaviyā piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnāya ‘‘kālaṅkato samaṇo gotamo’’ti devatānaṃ vimatiyā uppajjamānāyapi ‘‘siddhattha kasmā kilamasi? Sakkā bhoge ca bhuñjituṃ puññāni ca kātu’’nti mārena pāpimatā vuccamānassa ‘‘bhoge bhuñjissāmī’’ti vitakkamattampi nuppajjati. Atha naṃ māro bodhisattakāle chabbassāni buddhakāle ekaṃ vassaṃ anubandhitvā kiñci vajjaṃ apassitvā idaṃ vatvā pakkāmi –

    ‘‘ಸತ್ತವಸ್ಸಾನಿ ಭಗವನ್ತಂ, ಅನುಬನ್ಧಿಂ ಪದಾಪದಂ।

    ‘‘Sattavassāni bhagavantaṃ, anubandhiṃ padāpadaṃ;

    ಓತಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸತೀಮತೋ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೪೮)।

    Otāraṃ nādhigacchissaṃ, sambuddhassa satīmato’’ti. (su. ni. 448);

    ಅಪಿಚ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನಾಪಿ ಭಗವತೋ ದುಚ್ಚರಿತಾಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಟ್ಠಾರಸ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ, ನತ್ಥಿ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಂ, ನತ್ಥಿ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ, ಅತೀತೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣಂ, ಅನಾಗತೇ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣಂ, ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ, ನತ್ಥಿ ಛನ್ದಸ್ಸ ಹಾನಿ, ನತ್ಥಿ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಹಾನಿ, ನತ್ಥಿ ಸತಿಯಾ ಹಾನಿ, ನತ್ಥಿ ದವಾ, ನತ್ಥಿ ರವಾ, ನತ್ಥಿ ಚಲಿತಂ ನತ್ಥಿ ಸಹಸಾ, ನತ್ಥಿ ಅಬ್ಯಾವಟೋ ಮನೋ, ನತ್ಥಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತನ್ತಿ।

    Apica aṭṭhārasannaṃ buddhadhammānaṃ vasenāpi bhagavato duccaritābhāvo veditabbo. Aṭṭhārasa buddhadhammā nāma natthi tathāgatassa kāyaduccaritaṃ, natthi vacīduccaritaṃ, natthi manoduccaritaṃ, atīte buddhassa appaṭihatañāṇaṃ, anāgate, paccuppanne buddhassa appaṭihatañāṇaṃ, sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ, sabbaṃ manokammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa hāni, natthi satiyā hāni, natthi davā, natthi ravā, natthi calitaṃ natthi sahasā, natthi abyāvaṭo mano, natthi akusalacittanti.

    ಕಿಞ್ಚನಾತಿ ಪಲಿಬೋಧಾ। ರಾಗೋ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸತ್ತೇ ಬನ್ಧತಿ ಪಲಿಬುನ್ಧತಿ ತಸ್ಮಾ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತರೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Kiñcanāti palibodhā. Rāgo kiñcananti rāgo uppajjamāno satte bandhati palibundhati tasmā kiñcananti vuccati. Itaresupi dvīsu eseva nayo.

    ಅಗ್ಗೀತಿ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ ಅಗ್ಗಿ। ರಾಗಗ್ಗೀತಿ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸತ್ತೇ ಅನುದಹತಿ ಝಾಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಗ್ಗೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ವತ್ಥೂನಿ ಏಕಾ ದಹರಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತವಿಹಾರೇ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಪಾಲರೂಪಕಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಠಿತಾ। ಅಥಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸಾ ತೇನೇವ ಝಾಯಿತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ‘‘ಅಯಂ ದಹರಾ ಠಿತಾ, ಪಕ್ಕೋಸಥ, ನ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಏಕಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಠಿತಾಸೀತಿ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಿ। ಗಹಿತಮತ್ತಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಪತಾ। ಇದಂ ತಾವ ರಾಗಸ್ಸ ಅನುದಹನತಾಯ ವತ್ಥು। ದೋಸಸ್ಸ ಪನ ಅನುದಹನತಾಯ ಮನೋಪದೋಸಿಕಾ ದೇವಾ। ಮೋಹಸ್ಸ ಅನುದಹನತಾಯ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾ ದೇವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಮೋಹವಸೇನ ಹಿ ತಾಸಂ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಖಿಡ್ಡಾವಸೇನ ಆಹಾರಕಾಲಂ ಅತಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ।

    Aggīti anudahanaṭṭhena aggi. Rāgaggīti rāgo uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā aggīti vuccati. Itaresupi eseva nayo. Tattha vatthūni ekā daharabhikkhunī cittalapabbatavihāre uposathāgāraṃ gantvā dvārapālarūpakaṃ olokayamānā ṭhitā. Athassā anto rāgo uppanno. Sā teneva jhāyitvā kālamakāsi. Bhikkhuniyo gacchamānā ‘‘ayaṃ daharā ṭhitā, pakkosatha, na’’nti āhaṃsu. Ekā gantvā kasmā ṭhitāsīti hatthe gaṇhi. Gahitamattā parivattitvā papatā. Idaṃ tāva rāgassa anudahanatāya vatthu. Dosassa pana anudahanatāya manopadosikā devā. Mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā daṭṭhabbā. Mohavasena hi tāsaṃ satisammoso hoti. Tasmā khiḍḍāvasena āhārakālaṃ ativattitvā kālaṅkaronti.

    ಆಹುನೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿಆದೀಸು ಆಹುನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಕ್ಕಾರೋ, ಆಹುನಂ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಆಹುನೇಯ್ಯಾ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಪುತ್ತಾನಂ ಬಹೂಪಕಾರತಾಯ ಆಹುನಂ ಅರಹನ್ತಿ। ತೇಸು ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ಪುತ್ತಾ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾನುದಹನ್ತಿ, ಅನುದಹನಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇತಿ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ ಆಹುನೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕವತ್ಥುನಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ –

    Āhuneyyaggītiādīsu āhunaṃ vuccati sakkāro, āhunaṃ arahantīti āhuneyyā. Mātāpitaro hi puttānaṃ bahūpakāratāya āhunaṃ arahanti. Tesu vippaṭipajjamānā puttā nirayādīsu nibbattanti. Tasmā kiñcāpi mātāpitaro nānudahanti, anudahanassa pana paccayā honti. Iti anudahanaṭṭhena āhuneyyaggīti vuccanti. Svāyamattho mittavindakavatthunā dīpetabbo –

    ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ ಹಿ ಮಾತರಾ ‘‘ತಾತ, ಅಜ್ಜ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸುಣ, ಸಹಸ್ಸಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಧನಲೋಭೇನ ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇದಂ ಠಾನಂ ಅಕುತೋಭಯನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಾತಾ ಪಾತೋವ ಯಾಗುಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಪಿವಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಧನಂ ಸಂಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ನಾವಾಯ ಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ‘‘ತಾತ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಲಂ ಗಮನೇನಾ’’ತಿ ನಿವಾರೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಏವ। ಮಾತಾ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಪುರತೋ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ಪಾದೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪತಿತಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ।

    Mittavindako hi mātarā ‘‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammassavanaṃ suṇa, sahassaṃ te dassāmī’’ti vutto dhanalobhena uposathaṃ samādāya vihāraṃ gantvā idaṃ ṭhānaṃ akutobhayanti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi. Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi. So sahassaṃ gahetvāva pivi. Athassa etadahosi – ‘‘dhanaṃ saṃharissāmī’’ti. So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi. Atha naṃ mātā ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi, alaṃ gamanenā’’ti nivāresi. So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva. Mātā purato aṭṭhāsi. Atha naṃ kujjhitvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’’ti pādena paharitvā patitaṃ antaraṃ katvā agamāsi.

    ಮಾತಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾದಿಸಾಯ ಮಾತರಿ ಏವರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗತಸ್ಸ ತೇ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಸುಖಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ನಾಮ ತ್ವಂ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ನಾವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಏತ್ಥ ಪಾಪಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥಿ ಸಲಾಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಲಾಕಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಾ ತಸ್ಸೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಉಳುಮ್ಪಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಸಮುದ್ದೇ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಸೋ ಏಕಂ ದೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಮಾನಪೇತೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತಾಹಿ ‘‘ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಮಾ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ತದ್ದಿಗುಣಂ ತದ್ದಿಗುಣಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಖುರಚಕ್ಕಧರಂ ಏಕಂ ಅದ್ದಸ। ತಸ್ಸ ತಂ ಚಕ್ಕಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಇದಂ ತಯಾ ಪಿಳನ್ಧಿತಂ ಪದುಮಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ಇದಂ ಸಾಮಿ ಪದುಮಂ, ಖುರಚಕ್ಕಂ ಏತ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ವಞ್ಚೇಸಿ ಮಂ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ಮಯಾ ಪದುಮಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತ್ವಂ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ ವಿಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ದಾತುಕಾಮೋತಿ ಆಹ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಮಯಾ ಕತಸದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಫಲಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಹನ್ದ ರೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಚಕ್ಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa te gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatīti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttā’’ti āha. Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi. Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuriso atthi salākaṃ dethā’’ti āhaṃsu. Salākā diyyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇāti. Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu. So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ addasa. Tassa taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāsi. So taṃ āha – ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhitaṃ padumaṃ mayhaṃ dehī’’ti. ‘‘Na idaṃ sāmi padumaṃ, khuracakkaṃ eta’’nti. So ‘‘vañcesi maṃ, tvaṃ kiṃ mayā padumaṃ adiṭṭhapubba’’nti vatvā tvaṃ lohitacandanaṃ vilimpitvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmoti āha. So cintesi ‘‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’’ti. Atha naṃ ‘‘handa re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ pakkhipi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ಚತುಬ್ಭಿ ಅಟ್ಠಜ್ಝಗಮಾ, ಅಟ್ಠಾಹಿಪಿ ಚ ಸೋಳಸ।

    ‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhāhipi ca soḷasa;

    ಸೋಳಸಾಹಿ ಚ ಬಾತ್ತಿಂಸ, ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಚಕ್ಕಮಾಸದೋ।

    Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;

    ಇಚ್ಛಾಹತಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ಚಕ್ಕಂ ಭಮತಿ ಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೦೪)।

    Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti. (jā. 1.1.104).

    ಗಹಪತೀತಿ ಪನ ಗೇಹಸಾಮಿಕೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸಯನವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಅನುಪ್ಪದಾನೇನ ಬಹೂಪಕಾರೋ। ತಂ ಅತಿಚರನ್ತೋ ಮಾತುಗಾಮೋ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ ಗಹಪತಗ್ಗೀತಿ ವುತ್ತೋ।

    Gahapatīti pana gehasāmiko vuccati. So mātugāmassa sayanavatthālaṅkārādianuppadānena bahūpakāro. Taṃ aticaranto mātugāmo nirayādīsu nibbattati, tasmā sopi purimanayeneva anudahanaṭṭhena gahapataggīti vutto.

    ತತ್ಥ ವತ್ಥು – ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಅತಿಚಾರಿನೀ ಅಹೋಸಿ । ಸೋ ತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಏವಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಏವರೂಪಂ ಕರೋಮಿ, ಅಯಂ ಮೇ ಸುನಖೋ ವಿಲುಪ್ಪಮಾನೋ ಖಾದತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತ್ವಾ ಕಣ್ಣಮುಣ್ಡಕದಹೇ ವೇಮಾನಿಕಪೇತೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ದಿವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವತಿ, ರತ್ತಿಂ ದುಕ್ಖಂ। ತದಾ ಬಾರಾಣಸೀರಾಜಾ ಮಿಗವಂ ಚರನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕಣ್ಣಮುಣ್ಡಕದಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವತಿ। ಸಾ ತಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವತಿ। ಸೋ ಞತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತೋ ಕಣ್ಣಮುಣ್ಡಕದಹತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ‘‘ಪಟಪಟ’’ನ್ತಿ ಖಾದಮಾನಂ ಏಕಂ ಸುನಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಸಿನಾ ದ್ವಿಧಾ ಛಿನ್ದಿ। ದ್ವೇ ಅಹೇಸುಂ। ಪುನ ಛಿನ್ನೇ ಚತ್ತಾರೋ। ಪುನ ಛಿನ್ನೇ ಅಟ್ಠ। ಪುನ ಛಿನ್ನೇ ಸೋಳಸ ಅಹೇಸುಂ। ಸಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಪಾದೇನ ಘಂಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸುನಖಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು। ತಂ ದಿವಸಂ ತಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮಂ ಖೀಣಂ। ರಾಜಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಸಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಸಾಮಿ, ಕಮ್ಮಂ ಖೀಣಂ ಮಾ ಅಗಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅಸುತ್ವಾವ ಗತೋ।

    Tattha vatthu – kassapabuddhassa kāle sotāpannassa upāsakassa bhariyā aticārinī ahosi . So taṃ paccakkhato disvā ‘‘kasmā tvaṃ evaṃ karosī’’ti āha. Sā ‘‘sacāhaṃ evarūpaṃ karomi, ayaṃ me sunakho viluppamāno khādatū’’ti vatvā kālaṅkatvā kaṇṇamuṇḍakadahe vemānikapetī hutvā nibbattā. Divā sampattiṃ anubhavati, rattiṃ dukkhaṃ. Tadā bārāṇasīrājā migavaṃ caranto araññaṃ pavisitvā anupubbena kaṇṇamuṇḍakadahaṃ sampatto tāya saddhiṃ sampattiṃ anubhavati. Sā taṃ vañcetvā rattiṃ dukkhaṃ anubhavati. So ñatvā ‘‘kattha nu kho gacchatī’’ti piṭṭhito piṭṭhito gantvā avidūre ṭhito kaṇṇamuṇḍakadahato nikkhamitvā taṃ ‘‘paṭapaṭa’’nti khādamānaṃ ekaṃ sunakhaṃ disvā asinā dvidhā chindi. Dve ahesuṃ. Puna chinne cattāro. Puna chinne aṭṭha. Puna chinne soḷasa ahesuṃ. Sā ‘‘kiṃ karosi sāmī’’ti āha. So ‘‘kiṃ ida’’nti āha. Sā ‘‘evaṃ akatvā kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsāhī’’ti āha. So tathā akāsi. Sunakhā antaradhāyiṃsu. Taṃ divasaṃ tassā kammaṃ khīṇaṃ. Rājā vippaṭisārī hutvā gantuṃ āraddho. Sā ‘‘mayhaṃ, sāmi, kammaṃ khīṇaṃ mā agamā’’ti āha. Rājā asutvāva gato.

    ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದಕ್ಖಿಣಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ। ಸೋ ಗಿಹೀನಂ ತೀಸು ಸರಣೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ದಸಸು ಸೀಲೇಸು ಮಾತಾಪಿತುಉಪಟ್ಠಾನೇ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಉಪಟ್ಠಾನೇತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇಸು ನಿಯೋಜನೇನ ಬಹೂಪಕಾರೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಾ ಗಿಹೀ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಗ್ಗೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ ವಿಮಾನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ರೇವತೀವತ್ಥು ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ।

    Dakkhiṇeyyaggīti ettha pana dakkhiṇāti cattāro paccayā, bhikkhusaṅgho dakkhiṇeyyo. So gihīnaṃ tīsu saraṇesu pañcasu sīlesu dasasu sīlesu mātāpituupaṭṭhāne dhammikasamaṇabrāhmaṇaupaṭṭhāneti evamādīsu kalyāṇadhammesu niyojanena bahūpakāro, tasmiṃ micchāpaṭipannā gihī bhikkhusaṅghaṃ akkositvā paribhāsitvā nirayādīsu nibbattanti, tasmā sopi purimanayeneva anudahanaṭṭhena dakkhiṇeyyaggīti vutto. Imassa panatthassa vibhāvanatthaṃ vimānavatthusmiṃ revatīvatthu vitthāretabbaṃ.

    ‘‘ತಿವಿಧೇನ ರೂಪಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ತಿವಿಧೇನಾತಿ ತೀಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ। ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಜಾತಿಸಞ್ಜಾತಿಕಿರಿಯಗಣನವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಸಙ್ಗಹೋ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಖತ್ತಿಯಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂತಿಆದಿಕೋ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೨) ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ। ಸಬ್ಬೇ ಕೋಸಲಕಾತಿಆದಿಕೋ ಸಞ್ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ। ಸಬ್ಬೇ ಹತ್ಥಾರೋಹಾತಿಆದಿಕೋ ಕಿರಿಯಸಙ್ಗಹೋ। ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಕತಮಂ ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ? ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ। ಹಞ್ಚಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಅಯಂ ಗಣನಸಙ್ಗಹೋ, ಸೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಮಾ ತಿವಿಧೇನ ರೂಪಸಙ್ಗಹೋತಿ ತೀಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ರೂಪಗಣನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    ‘‘Tividhena rūpasaṅgaho’’ti ettha tividhenāti tīhi koṭṭhāsehi. Saṅgahoti jātisañjātikiriyagaṇanavasena catubbidho saṅgaho. Tattha sabbe khattiyā āgacchantūtiādiko (ma. ni. 1.462) jātisaṅgaho. Sabbe kosalakātiādiko sañjātisaṅgaho. Sabbe hatthārohātiādiko kiriyasaṅgaho. Cakkhāyatanaṃ katamaṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti? Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti. Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahitanti ayaṃ gaṇanasaṅgaho, so idha adhippeto. Tasmā tividhena rūpasaṅgahoti tīhi koṭṭhāsehi rūpagaṇanāti attho.

    ಸನಿದಸ್ಸನಾದೀಸು ಅತ್ತಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಹ ನಿದಸ್ಸನೇನಾತಿ ಸನಿದಸ್ಸನಂ। ಚಕ್ಖುಪಟಿಹನನಸಮತ್ಥತೋ ಸಹ ಪಟಿಘೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ। ತಂ ಅತ್ಥತೋ ರೂಪಾಯತನಮೇವ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ನಾಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅನಿದಸ್ಸನಂ। ಸೋತಾದಿಪಟಿಹನನಸಮತ್ಥತೋ ಸಹ ಪಟಿಘೇನಾತಿ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ। ತಂ ಅತ್ಥತೋ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಿ ನವ ಆಯತನಾನಿ। ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ನಾಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅನಿದಸ್ಸನಂ। ನಾಸ್ಸ ಪಟಿಘೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಘಂ। ತಂ ಅತ್ಥತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ದಸಾಯತನಾನಿ ಅವಸೇಸಂ ಸುಖುಮರೂಪಂ।

    Sanidassanādīsu attānaṃ ārabbha pavattena cakkhuviññāṇasaṅkhātena saha nidassanenāti sanidassanaṃ. Cakkhupaṭihananasamatthato saha paṭighenāti sappaṭighaṃ. Taṃ atthato rūpāyatanameva. Cakkhuviññāṇasaṅkhātaṃ nāssa nidassananti anidassanaṃ. Sotādipaṭihananasamatthato saha paṭighenāti sappaṭighaṃ. Taṃ atthato cakkhāyatanādīni nava āyatanāni. Vuttappakāraṃ nāssa nidassananti anidassanaṃ. Nāssa paṭighoti appaṭighaṃ. Taṃ atthato ṭhapetvā dasāyatanāni avasesaṃ sukhumarūpaṃ.

    ತಯೋ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇ ಚೇವ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಫಲಧಮ್ಮೇ ಚ ಸಙ್ಖರೋನ್ತಿ ರಾಸೀ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ। ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೋ। ಪುಞ್ಞೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೋ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ।

    Tayo saṅkhārāti sahajātadhamme ceva samparāye phaladhamme ca saṅkharonti rāsī karontīti saṅkhārā. Abhisaṅkharotīti abhisaṅkhāro. Puñño abhisaṅkhāro puññābhisaṅkhāro.

    ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ? ಕುಸಲಾ ಚೇತನಾ ಕಾಮಾವಚರಾ ರೂಪಾವಚರಾ ದಾನಮಯಾ ಸೀಲಮಯಾ ಭಾವನಾಮಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಮಹಾಚಿತ್ತಚೇತನಾನಂ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚೇತನಾನಞ್ಚೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ದಾನಸೀಲಮಯಾ ಅಟ್ಠೇವ ಚೇತನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಭಾವನಾಮಯಾ ತೇರಸಾಪಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಪಗುಣಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಜ್ಝಾಯಮಾನೋ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಗತೋಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಜಾನಾತಿ, ಏವಮೇವ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ ಭಾವನಾ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಾವನಾಮಯಾ ತೇರಸಾಪೀ’’ತಿ।

    ‘‘Tattha katamo puññābhisaṅkhāro? Kusalā cetanā kāmāvacarā rūpāvacarā dānamayā sīlamayā bhāvanāmayā’’ti evaṃ vuttānaṃ aṭṭhannaṃ kāmāvacarakusalamahācittacetanānaṃ, pañcannaṃ rūpāvacarakusalacetanānañcetaṃ adhivacanaṃ. Ettha ca dānasīlamayā aṭṭheva cetanā honti. Bhāvanāmayā terasāpi. Yathā hi paguṇaṃ dhammaṃ sajjhāyamāno ekaṃ dve anusandhiṃ gatopi na jānāti, pacchā āvajjanto jānāti, evameva kasiṇaparikammaṃ karontassa paguṇajjhānaṃ paccavekkhantassa ñāṇavippayuttāpi bhāvanā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘bhāvanāmayā terasāpī’’ti.

    ತತ್ಥ ದಾನಮಯಾದೀಸು ‘‘ದಾನಂ ಆರಬ್ಭ ದಾನಮಧಿಕಿಚ್ಚ ಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೇತನಾ ಸಞ್ಚೇತನಾ ಚೇತಯಿತತ್ತಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದಾನಮಯೋ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ। ಸೀಲಂ ಆರಬ್ಭ, ಭಾವನಂ ಆರಬ್ಭ, ಭಾವನಮಧಿಕಿಚ್ಚ ಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೇತನಾ ಸಞ್ಚೇತನಾ ಚೇತಯಿತತ್ತಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಭಾವನಾಮಯೋ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪದೇಸನಾ।

    Tattha dānamayādīsu ‘‘dānaṃ ārabbha dānamadhikicca yā uppajjati cetanā sañcetanā cetayitattaṃ, ayaṃ vuccati dānamayo puññābhisaṅkhāro. Sīlaṃ ārabbha, bhāvanaṃ ārabbha, bhāvanamadhikicca yā uppajjati cetanā sañcetanā cetayitattaṃ, ayaṃ vuccati bhāvanāmayo puññābhisaṅkhāro’’ti ayaṃ saṅkhepadesanā.

    ಚೀವರಾದೀಸು ಪನ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ವಾ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅನ್ನಾದೀಸು ವಾ ದಸಸು ದಾನವತ್ಥೂಸು ತಂ ತಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ತೇಸಂ ಉಪ್ಪಾದನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ, ಪರಿಚ್ಚಾಗಕಾಲೇ, ಪಚ್ಛಾ ಸೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತೇನ ಅನುಸ್ಸರಣೇ ಚಾತಿ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ ದಾನಮಯಾ ನಾಮ। ಸೀಲಪೂರಣತ್ಥಾಯ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ, ಪಬ್ಬಜನ್ತಸ್ಸ ಮನೋರಥಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವತಮ್ಹಿ ಸಾಧು ಸಾಧೂತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಸಂವರನ್ತಸ್ಸ, ಚೀವರಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ, ಆಪಾಥಗತೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀನಿ ಸಂವರನ್ತಸ್ಸ, ಆಜೀವಂ ಸೋಧೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ ಸೀಲಮಯಾ ನಾಮ।

    Cīvarādīsu pana catūsu paccayesu rūpādīsu vā chasu ārammaṇesu annādīsu vā dasasu dānavatthūsu taṃ taṃ dentassa tesaṃ uppādanato paṭṭhāya pubbabhāge, pariccāgakāle, pacchā somanassacittena anussaraṇe cāti tīsu kālesu pavattā cetanā dānamayā nāma. Sīlapūraṇatthāya pana pabbajissāmīti vihāraṃ gacchantassa, pabbajantassa manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā pabbajito vatamhi sādhu sādhūti āvajjantassa, pātimokkhaṃ saṃvarantassa, cīvarādayo paccaye paccavekkhantassa, āpāthagatesu rūpādīsu cakkhudvārādīni saṃvarantassa, ājīvaṃ sodhentassa ca pavattā cetanā sīlamayā nāma.

    ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ವುತ್ತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗೇನ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಮನಂ। ರೂಪೇ। ಧಮ್ಮೇ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ॰… ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಂ…ಪೇ॰… ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಂ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಂ ವೇದನಂ…ಪೇ॰… ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಜಂ ವೇದನಂ। ರೂಪಸಞ್ಞಂ , ಜರಾಮರಣಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ ಭಾವನಾಮಯಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ।

    Paṭisambhidāyaṃ vuttena vipassanāmaggena ‘‘cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa…pe… manaṃ. Rūpe. Dhamme. Cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ. Cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ. Cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ. Rūpasaññaṃ , jarāmaraṇaṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa pavattā cetanā bhāvanāmayā nāmā’’ti ayaṃ vitthārakathā.

    ಅಪುಞ್ಞೋ ಚ ಸೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೋ ಚಾತಿ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ। ದ್ವಾದಸಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಚೇತನಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ? ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ಕಾಮಾವಚರಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ। ಆನೇಞ್ಜಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ಸನ್ತಂ ವಿಪಾಕಭೂತಂ ಅರೂಪಮೇವ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ। ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಚೇತನಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಯಥಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ? ಕುಸಲಚೇತನಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ।

    Apuñño ca so abhisaṅkhāro cāti apuññābhisaṅkhāro. Dvādasaakusalacittasampayuttānaṃ cetanānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘tattha katamo apuññābhisaṅkhāro? Akusalacetanā kāmāvacarā, ayaṃ vuccati apuññābhisaṅkhāro’’ti. Āneñjaṃ niccalaṃ santaṃ vipākabhūtaṃ arūpameva abhisaṅkharotīti āneñjābhisaṅkhāro. Catunnaṃ arūpāvacarakusalacetanānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Yathāha ‘‘tattha katamo āneñjābhisaṅkhāro? Kusalacetanā arūpāvacarā, ayaṃ vuccati āneñjābhisaṅkhāro’’ti.

    ಪುಗ್ಗಲತ್ತಿಕೇ ಸತ್ತವಿಧೋ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಸೇಕ್ಖೋ। ಖೀಣಾಸವೋ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖತ್ತಾ ಪುನ ನ ಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಸೇಕ್ಖೋ। ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಸಿಕ್ಖಾಹಿ ಪರಿಬಾಹಿಯತ್ತಾ ನೇವಸೇಕ್ಖೋ ನಾಸೇಕ್ಖೋ।

    Puggalattike sattavidho purisapuggalo, tisso sikkhā sikkhatīti sekkho. Khīṇāsavo sikkhitasikkhattā puna na sikkhissatīti asekkho. Puthujjano sikkhāhi paribāhiyattā nevasekkho nāsekkho.

    ಥೇರತ್ತಿಕೇ ಜಾತಿಮಹಲ್ಲಕೋ ಗಿಹೀ ಜಾತಿತ್ಥೇರೋ ನಾಮ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಥೇರಕರಣಾ ಧಮ್ಮಾ। ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಥೇರೋ ಸೀಲವಾ ಹೋತಿ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಹೋತಿ, ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ ಲಾಭೀ ಹೋತಿ, ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಹೋತಿ, ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ ಲಾಭೀ ಹೋತಿ, ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಥೇರಕರಣಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೨)। ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಏಕೇನ ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಧಮ್ಮಥೇರೋ ನಾಮ। ಅಞ್ಞತರೋ ಥೇರನಾಮಕೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏವಂ ಥೇರನಾಮಕೋ ವಾ, ಯಂ ವಾ ಪನ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರೋ ಥೇರೋತಿ ವದನ್ತಿ, ಅಯಂ ಸಮ್ಮುತಿಥೇರೋ ನಾಮ।

    Therattike jātimahallako gihī jātitthero nāma. ‘‘Cattārome, bhikkhave, therakaraṇā dhammā. Idha, bhikkhave, thero sīlavā hoti, bahussuto hoti, catunnaṃ jhānānaṃ lābhī hoti, āsavānaṃ khayā bahussuto hoti, catunnaṃ jhānānaṃ lābhī hoti, āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ime kho, bhikkhave, cattāro therakaraṇā dhammā’’ti (a. ni. 4.22). Evaṃ vuttesu dhammesu ekena vā anekehi vā samannāgato dhammathero nāma. Aññataro theranāmako bhikkhūti evaṃ theranāmako vā, yaṃ vā pana mahallakakāle pabbajitaṃ sāmaṇerādayo disvā thero theroti vadanti, ayaṃ sammutithero nāma.

    ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಸು ದಾನಮೇವ ದಾನಮಯಂ। ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾ ಚ ಸಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಆನಿಸಂಸಾನಂ ವತ್ಥು ಚಾತಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು। ಇತರೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತದಾನಮಯಚೇತನಾದಿವಸೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಅಪರಭಾಗಚೇತನಾಹಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏಕಮೇಕಞ್ಚೇತ್ಥ ಪುಬ್ಬಭಾಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಯೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ। ತದತ್ಥಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತಸ್ಸ ವಚೀಕಮ್ಮಂ। ಕಾಯಙ್ಗವಾಚಙ್ಗಂ ಅಚೋಪೇತ್ವಾ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಮನೋಕಮ್ಮಂ। ಅನ್ನಾದೀನಿ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಚಾಪಿ ಅನ್ನದಾನಾದೀನಿ ದೇಮೀತಿ ವಾ ದಾನಪಾರಮಿಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಾ ದಾನಕಾಲೇ ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ಹೋತಿ। ವತ್ತಸೀಸೇ ಠತ್ವಾ ದದತೋ ಸೀಲಮಯಂ। ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದದತೋ ಭಾವನಾಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ಹೋತಿ।

    Puññakiriyavatthūsu dānameva dānamayaṃ. Puññakiriyā ca sā tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthu cāti puññakiriyavatthu. Itaresupi dvīsu eseva nayo. Atthato pana pubbe vuttadānamayacetanādivaseneva saddhiṃ pubbabhāgaaparabhāgacetanāhi imāni tīṇi puññakiriyavatthūni veditabbāni. Ekamekañcettha pubbabhāgato paṭṭhāya kāyena karontassa kāyakammaṃ hoti. Tadatthaṃ vācaṃ nicchārentassa vacīkammaṃ. Kāyaṅgavācaṅgaṃ acopetvā manasā cintentassa manokammaṃ. Annādīni dentassa cāpi annadānādīni demīti vā dānapāramiṃ āvajjetvā vā dānakāle dānamayaṃ puññakiriyavatthu hoti. Vattasīse ṭhatvā dadato sīlamayaṃ. Khayato vayato sammasanaṃ paṭṭhapetvā dadato bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti.

    ಅಪರಾನಿಪಿ ಸತ್ತ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಿ ಅಪಚಿತಿಸಹಗತಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಸಹಗತಂ, ಪತ್ತಾನುಪ್ಪದಾನಂ, ಪತ್ತಬ್ಭನುಮೋದನಂ, ದೇಸನಾಮಯಂ, ಸವನಮಯಂ, ದಿಟ್ಠಿಜುಗತಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂತಿ। ತತ್ಥ ಮಹಲ್ಲಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಪತ್ತಚೀವರಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಅಭಿವಾದನಮಗ್ಗಸಮ್ಪದಾನಾದಿವಸೇನ ಅಪಚಿತಿಸಹಗತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುಡ್ಢತರಾನಂ ವತ್ತಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಕರಣವಸೇನ, ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಮೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಂಹರಣವಸೇನ, ‘‘ಗಚ್ಛ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತ್ತಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಾಹರಣಾದಿವಸೇನ ಚ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಸಹಗತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಪತ್ತಿ ಹೋತೂತಿ ಪವತ್ತನವಸೇನ ಪತ್ತಾನುಪ್ಪದಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪರೇಹಿ ದಿನ್ನಾಯ ಪತ್ತಿಯಾ ಸಾಧು ಸುಟ್ಠೂತಿ ಅನುಮೋದನಾವಸೇನ ಪತ್ತಬ್ಭನುಮೋದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ‘‘ಏವಂ ಮಂ ‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ’ತಿ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಇಚ್ಛಾಯ ಠತ್ವಾ ಲಾಭಗರುಕೋ ಹುತ್ವಾ ದೇಸೇತಿ, ತಂ ನ ಮಹಪ್ಫಲಂ। ಏಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪಗುಣಧಮ್ಮಂ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸಮಾನೋ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತಿ, ಇದಂ ದೇಸನಾಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ನಾಮ। ಏಕೋ ಸುಣನ್ತೋ ‘‘ಇತಿ ಮಂ ‘ಸದ್ಧೋ’ತಿ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸುಣಾತಿ, ತಂ ನ ಮಹಪ್ಫಲಂ। ಏಕೋ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಹಿತಪ್ಫರಣೇನ ಮುದುಚಿತ್ತೇನ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ, ಇದಂ ಸವನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು। ದಿಟ್ಠಿಜುಗತಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಿಯಮಲಕ್ಖಣಂ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಉಜುಭಾವೇನೇವ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ।

    Aparānipi satta puññakiriyavatthūni apacitisahagataṃ puññakiriyavatthu, veyyāvaccasahagataṃ, pattānuppadānaṃ, pattabbhanumodanaṃ, desanāmayaṃ, savanamayaṃ, diṭṭhijugataṃ puññakiriyavatthūti. Tattha mahallakaṃ disvā paccuggamanapattacīvarappaṭiggahaṇaabhivādanamaggasampadānādivasena apacitisahagataṃ veditabbaṃ. Vuḍḍhatarānaṃ vattappaṭipattikaraṇavasena, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ bhikkhuṃ disvā pattaṃ gahetvā gāme bhikkhaṃ samādapetvā upasaṃharaṇavasena, ‘‘gaccha bhikkhūnaṃ pattaṃ āharā’’ti sutvā vegena gantvā pattāharaṇādivasena ca veyyāvaccasahagataṃ veditabbaṃ. Cattāro paccaye datvā sabbasattānaṃ patti hotūti pavattanavasena pattānuppadānaṃ veditabbaṃ. Parehi dinnāya pattiyā sādhu suṭṭhūti anumodanāvasena pattabbhanumodanaṃ veditabbaṃ. Eko ‘‘evaṃ maṃ ‘dhammakathiko’ti jānissantī’’ti icchāya ṭhatvā lābhagaruko hutvā deseti, taṃ na mahapphalaṃ. Eko attano paguṇadhammaṃ apaccāsīsamāno paresaṃ deseti, idaṃ desanāmayaṃ puññakiriyavatthu nāma. Eko suṇanto ‘‘iti maṃ ‘saddho’ti jānissantī’’ti suṇāti, taṃ na mahapphalaṃ. Eko ‘‘evaṃ me mahapphalaṃ bhavissatī’’ti hitappharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti, idaṃ savanamayaṃ puññakiriyavatthu. Diṭṭhijugataṃ pana sabbesaṃ niyamalakkhaṇaṃ. Yaṃkiñci puññaṃ karontassa hi diṭṭhiyā ujubhāveneva mahapphalaṃ hoti.

    ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಂ ಪುರಿಮೇಹೇವ ತೀಹಿ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಪಚಿತಿವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಾನಿ ಸೀಲಮಯೇ। ಪತ್ತಿದಾನಪತ್ತಬ್ಭನುಮೋದನಾನಿ ದಾನಮಯೇ। ದೇಸನಾಸವನಾನಿ ಭಾವನಾಮಯೇ। ದಿಟ್ಠಿಜುಗತಂ ತೀಸುಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ।

    Iti imesaṃ sattannaṃ puññakiriyavatthūnaṃ purimeheva tīhi saṅgaho veditabbo. Ettha hi apacitiveyyāvaccāni sīlamaye. Pattidānapattabbhanumodanāni dānamaye. Desanāsavanāni bhāvanāmaye. Diṭṭhijugataṃ tīsupi saṅgahaṃ gacchati.

    ಚೋದನಾವತ್ಥೂನೀತಿ ಚೋದನಾಕಾರಣಾನಿ। ದಿಟ್ಠೇನಾತಿ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೋದೇತಿ। ಸುತೇನಾತಿ ಪಕತಿಸೋತೇನ ವಾ ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ವಾ ಪರಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ। ಪರಿಸಙ್ಕಾಯ ವಾತಿ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತೇನ ವಾ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತೇನ ವಾ ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತೇನ ವಾ ಚೋದೇತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Codanāvatthūnīti codanākāraṇāni. Diṭṭhenāti maṃsacakkhunā vā dibbacakkhunā vā vītikkamaṃ disvā codeti. Sutenāti pakatisotena vā dibbasotena vā parassa saddaṃ sutvā codeti. Parisaṅkāya vāti diṭṭhaparisaṅkitena vā sutaparisaṅkitena vā mutaparisaṅkitena vā codeti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ vuttanayeneva veditabbo.

    ಕಾಮೂಪಪತ್ತಿಯೋತಿ ಕಾಮೂಪಸೇವನಾ ಕಾಮಪ್ಪಟಿಲಾಭಾ ವಾ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಕಾಮಾತಿ ನಿಬದ್ಧಕಾಮಾ ನಿಬದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ನಿಬದ್ಧೇಯೇವ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತಿ । ಯತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ದತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮಂ ಆನೇತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಭೋಗಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ದೇವಾ ನಾಮ ಚತುದೇವಲೋಕವಾಸಿನೋ। ತೇಪಿ ನಿಬದ್ಧವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ವಿನಿಪಾತಿಕಾ ನಾಮ ನೇರಯಿಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾದಯೋಪಿ ಹಿ ನಿಬದ್ಧವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತಿ। ಮಚ್ಛೋ ಅತ್ತನೋ ಮಚ್ಛಿಯಾ ಕಚ್ಛಪೋ ಕಚ್ಛಪಿಯಾತಿ । ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾತಿ ನೀಲಪೀತಾದಿವಸೇನ ಯಾದಿಸಂ ಯಾದಿಸಂ ಅತ್ತನೋ ರೂಪಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ತಾದಿಸಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅನುರುದ್ಧಸ್ಸ ಪುರತೋ ಮನಾಪಕಾಯಿಕಾ ದೇವತಾ ವಿಯ। ನಿಮ್ಮಾನರತೀತಿ ಏವಂ ಸಯಂ ನಿಮ್ಮಿತೇ ನಿಮ್ಮಿತೇ ನಿಮ್ಮಾನೇ ರತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಿಮ್ಮಾನರತೀ। ಪರನಿಮ್ಮಿತಕಾಮಾತಿ ಪರೇಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಕಾಮಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಮನಂ ಞತ್ವಾ ಪರೇ ಯಥಾರುಚಿತಂ ಕಾಮಭೋಗಂ ನಿಮ್ಮಿನನ್ತಿ, ತೇ ತತ್ಥ ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತಿ। ಕಥಂ ಪರಸ್ಸ ಮನಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ? ಪಕತಿಸೇವನವಸೇನ। ಯಥಾ ಹಿ ಕುಸಲೋ ಸೂದೋ ರಞ್ಞೋ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಯಂ ಯಂ ಸೋ ಬಹುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಂ ತಂ ತಸ್ಸ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ಪಕತಿಯಾ ಅಭಿರುಚಿತಾರಮ್ಮಣಂ ಞತ್ವಾ ತಾದಿಸಕಂಯೇವ ನಿಮ್ಮಿನನ್ತಿ। ತೇ ತತ್ಥ ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತಿ, ಮೇಥುನಂ ಸೇವನ್ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಥೇರಾ ‘‘ಹಸಿತಮತ್ತೇನ ಓಲೋಕಿತಮತ್ತೇನ ಆಲಿಙ್ಗಿತಮತ್ತೇನ ಚ ತೇಸಂ ಕಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಇಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಏತಂ ಪನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಕಾಯೇನ ಅಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಕಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ಛನ್ನಮ್ಪಿ ಹಿ ಕಾಮಾವಚರಾನಂ ಕಾಮಾ ಪಾಕತಿಕಾ ಏವ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Kāmūpapattiyoti kāmūpasevanā kāmappaṭilābhā vā. Paccupaṭṭhitakāmāti nibaddhakāmā nibaddhārammaṇā. Seyyathāpi manussāti yathā manussā. Manussā hi nibaddheyeva vatthusmiṃ vasaṃ vattenti . Yattha paṭibaddhacittā honti, satampi sahassampi datvā mātugāmaṃ ānetvā nibaddhabhogaṃ bhuñjanti. Ekacce devā nāma catudevalokavāsino. Tepi nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti. Ekacce vinipātikā nāma nerayike ṭhapetvā avasesā macchakacchapādayopi hi nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti. Maccho attano macchiyā kacchapo kacchapiyāti . Nimminitvā nimminitvāti nīlapītādivasena yādisaṃ yādisaṃ attano rūpaṃ icchanti, tādisaṃ tādisaṃ nimminitvā āyasmato anuruddhassa purato manāpakāyikā devatā viya. Nimmānaratīti evaṃ sayaṃ nimmite nimmite nimmāne rati etesanti nimmānaratī. Paranimmitakāmāti parehi nimmitakāmā. Tesañhi manaṃ ñatvā pare yathārucitaṃ kāmabhogaṃ nimminanti, te tattha vasaṃ vattenti. Kathaṃ parassa manaṃ jānantīti? Pakatisevanavasena. Yathā hi kusalo sūdo rañño bhuñjantassa yaṃ yaṃ so bahuṃ gaṇhāti, taṃ taṃ tassa ruccatīti jānāti, evaṃ pakatiyā abhirucitārammaṇaṃ ñatvā tādisakaṃyeva nimminanti. Te tattha vasaṃ vattenti, methunaṃ sevanti. Keci pana therā ‘‘hasitamattena olokitamattena āliṅgitamattena ca tesaṃ kāmakiccaṃ ijjhatī’’ti vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘etaṃ pana natthī’’ti paṭikkhittaṃ. Na hi kāyena aphusantassa phoṭṭhabbaṃ kāmakiccaṃ sādheti. Channampi hi kāmāvacarānaṃ kāmā pākatikā eva. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ಛ ಏತೇ ಕಾಮಾವಚರಾ, ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಿನೋ।

    ‘‘Cha ete kāmāvacarā, sabbakāmasamiddhino;

    ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಸಙ್ಖಾತಂ, ಆಯು ಭವತಿ ಕಿತ್ತಕ’’ನ್ತಿ॥ (ವಿಭ॰ ೧೦೨೩)।

    Sabbesaṃ ekasaṅkhātaṃ, āyu bhavati kittaka’’nti. (vibha. 1023);

    ಸುಖೂಪಪತ್ತಿಯೋತಿ ಸುಖಪ್ಪಟಿಲಾಭಾ। ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸುಖಂ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸುಖಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ವಿಪಾಕಜ್ಝಾನಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಖೇನ ಅಭಿಸನ್ನಾತಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖೇನ ತಿನ್ತಾ। ಪರಿಸನ್ನಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ತಿನ್ತಾ। ಪರಿಪೂರಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ। ಪರಿಪ್ಫುಟಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಇದಮ್ಪಿ ವಿಪಾಕಜ್ಝಾನಸುಖಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಹೋಸುಖಂ ಅಹೋಸುಖನ್ತಿ ತೇಸಂ ಕಿರ ಭವಲೋಭೋ ಮಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕದಾಚಿ ಕರಹಚಿ ಏವಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತಿ। ಸನ್ತಮೇವಾತಿ ಪಣೀತಮೇವ। ತುಸಿತಾತಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಸುಖಸ್ಸ ಅಪತ್ಥನತೋ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ। ಸುಖಂ ಪಟಿವೇದೇನ್ತೀತಿ ತತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತಿ।

    Sukhūpapattiyoti sukhappaṭilābhā. Uppādetvā uppādetvā sukhaṃ viharantīti te heṭṭhā paṭhamajjhānasukhaṃ nibbattetvā upari vipākajjhānasukhaṃ anubhavantīti attho. Sukhena abhisannāti dutiyajjhānasukhena tintā. Parisannāti samantato tintā. Paripūrāti paripuṇṇā. Paripphuṭāti tasseva vevacanaṃ. Idampi vipākajjhānasukhameva sandhāya vuttaṃ. Ahosukhaṃ ahosukhanti tesaṃ kira bhavalobho mahā uppajjati. Tasmā kadāci karahaci evaṃ udānaṃ udānenti. Santamevāti paṇītameva. Tusitāti tato uttariṃ sukhassa apatthanato santuṭṭhā hutvā. Sukhaṃ paṭivedentīti tatiyajjhānasukhaṃ anubhavanti.

    ಸೇಕ್ಖಾ ಪಞ್ಞಾತಿ ಸತ್ತ ಅರಿಯಪಞ್ಞಾ। ಅರಹತೋ ಪಞ್ಞಾ ಅಸೇಕ್ಖಾ। ಅವಸೇಸಾ ಪಞ್ಞಾ ನೇವಸೇಕ್ಖಾನಾಸೇಕ್ಖಾ।

    Sekkhā paññāti satta ariyapaññā. Arahato paññā asekkhā. Avasesā paññā nevasekkhānāsekkhā.

    ಚಿನ್ತಾಮಯಾದೀಸು ಅಯಂ ವಿತ್ಥಾರೋ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ? ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮಾಯತನೇಸು ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ಸಿಪ್ಪಾಯತನೇಸು ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇಸು ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಂ ವಾ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಂ ವಾ ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ ಯಂ ಏವರೂಪಂ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಖನ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ರುಚಿಂ ಮುತ್ತಿಂ ಪೇಕ್ಖಂ ಧಮ್ಮನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿಂ ಪರತೋ ಅಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲಭತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸುತಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ? ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮಾಯತನೇಸು…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿಂ ಪರತೋ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲಭತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುತಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ। (ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಭಾವನಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ?) ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ಭಾವನಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೬೮-೬೯)।

    Cintāmayādīsu ayaṃ vitthāro – ‘‘tattha katamā cintāmayā paññā? Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā…pe… viññāṇaṃ aniccanti vā yaṃ evarūpaṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ muttiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato asutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati cintāmayā paññā. Tattha katamā sutamayā paññā? Yogavihitesu vā kammāyatanesu…pe… dhammanijjhānakkhantiṃ parato sutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati sutamayā paññā. (Tattha katamā bhāvanāmayā paññā?) Sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā’’ti (vibha. 768-69).

    ಸುತಾವುಧನ್ತಿ ಸುತಮೇವ ಆವುಧಂ। ತಂ ಅತ್ಥತೋ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ। ತಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖು ಪಞ್ಞಾವುಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೂರೋ ಯೋಧೋ ಅವಿಕಮ್ಪಮಾನೋ ಮಹಾಕನ್ತಾರಂ ವಿಯ ಸಂಸಾರಕನ್ತಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ಅವಿಹಞ್ಞಮಾನೋ। ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸುತಾವುಧೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಕುಸಲಂ ಪಜಹತಿ, ಕುಸಲಂ ಭಾವೇತಿ, ಸಾವಜ್ಜಂ ಪಜಹತಿ, ಅನವಜ್ಜಂ ಭಾವೇತಿ, ಸುದ್ಧಮತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೭)।

    Sutāvudhanti sutameva āvudhaṃ. Taṃ atthato tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ. Tañhi nissāya bhikkhu paññāvudhaṃ nissāya sūro yodho avikampamāno mahākantāraṃ viya saṃsārakantāraṃ atikkamati avihaññamāno. Teneva vuttaṃ – ‘‘sutāvudho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67).

    ಪವಿವೇಕಾವುಧನ್ತಿ ‘‘ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ’’ತಿ ಅಯಂ ತಿವಿಧೋಪಿ ವಿವೇಕೋವ ಆವುಧಂ। ತಸ್ಸ ನಾನಾಕರಣಂ ಕಾಯವಿವೇಕೋ ವಿವೇಕಟ್ಠಕಾಯಾನಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿರತಾನಂ। ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಚ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾನಂ ಪರಮವೋದಾನಪ್ಪತ್ತಾನಂ। ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಚ ನಿರುಪಧೀನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಿವಿಧೇ ವಿವೇಕೇ ಅಭಿರತೋ, ನ ಕುತೋಚಿ ಭಾಯತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಅವಸ್ಸಯಟ್ಠೇನ ಆವುಧನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞಾವ ಆವುಧಂ ಪಞ್ಞಾವುಧಂ। ಯಸ್ಸ ಸಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ನ ಕುತೋಚಿ ಭಾಯತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಭಾಯತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಾಪಿ ಅವಸ್ಸಯಟ್ಠೇನೇವ ಆವುಧನ್ತಿ ವುತ್ತಾ।

    Pavivekāvudhanti ‘‘kāyaviveko cittaviveko upadhiviveko’’ti ayaṃ tividhopi vivekova āvudhaṃ. Tassa nānākaraṇaṃ kāyaviveko vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ. Imasmiñhi tividhe viveke abhirato, na kutoci bhāyati. Tasmā ayampi avassayaṭṭhena āvudhanti vutto. Lokiyalokuttarapaññāva āvudhaṃ paññāvudhaṃ. Yassa sā atthi, so na kutoci bhāyati, na cassa koci bhāyati. Tasmā sāpi avassayaṭṭheneva āvudhanti vuttā.

    ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಞ್ಞಾತಂ ಅವಿದಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಭೂತಂ ಆಜಾನನಭೂತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಛಸು ಠಾನೇಸು ಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾತಾವೀಸು ಜಾನನಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯಂ। ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ।

    Anaññātaññassāmītindriyanti ito pubbe anaññātaṃ aviditaṃ dhammaṃ jānissāmīti paṭipannassa uppannaṃ indriyaṃ. Sotāpattimaggañāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Aññindriyanti aññābhūtaṃ ājānanabhūtaṃ indriyaṃ. Sotāpattiphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Aññātāvindriyanti aññātāvīsu jānanakiccapariyosānappattesu dhammesu indriyaṃ. Arahattaphalañāṇassetaṃ adhivacanaṃ.

    ಮಂಸಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುಪಸಾದೋ। ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಆಲೋಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಞಾಣಂ। ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞಾ।

    Maṃsacakkhu cakkhupasādo. Dibbacakkhu ālokanissitaṃ ñāṇaṃ. Paññācakkhu lokiyalokuttarapaññā.

    ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದೀಸು ಅಧಿಸೀಲಞ್ಚ ತಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ। ಇತರಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಸೀಲಂ ಅಧಿಸೀಲಂ, ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ, ಪಞ್ಞಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾತಿ ಅಯಂ ಪಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ –

    Adhisīlasikkhādīsu adhisīlañca taṃ sikkhitabbato sikkhā cāti adhisīlasikkhā. Itarasmiṃ dvayepi eseva nayo. Tattha sīlaṃ adhisīlaṃ, cittaṃ adhicittaṃ, paññā adhipaññāti ayaṃ pabhedo veditabbo –

    ಸೀಲಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಸೀಲದಸಸೀಲಾನಿ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ ಅಧಿಸೀಲಂ ನಾಮ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಹಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲದಸಸೀಲಾನಿ ಸೀಲಮೇವ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಯೇವ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಧಿಸೀಲಂ। ಚಿತ್ತಪಞ್ಞಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಪಿಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಪಞ್ಚಸೀಲಮ್ಪಿ ದಸಸೀಲಮ್ಪಿ ಅಧಿಸೀಲಮೇವ। ಸಮಾಪನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋಪಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಮೇವ। ಸಬ್ಬಂ ವಾ ಲೋಕಿಯಂ ಸೀಲಮೇವ, ಲೋಕುತ್ತರಂ ಅಧಿಸೀಲಂ। ಚಿತ್ತಪಞ್ಞಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Sīlaṃ nāma pañcasīladasasīlāni, pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ nāma. Aṭṭha samāpattiyo cittaṃ, vipassanāpādakajjhānaṃ adhicittaṃ. Kammassakatañāṇaṃ paññā, vipassanāpaññā adhipaññā. Anuppannepi hi buddhuppāde pavattatīti pañcasīladasasīlāni sīlameva, pātimokkhasaṃvarasīlaṃ buddhuppādeyeva pavattatīti adhisīlaṃ. Cittapaññāsupi eseva nayo. Apica nibbānaṃ patthayantena samādinnaṃ pañcasīlampi dasasīlampi adhisīlameva. Samāpannā aṭṭha samāpattiyopi adhicittameva. Sabbaṃ vā lokiyaṃ sīlameva, lokuttaraṃ adhisīlaṃ. Cittapaññāsupi eseva nayo.

    ಭಾವನಾಸು ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕಕಾಯೋ ಕಾಯಭಾವನಾ ನಾಮ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತಭಾವನಾ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತಫಲಪಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾ ನಾಮ। ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಹಿ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕಕಾಯೋ ಸುಭಾವಿತೋ ಹೋತಿ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಸ್ಸ ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಿಯ ದುಬ್ಬಲಾ, ತಸ್ಸೇವ ಚ ಪಞ್ಞಾ ಭಾವಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಪಞ್ಞಾವೇಪುಲ್ಲಪತ್ತಿಯಾ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ।

    Bhāvanāsu khīṇāsavassa pañcadvārikakāyo kāyabhāvanā nāma. Aṭṭha samāpattiyo cittabhāvanā nāma. Arahattaphalapaññā paññābhāvanā nāma. Khīṇāsavassa hi ekanteneva pañcadvārikakāyo subhāvito hoti. Aṭṭha samāpattiyo cassa na aññesaṃ viya dubbalā, tasseva ca paññā bhāvitā nāma hoti paññāvepullapattiyā. Tasmā evaṃ vuttaṃ.

    ಅನುತ್ತರಿಯೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಾ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಪಟಿಪದಾನುಸ್ಸರಿಯಂ। ಫಲಂ ವಿಮುತ್ತಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಫಲಂ ವಾ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಮಗ್ಗೋ ಪಟಿಪದಾನುತ್ತರಿಯಂ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಮುತ್ತಾನುತ್ತರಿಯಂ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಾ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ತತೋ ಉತ್ತರಿಞ್ಹಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಮಗ್ಗೋ ಪಟಿಪದಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಫಲಂ ವಿಮುತ್ತಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಅನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ।

    Anuttariyesu vipassanā dassanānuttariyaṃ maggo paṭipadānussariyaṃ. Phalaṃ vimuttānuttariyaṃ. Phalaṃ vā dassanānuttariyaṃ. Maggo paṭipadānuttariyaṃ. Nibbānaṃ vimuttānuttariyaṃ. Nibbānaṃ vā dassanānuttariyaṃ, tato uttariñhi daṭṭhabbaṃ nāma natthi. Maggo paṭipadānuttariyaṃ. Phalaṃ vimuttānuttariyaṃ. Anuttariyanti uttamaṃ jeṭṭhakaṃ.

    ಸಮಾಧೀಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ। ಪಞ್ಚಕನಯೇನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತೋ। ಸೇಸೋ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರೋ।

    Samādhīsu paṭhamajjhānasamādhi savitakkasavicāro. Pañcakanayena dutiyajjhānasamādhi avitakkavicāramatto. Seso avitakkaavicāro.

    ಸುಞ್ಞತಾದೀಸು ತಿವಿಧಾ ಕಥಾ ಆಗಮನತೋ, ಸಗುಣತೋ, ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ। ಆಗಮನತೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನತ್ತತೋ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅನತ್ತತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅನತ್ತತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಸುಞ್ಞತತ್ತಕಾರಕಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನೇನ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಸುಞ್ಞತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಮಗ್ಗಾಗಮನೇನ ಫಲಸಮಾಧಿ ಸುಞ್ಞತೋ ನಾಮ। ಅಪರೋ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ। ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ನಿಮಿತ್ತಕಾರಕಕಿಲೇಸಾಭಾವಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನೇನ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಮಗ್ಗಾಗಮನೇನ ಫಲಂ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ। ಅಪರೋ ದುಕ್ಖತೋ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ದುಕ್ಖತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಪಣಿಧಿಕಾರಕಕಿಲೇಸಾಭಾವಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನೇನ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ನಾಮ। ಮಗ್ಗಾಗಮನೇನ ಫಲಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ನಾಮಾತಿ ಅಯಂ ಆಗಮನತೋ ಕಥಾ। ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಪನ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸುಞ್ಞತತ್ತಾ ಸುಞ್ಞತೋ, ರಾಗನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ಅಭಾವಾ ಅನಿಮಿತ್ತೋ, ರಾಗಪಣಿಧಿಆದೀನಂ ಅಭಾವಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋತಿ ಅಯಂ ಸಗುಣತೋ ಕಥಾ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸುಞ್ಞತತ್ತಾ ರಾಗಾದಿನಿಮಿತ್ತಪಣಿಧೀನಞ್ಚ ಅಭಾವಾ ಸುಞ್ಞತಞ್ಚೇವ ಅನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಞ್ಚ। ತದಾರಮ್ಮಣೋ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ। ಅಯಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಕಥಾ।

    Suññatādīsu tividhā kathā āgamanato, saguṇato, ārammaṇatoti. Āgamanato nāma eko bhikkhu anattato abhinivisitvā anattato disvā anattato vuṭṭhāti, tassa vipassanā suññatā nāma hoti. Kasmā? Asuññatattakārakānaṃ kilesānaṃ abhāvā. Vipassanāgamanena maggasamādhi suññato nāma hoti. Maggāgamanena phalasamādhi suññato nāma. Aparo aniccato abhinivisitvā aniccato disvā aniccato vuṭṭhāti. Tassa vipassanā animittā nāma hoti. Kasmā? Nimittakārakakilesābhāvā. Vipassanāgamanena maggasamādhi animitto nāma hoti. Maggāgamanena phalaṃ animittaṃ nāma. Aparo dukkhato abhinivisitvā dukkhato disvā dukkhato vuṭṭhāti, tassa vipassanā appaṇihitā nāma hoti. Kasmā? Paṇidhikārakakilesābhāvā. Vipassanāgamanena maggasamādhi appaṇihito nāma. Maggāgamanena phalaṃ appaṇihitaṃ nāmāti ayaṃ āgamanato kathā. Maggasamādhi pana rāgādīhi suññatattā suññato, rāganimittādīnaṃ abhāvā animitto, rāgapaṇidhiādīnaṃ abhāvā appaṇihitoti ayaṃ saguṇato kathā. Nibbānaṃ rāgādīhi suññatattā rāgādinimittapaṇidhīnañca abhāvā suññatañceva animittañca appaṇihitañca. Tadārammaṇo maggasamādhi suññato animitto appaṇihito. Ayaṃ ārammaṇato kathā.

    ಸೋಚೇಯ್ಯಾನೀತಿ ಸುಚಿಭಾವಕರಾ ಸೋಚೇಯ್ಯಪ್ಪಟಿಪದಾ ಧಮ್ಮಾ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಕಾಯಸೋಚೇಯ್ಯಂ? ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸುಚರಿತಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Soceyyānīti sucibhāvakarā soceyyappaṭipadā dhammā. Vitthāro panettha ‘‘tattha katamaṃ kāyasoceyyaṃ? Pāṇātipātā veramaṇī’’tiādinā nayena vuttānaṃ tiṇṇaṃ sucaritānaṃ vasena veditabbo.

    ಮೋನೇಯ್ಯಾನೀತಿ ಮುನಿಭಾವಕರಾ ಮೋನೇಯ್ಯಪ್ಪಟಿಪದಾ ಧಮ್ಮಾ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರೋ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ? ತಿವಿಧಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ, ತಿವಿಧಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಕಾಯಾರಮ್ಮಣೇ ಞಾಣಂ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಕಾಯಪರಿಞ್ಞಾ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಕಾಯಪರಿಞ್ಞಾಸಹಗತೋ ಮಗ್ಗೋ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಕಾಯಸ್ಮಿಂ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಕಾಯಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಂ। ತತ್ಥ ಕತಮಂ ವಚೀಮೋನೇಯ್ಯಂ? ಚತುಬ್ಬಿಧವಚೀದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ವಚೀಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀಸುಚರಿತಂ ವಚೀಮೋನೇಯ್ಯಂ, ವಾಚಾರಮ್ಮಣೇ ಞಾಣಂ ವಚೀಮೋನೇಯ್ಯಂ ವಾಚಾಪರಿಞ್ಞಾ ವಚೀಮೋನೇಯ್ಯಂ ಪರಿಞ್ಞಾಸಹಗತೋ ಮಗ್ಗೋ, ವಾಚಾಯ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ, ವಚೀಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿ ವಚೀಮೋನೇಯ್ಯಂ। ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಮನೋಮೋನೇಯ್ಯಂ? ತಿವಿಧಮನೋದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಮನೋಮೋನೇಯ್ಯಂ , ತಿವಿಧಂ ಮನೋಸುಚರಿತಂ ಮನೋಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಮನಾರಮ್ಮಣೇ ಞಾಣಂ ಮನೋಮೋನೇಯ್ಯಂ, ಮನೋಪರಿಞ್ಞಾ ಮನೋಮೋನೇಯ್ಯಂ। ಪರಿಞ್ಞಾಸಹಗತೋ ಮಗ್ಗೋ, ಮನಸ್ಮಿಂ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ , ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ ಮನೋಮೋನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೪)।

    Moneyyānīti munibhāvakarā moneyyappaṭipadā dhammā. Tesaṃ vitthāro ‘‘tattha katamaṃ kāyamoneyyaṃ? Tividhakāyaduccaritassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ, tividhaṃ kāyasucaritaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyārammaṇe ñāṇaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyapariññā kāyamoneyyaṃ, kāyapariññāsahagato maggo kāyamoneyyaṃ, kāyasmiṃ chandarāgappahānaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyasaṅkhāranirodhā catutthajjhānasamāpatti kāyamoneyyaṃ. Tattha katamaṃ vacīmoneyyaṃ? Catubbidhavacīduccaritassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ, catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ vacīmoneyyaṃ, vācārammaṇe ñāṇaṃ vacīmoneyyaṃ vācāpariññā vacīmoneyyaṃ pariññāsahagato maggo, vācāya chandarāgappahānaṃ, vacīsaṅkhāranirodhā dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ. Tattha katamaṃ manomoneyyaṃ? Tividhamanoduccaritassa pahānaṃ manomoneyyaṃ , tividhaṃ manosucaritaṃ manomoneyyaṃ, manārammaṇe ñāṇaṃ manomoneyyaṃ, manopariññā manomoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo, manasmiṃ chandarāgappahānaṃ , cittasaṅkhāranirodhā saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyya’’nti (mahāni. 14).

    ಕೋಸಲ್ಲೇಸು ಆಯೋತಿ ವುಡ್ಢಿ। ಅಪಾಯೋತಿ ಅವುಡ್ಢಿ। ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಉಪಾಯೋ। ತೇಸಂ ಪಜಾನನಾ ಕೋಸಲ್ಲಂ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತೋಯೇವ।

    Kosallesu āyoti vuḍḍhi. Apāyoti avuḍḍhi. Tassa tassa kāraṇaṃ upāyo. Tesaṃ pajānanā kosallaṃ. Vitthāro pana vibhaṅge vuttoyeva.

    ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಆಯಕೋಸಲ್ಲಂ? ಇಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇವ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಇಮೇ ವಾ ಪನ ಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇವ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ, ಯಾ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆಯಕೋಸಲ್ಲಂ। ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಅಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ? ಇಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇವ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಇಮೇ ವಾ ಪನ ಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇವ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ, ಯಾ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ। ಸಬ್ಬಾಪಿ ತತ್ರುಪಾಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಉಪಾಯಕೋಸಲ್ಲ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೭೧)। ಇದಂ ಪನ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಕಿಚ್ಚೇ ವಾ ಭಯೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಸ್ಸ ತಿಕಿಚ್ಛನತ್ಥಂ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಜಾನನವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Vuttañhetaṃ – ‘‘tattha katamaṃ āyakosallaṃ? Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā nuppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā nirujjhanti. Ime vā pana me dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattantīti, yā tattha paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati āyakosallaṃ. Tattha katamaṃ apāyakosallaṃ? Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā na uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā nirujjhanti. Ime vā pana me dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattantīti, yā tattha paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati apāyakosallaṃ. Sabbāpi tatrupāyā paññā upāyakosalla’’nti (vibha. 771). Idaṃ pana accāyikakicce vā bhaye vā uppanne tassa tikicchanatthaṃ ṭhānuppattiyā kāraṇajānanavaseneva veditabbaṃ.

    ಮದಾತಿ ಮಜ್ಜನಾಕಾರವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ। ತೇಸು ‘‘ಅಹಂ ನಿರೋಗೋ ಸಟ್ಠಿ ವಾ ಸತ್ತತಿ ವಾ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ, ನ ಮೇ ಹರೀತಕೀಖಣ್ಡಮ್ಪಿ ಖಾದಿತಪುಬ್ಬಂ, ಇಮೇ ಪನಞ್ಞೇ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ರುಜ್ಜತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ಖಾದಾಮಾತಿ ವಿಚರನ್ತಿ, ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಾದಿಸೋ ನಿರೋಗೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಮಾನಕರಣಂ ಆರೋಗ್ಯಮದೋ। ‘‘ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪುಞ್ಞಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ದಹರಮ್ಹ ತಾವಾ’’ತಿ ಯೋಬ್ಬನೇ ಠತ್ವಾ ಮಾನಕರಣಂ ಯೋಬ್ಬನಮದೋ। ‘‘ಚಿರಂ ಜೀವಿಂ, ಚಿರಂ ಜೀವಾಮಿ, ಚಿರಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ; ಸುಖಂ ಜೀವಿಂ, ಸುಖಂ ಜೀವಾಮಿ, ಸುಖಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮಾನಕರಣಂ ಜೀವಿತಮದೋ।

    Madāti majjanākāravasena pavattamānā. Tesu ‘‘ahaṃ nirogo saṭṭhi vā sattati vā vassāni atikkantāni, na me harītakīkhaṇḍampi khāditapubbaṃ, ime panaññe asukaṃ nāma ṭhānaṃ rujjati, bhesajjaṃ khādāmāti vicaranti, ko añño mādiso nirogo nāmā’’ti evaṃ mānakaraṇaṃ ārogyamado. ‘‘Mahallakakāle puññaṃ karissāma, daharamha tāvā’’ti yobbane ṭhatvā mānakaraṇaṃ yobbanamado. ‘‘Ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi; sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’’ti evaṃ mānakaraṇaṃ jīvitamado.

    ಆಧಿಪತೇಯ್ಯೇಸು ಅಧಿಪತಿತೋ ಆಗತಂ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಂ। ‘‘ಏತ್ತಕೋಮ್ಹಿ ಸೀಲೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ, ನ ಮೇ ಏತಂ ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತ್ತಿಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಪಸ್ಸ ಅಕರಣಂ ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ನಾಮ। ಲೋಕಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಕರಣಂ ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ನಾಮ। ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಕರಣಂ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ನಾಮ।

    Ādhipateyyesu adhipatito āgataṃ ādhipateyyaṃ. ‘‘Ettakomhi sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā, na me etaṃ patirūpa’’nti evaṃ attānaṃ adhipattiṃ jeṭṭhakaṃ katvā pāpassa akaraṇaṃ attādhipateyyaṃ nāma. Lokaṃ adhipatiṃ katvā akaraṇaṃ lokādhipateyyaṃ nāma. Lokuttaradhammaṃ adhipatiṃ katvā akaraṇaṃ dhammādhipateyyaṃ nāma.

    ಕಥಾವತ್ಥೂನೀತಿ ಕಥಾಕಾರಣಾನಿ। ಅತೀತಂ ವಾ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ಅತೀತಂ ಧಮ್ಮಂ, ಅತೀತಕ್ಖನ್ಧೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿಚ ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೂಪಂ ಅತೀತಂ ನಿರುದ್ಧಂ ವಿಪರಿಣತಂ, ‘ಅಹೋಸೀ’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾ, ‘ಅಹೋಸೀ’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ‘ಅಹೋಸೀ’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಮಞ್ಞಾ, ನ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾ ‘ಅತ್ಥೀ’ತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾ ‘ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೬೨) ಏವಂ ಆಗತೇನ ನಿರುತ್ತಿಪಥಸುತ್ತೇನಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।

    Kathāvatthūnīti kathākāraṇāni. Atītaṃ vā addhānanti atītaṃ dhammaṃ, atītakkhandheti attho. Apica ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ, ‘ahosī’ti tassa saṅkhā, ‘ahosī’ti tassa paññatti ‘ahosī’ti tassa samaññā, na tassa saṅkhā ‘atthī’ti, na tassa saṅkhā ‘bhavissatī’ti (saṃ. ni. 3.62) evaṃ āgatena niruttipathasuttenapettha attho dīpetabbo.

    ವಿಜ್ಜಾತಿ ತಮವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ। ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞ್ಚ ವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಚುತೂಪಪಾತಞಾಣಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ತಞ್ಚ ವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ಚತುಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ।

    Vijjāti tamavijjhanaṭṭhena vijjā. Viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā. Pubbenivāsānussatiñāṇañhi uppajjamānaṃ pubbenivāsaṃ chādetvā ṭhitaṃ tamaṃ vijjhati, pubbenivāsañca viditaṃ karotīti vijjā. Cutūpapātañāṇaṃ cutipaṭisandhicchādakaṃ tamaṃ vijjhati, tañca viditaṃ karotīti vijjā. Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ catusaccacchādakaṃ tamaṃ vijjhati, catusaccadhammañca viditaṃ karotīti vijjā.

    ವಿಹಾರೇಸು ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ದಿಬ್ಬೋ ವಿಹಾರೋ। ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಹಾರೋ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಅರಿಯೋ ವಿಹಾರೋ।

    Vihāresu aṭṭha samāpattiyo dibbo vihāro. Catasso appamaññā brahmā vihāro. Phalasamāpatti ariyo vihāro.

    ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ।

    Pāṭihāriyāni kevaṭṭasutte vitthāritāneva.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಸಮಸಟ್ಠಿಯಾ ತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಅಸೀತಿಸತಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho, āvuso’’tiādīsu vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti samasaṭṭhiyā tikānaṃ vasena asītisatapañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ತಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Tikavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Catukkavaṇṇanā

    ೩೦೬. ಇತಿ ತಿಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುಕ್ಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸತಿಪಟ್ಠಾನಚತುಕ್ಕಂ’’ ಪುಬ್ಬೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ।

    306. Iti tikavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni catukkavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha ‘‘satipaṭṭhānacatukkaṃ’’ pubbe vitthāritameva.

    ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಚತುಕ್ಕೇ ಛನ್ದಂ ಜನೇತೀತಿ ‘‘ಯೋ ಛನ್ದೋ ಛನ್ದಿಕತಾ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಂ ಜನೇತಿ। ವಾಯಮತೀತಿ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋತಿ। ವೀರಿಯಂ ಆರಭತೀತಿ ವೀರಿಯಂ ಜನೇತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ । ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗತೋಯೇವ।

    Sammappadhānacatukke chandaṃ janetīti ‘‘yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando’’ti evaṃ vuttaṃ kattukamyataṃ janeti. Vāyamatīti vāyāmaṃ karoti. Vīriyaṃ ārabhatīti vīriyaṃ janeti. Cittaṃ paggaṇhātīti cittaṃ upatthambheti. Ayamettha saṅkhepo . Vitthāro pana sammappadhānavibhaṅge āgatoyeva.

    ಇದ್ಧಿಪಾದೇಸು ಛನ್ದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ। ಪಧಾನಭೂತಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾ। ಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ ತೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಉಪೇತಂ। ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾದಂ, ಇದ್ಧಿಭೂತಂ ವಾ ಪಾದನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ । ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಇದ್ಧಿಪಾದವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗತೋ ಏವ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ। ಝಾನಕಥಾಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ।

    Iddhipādesu chandaṃ nissāya pavatto samādhi chandasamādhi. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā. Samannāgatanti tehi dhammehi upetaṃ. Iddhiyā pādaṃ, iddhibhūtaṃ vā pādanti iddhipādaṃ. Sesesupi eseva nayo. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana iddhipādavibhaṅge āgato eva. Visuddhimagge panassa attho dīpito. Jhānakathāpi visuddhimagge vitthāritāva.

    ೩೦೭. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾಯಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಾಯ। ಇಧ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಝಾನಾನಿ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಝಾನಾನಿ ಚ ಕಥಿತಾನಿ।

    307.Diṭṭhadhammasukhavihārāyāti imasmiṃyeva attabhāve sukhavihāratthāya. Idha phalasamāpattijhānāni, khīṇāsavassa aparabhāge nibbattitajhānāni ca kathitāni.

    ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ ಮನಸಿಕರೋತೀತಿ ದಿವಾ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಾ ಸೂರಿಯಚನ್ದಪಜ್ಜೋತಮಣಿಆದೀನಂ ಆಲೋಕಂ ಆಲೋಕೋತಿ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ದಿವಾಸಞ್ಞಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಏವಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ದಿವಾತಿಸಞ್ಞಂ ಠಪೇತಿ। ಯಥಾ ದಿವಾ ತಥಾ ರತ್ತಿನ್ತಿ ಯಥಾ ದಿವಾ ದಿಟ್ಠೋ ಆಲೋಕೋ, ತಥೇವ ತಂ ರತ್ತಿಂ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ತಥಾ ದಿವಾತಿ ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ಆಲೋಕೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಏವಮೇವ ದಿವಾ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ಇತಿ ವಿವಟೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಏವಂ ಅಪಿಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ। ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೇನಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಅನದ್ಧೇನ। ಸಪ್ಪಭಾಸನ್ತಿ ಸಓಭಾಸಂ। ಞಾಣದಸ್ಸನಪಟಿಲಾಭಾಯಾತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ? ಮಿದ್ಧವಿನೋದನಆಲೋಕೋ ಕಥಿತೋ ಪರಿಕಮ್ಮಆಲೋಕೋ ವಾ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ? ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ। ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಆಗತೇಪಿ ಅನಾಗತೇಪಿ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಪ್ಪಭಾಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Ālokasaññaṃ manasikarotīti divā vā rattiṃ vā sūriyacandapajjotamaṇiādīnaṃ ālokaṃ ālokoti manasikaroti. Divāsaññaṃ adhiṭṭhātīti evaṃ manasi katvā divātisaññaṃ ṭhapeti. Yathā divā tathā rattinti yathā divā diṭṭho āloko, tatheva taṃ rattiṃ manasikaroti. Yathā rattiṃ tathā divāti yathā rattiṃ āloko diṭṭho, evameva divā manasikaroti. Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena. Apariyonaddhenāti samantato anaddhena. Sappabhāsanti saobhāsaṃ. Ñāṇadassanapaṭilābhāyāti ñāṇadassanapaṭilābhatthāya. Iminā kiṃ kathitaṃ? Middhavinodanaāloko kathito parikammaāloko vā. Iminā kiṃ kathitaṃ hoti? Khīṇāsavassa dibbacakkhuñāṇaṃ. Tasmiṃ vā āgatepi anāgatepi pādakajjhānasamāpattimeva sandhāya ‘‘sappabhāsaṃ cittaṃ bhāvetī’’ti vuttaṃ.

    ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾಯಾತಿ ಸತ್ತಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ವಿದಿತಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿಆದೀಸು ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ವತ್ಥು ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ವಿದಿತಂ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಂ ವಿದಿತಂ। ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣವಿದಿತತಾಯ ಏವಂ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಏವಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಏವಂ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ವೇದನಾ ಏವ ಇಧ ವುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾದಯೋಪಿ , ಅವುತ್ತಾ ಚೇತನಾದಯೋಪಿ, ವಿದಿತಾ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಚ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಚ। ಅಪಿ ಚ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋ, ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ಕಮ್ಮಸಮುದಯೋ, ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಯಸಮುದಯೋ। ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಕಥಂ ವೇದನಾಯ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ? ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಖಯತೂಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ದುಕ್ಖತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಭಯತೂಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಅನತ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಸುಞ್ಞತೂಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ, ಖಯತೋ ಭಯತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಜಾನಾತಿ। ಕಥಂ ವೇದನಾಯ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ? ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋ।…ಪೇ॰… ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾಪಿ ನಯೇನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Satisampajaññāyāti sattaṭṭhānikassa satisampajaññassa atthāya. Viditā vedanā uppajjantītiādīsu khīṇāsavassa vatthu viditaṃ hoti ārammaṇaṃ viditaṃ vatthārammaṇaṃ viditaṃ. Vatthārammaṇaviditatāya evaṃ vedanā uppajjanti, evaṃ tiṭṭhanti, evaṃ nirujjhanti. Na kevalañca vedanā eva idha vuttā saññādayopi , avuttā cetanādayopi, viditā ca uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca nirujjhanti ca. Api ca vedanāya uppādo vidito hoti, upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Avijjāsamudayā vedanāsamudayo, taṇhāsamudayā kammasamudayo, phassasamudayā vedanāyasamudayo. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa samudayaṃ passati. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti. Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatūpaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatūpaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatūpaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, khayato bhayato suññato jānāti. Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodho.…Pe… evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Imināpi nayenettha attho veditabbo.

    ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಅಯಂ ಆವುಸೋ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾತಿ ಅಯಂ ಆಸವಾನಂ ಖಯಞಾಣಸ್ಸ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಭಾವನಾ।

    Itirūpantiādi vuttanayameva. Ayaṃ āvuso samādhibhāvanāti ayaṃ āsavānaṃ khayañāṇassa pādakajjhānasamādhibhāvanā.

    ೩೦೮. ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾತಿ ಪಮಾಣಂ ಅಗಹೇತ್ವಾ ಅನವಸೇಸಫರಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವ। ಅನುಪದವಣ್ಣನಾ ಪನ ಭಾವನಾಸಮಾಧಿವಿಧಾನಞ್ಚ ಏತಾಸಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ಅರೂಪಕಥಾಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ।

    308.Appamaññāti pamāṇaṃ agahetvā anavasesapharaṇavasena appamaññāva. Anupadavaṇṇanā pana bhāvanāsamādhividhānañca etāsaṃ visuddhimagge vitthāritameva. Arūpakathāpi visuddhimagge vitthāritāva.

    ಅಪಸ್ಸೇನಾನೀತಿ ಅಪಸ್ಸಯಾನಿ। ಸಙ್ಖಾಯಾತಿ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ। ಪಟಿಸೇವತೀತಿ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ ಸೇವಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮೇವ ಸೇವತಿ। ತಸ್ಸ ಚ ವಿತ್ಥಾರೋ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಙ್ಖಾಯೇಕಂ ಅಧಿವಾಸೇತೀತಿ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ ಅಧಿವಾಸೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಮೇವ ಅಧಿವಾಸೇತಿ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಖಮೋ ಹೋತಿ ಸೀತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪರಿವಜ್ಜೇತೀತಿ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ ಪರಿವಜ್ಜೇತುಂ ಯುತ್ತಮೇವ ಪರಿವಜ್ಜೇತಿ। ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೋ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚಣ್ಡಂ ಹತ್ಥಿಂ ಪರಿವಜ್ಜೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವಿನೋದೇತೀತಿ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ ವಿನೋದೇತಬ್ಬಮೇವ ವಿನೋದೇತಿ, ನುದತಿ ನೀಹರತಿ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ದೇತಿ। ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೋ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Apassenānīti apassayāni. Saṅkhāyāti ñāṇena ñatvā. Paṭisevatīti ñāṇena ñatvā sevitabbayuttakameva sevati. Tassa ca vitthāro ‘‘paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paribhuñjatī’’tiādinā nayena veditabbo. Saṅkhāyekaṃ adhivāsetīti ñāṇena ñatvā adhivāsetabbayuttakameva adhivāseti. Vitthāro panettha ‘‘paṭisaṅkhā yoniso khamo hoti sītassā’’tiādinā nayena veditabbo. Parivajjetīti ñāṇena ñatvā parivajjetuṃ yuttameva parivajjeti. Tassa vitthāro ‘‘paṭisaṅkhā yoniso caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetī’’tiādinā nayena veditabbo. Vinodetīti ñāṇena ñatvā vinodetabbameva vinodeti, nudati nīharati anto pavisituṃ na deti. Tassa vitthāro ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā nayena veditabbo.

    ಅರಿಯವಂಸಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Ariyavaṃsacatukkavaṇṇanā

    ೩೦೯. ಅರಿಯವಂಸಾತಿ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಖತ್ತಿಯವಂಸೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಂಸೋ, ವೇಸ್ಸವಂಸೋ, ಸುದ್ದವಂಸೋ, ಸಮಣವಂಸೋ, ಕುಲವಂಸೋ, ರಾಜವಂಸೋ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಮೋ ಅರಿಯವಂಸೋ ಅರಿಯತನ್ತಿ ಅರಿಯಪವೇಣೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸೋ ಖೋ ಪನಾಯಂ ಅರಿಯವಂಸೋ ಇಮೇಸಂ ವಂಸಾನಂ ಮೂಲಗನ್ಧಾದೀನಂ ಕಾಳಾನುಸಾರಿತಗನ್ಧಾದಯೋ ವಿಯ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ। ಕೇ ಪನ ತೇ ಅರಿಯಾ ಯೇಸಂ ಏತೇ ವಂಸಾತಿ? ಅರಿಯಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ತಥಾಗತಸಾವಕಾ ಚ, ಏತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸಾತಿ ಅರಿಯವಂಸಾ। ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ತಣ್ಹಙ್ಕರೋ ಮೇಧಙ್ಕರೋ ಸರಣಙ್ಕರೋ ದೀಪಙ್ಕರೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತೇ ಅರಿಯಾ, ತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸಾತಿ ಅರಿಯವಂಸಾ। ತೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ…ಪೇ॰… ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಕಕುಸನ್ಧೋ, ಕೋಣಾಗಮನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಗೋತಮೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸಾತಿ ಅರಿಯವಂಸಾ। ಅಪಿಚ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸಾತಿ ಅರಿಯವಂಸಾ। ತೇ ಖೋ ಪನೇತೇ ಅಗ್ಗಞ್ಞಾ ಅಗ್ಗಾತಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ರತ್ತಞ್ಞಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಪವತ್ತಾತಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ವಂಸಞ್ಞಾ ವಂಸಾತಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ।

    309.Ariyavaṃsāti ariyānaṃ vaṃsā. Yathā hi khattiyavaṃso, brāhmaṇavaṃso, vessavaṃso, suddavaṃso, samaṇavaṃso, kulavaṃso, rājavaṃso, evaṃ ayampi aṭṭhamo ariyavaṃso ariyatanti ariyapaveṇī nāma hoti. So kho panāyaṃ ariyavaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kāḷānusāritagandhādayo viya aggamakkhāyati. Ke pana te ariyā yesaṃ ete vaṃsāti? Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Ito pubbe hi satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro medhaṅkaro saraṇaṅkaro dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā. Tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Apica atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Te kho panete aggaññā aggāti jānitabbā. Rattaññā dīgharattaṃ pavattāti jānitabbā. Vaṃsaññā vaṃsāti jānitabbā.

    ಪೋರಾಣಾತಿ ನ ಅಧುನುಪ್ಪತ್ತಿಕಾ। ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾ ಅವಿಕಿಣ್ಣಾ ಅನಪನೀತಾ। ಅಸಂಕಿಣ್ಣಪುಬ್ಬಾ ಅತೀತಬುದ್ಧೇಹಿ ನ ಸಂಕಿಣ್ಣಪುಬ್ಬಾ। ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇಹೀ’’ತಿ ನ ಅಪನೀತಪುಬ್ಬಾ? ನ ಸಙ್ಕೀಯನ್ತೀತಿ ಇದಾನಿಪಿ ನ ಅಪನೀಯನ್ತಿ। ನ ಸಙ್ಕೀಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅನಾಗತಬುದ್ಧೇಹಿಪಿ ನ ಅಪನೀಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಯೇ ಲೋಕೇ ವಿಞ್ಞೂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ತೇಹಿ ಅಪ್ಪಟಿಕುಟ್ಠಾ, ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಅನಿನ್ದಿತಾ ಅಗರಹಿತಾ।

    Porāṇāti na adhunuppattikā. Asaṃkiṇṇā avikiṇṇā anapanītā. Asaṃkiṇṇapubbā atītabuddhehi na saṃkiṇṇapubbā. ‘‘Kiṃ imehī’’ti na apanītapubbā? Na saṅkīyantīti idānipi na apanīyanti. Na saṅkīyissantīti anāgatabuddhehipi na apanīyissanti, ye loke viññū samaṇabrāhmaṇā, tehi appaṭikuṭṭhā, samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi aninditā agarahitā.

    ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸವಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ಇತರೀತರೇನ ಚೀವರೇನಾತಿ ಥೂಲಸುಖುಮಲೂಖಪಣೀತಥಿರಜಿಣ್ಣಾನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ। ಅಥ ಖೋ ಯಥಾಲದ್ಧಾದೀನಂ ಇತರೀತರೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚೀವರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಯೋ ಸನ್ತೋಸಾ – ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋತಿ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮೇ ತಯೋ ಸನ್ತೋಸೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಇತರೀತರೇನ ಯಥಾಲದ್ಧಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚೀವರೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Santuṭṭho hotīti paccayasantosavasena santuṭṭho hoti. Itarītarena cīvarenāti thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci. Atha kho yathāladdhādīnaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho. Cīvarasmiñhi tayo santosā – yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti. Piṇḍapātādīsupi eseva nayo. Tesaṃ vitthārakathā sāmaññaphale vuttanayeneva veditabbā. Ime tayo santose sandhāya ‘‘santuṭṭho hoti, itarītarena yathāladdhādīsu yena kenaci cīvarena santuṭṭho hotī’’ti vuttaṃ.

    ಏತ್ಥ ಚ ಚೀವರಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಚೀವರಕ್ಖೇತ್ತಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಪಂಸುಕೂಲಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಚೀವರಸನ್ತೋಸೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ, ಚೀವರಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನಿ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ಥ ಚೀವರಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಖೋಮಾದೀನಿ ಛ ಚೀವರಾನಿ ದುಕೂಲಾದೀನಿ ಛ ಅನುಲೋಮಚೀವರಾನಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ। ಇಮಾನಿ ದ್ವಾದಸ ಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಾನಿ। ಕುಸಚೀರಂ ವಾಕಚೀರಂ ಫಲಕಚೀರಂ ಕೇಸಕಮ್ಬಲಂ ವಾಳಕಮ್ಬಲಂ ಪೋತ್ಥಕೋ ಚಮ್ಮಂ ಉಲೂಕಪಕ್ಖಂ ರುಕ್ಖದುಸ್ಸಂ ಲತಾದುಸ್ಸಂ ಏರಕದುಸ್ಸಂ ಕದಲಿದುಸ್ಸಂ ವೇಳುದುಸ್ಸನ್ತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯಚೀವರಾನಿ। ಚೀವರಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ವಾ ಗಣತೋ ವಾ ಞಾತಿತೋ ವಾ ಮಿತ್ತತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧನೇನ ಪಂಸುಕೂಲಂ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಛ ಖೇತ್ತಾನಿ, ಅಟ್ಠನ್ನಞ್ಚ ಮಾತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಖೇತ್ತಾನಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ। ಪಂಸುಕೂಲನ್ತಿ ಸೋಸಾನಿಕಂ, ಪಾಪಣಿಕಂ, ರಥಿಯಂ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟಕಂ, ಸೋತ್ಥಿಯಂ, ಸಿನಾನಂ, ತಿತ್ಥಂ, ಗತಪಚ್ಚಾಗತಂ, ಅಗ್ಗಿದಡ್ಢಂ, ಗೋಖಾಯಿತಂ ಉಪಚಿಕಖಾಯಿತಂ, ಉನ್ದೂರಖಾಯಿತಂ, ಅನ್ತಚ್ಛಿನ್ನಂ, ದಸಾಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಧಜಾಹಟಂ, ಥೂಪಂ, ಸಮಣಚೀವರಂ, ಸಾಮುದ್ದಿಯಂ, ಆಭಿಸೇಕಿಯಂ, ಪನ್ಥಿಕಂ, ವಾತಾಹಟಂ, ಇದ್ಧಿಮಯಂ, ದೇವದತ್ತಿಯನ್ತಿ ತೇವೀಸತಿ ಪಂಸುಕೂಲಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Ettha ca cīvaraṃ jānitabbaṃ, cīvarakkhettaṃ jānitabbaṃ, paṃsukūlaṃ jānitabbaṃ, cīvarasantoso jānitabbo, cīvarapaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni. Tattha cīvaraṃ jānitabbanti khomādīni cha cīvarāni dukūlādīni cha anulomacīvarāni jānitabbāni. Imāni dvādasa kappiyacīvarāni. Kusacīraṃ vākacīraṃ phalakacīraṃ kesakambalaṃ vāḷakambalaṃ potthako cammaṃ ulūkapakkhaṃ rukkhadussaṃ latādussaṃ erakadussaṃ kadalidussaṃ veḷudussanti evamādīni pana akappiyacīvarāni. Cīvarakkhettanti ‘‘saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā attano vā dhanena paṃsukūlaṃ vā’’ti evaṃ uppajjanato cha khettāni, aṭṭhannañca mātikānaṃ vasena aṭṭha khettāni jānitabbāni. Paṃsukūlanti sosānikaṃ, pāpaṇikaṃ, rathiyaṃ saṅkārakūṭakaṃ, sotthiyaṃ, sinānaṃ, titthaṃ, gatapaccāgataṃ, aggidaḍḍhaṃ, gokhāyitaṃ upacikakhāyitaṃ, undūrakhāyitaṃ, antacchinnaṃ, dasācchinnaṃ, dhajāhaṭaṃ, thūpaṃ, samaṇacīvaraṃ, sāmuddiyaṃ, ābhisekiyaṃ, panthikaṃ, vātāhaṭaṃ, iddhimayaṃ, devadattiyanti tevīsati paṃsukūlāni veditabbāni.

    ಏತ್ಥ ಚ ಸೋತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಗಬ್ಭಮಲಹರಣಂ। ಗತಪಚ್ಚಾಗತನ್ತಿ ಮತಕಸರೀರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಆನೀತಚೀವರಂ। ಧಜಾಹಟನ್ತಿ ಧಜಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಆನೀತಂ। ಥೂಪನ್ತಿ ವಮ್ಮಿಕೇ ಪೂಜಿತಚೀವರಂ । ಸಾಮುದ್ದಿಯನ್ತಿ ಸಮುದ್ದವೀಚೀಹಿ ಥಲಂ ಪಾಪಿತಂ। ಪನ್ಥಿಕನ್ತಿ ಪನ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಚೋರಭಯೇನ ಪಾಸಾಣೇಹಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಾರುತಚೀವರಂ। ಇದ್ಧಿಮಯನ್ತಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಚೀವರಂ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ।

    Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharaṇaṃ. Gatapaccāgatanti matakasarīraṃ pārupitvā susānaṃ netvā ānītacīvaraṃ. Dhajāhaṭanti dhajaṃ ussāpetvā tato ānītaṃ. Thūpanti vammike pūjitacīvaraṃ . Sāmuddiyanti samuddavīcīhi thalaṃ pāpitaṃ. Panthikanti panthaṃ gacchantehi corabhayena pāsāṇehi koṭṭetvā pārutacīvaraṃ. Iddhimayanti ehibhikkhucīvaraṃ. Sesaṃ pākaṭameva.

    ಚೀವರಸನ್ತೋಸೋತಿ ವೀಸತಿ ಚೀವರಸನ್ತೋಸಾ, ವಿತಕ್ಕಸನ್ತೋಸೋ, ಗಮನಸನ್ತೋಸೋ, ಪರಿಯೇಸನಸನ್ತೋಸೋ, ಪಟಿಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ, ಮತ್ತಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸನ್ತೋಸೋ, ಲೋಲುಪ್ಪವಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ, ಉದಕಸನ್ತೋಸೋ, ಧೋವನಸನ್ತೋಸೋ, ಕರಣಸನ್ತೋಸೋ, ಪರಿಮಾಣಸನ್ತೋಸೋ, ಸುತ್ತಸನ್ತೋಸೋ, ಸಿಬ್ಬನಸನ್ತೋಸೋ, ರಜನಸನ್ತೋಸೋ, ಕಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ, ಪರಿಭೋಗಸನ್ತೋಸೋ, ಸನ್ನಿಧಿಪರಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋತಿ।

    Cīvarasantosoti vīsati cīvarasantosā, vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, paṭilābhasantoso, mattappaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, udakasantoso, dhovanasantoso, karaṇasantoso, parimāṇasantoso, suttasantoso, sibbanasantoso, rajanasantoso, kappasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti.

    ತತ್ಥ ಸಾದಕಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಮಾಸಂ ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಏಕಮಾಸಮತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸೋ ಹಿ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಚೀವರಮಾಸೇ ಚೀವರಂ ಕರೋತಿ। ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೇನೇವ ಕರೋತಿ। ಇತಿ ಮಾಸಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕನಂ ವಿತಕ್ಕಸನ್ತೋಸೋ। ವಿತಕ್ಕಸನ್ತೋಸೇನ ಪನ ಸನ್ತುಟ್ಠೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಾಚೀನಕ್ಖಣ್ಡರಾಜಿವಾಸಿಕಪಂಸುಕೂಲಿಕತ್ಥೇರಸದಿಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ।

    Tattha sādakabhikkhunā temāsaṃ nibaddhavāsaṃ vasitvā ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati. So hi pavāretvā cīvaramāse cīvaraṃ karoti. Paṃsukūliko aḍḍhamāseneva karoti. Iti māsaḍḍhamāsamattaṃ vitakkanaṃ vitakkasantoso. Vitakkasantosena pana santuṭṭhena bhikkhunā pācīnakkhaṇḍarājivāsikapaṃsukūlikattherasadisena bhavitabbaṃ.

    ಥೇರೋ ಕಿರ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತವಿಹಾರೇ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಗತೋ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಚೀವರಂ ಜಿಣ್ಣಂ ಬಹೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ವುತ್ಥೋ ಪುನದಿವಸೇ ಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿ। ಥೇರೋ ಕಿಂ ಆವುಸೋತಿ ಆಹ। ಗಾಮದ್ವಾರಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಅಹಮ್ಪಾವುಸೋ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸಾಧು, ಭನ್ತೇತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹಾಬೋಧಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠತ್ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಮನಾಪಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ಮೇ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ತತೋವ ಪಟಿನಿವತ್ತಿ। ಪುನದಿವಸೇ ಅಮ್ಬಙ್ಗಣಸಮೀಪತೋ, ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾಚೇತಿಯಸ್ಸ ಉತ್ತರದ್ವಾರತೋ, ತಥೇವ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿತಕ್ಕೋ ನ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಮಾನೋ ಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಉಚ್ಚಾರಪಲಿಬುದ್ಧೋ ಸಾಟಕೇಯೇವ ವಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡೇಸಿ। ಪಂಸುಕೂಲಿಕತ್ಥೇರೋ ತಂ ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇಸಿ। ಮಹಾಥೇರೋ ‘‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪಿತು ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಪುಣ್ಣದಾಸಿಯಾ ಸರೀರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ತುಮ್ಬಮತ್ತೇ ಪಾಣಕೇ ವಿಧುನಿತ್ವಾ ಸುಸಾನತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಮಹಾಥೇರೋ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಪಂಸುಕೂಲಿಕತ್ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಠಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಪತ್ತೋ ತಂ ಸಾಟಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪಾಚೀನಕ್ಖಣ್ಡರಾಜಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।

    Thero kira cetiyapabbatavihāre cetiyaṃ vandissāmīti āgato cetiyaṃ vanditvā cintesi ‘‘mayhaṃ cīvaraṃ jiṇṇaṃ bahūnaṃ vasanaṭṭhāne labhissāmī’’ti. So mahāvihāraṃ gantvā saṅghattheraṃ disvā vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā tattha vuttho punadivase cīvaraṃ ādāya āgantvā theraṃ vandi. Thero kiṃ āvusoti āha. Gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmīti. Ahampāvuso, gamissāmīti. Sādhu, bhanteti gacchanto mahābodhidvārakoṭṭhake ṭhatvā puññavantānaṃ vasanaṭṭhāne manāpaṃ labhissāmīti cintetvā aparisuddho me vitakkoti tatova paṭinivatti. Punadivase ambaṅgaṇasamīpato, punadivase mahācetiyassa uttaradvārato, tatheva paṭinivattitvā catutthadivase therassa santikaṃ agamāsi. Thero imassa bhikkhuno vitakko na parisuddho bhavissatīti cīvaraṃ gahetvā tena saddhiṃyeva pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi. Tañca rattiṃ eko manusso uccārapalibuddho sāṭakeyeva vaccaṃ katvā taṃ saṅkāraṭṭhāne chaḍḍesi. Paṃsukūlikatthero taṃ nīlamakkhikāhi samparikiṇṇaṃ disvā añjaliṃ paggahesi. Mahāthero ‘‘kiṃ, āvuso, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāsī’’ti? ‘‘Nāhaṃ, bhante, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāmi, mayhaṃ pitu dasabalassa paggaṇhāmi, puṇṇadāsiyā sarīraṃ pārupitvā chaḍḍitaṃ paṃsukūlaṃ tumbamatte pāṇake vidhunitvā susānato gaṇhantena dukkaraṃ kataṃ, bhante’’ti. Mahāthero ‘‘parisuddho vitakko paṃsukūlikassā’’ti cintesi. Paṃsukūlikattheropi tasmiṃyeva ṭhāne ṭhito vipassanaṃ vaḍḍhetvā tīṇi phalāni patto taṃ sāṭakaṃ gahetvā cīvaraṃ katvā pārupitvā pācīnakkhaṇḍarājiṃ gantvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.

    ಚೀವರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಕತ್ಥ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನೇವ ಗಮನಂ ಗಮನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Cīvaratthāya gacchantassa pana ‘‘kattha labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gamanaṃ gamanasantoso nāma.

    ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಂ ಪೇಸಲಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೇಸನಂ ಪರಿಯೇಸನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Pariyesantassa pana yena vā tena vā saddhiṃ apariyesitvā lajjiṃ pesalaṃ bhikkhuṃ gahetvā pariyesanaṃ pariyesanasantoso nāma.

    ಏವಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ಆಹರಿಯಮಾನಂ ಚೀವರಂ ದೂರತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಮನಾಪಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತಂ ಅಮನಾಪ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ಥೂಲಸುಖುಮಾದೀಸು ಯಥಾಲದ್ಧೇನೇವ ಸನ್ತುಸ್ಸನಂ ಪಟಿಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Evaṃ pariyesantassa āhariyamānaṃ cīvaraṃ dūrato disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ bhavissati, etaṃ amanāpa’’nti evaṃ avitakketvā thūlasukhumādīsu yathāladdheneva santussanaṃ paṭilābhasantoso nāma.

    ಏವಂ ಲದ್ಧಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ದುಪಟ್ಟಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಏಕಪಟ್ಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಹೋನಕಮತ್ತೇನೇವ ಸನ್ತುಸ್ಸನಂ ಮತ್ತಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassāpi ‘‘ettakaṃ dupaṭṭassa bhavissati, ettakaṃ ekapaṭṭassā’’ti attano pahonakamatteneva santussanaṃ mattappaṭiggahaṇasantoso nāma.

    ಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರೇ ಮನಾಪಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚರಣಂ ಲೋಲುಪ್ಪವಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Cīvaraṃ pariyesantassa pana ‘‘asukassa gharadvāre manāpaṃ labhissāmī’’ti acintetvā dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.

    ಲೂಖಪಣೀತೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಯಥಾಲದ್ಧೇನೇವ ಯಾಪನಂ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Lūkhapaṇītesu yena kenaci yāpetuṃ sakkontassa yathāladdheneva yāpanaṃ yathālābhasantoso nāma.

    ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಯೇನ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತೇನ ಯಾಪನಂ ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Attano thāmaṃ jānitvā yena yāpetuṃ sakkoti, tena yāpanaṃ yathābalasantoso nāma.

    ಮನಾಪಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯಾಪನಂ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Manāpaṃ aññassa datvā attano yena kenaci yāpanaṃ yathāsāruppasantoso nāma.

    ‘‘ಕತ್ಥ ಉದಕಂ ಮನಾಪಂ, ಕತ್ಥ ಅಮನಾಪ’’ನ್ತಿ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಧೋವನುಪಗೇನ ಉದಕೇನ ಧೋವನಂ ಉದಕಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ। ಪಣ್ಡುಮತ್ತಿಕಗೇರುಕಪೂತಿಪಣ್ಣರಸಕಿಲಿಟ್ಠಾನಿ ಪನ ಉದಕಾನಿ ವಜ್ಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    ‘‘Kattha udakaṃ manāpaṃ, kattha amanāpa’’nti avicāretvā yena kenaci dhovanupagena udakena dhovanaṃ udakasantoso nāma. Paṇḍumattikagerukapūtipaṇṇarasakiliṭṭhāni pana udakāni vajjetuṃ vaṭṭati.

    ಧೋವನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮುಗ್ಗರಾದೀಹಿ ಅಪಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇಹಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಧೋವನಂ ಧೋವನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ। ತಥಾ ಅಸುಜ್ಝನ್ತಂ ಪಣ್ಣಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಾಪಿತಉದಕೇನಾಪಿ ಧೋವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    Dhovantassa pana muggarādīhi apaharitvā hatthehi madditvā dhovanaṃ dhovanasantoso nāma. Tathā asujjhantaṃ paṇṇāni pakkhipitvā tāpitaudakenāpi dhovituṃ vaṭṭati.

    ಏವಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಇದಂ ಥೂಲಂ, ಇದಂ ಸುಖುಮನ್ತಿ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಪಹೋನಕನೀಹಾರೇನೇವ ಕರಣಂ ಕರಣಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Evaṃ dhovitvā karontassa idaṃ thūlaṃ, idaṃ sukhumanti akopetvā pahonakanīhāreneva karaṇaṃ karaṇasantoso nāma.

    ತಿಮಣ್ಡಲಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಕರಣಂ ಪರಿಮಾಣಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Timaṇḍalappaṭicchādanamattasseva karaṇaṃ parimāṇasantoso nāma.

    ಚೀವರಕರಣತ್ಥಾಯ ಪನ ಮನಾಪಸುತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ರಥಿಕಾದೀಸು ವಾ ದೇವಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ವಾ ಠಪಿತಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕರಣಂ ಸುತ್ತಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Cīvarakaraṇatthāya pana manāpasuttaṃ pariyesissāmīti avicāretvā rathikādīsu vā devaṭṭhāne vā āharitvā pādamūle vā ṭhapitaṃ yaṃkiñcideva suttaṃ gahetvā karaṇaṃ suttasantoso nāma.

    ಕುಸಿಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಪನ ಅಙ್ಗುಲಮತ್ತೇ ಸತ್ತವಾರೇ ನ ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಹಾಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ವತ್ತಭೇದೋಪಿ ನತ್ಥಿ। ತಿವಙ್ಗುಲಮತ್ತೇ ಪನ ಸತ್ತವಾರೇ ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನೇನಾಪಿ ಸಹಾಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ವತ್ತಭೇದೋ। ಅಯಂ ಸಿಬ್ಬನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Kusibandhanakāle pana aṅgulamatte sattavāre na vijjhitabbaṃ, evaṃ karontassa hi yo bhikkhu sahāyo na hoti, tassa vattabhedopi natthi. Tivaṅgulamatte pana sattavāre vijjhitabbaṃ, evaṃ karontassa maggapaṭipannenāpi sahāyena bhavitabbaṃ. Yo na hoti, tassa vattabhedo. Ayaṃ sibbanasantoso nāma.

    ರಜನ್ತೇನ ಪನ ಕಾಳಕಚ್ಛಕಾದೀನಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೇನ ನ ರಜಿತಬ್ಬಂ। ಸೋಮವಕ್ಕಲಾದೀಸು ಯಂ ಲಭತಿ, ತೇನ ರಜಿತಬ್ಬಂ। ಅಲಭನ್ತೇನ ಪನ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅರಞ್ಞೇ ವಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತರಜನಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತಕಸಟಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ರಜಿತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ರಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Rajantena pana kāḷakacchakādīni pariyesantena na rajitabbaṃ. Somavakkalādīsu yaṃ labhati, tena rajitabbaṃ. Alabhantena pana manussehi araññe vākaṃ gahetvā chaḍḍitarajanaṃ vā bhikkhūhi pacitvā chaḍḍitakasaṭaṃ vā gahetvā rajitabbaṃ, ayaṃ rajanasantoso nāma.

    ನೀಲಕದ್ದಮಕಾಳಸಾಮೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಕಪಕರಣಂ ಕಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Nīlakaddamakāḷasāmesu yaṃkiñci gahetvā hatthipiṭṭhe nisinnassa paññāyamānakapakaraṇaṃ kappasantoso nāma.

    ಹಿರಿಕೋಪೀನಪಟಿಚ್ಛಾದನಮತ್ತವಸೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಪರಿಭೋಗಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Hirikopīnapaṭicchādanamattavasena paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.

    ದುಸ್ಸಂ ಪನ ಲಭಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ವಾ ಸೂಚಿಂ ವಾ ಕಾರಕಂ ವಾ ಅಲಭನ್ತೇನ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಲಭನ್ತೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಕತಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾದೀನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಚ ಅಸನ್ನಿಹಿತಾ ಯಾವ ಆಗಮನಾ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಆಗತಮತ್ತೇಸು ದಾತಬ್ಬಂ। ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಸತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅನಧಿಟ್ಠಿತಮೇವ ಹಿ ಸನ್ನಿಧಿ ಹೋತಿ। ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಆಹ। ಅಯಂ ಸನ್ನಿಧಿಪರಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Dussaṃ pana labhitvā suttaṃ vā sūciṃ vā kārakaṃ vā alabhantena ṭhapetuṃ vaṭṭati, labhantena na vaṭṭati. Katampi sace antevāsikādīnaṃ dātukāmo hoti, te ca asannihitā yāva āgamanā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Āgatamattesu dātabbaṃ. Dātuṃ asakkontena adhiṭṭhātabbaṃ. Aññasmiṃ cīvare sati paccattharaṇampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati. Anadhiṭṭhitameva hi sannidhi hoti. Adhiṭṭhitaṃ na hotīti mahāsīvatthero āha. Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.

    ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೇನ ಪನ ನ ಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೇ ಠತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Vissajjantena pana na mukhaṃ oloketvā dātabbaṃ. Sāraṇīyadhamme ṭhatvā vissajjitabbanti ayaṃ vissajjanasantoso nāma.

    ಚೀವರಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನಿ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ನಾಮ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಙ್ಗಞ್ಚೇವ ತೇಚೀವರಿಕಙ್ಗಞ್ಚ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇತಿ ಚೀವರಸನ್ತೋಸಮಹಾಅರಿಯವಂಸಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಗೋಪೇತಿ। ಇಮಾನಿ ಗೋಪೇನ್ತೋ ಚೀವರಸನ್ತೋಸಮಹಾಅರಿಯವಂಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ।

    Cīvarapaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni nāma paṃsukūlikaṅgañceva tecīvarikaṅgañca. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimaggato veditabbā. Iti cīvarasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni dve dhutaṅgāni gopeti. Imāni gopento cīvarasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.

    ವಣ್ಣವಾದೀತಿ ಏಕೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ನ ಕಥೇತಿ, ಏಕೋ ನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ಏಕೋ ನೇವ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ನ ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ಏಕೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಚೇವ ಹೋತಿ, ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ಚ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇತರೀತರಚೀವರಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಚ ವಣ್ಣವಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Vaṇṇavādīti eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti, eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti, eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti, eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti, taṃ dassetuṃ ‘‘itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti vuttaṃ.

    ಅನೇಸನನ್ತಿ ದೂತೇಯ್ಯಪಹಿನಗಮನಾನುಯೋಗಪ್ಪಭೇದಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅನೇಸನಂ। ಅಪ್ಪತಿರೂಪನ್ತಿ ಅಯುತ್ತಂ। ಅಲದ್ಧಾ ಚಾತಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ। ಯಥಾ ಏಕಚ್ಚೋ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಚೀವರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಪುಞ್ಞವನ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕೋಹಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತಸತಿ ಪರಿತಸತಿ, ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಅಲದ್ಧಾ ಚೀವರಂ ನ ಪರಿತಸತಿ। ಲದ್ಧಾ ಚಾತಿ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಲಭಿತ್ವಾ। ಅಗಧಿತೋತಿ ವಿಗತಲೋಭಗಿದ್ಧೋ। ಅಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ಅಧಿಮತ್ತತಣ್ಹಾಯ ಮುಚ್ಛಂ ಅನಾಪನ್ನೋ। ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನೋತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಅನೋತ್ಥತೋ ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೋ। ಆದೀನವದಸ್ಸಾವೀತಿ ಅನೇಸನಾಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಗೇಧಿತಪರಿಭೋಗೇ ಚ ಆದೀನವಂ ಪಸ್ಸಮಾನೋ। ನಿಸ್ಸರಣಪಞ್ಞೋತಿ ‘‘ಯಾವದೇವ ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸರಣಮೇವ ಪಜಾನನ್ತೋ।

    Anesananti dūteyyapahinagamanānuyogappabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ. Appatirūpanti ayuttaṃ. Aladdhā cāti alabhitvā. Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti. Puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttasati paritasati, santuṭṭho bhikkhu evaṃ aladdhā cīvaraṃ na paritasati. Laddhā cāti dhammena samena labhitvā. Agadhitoti vigatalobhagiddho. Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchaṃ anāpanno. Anajjhāpannoti taṇhāya anotthato apariyonaddho. Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gedhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno. Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti vuttaṃ nissaraṇameva pajānanto.

    ಇತರೀತರಚೀವರಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚೀವರೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ। ನೇವತ್ತಾನುಕ್ಕಂಸೇತೀತಿ ‘‘ಅಹಂ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ಮಯಾ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳೇಯೇವ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಙ್ಗಂ ಗಹಿತಂ, ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಂ ನ ಕರೋತಿ। ನ ಪರಂ ವಮ್ಭೇತೀತಿ ‘‘ಇಮೇ ಪನಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಿಕಙ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಏತೇಸಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಪರಂ ನ ವಮ್ಭೇತಿ। ಯೋ ಹಿ ತತ್ಥ ದಕ್ಖೋತಿ ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಚೀವರಸನ್ತೋಸೇ, ವಣ್ಣವಾದಾದೀಸು ವಾ ದಕ್ಖೋ ಛೇಕೋ ಬ್ಯತ್ತೋ। ಅನಲಸೋತಿ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಆಲಸಿಯವಿರಹಿತೋ। ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಪಟಿಸ್ಸತೋತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಪಞ್ಞಾಯ ಚೇವ ಸತಿಯಾ ಚ ಯುತ್ತೋ। ಅರಿಯವಂಸೇ ಠಿತೋತಿ ಅರಿಯವಂಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ।

    Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā. Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ahaṃ paṃsukūliko mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ na karoti. Na paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikā’’ti vā ‘‘paṃsukūlikaṅgamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose, vaṇṇavādādīsu vā dakkho cheko byatto. Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito. Sampajāno paṭissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto. Ariyavaṃse ṭhitoti ariyavaṃse patiṭṭhito.

    ಇತರೀತರೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಕ್ಖೇತ್ತಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಧುತಙ್ಗಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋತಿ ‘‘ಓದನೋ, ಕುಮ್ಮಾಸೋ, ಸತ್ತು, ಮಚ್ಛೋ, ಮಂಸಂ, ಖೀರಂ, ದಧಿ, ಸಪ್ಪಿ, ನವನೀತಂ, ತೇಲಂ, ಮಧು, ಫಾಣಿತಂ, ಯಾಗು, ಖಾದನೀಯಂ, ಸಾಯನೀಯಂ, ಲೇಹನೀಯ’’ನ್ತಿ ಸೋಳಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾ।

    Itarītarena piṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena. Etthāpi piṇḍapāto jānitabbo. Piṇḍapātakkhettaṃ jānitabbaṃ, piṇḍapātasantoso jānitabbo, piṇḍapātapaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ. Tattha piṇḍapātoti ‘‘odano, kummāso, sattu, maccho, maṃsaṃ, khīraṃ, dadhi, sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇitaṃ, yāgu, khādanīyaṃ, sāyanīyaṃ, lehanīya’’nti soḷasa piṇḍapātā.

    ಪಿಣ್ಡಪಾತಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ, ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ, ನಿಮನ್ತನಂ, ಸಲಾಕಭತ್ತಂ, ಪಕ್ಖಿಕಂ, ಉಪೋಸಥಿಕಂ, ಪಾಟಿಪದಿಕಂ, ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಂ, ಗಮಿಕಭತ್ತಂ, ಗಿಲಾನಭತ್ತಂ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭತ್ತಂ, ಧುರಭತ್ತಂ, ಕುಟಿಭತ್ತಂ, ವಾರಭತ್ತಂ, ವಿಹಾರಭತ್ತನ್ತಿ ಪನ್ನರಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಕ್ಖೇತ್ತಾನಿ।

    Piṇḍapātakkhettanti saṅghabhattaṃ, uddesabhattaṃ, nimantanaṃ, salākabhattaṃ, pakkhikaṃ, uposathikaṃ, pāṭipadikaṃ, āgantukabhattaṃ, gamikabhattaṃ, gilānabhattaṃ, gilānupaṭṭhākabhattaṃ, dhurabhattaṃ, kuṭibhattaṃ, vārabhattaṃ, vihārabhattanti pannarasa piṇḍapātakkhettāni.

    ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ವಿತಕ್ಕಸನ್ತೋಸೋ, ಗಮನಸನ್ತೋಸೋ, ಪರಿಯೇಸನಸನ್ತೋಸೋ ಪಟಿಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸನ್ತೋಸೋ, ಮತ್ತಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸನ್ತೋಸೋ, ಲೋಲುಪ್ಪವಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ, ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋ, ಉಪಕಾರಸನ್ತೋಸೋ, ಪರಿಮಾಣಸನ್ತೋಸೋ, ಪರಿಭೋಗಸನ್ತೋಸೋ, ಸನ್ನಿಧಿಪರಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋತಿ ಪನ್ನರಸ ಸನ್ತೋಸಾ।

    Piṇḍapātasantosoti piṇḍapāte vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso paṭilābhasantoso, paṭiggahaṇasantoso, mattappaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, upakārasantoso, parimāṇasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti pannarasa santosā.

    ತತ್ಥ ಸಾದಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ವಿತಕ್ಕೇತಿ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೇನ ಪನ ಗಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚರತಾ ಸಾಯಂ ಥೇರೂಪಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ‘‘ಸ್ವೇ ಕತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಸುಕಗಾಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ವಿತಕ್ಕೇತಬ್ಬಂ। ಏಕಚಾರಿಕೇನ ವಿತಕ್ಕಮಾಳಕೇ ಠತ್ವಾ ವಿತಕ್ಕೇತಬ್ಬಂ। ತತೋ ಪರಂ ವಿತಕ್ಕೇನ್ತೋ ಅರಿಯವಂಸಾ ಚುತೋ ಹೋತಿ ಪರಿಬಾಹಿರೋ। ಅಯಂ ವಿತಕ್ಕಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Tattha sādako bhikkhu mukhaṃ dhovitvā vitakketi. Piṇḍapātikena pana gaṇena saddhiṃ caratā sāyaṃ therūpaṭṭhānakāle ‘‘sve kattha piṇḍāya carissāmāti asukagāme, bhante’’ti, ettakaṃ cintetvā tato paṭṭhāya na vitakketabbaṃ. Ekacārikena vitakkamāḷake ṭhatvā vitakketabbaṃ. Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro. Ayaṃ vitakkasantoso nāma.

    ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೇನ ‘‘ಕುಹಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಗಮನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Piṇḍāya pavisantena ‘‘kuhiṃ labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīsena gantabbaṃ. Ayaṃ gamanasantoso nāma.

    ಪರಿಯೇಸನ್ತೇನ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಅಗಹೇತ್ವಾ ಲಜ್ಜಿಂ ಪೇಸಲಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪರಿಯೇಸನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Pariyesantena yaṃ vā taṃ vā agahetvā lajjiṃ pesalameva gahetvā pariyesitabbaṃ. Ayaṃ pariyesanasantoso nāma.

    ದೂರತೋವ ಆಹರಿಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತಂ ಮನಾಪಂ, ಏತಂ ಅಮನಾಪ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪಟಿಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Dūratova āhariyamānaṃ disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ, etaṃ amanāpa’’nti cittaṃ na uppādetabbaṃ. Ayaṃ paṭilābhasantoso nāma.

    ‘‘ಇಮಂ ಮನಾಪಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಂ ಅಮನಾಪಂ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ, ಅಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    ‘‘Imaṃ manāpaṃ gaṇhissāmi, imaṃ amanāpaṃ na gaṇhissāmī’’ti acintetvā yaṃkiñci yāpanamattaṃ gahetabbameva, ayaṃ paṭiggahaṇasantoso nāma.

    ಏತ್ಥ ಪನ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಬಹು, ದಾಯಕೋ ಅಪ್ಪಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅಪ್ಪಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಬಹು, ದಾಯಕೋಪಿ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಪಮಾಣೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನ ಬಹು, ದಾಯಕೋಪಿ ಅಪ್ಪಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅಪ್ಪಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನ ಬಹು, ದಾಯಕೋ ಪನ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಸಾದಂ ಮಕ್ಖೇತಿ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ವಿನಿಪಾತೇತಿ, ಸಾಸನಂ ನ ಕರೋತಿ, ವಿಜಾತಮಾತುಯಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಇತಿ ಮತ್ತಂ ಜಾನಿತ್ವಾವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ಮತ್ತಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Ettha pana deyyadhammo bahu, dāyako appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ. Deyyadhammo bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, pamāṇeneva gahetabbaṃ. Deyyadhammo na bahu, dāyakopi appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ. Deyyadhammo na bahu, dāyako pana bahuṃ dātukāmo, pamāṇena gahetabbaṃ. Paṭiggahaṇasmiñhi mattaṃ ajānanto manussānaṃ pasādaṃ makkheti, saddhādeyyaṃ vinipāteti, sāsanaṃ na karoti, vijātamātuyāpi cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Iti mattaṃ jānitvāva paṭiggahetabbanti ayaṃ mattappaṭiggahaṇasantoso nāma.

    ಸದ್ಧಕುಲಾನಿಯೇವ ಅಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಲೋಲುಪ್ಪವಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ। ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸಾದಯೋ ಚೀವರೇ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ।

    Saddhakulāniyeva agantvā dvārappaṭipāṭiyā gantabbaṃ. Ayaṃ loluppavivajjanasantoso nāma. Yathālābhasantosādayo cīvare vuttanayā eva.

    ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅನುಪಾಲೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಉಪಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಉಪಕಾರಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ anupālessāmīti evaṃ upakāraṃ ñatvā paribhuñjanaṃ upakārasantoso nāma.

    ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆನೀತಂ ನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸತಿ ತೇನ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಅಸತಿ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪರಿಮಾಣಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Pattaṃ pūretvā ānītaṃ na paṭiggahetabbaṃ, anupasampanne sati tena gāhāpetabbaṃ, asati harāpetvā paṭiggahaṇamattaṃ gahetabbaṃ. Ayaṃ parimāṇasantoso nāma.

    ‘‘ಜಿಘಚ್ಛಾಯ ಪಟಿವಿನೋದನಂ ಇದಮೇತ್ಥ ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಪರಿಭೋಗಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    ‘‘Jighacchāya paṭivinodanaṃ idamettha nissaraṇa’’nti evaṃ paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.

    ನಿದಹಿತ್ವಾ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ಸನ್ನಿಧಿಪರಿವಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Nidahitvā na paribhuñjitabbanti ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.

    ಮುಖಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೇ ಠಿತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸನ್ತೋಸೋ ನಾಮ।

    Mukhaṃ anoloketvā sāraṇīyadhamme ṭhitena vissajjetabbaṃ. Ayaṃ vissajjanasantoso nāma.

    ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ಧುತಙ್ಗಾನಿ – ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಂ, ಸಪದಾನಚಾರಿಕಙ್ಗಂ, ಏಕಾಸನಿಕಙ್ಗಂ , ಪತ್ತಪಿಣ್ಡಿಕಙ್ಗಂ, ಖಲುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕಙ್ಗನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾ। ಇತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸಮಹಾಅರಿಯವಂಸಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಗೋಪೇತಿ। ಇಮಾನಿ ಗೋಪೇನ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸಮಹಾಅರಿಯವಂಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ‘‘ವಣ್ಣವಾದೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Piṇḍapātapaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni – piṇḍapātikaṅgaṃ, sapadānacārikaṅgaṃ, ekāsanikaṅgaṃ , pattapiṇḍikaṅgaṃ, khalupacchābhattikaṅganti. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttā. Iti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti. Imāni gopento piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti. ‘‘Vaṇṇavādī’’tiādīni vuttanayeneva veditabbāni.

    ಸೇನಾಸನೇನಾತಿ ಇಧ ಸೇನಾಸನಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಸೇನಾಸನಕ್ಖೇತ್ತಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಸೇನಾಸನಸನ್ತೋಸೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ, ಸೇನಾಸನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಧುತಙ್ಗಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಮಞ್ಚೋ, ಪೀಠಂ, ಭಿಸಿ, ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ, ವಿಹಾರೋ, ಅಡ್ಢಯೋಗೋ, ಪಾಸಾದೋ, ಹಮ್ಮಿಯಂ, ಗುಹಾ, ಲೇಣಂ, ಅಟ್ಟೋ, ಮಾಳೋ , ವೇಳುಗುಮ್ಬೋ, ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ್ನರಸ ಸೇನಾಸನಾನಿ।

    Senāsanenāti idha senāsanaṃ jānitabbaṃ, senāsanakkhettaṃ jānitabbaṃ, senāsanasantoso jānitabbo, senāsanapaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ. Tattha senāsananti mañco, pīṭhaṃ, bhisi, bimbohanaṃ, vihāro, aḍḍhayogo, pāsādo, hammiyaṃ, guhā, leṇaṃ, aṭṭo, māḷo , veḷugumbo, rukkhamūlaṃ, yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti imāni pannarasa senāsanāni.

    ಸೇನಾಸನಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ವಾ ಗಣತೋ ವಾ ಞಾತಿತೋ ವಾ ಮಿತ್ತತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧನೇನ ಪಂಸುಕೂಲಂ ವಾ’’ತಿ ಛ ಖೇತ್ತಾನಿ।

    Senāsanakkhettanti ‘‘saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā attano vā dhanena paṃsukūlaṃ vā’’ti cha khettāni.

    ಸೇನಾಸನಸನ್ತೋಸೋತಿ ಸೇನಾಸನೇ ವಿತಕ್ಕಸನ್ತೋಸಾದಯೋ ಪನ್ನರಸ ಸನ್ತೋಸಾ। ತೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇನಾಸನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ಧುತಙ್ಗಾನಿ – ಆರಞ್ಞಿಕಙ್ಗಂ, ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಙ್ಗಂ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕಙ್ಗಂ, ಸೋಸಾನಿಕಙ್ಗಂ, ಯಥಾಸನ್ತತಿಕಙ್ಗನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾ। ಇತಿ ಸೇನಾಸನಸನ್ತೋಸಮಹಾಅರಿಯವಂಸಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಗೋಪೇತಿ। ಇಮಾನಿ ಗೋಪೇನ್ತೋ ಸೇನಾಸನಸನ್ತೋಸಮಹಾಅರಿಯವಂಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ।

    Senāsanasantosoti senāsane vitakkasantosādayo pannarasa santosā. Te piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā. Senāsanapaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni – āraññikaṅgaṃ, rukkhamūlikaṅgaṃ, abbhokāsikaṅgaṃ, sosānikaṅgaṃ, yathāsantatikaṅganti. Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttā. Iti senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti. Imāni gopento senāsanasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.

    ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋ ಪನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠೋ। ತತ್ಥ ಯಥಾಲಾಭಯಥಾಬಲಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೇನೇವ ಸನ್ತುಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ। ನೇಸಜ್ಜಿಕಙ್ಗಂ ಭಾವನಾರಾಮಅರಿಯವಂಸಂ ಭಜತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Gilānapaccayo pana piṇḍapāteyeva paviṭṭho. Tattha yathālābhayathābalayathāsāruppasantoseneva santussitabbaṃ. Nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajati. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ಪಞ್ಚ ಸೇನಾಸನೇ ವುತ್ತಾ, ಪಞ್ಚ ಆಹಾರನಿಸ್ಸಿತಾ।

    ‘‘Pañca senāsane vuttā, pañca āhāranissitā;

    ಏಕೋ ವೀರಿಯಸಂಯುತ್ತೋ, ದ್ವೇ ಚ ಚೀವರನಿಸ್ಸಿತಾ’’ತಿ॥

    Eko vīriyasaṃyutto, dve ca cīvaranissitā’’ti.

    ಇತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪಥವಿಂ ಪತ್ಥರಮಾನೋ ವಿಯ ಸಾಗರಕುಚ್ಛಿಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ವಿಯ ಆಕಾಸಂ ವಿತ್ಥಾರಯಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಪಠಮಂ ಚೀವರಸನ್ತೋಸಂ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಚನ್ದಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಸೂರಿಯಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘೇನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ದುತಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸಿನೇರುಂ ಉಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ತತಿಯಂ ಸೇನಾಸನಸನ್ತೋಸಂ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಹಸ್ಸನಯಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಚತುತ್ಥಂ ಭಾವನಾರಾಮಂ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥೇತುಂ ಪುನ ಚಪರಂ ಆವುಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಹಾನಾರಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ।

    Iti āyasmā dhammasenāpati sāriputtatthero pathaviṃ pattharamāno viya sāgarakucchiṃ pūrayamāno viya ākāsaṃ vitthārayamāno viya ca paṭhamaṃ cīvarasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā candaṃ uṭṭhāpento viya sūriyaṃ ullaṅghento viya ca dutiyaṃ piṇḍapātasantosaṃ kathetvā sineruṃ ukkhipento viya tatiyaṃ senāsanasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā idāni sahassanayappaṭimaṇḍitaṃ catutthaṃ bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ puna caparaṃ āvuso bhikkhu pahānārāmo hotīti desanaṃ ārabhi.

    ತತ್ಥ ಆರಮನಂ ಆರಾಮೋ, ಅಭಿರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಞ್ಚವಿಧೇ ಪಹಾನೇ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಹಾನಾರಾಮೋ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ಬ್ಯಾಪಾದಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತೀತಿ ಏವಂ ಪಹಾನೇ ರತೋತಿ ಪಹಾನರತೋ । ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಭಾವನಾಯ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಾವನಾರಾಮೋ। ಭಾವನಾಯ ರತೋತಿ ಭಾವನಾರತೋ।

    Tattha āramanaṃ ārāmo, abhiratīti attho. Pañcavidhe pahāne ārāmo assāti pahānārāmo. Kāmacchandaṃ pajahanto ramati, nekkhammaṃ bhāvento ramati, byāpādaṃ pajahanto ramati…pe… sabbakilese pajahanto ramati, arahattamaggaṃ bhāvento ramatīti evaṃ pahāne ratoti pahānarato. Vuttanayeneva bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo. Bhāvanāya ratoti bhāvanārato.

    ಇಮೇಸು ಪನ ಚತೂಸು ಅರಿಯವಂಸೇಸು ಪುರಿಮೇಹಿ ತೀಹಿ ತೇರಸನ್ನಂ ಧುತಙ್ಗಾನಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ। ಭಾವನಾರಾಮೇನ ಅವಸೇಸಂ ಪಿಟಕದ್ವಯಂ। ಇಮಂ ಪನ ಭಾವನಾರಾಮತಂ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾಳಿಯಾ ಕಥೇತಬ್ಬೋ। ದೀಘನಿಕಾಯೇ ದಸುತ್ತರಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇತಬ್ಬೋ। ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇತಬ್ಬೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ನಿದ್ದೇಸಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇತಬ್ಬೋ।

    Imesu pana catūsu ariyavaṃsesu purimehi tīhi terasannaṃ dhutaṅgānaṃ catupaccayasantosassa ca vasena sakalaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti. Bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ. Imaṃ pana bhāvanārāmataṃ ariyavaṃsaṃ kathentena bhikkhunā paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo. Dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo. Majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo. Abhidhamme niddesapariyāyena kathetabbo.

    ತತ್ಥ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾಳಿಯಾತಿ ಸೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ। ಅಬ್ಯಾಪಾದಂ ಬ್ಯಾಪಾದಂ। ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ, ಥಿನಮಿದ್ಧಂ। ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ಧಮ್ಮವವತ್ಥಾನಂ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ। ಞಾಣಂ, ಅವಿಜ್ಜಂ। ಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅರತಿಂ। ಪಠಮಂ ಝಾನಂ, ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ। ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇ। ತತಿಯಂ ಝಾನಂ, ಪೀತಿಂ। ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ, ಸುಖದುಕ್ಖೇ। ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ರೂಪಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಂ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಂ…ಪೇ॰… ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ।

    Tattha paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyāti so nekkhammaṃ bhāvento ramati, kāmacchandaṃ pajahanto ramati. Abyāpādaṃ byāpādaṃ. Ālokasaññaṃ, thinamiddhaṃ. Avikkhepaṃ uddhaccaṃ. Dhammavavatthānaṃ, vicikicchaṃ. Ñāṇaṃ, avijjaṃ. Pāmojjaṃ, aratiṃ. Paṭhamaṃ jhānaṃ, pañca nīvaraṇe. Dutiyaṃ jhānaṃ, vitakkavicāre. Tatiyaṃ jhānaṃ, pītiṃ. Catutthaṃ jhānaṃ, sukhadukkhe. Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahanto ramati. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahanto ramati.

    ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ। ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಸುಖಸಞ್ಞಂ। ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ। ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಂ, ನನ್ದಿಂ। ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಂ, ರಾಗಂ। ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಸಮುದಯಂ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಆದಾನಂ। ಖಯಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಘನಸಞ್ಞಂ। ವಯಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಆಯೂಹನಂ। ವಿಪರಿಣಾಮಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಧುವಸಞ್ಞಂ। ಅನಿಮಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಂ, ನಿಮಿತ್ತಂ। ಅಪಣಿಹಿತಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಪಣಿಧಿಂ। ಸುಞ್ಞತಾನುಪಸ್ಸನಂ ಅಭಿನಿವೇಸಂ। ಅಧಿಪಞ್ಞಾಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಂ, ಸಾರಾದಾನಾಭಿನಿವೇಸಂ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಂ, ಸಮ್ಮೋಹಾಭಿನಿವೇಸಂ। ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಆಲಯಾಭಿನಿವೇಸಂ। ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಂ। ವಿವಟ್ಟಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಸಂಯೋಗಾಭಿನಿವೇಸಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ , ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇ ಕಿಲೇಸೇ। ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ, ಓಳಾರಿಕೇ ಕಿಲೇಸೇ। ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ, ಅಣುಸಹಗತೇ ಕಿಲೇಸೇ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತೀತಿ ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾಳಿಯಾ ಕಥೇತಬ್ಬೋ।

    Aniccānupassanaṃ bhāvento ramati, niccasaññaṃ pajahanto ramati. Dukkhānupassanaṃ, sukhasaññaṃ. Anattānupassanaṃ, attasaññaṃ. Nibbidānupassanaṃ, nandiṃ. Virāgānupassanaṃ, rāgaṃ. Nirodhānupassanaṃ, samudayaṃ. Paṭinissaggānupassanaṃ, ādānaṃ. Khayānupassanaṃ, ghanasaññaṃ. Vayānupassanaṃ, āyūhanaṃ. Vipariṇāmānupassanaṃ, dhuvasaññaṃ. Animittānupassanaṃ, nimittaṃ. Apaṇihitānupassanaṃ, paṇidhiṃ. Suññatānupassanaṃ abhinivesaṃ. Adhipaññādhammavipassanaṃ, sārādānābhinivesaṃ. Yathābhūtañāṇadassanaṃ, sammohābhinivesaṃ. Ādīnavānupassanaṃ, ālayābhinivesaṃ. Paṭisaṅkhānupassanaṃ, appaṭisaṅkhaṃ. Vivaṭṭānupassanaṃ, saṃyogābhinivesaṃ. Sotāpattimaggaṃ , diṭṭhekaṭṭhe kilese. Sakadāgāmimaggaṃ, oḷārike kilese. Anāgāmimaggaṃ, aṇusahagate kilese. Arahattamaggaṃ bhāvento ramati, sabbakilese pajahanto ramatīti evaṃ paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo.

    ದೀಘನಿಕಾಯೇ ದಸುತ್ತರಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ…ಪೇ॰… ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ, ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ। ಕತಮಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ? ಕಾಯಗತಾಸತಿಂ ಸಾತಸಹಗತಂ। ಇಮಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ। ಕತಮಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ? ಅಸ್ಮಿಮಾನಂ। ಇಮಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮೇ…ಪೇ॰… ಕತಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ? ದಸ ಕಸಿಣಾಯತನಾನಿ। ಇಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇನ್ತೋ ರಮತಿ। ಕತಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ? ದಸ ಮಿಚ್ಛತ್ತೇ। ಇಮೇ ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಪಜಹನ್ತೋ ರಮತಿ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಭಾವನಾರಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ದೀಘನಿಕಾಯೇ ದಸುತ್ತರಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇತಬ್ಬೋ।

    Dīghanikāyedasuttarasuttantapariyāyenāti ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati…pe… dasa dhamme bhāvento ramati, dasa dhamme pajahanto ramati. Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati? Kāyagatāsatiṃ sātasahagataṃ. Imaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati. Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati? Asmimānaṃ. Imaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati. Katame dve dhamme…pe… katame dasa dhamme bhāvento ramati? Dasa kasiṇāyatanāni. Ime dasa dhamme bhāvento ramati. Katame dasa dhamme pajahanto ramati? Dasa micchatte. Ime dasa dhamme pajahanto ramati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti evaṃ dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo.

    ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಏಕಾಯನೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಗ್ಗೋ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ, ಸೋಕಪರಿದೇವಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾಯ, ದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾಯ, ಞಾಯಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಯದಿದಂ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ… ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ… ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸೀ… ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ… ‘ಅತ್ಥಿ ಧಮ್ಮಾ’ತಿ ವಾ ಪನಸ್ಸ ಸತಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ ಯಾವದೇವ ಞಾಣಮತ್ತಾಯ ಪಟಿಸ್ಸತಿಮತ್ತಾಯ ಅನಿಸ್ಸಿತೋ ಚ ವಿಹರತಿ ನ ಚ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಉಪಾದಿಯತಿ। ಏವಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಭಾವನಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಭಾವನಾರತೋ, ಪಹಾನಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಪಹಾನರತೋ। ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಸರೀರಂ ಸಿವಥಿಕಾಯ ಛಡ್ಡಿತಂ…ಪೇ॰… ಪೂತೀನಿ ಚುಣ್ಣಕಜಾತಾನಿ। ಸೋ ಇಮಮೇವ ಕಾಯಂ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಕಾಯೋ ಏವಂಧಮ್ಮೋ ಏವಂಭಾವೀ ಏವಂಅನತೀತೋತಿ। ಇತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ…ಪೇ॰… ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಭಾವನಾರಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇತಬ್ಬೋ।

    Majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyenāti ekāyano, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā, sokaparidevānaṃ samatikkamāya, dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya, ñāyassa adhigamāya, nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati… vedanāsu vedanānupassī… citte cittānupassī… dhammesu dhammānupassī… ‘atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hoti bhāvanārato, pahānārāmo hoti pahānarato. Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti…pe… puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ…pe… pūtīni cuṇṇakajātāni. So imameva kāyaṃ upasaṃharati, ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatītoti. Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti evaṃ majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo.

    ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ನಿದ್ದೇಸಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಙ್ಖತೇ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ರೋಗತೋ ಗಣ್ಡತೋ…ಪೇ॰… ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಧಮ್ಮತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ರಮತಿ। ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಭಾವನಾರಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ನಿದ್ದೇಸಪರಿಯಾಯೇನ ಕಥೇತಬ್ಬೋ।

    Abhidhamme niddesapariyāyenāti sabbepi saṅkhate aniccato dukkhato rogato gaṇḍato…pe… saṃkilesikadhammato passanto ramati. Ayaṃ, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti evaṃ niddesapariyāyena kathetabbo.

    ನೇವ ಅತ್ತಾನುಕ್ಕಂಸೇತೀತಿ ಅಜ್ಜ ಮೇ ಸಟ್ಠಿ ವಾ ಸತ್ತತಿ ವಾ ವಸ್ಸಾನಿ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಂ ನ ಕರೋತಿ। ನ ಪರಂ ವಮ್ಭೇತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಇಮೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾ ಚರನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಪರಂ ವಮ್ಭನಂ ನ ಕರೋತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Nevaattānukkaṃsetīti ajja me saṭṭhi vā sattati vā vassāni aniccaṃ dukkhaṃ anattāti vipassanāya kammaṃ karontassa, ko mayā sadiso atthīti evaṃ attukkaṃsanaṃ na karoti. Na paraṃ vambhetīti aniccaṃ dukkhanti vipassanāmattakampi natthi, kiṃ ime vissaṭṭhakammaṭṭhānā carantīti evaṃ paraṃ vambhanaṃ na karoti. Sesaṃ vuttanayameva.

    ೩೧೦. ಪಧಾನಾನೀತಿ ಉತ್ತಮವೀರಿಯಾನಿ। ಸಂವರಪಧಾನನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಸಂವರನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವೀರಿಯಂ। ಪಹಾನಪಧಾನನ್ತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಪಜಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವೀರಿಯಂ। ಭಾವನಾಪಧಾನನ್ತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವೀರಿಯಂ। ಅನುರಕ್ಖಣಾಪಧಾನನ್ತಿ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವೀರಿಯಂ।

    310.Padhānānīti uttamavīriyāni. Saṃvarapadhānanti cakkhādīni saṃvarantassa uppannavīriyaṃ. Pahānapadhānanti kāmavitakkādayo pajahantassa uppannavīriyaṃ. Bhāvanāpadhānanti bojjhaṅge bhāventassa uppannavīriyaṃ. Anurakkhaṇāpadhānanti samādhinimittaṃ anurakkhantassa uppannavīriyaṃ.

    ವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿಆದೀಸು ವಿವೇಕೋ ವಿರಾಗೋ ನಿರೋಧೋತಿ ತೀಣಿಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಉಪಧಿವಿವೇಕತ್ತಾ ವಿವೇಕೋ। ತಂ ಆಗಮ್ಮ ರಾಗಾದಯೋ ವಿರಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವಿರಾಗೋ। ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ನಿರೋಧೋ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬವಸೇನ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೋಸ್ಸಗ್ಗಪರಿಣಾಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ವೋಸ್ಸಗ್ಗಾ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ। ತತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ಪರಿಚ್ಚಜತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ। ಮಗ್ಗೋ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ। ತಸ್ಮಾ ವೋಸ್ಸಗ್ಗಪರಿಣಾಮಿನ್ತಿ ಯಥಾ ಭಾವಿಯಮಾನೋ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ವೋಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥಾಯ ಪರಿಣಮತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವಞ್ಚ ಮಗ್ಗಭಾವಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏವಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Vivekanissitantiādīsu viveko virāgo nirodhoti tīṇipi nibbānassa nāmāni. Nibbānañhi upadhivivekattā viveko. Taṃ āgamma rāgādayo virajjantīti virāgo. Nirujjhantīti nirodho. Tasmā ‘‘vivekanissita’’ntiādīsu ārammaṇavasena adhigantabbavasena vā nibbānanissitanti attho. Vossaggapariṇāminti ettha dve vossaggā pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca. Tattha vipassanā tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo. Maggo ārammaṇavasena nibbānaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo. Tasmā vossaggapariṇāminti yathā bhāviyamāno satisambojjhaṅgo vossaggatthāya pariṇamati, vipassanābhāvañca maggabhāvañca pāpuṇāti, evaṃ bhāvetīti ayamettha attho. Sesapadesupi eseva nayo.

    ಭದ್ರಕನ್ತಿ ಭದ್ದಕಂ। ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಟ್ಠಿಕಸಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ಅಧಿಗತೋ ಸಮಾಧಿಯೇವ। ಅನುರಕ್ಖತೀತಿ ಸಮಾಧಿಪರಿಬನ್ಧಕಧಮ್ಮೇ ರಾಗದೋಸಮೋಹೇ ಸೋಧೇನ್ತೋ ರಕ್ಖತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠಿಕಸಞ್ಞಾದಿಕಾ ಪಞ್ಚೇವ ಸಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ದಸಪಿ ಅಸುಭಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾನಿ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋಯೇವ।

    Bhadrakanti bhaddakaṃ. Samādhinimittaṃ vuccati aṭṭhikasaññādivasena adhigato samādhiyeva. Anurakkhatīti samādhiparibandhakadhamme rāgadosamohe sodhento rakkhati. Ettha ca aṭṭhikasaññādikā pañceva saññā vuttā. Imasmiṃ pana ṭhāne dasapi asubhāni vitthāretvā kathetabbāni. Tesaṃ vitthāro visuddhimagge vuttoyeva.

    ಧಮ್ಮೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಏಕಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇ ಞಾಣಂ ಚತುಸಚ್ಚಬ್ಭನ್ತರೇ ನಿರೋಧಸಚ್ಚೇ ಧಮ್ಮೇ ಞಾಣಞ್ಚ । ಯಥಾಹ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಧಮ್ಮೇ ಞಾಣಂ? ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಚತೂಸು ಫಲೇಸು ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೯೬)। ಅನ್ವಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ಯಥಾ ಇದಾನಿ, ಏವಂ ಅತೀತೇಪಿ ಅನಾಗತೇಪಿ ಇಮೇವ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಅಯಮೇವ ತಣ್ಹಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಅಯಮೇವ ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ಅಯಮೇವ ಮಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಅನುಗತಿಯಂ ಞಾಣಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸೋ ಇಮಿನಾ ಧಮ್ಮೇನ ಞಾತೇನ ದಿಟ್ಠೇನ ಪತ್ತೇನ ವಿದಿತೇನ ಪರಿಯೋಗಾಳ್ಹೇನ ಅತೀತಾನಾಗತೇನ ನಯಂ ನೇತೀ’’ತಿ। ಪರಿಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಪರೇಸಂ ಚಿತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಞಾಣಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಪರಿಯೇ ಞಾಣಂ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಪರಸತ್ತಾನಂ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೯೬) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಞಾಣಾನಿ ಅವಸೇಸಂ ಸಮ್ಮುತಿಞಾಣಂ ನಾಮ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸಮ್ಮುತಿಞಾಣಂ? ಠಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇ ಞಾಣಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನ್ವಯೇ ಞಾಣಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಞಾಣಂ ಅವಸೇಸಂ ಸಮ್ಮುತಿಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೯೬)।

    Dhamme ñāṇanti ekapaṭivedhavasena catusaccadhamme ñāṇaṃ catusaccabbhantare nirodhasacce dhamme ñāṇañca . Yathāha – ‘‘tattha katamaṃ dhamme ñāṇaṃ? Catūsu maggesu catūsu phalesu ñāṇa’’nti (vibha. 796). Anvaye ñāṇanti cattāri saccāni paccakkhato disvā yathā idāni, evaṃ atītepi anāgatepi imeva pañcakkhandhā dukkhasaccaṃ, ayameva taṇhā samudayasaccaṃ, ayameva nirodho nirodhasaccaṃ, ayameva maggo maggasaccanti evaṃ tassa ñāṇassa anugatiyaṃ ñāṇaṃ. Tenāha – ‘‘so iminā dhammena ñātena diṭṭhena pattena viditena pariyogāḷhena atītānāgatena nayaṃ netī’’ti. Pariye ñāṇanti paresaṃ cittaparicchede ñāṇaṃ. Yathāha – ‘‘tattha katamaṃ pariye ñāṇaṃ? Idha bhikkhu parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca jānātī’’ti (vibha. 796) vitthāretabbaṃ. Ṭhapetvā pana imāni tīṇi ñāṇāni avasesaṃ sammutiñāṇaṃ nāma. Yathāha – ‘‘tattha katamaṃ sammutiñāṇaṃ? Ṭhapetvā dhamme ñāṇaṃ ṭhapetvā anvaye ñāṇaṃ ṭhapetvā paricchede ñāṇaṃ avasesaṃ sammutiñāṇa’’nti (vibha. 796).

    ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣಾದೀಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಗ್ಗಮನಂ ಚತುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಿತಂ। ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ವಟ್ಟಂ, ದ್ವೇ ವಿವಟ್ಟಂ, ವಟ್ಟೇ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಹೋತಿ, ನೋ ವಿವಟ್ಟೇ। ದ್ವೀಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕೇ ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ದ್ವೀಸು ಸಚ್ಚೇಸು ‘‘ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ನಾಮ ಇಟ್ಠಂ ಕನ್ತಂ ಮನಾಪಂ, ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ನಾಮ ಇಟ್ಠಂ ಕನ್ತಂ ಮನಾಪ’’ನ್ತಿ ಸವನವಸೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ದ್ವೀಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾಸವನಧಾರಣಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧೋ ವಟ್ಟತಿ, ದ್ವೀಸು ಸವನಪಟಿವೇಧೋ ವಟ್ಟತಿ। ತೀಣಿ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ಏಕಂ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ। ದ್ವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ದುದ್ದಸತ್ತಾ ಗಮ್ಭೀರಾನಿ, ದ್ವೇ ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾ ದುದ್ದಸಾನಿ।

    Dukkhe ñāṇādīhi arahattaṃ pāpetvā ekassa bhikkhuno niggamanaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ kathitaṃ. Tattha dve saccāni vaṭṭaṃ, dve vivaṭṭaṃ, vaṭṭe abhiniveso hoti, no vivaṭṭe. Dvīsu saccesu ācariyasantike pariyattiṃ uggahetvā kammaṃ karoti, dvīsu saccesu ‘‘nirodhasaccaṃ nāma iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ, maggasaccaṃ nāma iṭṭhaṃ kantaṃ manāpa’’nti savanavasena kammaṃ karoti. Dvīsu saccesu uggahaparipucchāsavanadhāraṇasammasanapaṭivedho vaṭṭati, dvīsu savanapaṭivedho vaṭṭati. Tīṇi kiccavasena paṭivijjhati, ekaṃ ārammaṇavasena. Dve saccāni duddasattā gambhīrāni, dve gambhīrattā duddasāni.

    ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಙ್ಗಾದಿಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Sotāpattiyaṅgādicatukkavaṇṇanā

    ೩೧೧. ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಙ್ಗಾನೀತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಪ್ಪುರಿಸಸಂಸೇವೋತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೇವನಂ। ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ತೇಪಿಟಕಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸವನಂ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಮನಸಿಕಾರೋ। ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಧಮ್ಮಭೂತಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನಂ।

    311.Sotāpattiyaṅgānīti sotāpattiyā aṅgāni, sotāpattimaggassa paṭilābhakāraṇānīti attho. Sappurisasaṃsevoti buddhādīnaṃ sappurisānaṃ upasaṅkamitvā sevanaṃ. Saddhammassavananti sappāyassa tepiṭakadhammassa savanaṃ. Yonisomanasikāroti aniccādivasena manasikāro. Dhammānudhammappaṭipattīti lokuttaradhammassa anudhammabhūtāya pubbabhāgapaṭipattiyā paṭipajjanaṃ.

    ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನಾತಿ ಅಚಲಪ್ಪಸಾದೇನ। ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನಿ। ಫಲಧಾತುಆಹಾರಚತುಕ್ಕಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಲೂಖಪಣೀತವತ್ಥುವಸೇನ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Aveccappasādenāti acalappasādena. ‘‘Itipi so bhagavā’’tiādīni visuddhimagge vitthāritāni. Phaladhātuāhāracatukkāni uttānatthāneva. Apicettha lūkhapaṇītavatthuvasena oḷārikasukhumatā veditabbā.

    ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಏತಾಸು ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ। ಆರಮ್ಮಣಟ್ಠಿತಿವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ರೂಪೂಪಾಯನ್ತಿ ರೂಪಂ ಉಪಗತಂ ಹುತ್ವಾ। ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ರೂಪಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಗೋಚರಂ ರೂಪಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಹುತ್ವಾ। ನನ್ದೂಪಸೇಚನನ್ತಿ ಲೋಭಸಹಗತಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತನನ್ದಿಯಾವ ಉಪಸಿತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ। ಇತರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ। ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಸಟ್ಠಿಪಿ ಸತ್ತತಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನಂ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ವೇದನೂಪಾಯಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಚತುವೋಕಾರಭವೇ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಪವತ್ತನವಸೇನ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚತುಕ್ಕವಸೇನ ಪನ ದೇಸನಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಣೂಪಾಯನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಚ ‘‘ಕತಮಂ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಕತಮಂ ವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾಪಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಅಗತಿಗಮನಾನಿ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ।

    Viññāṇaṭṭhitiyoti viññāṇaṃ etāsu tiṭṭhatīti viññāṇaṭṭhitiyo. Ārammaṇaṭṭhitivasenetaṃ vuttaṃ. Rūpūpāyanti rūpaṃ upagataṃ hutvā. Pañcavokārabhavasmiñhi abhisaṅkhāraviññāṇaṃ rūpakkhandhaṃ nissāya tiṭṭhati. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Rūpārammaṇanti rūpakkhandhagocaraṃ rūpapatiṭṭhitaṃ hutvā. Nandūpasecananti lobhasahagataṃ sampayuttanandiyāva upasittaṃ hutvā. Itaraṃ upanissayakoṭiyā. Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjatīti saṭṭhipi sattatipi vassāni evaṃ pavattamānaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjati. Vedanūpāyādīsupi eseva nayo. Imehi pana tīhi padehi catuvokārabhave abhisaṅkhāraviññāṇaṃ vuttaṃ. Tassa yāvatāyukaṃ pavattanavasena vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanā veditabbā. Catukkavasena pana desanāya āgatattā viññāṇūpāyanti na vuttaṃ. Evaṃ vuccamāne ca ‘‘katamaṃ nu kho ettha kammaviññāṇaṃ, katamaṃ vipākaviññāṇa’’nti sammoho bhaveyya, tasmāpi na vuttaṃ. Agatigamanāni vitthāritāneva.

    ಚೀವರಹೇತೂತಿ ತತ್ಥ ಮನಾಪಂ ಚೀವರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚೀವರಕಾರಣಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಇತಿ ಭವಾಭವಹೇತೂತಿ ಏತ್ಥ ಇತೀತಿ ನಿದಸ್ಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಯಥಾ ಚೀವರಾದಿಹೇತು, ಏವಂ ಭವಾಭವಹೇತೂಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭವಾಭವೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಪಣೀತಪಣೀತತರಾನಿ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ। ಇಮೇಸಂ ಪನ ಚತುನ್ನಂ ತಣ್ಹುಪ್ಪಾದಾನಂ ಪಹಾನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾವ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯವಂಸಾ ದೇಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಟಿಪದಾಚತುಕ್ಕಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ। ಅಕ್ಖಮಾದೀಸು ಪಧಾನಕರಣಕಾಲೇ ಸೀತಾದೀನಿ ನ ಖಮತೀತಿ ಅಕ್ಖಮಾ। ಖಮತೀತಿ ಖಮಾ। ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನಂ ದಮಾ। ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿತಕ್ಕಸಮನಂ ಸಮಾ।

    Cīvarahetūti tattha manāpaṃ cīvaraṃ labhissāmīti cīvarakāraṇā uppajjati. Iti bhavābhavahetūti ettha itīti nidassanatthe nipāto. Yathā cīvarādihetu, evaṃ bhavābhavahetūpīti attho. Bhavābhavoti cettha paṇītapaṇītatarāni telamadhuphāṇitādīni adhippetāni. Imesaṃ pana catunnaṃ taṇhuppādānaṃ pahānatthāya paṭipāṭiyāva cattāro ariyavaṃsā desitāti veditabbā. Paṭipadācatukkaṃ heṭṭhā vuttameva. Akkhamādīsu padhānakaraṇakāle sītādīni na khamatīti akkhamā. Khamatīti khamā. Indriyadamanaṃ damā. ‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā nayena vitakkasamanaṃ samā.

    ಧಮ್ಮಪದಾನೀತಿ ಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸಾನಿ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಅಲೋಭೋ ವಾ ಅಲೋಭಸೀಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ವಾ। ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಅಕೋಪೋ ವಾ ಮೇತ್ತಾಸೀಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ವಾ। ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಸುಪ್ಪಟ್ಠಿತಸತಿ ವಾ ಸತಿಸೀಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ವಾ। ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಸಮಾಪತ್ತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ವಾ। ದಸಾಸುಭವಸೇನ ವಾ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಧಮ್ಮಪದಂ। ಚತುಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರವಸೇನ ಅಧಿಗತಾನಿ ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಧಮ್ಮಪದಂ। ದಸಾನುಸ್ಸತಿಆಹಾರೇಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಾವಸೇನ ಅಧಿಗತಾನಿ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಧಮ್ಮಪದಂ। ದಸಕಸಿಣಆನಾಪಾನವಸೇನ ಅಧಿಗತಾನಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಧಮ್ಮಪದನ್ತಿ।

    Dhammapadānīti dhammakoṭṭhāsāni. Anabhijjhā dhammapadaṃ nāma alobho vā alobhasīsena adhigatajjhānavipassanāmaggaphalanibbānāni vā. Abyāpādo dhammapadaṃ nāma akopo vā mettāsīsena adhigatajjhānādīni vā. Sammāsati dhammapadaṃ nāma suppaṭṭhitasati vā satisīsena adhigatajjhānādīni vā. Sammāsamādhi dhammapadaṃ nāma samāpatti vā aṭṭhasamāpattivasena adhigatajjhānavipassanāmaggaphalanibbānāni vā. Dasāsubhavasena vā adhigatajjhānādīni anabhijjhā dhammapadaṃ. Catubrahmavihāravasena adhigatāni abyāpādo dhammapadaṃ. Dasānussatiāhārepaṭikūlasaññāvasena adhigatāni sammāsati dhammapadaṃ. Dasakasiṇaānāpānavasena adhigatāni sammāsamādhi dhammapadanti.

    ಧಮ್ಮಸಮಾದಾನೇಸು ಪಠಮಂ ಅಚೇಲಕಪಟಿಪದಾ। ದುತಿಯಂ ತಿಬ್ಬಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸುಮುಖಸ್ಸಾಪಿ ರುದತೋ ಪರಿಸುದ್ಧಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಚರಣಂ। ತತಿಯಂ ಕಾಮೇಸು ಪಾತಬ್ಯತಾ। ಚತುತ್ಥಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಲಭಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಸುಖಸಮಙ್ಗಿನೋ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ।

    Dhammasamādānesu paṭhamaṃ acelakapaṭipadā. Dutiyaṃ tibbakilesassa arahattaṃ gahetuṃ asakkontassa assumukhassāpi rudato parisuddhabrahmacariyacaraṇaṃ. Tatiyaṃ kāmesu pātabyatā. Catutthaṃ cattāro paccaye alabhamānassāpi jhānavipassanāvasena sukhasamaṅgino sāsanabrahmacariyaṃ.

    ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಏತ್ಥ ಗುಣಟ್ಠೋ ಖನ್ಧಟ್ಠೋ। ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಸೀಲಗುಣೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಫಲಸೀಲಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಚತೂಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಫಲಮೇವ ವುತ್ತಂ।

    Dhammakkhandhāti ettha guṇaṭṭho khandhaṭṭho. Sīlakkhandhoti sīlaguṇo. Ettha ca phalasīlaṃ adhippetaṃ. Sesapadesupi eseva nayo. Iti catūsupi ṭhānesu phalameva vuttaṃ.

    ಬಲಾನೀತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಟ್ಠೇನ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಚ ಬಲಾನಿ। ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಕೋಸಜ್ಜಾದೀಹಿ ಅಕಮ್ಪನಿಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನೇವ ಕಥಿತಾನಿ।

    Balānīti upatthambhanaṭṭhena akampiyaṭṭhena ca balāni. Tesaṃ paṭipakkhehi kosajjādīhi akampaniyatā veditabbā. Sabbānipi samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttarāneva kathitāni.

    ಅಧಿಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಂ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ತೇನ ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತತ್ಥ ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಠಾನಮೇವ ವಾ ತಂತಂಗುಣಾಧಿಕಾನಂ ಪುರಿಸಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಪಞ್ಞಾವ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಧಿಟ್ಠಾನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮೇನ ಅಗ್ಗಫಲಪಞ್ಞಾ। ದುತಿಯೇನ ವಚೀಸಚ್ಚಂ। ತತಿಯೇನ ಆಮಿಸಪರಿಚ್ಚಾಗೋ। ಚತುತ್ಥೇನ ಕಿಲೇಸೂಪಸಮೋ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಠಮೇನ ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಞ್ಞಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಂ ವಾ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಫಲಪಞ್ಞಾ ಕಥಿತಾ। ದುತಿಯೇನ ವಚೀಸಚ್ಚಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತತಿಯೇನ ಆಮಿಸಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸಪರಿಚ್ಚಾಗೋ। ಚತುತ್ಥೇನ ಸಮಾಪತ್ತಿವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮೋ। ಪಞ್ಞಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಏಕೇನ ಅರಹತ್ತಫಲಪಞ್ಞಾ ಕಥಿತಾ। ಸೇಸೇಹಿ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಂ। ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಏಕೇನ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಂ ಕಥಿತಂ। ಸೇಸೇಹಿ ಅರಹತ್ತಪಞ್ಞಾತಿ ಮೂಸಿಕಾಭಯತ್ಥೇರೋ ಆಹ।

    Adhiṭṭhānānīti ettha adhīti upasaggamattaṃ. Atthato pana tena vā tiṭṭhanti, tattha vā tiṭṭhanti, ṭhānameva vā taṃtaṃguṇādhikānaṃ purisānaṃ adhiṭṭhānaṃ, paññāva adhiṭṭhānaṃ paññādhiṭṭhānaṃ. Ettha ca paṭhamena aggaphalapaññā. Dutiyena vacīsaccaṃ. Tatiyena āmisapariccāgo. Catutthena kilesūpasamo kathitoti veditabbo. Paṭhamena ca kammassakatapaññaṃ vipassanāpaññaṃ vā ādiṃ katvā phalapaññā kathitā. Dutiyena vacīsaccaṃ ādiṃ katvā paramatthasaccaṃ nibbānaṃ. Tatiyena āmisapariccāgaṃ ādiṃ katvā aggamaggena kilesapariccāgo. Catutthena samāpattivikkhambhite kilese ādiṃ katvā aggamaggena kilesavūpasamo. Paññādhiṭṭhānena vā ekena arahattaphalapaññā kathitā. Sesehi paramatthasaccaṃ. Saccādhiṭṭhānena vā ekena paramatthasaccaṃ kathitaṃ. Sesehi arahattapaññāti mūsikābhayatthero āha.

    ಪಞ್ಹಬ್ಯಾಕರಣಾದಿಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Pañhabyākaraṇādicatukkavaṇṇanā

    ೩೧೨. ಪಞ್ಹಬ್ಯಾಕರಣಾನಿ ಮಹಾಪದೇಸಕಥಾಯ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ।

    312.Pañhabyākaraṇāni mahāpadesakathāya vitthāritāneva.

    ಕಣ್ಹನ್ತಿ ಕಾಳಕಂ ದಸಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಕಮ್ಮಂ। ಕಣ್ಹವಿಪಾಕನ್ತಿ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ ಕಾಳಕವಿಪಾಕಂ। ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಪಣ್ಡರಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಕಮ್ಮಂ। ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕನ್ತಿ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ ಪಣ್ಡರವಿಪಾಕಂ। ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಮಿಸ್ಸಕಕಮ್ಮಂ। ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕವಿಪಾಕನ್ತಿ ಸುಖದುಕ್ಖವಿಪಾಕಂ। ಮಿಸ್ಸಕಕಮ್ಮಞ್ಹಿ ಕತ್ವಾ ಅಕುಸಲೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕುಸಲೇನ ಪವತ್ತೇ ಸುಖಂ ವೇದಯತಿ। ಕುಸಲೇನ ರಾಜಕುಲೇಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಕುಸಲೇನ ಪವತ್ತೇ ದುಕ್ಖಂ ವೇದಯತಿ। ಅಕಣ್ಹಅಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಂ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಞ್ಹಿ ಯದಿ ಕಣ್ಹಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಕಣ್ಹವಿಪಾಕಂ ದದೇಯ್ಯ। ಯದಿ ಸುಕ್ಕಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕಂ ದದೇಯ್ಯ। ಉಭಯವಿಪಾಕಸ್ಸ ಪನ ಅದಾನತೋ ಅಕಣ್ಹಾಸುಕ್ಕವಿಪಾಕತ್ತಾ ಅಕಣ್ಹಂ ಅಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।

    Kaṇhanti kāḷakaṃ dasaakusalakammapathakammaṃ. Kaṇhavipākanti apāye nibbattanato kāḷakavipākaṃ. Sukkanti paṇḍaraṃ kusalakammapathakammaṃ. Sukkavipākanti sagge nibbattanato paṇḍaravipākaṃ. Kaṇhasukkanti missakakammaṃ. Kaṇhasukkavipākanti sukhadukkhavipākaṃ. Missakakammañhi katvā akusalena tiracchānayoniyaṃ maṅgalahatthiṭṭhānādīsu uppanno kusalena pavatte sukhaṃ vedayati. Kusalena rājakulepi nibbatto akusalena pavatte dukkhaṃ vedayati. Akaṇhaasukkanti kammakkhayakaraṃ catumaggañāṇaṃ adhippetaṃ. Tañhi yadi kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya. Yadi sukkaṃ bhaveyya, sukkavipākaṃ dadeyya. Ubhayavipākassa pana adānato akaṇhāsukkavipākattā akaṇhaṃ asukkanti ayamettha attho.

    ಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯಾತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕರಣೇನ ಚೇವ ಪಟಿಲಾಭೇನ ಚ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ। ಚಕ್ಖುನಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ। ಕಾಯೇನಾತಿ ಸಹಜಾತನಾಮಕಾಯೇನ। ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣೇನ।

    Sacchikaraṇīyāti paccakkhakaraṇena ceva paṭilābhena ca sacchikātabbā. Cakkhunāti dibbacakkhunā. Kāyenāti sahajātanāmakāyena. Paññāyāti arahattaphalañāṇena.

    ಓಘಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತೇ ಓಹನನ್ತಿ ಓಸೀದಾಪೇನ್ತೀತಿ ಓಘಾ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಕಾಮೋಘೋ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ಭವೋಘೋ। ತಥಾ ಝಾನನಿಕನ್ತಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ಚ ರಾಗೋ। ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ದಿಟ್ಠೋಘೋ।

    Oghāti vaṭṭasmiṃ satte ohananti osīdāpentīti oghā. Tattha pañcakāmaguṇiko rāgo kāmogho. Rūpārūpabhavesu chandarāgo bhavogho. Tathā jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato ca rāgo. Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhogho.

    ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ಯೋಗಾ। ತೇ ಓಘಾ ವಿಯ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Vaṭṭasmiṃ yojentīti yogā. Te oghā viya veditabbā.

    ವಿಸಂಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ವಿಸಞ್ಞೋಗಾ। ತತ್ಥ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಂ ಕಾಮಯೋಗವಿಸಂಯೋಗೋ। ತಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಕಾಮಯೋಗವಿಸಞ್ಞೋಗೋ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಭವಯೋಗವಿಸಞ್ಞೋಗೋ ನಾಮ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ದಿಟ್ಠಿಯೋಗವಿಸಞ್ಞೋಗೋ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಅವಿಜ್ಜಾಯೋಗವಿಸಞ್ಞೋಗೋ ನಾಮ।

    Visaṃyojentīti visaññogā. Tattha asubhajjhānaṃ kāmayogavisaṃyogo. Taṃ pādakaṃ katvā adhigato anāgāmimaggo ekanteneva kāmayogavisaññogo nāma. Arahattamaggo bhavayogavisaññogo nāma. Sotāpattimaggo diṭṭhiyogavisaññogo nāma. Arahattamaggo avijjāyogavisaññogo nāma.

    ಗನ್ಥನವಸೇನ ಗನ್ಥಾ। ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ನಾಮಕಾಯಞ್ಚೇವ ರೂಪಕಾಯಞ್ಚ ಗನ್ಥತಿ ಬನ್ಧತಿ ಪಲಿಬುನ್ಧತೀತಿ ಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋತಿ ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ, ಮೋಘಮಞ್ಞನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಾಭಿನಿವೇಸೋ।

    Ganthanavasena ganthā. Vaṭṭasmiṃ nāmakāyañceva rūpakāyañca ganthati bandhati palibundhatīti kāyagantho.Idaṃsaccābhinivesoti idameva saccaṃ, moghamaññanti evaṃ pavatto diṭṭhābhiniveso.

    ಉಪಾದಾನಾನೀತಿ ಆದಾನಗ್ಗಹಣಾನಿ। ಕಾಮೋತಿ ರಾಗೋ, ಸೋಯೇವ ಗಹಣಟ್ಠೇನ ಉಪಾದಾನನ್ತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ। ದಿಟ್ಠೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ಸಾಪಿ ಗಹಣಟ್ಠೇನ ಉಪಾದಾನನ್ತಿ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ। ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧೀತಿ ಏವಂ ಸೀಲವತಾನಂ ಗಹಣಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ। ಅತ್ತಾತಿ ಏತೇನ ವದತಿ ಚೇವ ಉಪಾದಿಯತಿ ಚಾತಿ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ।

    Upādānānīti ādānaggahaṇāni. Kāmoti rāgo, soyeva gahaṇaṭṭhena upādānanti kāmupādānaṃ. Diṭṭhīti micchādiṭṭhi, sāpi gahaṇaṭṭhena upādānanti diṭṭhupādānaṃ. Iminā suddhīti evaṃ sīlavatānaṃ gahaṇaṃ sīlabbatupādānaṃ. Attāti etena vadati ceva upādiyati cāti attavādupādānaṃ.

    ಯೋನಿಯೋತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ। ಅಣ್ಡೇ ಜಾತಾತಿ ಅಣ್ಡಜಾ। ಜಲಾಬುಮ್ಹಿ ಜಾತಾತಿ ಜಲಾಬುಜಾ। ಸಂಸೇದೇ ಜಾತಾತಿ ಸಂಸೇದಜಾ। ಸಯನಸ್ಮಿಂ ಪೂತಿಮಚ್ಛಾದೀಸು ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಪತಿತಾ ವಿಯಾತಿ ಓಪಪಾತಿಕಾ। ತತ್ಥ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸೇದಜಓಪಪಾತಿಕಾನಂ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ। ಸಂಸೇದಜಾ ಮನ್ದಾ ದಹರಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಓಪಪಾತಿಕಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ। ಮನುಸ್ಸೇಸು ಹಿ ಭುಮ್ಮದೇವೇಸು ಚ ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಯೋನಿಯೋ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತಥಾ ತಿರಚ್ಛಾನೇಸು ಸುಪಣ್ಣನಾಗಾದೀಸು। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ತತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಣ್ಡಜಾ ಸುಪಣ್ಣಾ ಅಣ್ಡಜೇವ ನಾಗೇ ಹರನ್ತಿ, ನ ಜಲಾಬುಜೇ ನ ಸಂಸೇದಜೇ ನ ಓಪಪಾತಿಕೇ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೩೯೩)। ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿದೇವಾ ಓಪಪಾತಿಕಾಯೇವ । ತಥಾ ನೇರಯಿಕಾ। ಪೇತೇಸು ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿಯೋ ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯೇ ಕಥಿತಾ ಏವ।

    Yoniyoti koṭṭhāsā. Aṇḍe jātāti aṇḍajā. Jalābumhi jātāti jalābujā. Saṃsede jātāti saṃsedajā. Sayanasmiṃ pūtimacchādīsu ca nibbattānametaṃ adhivacanaṃ. Vegena āgantvā upapatitā viyāti opapātikā. Tattha devamanussesu saṃsedajaopapātikānaṃ ayaṃ viseso. Saṃsedajā mandā daharā hutvā nibbattanti. Opapātikā soḷasavassuddesikā hutvā. Manussesu hi bhummadevesu ca imā catassopi yoniyo labbhanti. Tathā tiracchānesu supaṇṇanāgādīsu. Vuttañhetaṃ – ‘‘tattha, bhikkhave, aṇḍajā supaṇṇā aṇḍajeva nāge haranti, na jalābuje na saṃsedaje na opapātike’’ti (saṃ. ni. 3.393). Cātumahārājikato paṭṭhāya uparidevā opapātikāyeva . Tathā nerayikā. Petesu catassopi labbhanti. Gabbhāvakkantiyo sampasādanīye kathitā eva.

    ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಲಾಭೇಸು ಪಠಮೋ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದುತಿಯೋ ಓರಬ್ಭಿಕಾದೀಹಿ ಘಾತಿಯಮಾನಉರಬ್ಭಾದಿವಸೇನ। ತತಿಯೋ ಮನೋಪದೋಸಿಕಾವಸೇನ। ಚತುತ್ಥೋ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕೇ ಉಪಾದಾಯ ಉಪರಿಸೇಸದೇವತಾವಸೇನ। ತೇ ಹಿ ದೇವಾ ನೇವ ಅತ್ತಸಞ್ಚೇತನಾಯ ಮರನ್ತಿ, ನ ಪರಸಞ್ಚೇತನಾಯ।

    Attabhāvapaṭilābhesu paṭhamo khiḍḍāpadosikavasena veditabbo. Dutiyo orabbhikādīhi ghātiyamānaurabbhādivasena. Tatiyo manopadosikāvasena. Catuttho cātumahārājike upādāya uparisesadevatāvasena. Te hi devā neva attasañcetanāya maranti, na parasañcetanāya.

    ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಾದಿಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Dakkhiṇāvisuddhādicatukkavaṇṇanā

    ೩೧೩. ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಯೋತಿ ದಾನಸಙ್ಖಾತಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಿ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋನ್ತಿ ಏತಾಹೀತಿ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಯೋ।

    313.Dakkhiṇāvisuddhiyoti dānasaṅkhātā dakkhiṇā visujjhanti mahapphalā honti etāhīti dakkhiṇāvisuddhiyo.

    ದಾಯಕತೋ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ನೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋತಿ ಯತ್ಥ ದಾಯಕೋ ಸೀಲವಾ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮೇನುಪ್ಪನ್ನಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದೇತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ। ಅಯಂ ದಕ್ಖಿಣಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಾಸದಿಸಾ। ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ನೋ ದಾಯಕತೋತಿ ಯತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಸೀಲವಾ ಹೋತಿ, ದಾಯಕೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ಅಧಮ್ಮೇನುಪ್ಪನ್ನಂ ದೇತಿ, ಅಯಂ ದಕ್ಖಿಣಾ ಚೋರಘಾತಕಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಾಸದಿಸಾ। ನೇವ ದಾಯಕತೋ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ನೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋತಿ ಯತ್ಥ ಉಭೋಪಿ ದುಸ್ಸೀಲಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋಪಿ ಅಧಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಚತುತ್ಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakatoti yattha dāyako sīlavā hoti, dhammenuppannaṃ deyyadhammaṃ deti, paṭiggāhako dussīlo. Ayaṃ dakkhiṇā vessantaramahārājassa dakkhiṇāsadisā. Paṭiggāhakatovisujjhati, no dāyakatoti yattha paṭiggāhako sīlavā hoti, dāyako dussīlo, adhammenuppannaṃ deti, ayaṃ dakkhiṇā coraghātakassa dakkhiṇāsadisā. Neva dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakatoti yattha ubhopi dussīlā deyyadhammopi adhammena nibbatto. Vipariyāyena catutthā veditabbā.

    ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂನೀತಿ ಸಙ್ಗಹಕಾರಣಾನಿ। ತಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿಭತ್ತಾನೇವ।

    Saṅgahavatthūnīti saṅgahakāraṇāni. Tāni heṭṭhā vibhattāneva.

    ಅನರಿಯವೋಹಾರಾತಿ ಅನರಿಯಾನಂ ಲಾಮಕಾನಂ ವೋಹಾರಾ।

    Anariyavohārāti anariyānaṃ lāmakānaṃ vohārā.

    ಅರಿಯವೋಹಾರಾತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ವೋಹಾರಾ।

    Ariyavohārāti ariyānaṃ sappurisānaṃ vohārā.

    ದಿಟ್ಠವಾದಿತಾತಿ ದಿಟ್ಠಂ ಮಯಾತಿ ಏವಂ ವಾದಿತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ತಂತಂಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Diṭṭhavāditāti diṭṭhaṃ mayāti evaṃ vāditā. Ettha ca taṃtaṃsamuṭṭhāpakacetanāvasena attho veditabbo.

    ಅತ್ತನ್ತಪಾದಿಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Attantapādicatukkavaṇṇanā

    ೩೧೪. ಅತ್ತನ್ತಪಾದೀಸು ಪಠಮೋ ಅಚೇಲಕೋ। ದುತಿಯೋ ಓರಬ್ಭಿಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ। ತತಿಯೋ ಯಞ್ಞಯಾಜಕೋ। ಚತುತ್ಥೋ ಸಾಸನೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪನ್ನೋ।

    314.Attantapādīsu paṭhamo acelako. Dutiyo orabbhikādīsu aññataro. Tatiyo yaññayājako. Catuttho sāsane sammāpaṭipanno.

    ಅತ್ತಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಾದೀಸು ಪಠಮೋ ಯೋ ಸಯಂ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಪರಂ ಸೀಲಾದೀಸು ನ ಸಮಾದಪೇತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರೋ ವಿಯ। ದುತಿಯೋ ಯೋ ಅತ್ತನಾ ನ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಪರಂ ಸೀಲಾದೀಸು ಸಮಾದಪೇತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪನನ್ದೋ ವಿಯ। ತತಿಯೋ ಯೋ ನೇವತ್ತನಾ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಪರಂ ಸೀಲಾದೀಸು ನ ಸಮಾದಪೇತಿ ದೇವದತ್ತೋ ವಿಯ। ಚತುತ್ಥೋ ಯೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪರಞ್ಚ ಸೀಲಾದೀಸು ಸಮಾದಪೇತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ವಿಯ।

    Attahitāya paṭipannādīsu paṭhamo yo sayaṃ sīlādisampanno, paraṃ sīlādīsu na samādapeti āyasmā vakkalitthero viya. Dutiyo yo attanā na sīlādisampanno, paraṃ sīlādīsu samādapeti āyasmā upanando viya. Tatiyo yo nevattanā sīlādisampanno, paraṃ sīlādīsu na samādapeti devadatto viya. Catuttho yo attanā ca sīlādisampanno parañca sīlādīsu samādapeti āyasmā mahākassapo viya.

    ತಮಾದೀಸು ತಮೋತಿ ಅನ್ಧಕಾರಭೂತೋ। ತಮಪರಾಯಣೋತಿ ತಮಮೇವ ಪರಂ ಅಯನಂ ಗತಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಮಪರಾಯಣೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮೋ ನೀಚೇ ಚಣ್ಡಾಲಾದಿಕುಲೇ ದುಜ್ಜೀವಿತೇ ಹೀನತ್ತಭಾವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ದುತಿಯೋ ತಥಾವಿಧೋ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ತತಿಯೋ ಉಳಾರೇ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ಬಹುಅನ್ನಪಾನೇ ಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಭಾವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ಚತುತ್ಥೋ ತಾದಿಸೋವ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತಿ।

    Tamādīsu tamoti andhakārabhūto. Tamaparāyaṇoti tamameva paraṃ ayanaṃ gati assāti tamaparāyaṇo. Evaṃ sabbapadesu attho veditabbo. Ettha ca paṭhamo nīce caṇḍālādikule dujjīvite hīnattabhāve nibbattitvā tīṇi duccaritāni paripūreti. Dutiyo tathāvidho hutvā tīṇi sucaritāni paripūreti. Tatiyo uḷāre khattiyakule bahuannapāne sampannattabhāve nibbattitvā tīṇi duccaritāni paripūreti. Catuttho tādisova hutvā tīṇi sucaritāni paripūreti.

    ಸಮಣಮಚಲೋತಿ ಸಮಣಅಚಲೋ। ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಮತ್ತಂ। ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹಿ ಚತೂಹಿ ವಾತೇಹಿ ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಪರಪ್ಪವಾದೇಹಿ ಅಕಮ್ಪಿಯೋ। ಅಚಲಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಸಮಣಮಚಲೋ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣಮಚಲೋ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಿಣ್ಣಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಾ’’ತಿ (ಪು॰ ಪ॰ ೧೯೦) ವಿತ್ಥಾರೋ। ರಾಗದೋಸಾನಂ ಪನ ತನುಭೂತತ್ತಾ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಸಮಣಪದುಮೋ ನಾಮ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಕತಮೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣಪದುಮೋ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಕಿದೇವ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣಪದುಮೋ’’ತಿ (ಪು॰ ಪ॰ ೧೯೦)। ರಾಗದೋಸಾನಂ ಅಭಾವಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಪುಪ್ಫಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನಾಗಾಮೀ ಸಮಣಪುಣ್ಡರೀಕೋ ನಾಮ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣಪುಣ್ಡರೀಕೋ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಂ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣಪುಣ್ಡರೀಕೋ’’ತಿ (ಪು॰ ಪ॰ ೧೯೦)। ಅರಹಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಗನ್ಥಕಾರಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವಾ ಸಮಣೇಸು ಸಮಣಸುಖುಮಾಲೋ ನಾಮ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣೇಸು ಸಮಣಸುಖುಮಾಲೋ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ…ಪೇ॰… ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಣೇಸು ಸಮಣಸುಖುಮಾಲೋ’’ತಿ।

    Samaṇamacaloti samaṇaacalo. Ma-kāro padasandhimattaṃ. So sotāpanno veditabbo. Sotāpanno hi catūhi vātehi indakhīlo viya parappavādehi akampiyo. Acalasaddhāya samannāgatoti samaṇamacalo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘katamo ca puggalo samaṇamacalo? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā’’ti (pu. pa. 190) vitthāro. Rāgadosānaṃ pana tanubhūtattā sakadāgāmī samaṇapadumo nāma. Tenāha – ‘‘katamo pana puggalo samaṇapadumo? Idhekacco puggalo sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ vuccati puggalo samaṇapadumo’’ti (pu. pa. 190). Rāgadosānaṃ abhāvā khippameva pupphissatīti anāgāmī samaṇapuṇḍarīko nāma. Tenāha – ‘‘katamo ca puggalo samaṇapuṇḍarīko? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ…pe… ayaṃ vuccati puggalo samaṇapuṇḍarīko’’ti (pu. pa. 190). Arahā pana sabbesampi ganthakārakilesānaṃ abhāvā samaṇesu samaṇasukhumālo nāma. Tenāha – ‘‘katamo ca puggalo samaṇesu samaṇasukhumālo? Idhekacco āsavānaṃ khayā…pe… upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati puggalo samaṇesu samaṇasukhumālo’’ti.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ , ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಸಮಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ದ್ವೇಪಞ್ಹಸತಾನಿ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho , āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti samapaññāsāya catukkānaṃ vasena dvepañhasatāni kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Catukkavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Pañcakavaṇṇanā

    ೩೧೫. ಇತಿ ಚತುಕ್ಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಞ್ಚಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಲೋಕಿಯೋ। ಸೇಸಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ। ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಲೋಕಿಯಾವ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಖನ್ಧಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾ। ಕಾಮಗುಣಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ।

    315. Iti catukkavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni pañcakavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha pañcasu khandhesu rūpakkhandho lokiyo. Sesā lokiyalokuttarā. Upādānakkhandhā lokiyāva. Vitthārato pana khandhakathā visuddhimagge vuttā. Kāmaguṇā heṭṭhā vitthāritāva.

    ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾದೀಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಾತಿ ಗತಿಯೋ। ನಿರಯೋತಿ ನಿರಸ್ಸಾದೋ। ಸಹೋಕಾಸೇನ ಖನ್ಧಾ ಕಥಿತಾ। ತತೋ ಪರೇಸು ತೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಖನ್ಧಾವ ವುತ್ತಾ। ಚತುತ್ಥೇ ಓಕಾಸೋಪಿ।

    Sukatadukkaṭādīhi gantabbāti gatiyo. Nirayoti nirassādo. Sahokāsena khandhā kathitā. Tato paresu tīsu nibbattā khandhāva vuttā. Catutthe okāsopi.

    ಆವಾಸೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ। ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಗನ್ತುಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಠಪಿತೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಮ್ಪಿ ಆವಾಸಂ ನಿವಾರೇತಿ। ಸೋ ಕಾಲಙ್ಕತ್ವಾ ಪೇತೋ ವಾ ಅಜಗರೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಕುಲೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯಂ। ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪವೇಸನಮ್ಪಿ ನಿವಾರೇತಿ। ಲಾಭೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯಂ। ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಿಕಮ್ಪಿ ಲಾಭಂ ಮಚ್ಛರಾಯನ್ತೋ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರೋತಿ। ವಣ್ಣೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ವಣ್ಣಮಚ್ಛರಿಯಂ। ವಣ್ಣೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಸರೀರವಣ್ಣೋಪಿ ಗುಣವಣ್ಣೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯಂ। ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ಏಸೋ ಮಂ ಅಭಿಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನ ದೇತಿ। ಯೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಾನುಗ್ಗಹೇನ ವಾ ನ ದೇತಿ, ನ ತಂ ಮಚ್ಛರಿಯಂ।

    Āvāse macchariyaṃ āvāsamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu āgantukaṃ disvā ‘‘ettha cetiyassa vā saṅghassa vā parikkhāro ṭhapito’’tiādīni vatvā saṅghikampi āvāsaṃ nivāreti. So kālaṅkatvā peto vā ajagaro vā hutvā nibbattati. Kule macchariyaṃ kulamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu tehi kāraṇehi attano upaṭṭhākakule aññesaṃ pavesanampi nivāreti. Lābhe macchariyaṃ lābhamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu saṅghikampi lābhaṃ maccharāyanto yathā aññe na labhanti, evaṃ karoti. Vaṇṇe macchariyaṃ vaṇṇamacchariyaṃ. Vaṇṇoti cettha sarīravaṇṇopi guṇavaṇṇopi veditabbo. Pariyattidhamme macchariyaṃ dhammamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu ‘‘imaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā eso maṃ abhibhavissatī’’ti aññassa na deti. Yo pana dhammānuggahena vā puggalānuggahena vā na deti, na taṃ macchariyaṃ.

    ಚಿತ್ತಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ ಪರಿಯೋನನ್ಧನ್ತೀತಿ ನೀವರಣಾನಿ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ನೀವರಣಪತ್ತೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಜ್ಝೋ। ಕಾಮರಾಗಾನುಸಯೋ ಕಾಮರಾಗಸಂಯೋಜನಪತ್ತೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗವಜ್ಝೋ। ಥಿನಂ ಚಿತ್ತಗೇಲಞ್ಞಂ । ಮಿದ್ಧಂ ಖನ್ಧತ್ತಯಗೇಲಞ್ಞಂ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಜ್ಝಂ। ತಥಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗವಜ್ಝಂ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ।

    Cittaṃ nivārenti pariyonandhantīti nīvaraṇāni. Kāmacchando nīvaraṇapatto arahattamaggavajjho. Kāmarāgānusayo kāmarāgasaṃyojanapatto anāgāmimaggavajjho. Thinaṃ cittagelaññaṃ . Middhaṃ khandhattayagelaññaṃ. Ubhayampi arahattamaggavajjhaṃ. Tathā uddhaccaṃ. Kukkuccaṃ anāgāmimaggavajjhaṃ. Vicikicchā paṭhamamaggavajjhā.

    ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ಬನ್ಧನಾನಿ। ತೇಹಿ ಪನ ಬದ್ಧೇಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಅನ್ತೋಬದ್ಧಾ ಬಹಿಸಯಿತಾ ನಾಮ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಕಾಮಭವೇ ಬನ್ಧನಂ। ಕಾಮಭವೇ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಬಹಿಬದ್ಧಾ ಅನ್ತೋಸಯಿತಾ ನಾಮ। ತೇಸಞ್ಹಿ ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ಬನ್ಧನಂ। ಕಾಮಭವೇ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಅನ್ತೋಬದ್ಧಾ ಅನ್ತೋಸಯಿತಾ ನಾಮ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಬಹಿಬದ್ಧಾ ಬಹಿಸಯಿತಾ ನಾಮ। ಖೀಣಾಸವೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಬನ್ಧನೋ।

    Saṃyojanānīti bandhanāni. Tehi pana baddhesu puggalesu rūpārūpabhave nibbattā sotāpannasakadāgāmino antobaddhā bahisayitā nāma. Tesañhi kāmabhave bandhanaṃ. Kāmabhave anāgāmino bahibaddhā antosayitā nāma. Tesañhi rūpārūpabhave bandhanaṃ. Kāmabhave sotāpannasakadāgāmino antobaddhā antosayitā nāma. Rūpārūpabhave anāgāmino bahibaddhā bahisayitā nāma. Khīṇāsavo sabbattha abandhano.

    ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಪದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಸಿಕ್ಖಾಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಕ್ಖಾಯ ವಾ ಪದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾಯ ಅಧಿಗಮುಪಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಕಥಾ ವಿಭಙ್ಗಪ್ಪಕರಣೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗತಾ ಏವ।

    Sikkhitabbaṃ padaṃ sikkhāpadaṃ, sikkhākoṭṭhāsoti attho. Sikkhāya vā padaṃ sikkhāpadaṃ, adhicittaadhipaññāsikkhāya adhigamupāyoti attho. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana sikkhāpadakathā vibhaṅgappakaraṇe sikkhāpadavibhaṅge āgatā eva.

    ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನಾದಿಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Abhabbaṭṭhānādipañcakavaṇṇanā

    ೩೧೬. ‘‘ಅಭಬ್ಬೋ, ಆವುಸೋ, ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇವ, ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋಪಿ ಪನ ಅಭಬ್ಬಾ। ಪುಥುಜ್ಜನಖೀಣಾಸವಾನಂ ನಿನ್ದಾಪಸಂಸತ್ಥಮ್ಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಪುಥುಜ್ಜನೋ ನಾಮ ಗಾರಯ್ಹೋ, ಮಾತುಘಾತಾದೀನಿಪಿ ಕರೋತಿ । ಖೀಣಾಸವೋ ಪನ ಪಾಸಂಸೋ, ಕುನ್ಥಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಘಾತಾದೀನಿಪಿ ನ ಕರೋತೀತಿ।

    316. ‘‘Abhabbo, āvuso, khīṇāsavo bhikkhu sañcicca pāṇa’’ntiādi desanāsīsameva, sotāpannādayopi pana abhabbā. Puthujjanakhīṇāsavānaṃ nindāpasaṃsatthampi evaṃ vuttaṃ. Puthujjano nāma gārayho, mātughātādīnipi karoti . Khīṇāsavo pana pāsaṃso, kunthakipillikaghātādīnipi na karotīti.

    ಬ್ಯಸನೇಸು ವಿಯಸ್ಸತೀತಿ ಬ್ಯಸನಂ, ಹಿತಸುಖಂ ಖಿಪತಿ ವಿದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಞಾತೀನಂ ಬ್ಯಸನಂ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಂ, ಚೋರರೋಗಭಯಾದೀಹಿ ಞಾತಿವಿನಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೋಗಾನಂ ಬ್ಯಸನಂ ಭೋಗಬ್ಯಸನಂ, ರಾಜಚೋರಾದಿವಸೇನ ಭೋಗವಿನಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೋಗೋ ಏವ ಬ್ಯಸನಂ ರೋಗಬ್ಯಸನಂ। ರೋಗೋ ಹಿ ಆರೋಗ್ಯಂ ಬ್ಯಸತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಬ್ಯಸನಂ, ಸೀಲಸ್ಸ ಬ್ಯಸನಂ ಸೀಲಬ್ಯಸನಂ। ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ವಿನಾಸಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಬ್ಯಸನಂ ದಿಟ್ಠಿಬ್ಯಸನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದೀನಿ ತೀಣಿ ನೇವ ಅಕುಸಲಾನಿ ನ ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಾನಿ। ಸೀಲದಿಟ್ಠಿಬ್ಯಸನದ್ವಯಂ ಅಕುಸಲಂ ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಂ। ತೇನೇವ ‘‘ನಾವುಸೋ, ಸತ್ತಾ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಹೇತು ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Byasanesu viyassatīti byasanaṃ, hitasukhaṃ khipati viddhaṃsetīti attho. Ñātīnaṃ byasanaṃ ñātibyasanaṃ, corarogabhayādīhi ñātivināsoti attho. Bhogānaṃ byasanaṃ bhogabyasanaṃ, rājacorādivasena bhogavināsoti attho. Rogo eva byasanaṃ rogabyasanaṃ. Rogo hi ārogyaṃ byasati vināsetīti byasanaṃ, sīlassa byasanaṃ sīlabyasanaṃ. Dussīlyassetaṃ nāmaṃ. Sammādiṭṭhiṃ vināsayamānā uppannā diṭṭhi eva byasanaṃ diṭṭhibyasanaṃ. Ettha ca ñātibyasanādīni tīṇi neva akusalāni na tilakkhaṇāhatāni. Sīladiṭṭhibyasanadvayaṃ akusalaṃ tilakkhaṇāhataṃ. Teneva ‘‘nāvuso, sattā ñātibyasanahetu vā’’tiādimāha.

    ಞಾತಿಸಮ್ಪದಾತಿ ಞಾತೀನಂ ಸಮ್ಪದಾ ಪಾರಿಪೂರೀ ಬಹುಭಾವೋ। ಭೋಗಸಮ್ಪದಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಆರೋಗ್ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾ ಆರೋಗ್ಯಸಮ್ಪದಾ। ಪಾರಿಪೂರೀ ದೀಘರತ್ತಂ ಅರೋಗತಾ। ಸೀಲದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ । ಇಧಾಪಿ ಞಾತಿಸಮ್ಪದಾದಯೋ ನೋ ಕುಸಲಾ, ನ ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಾ। ಸೀಲದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾ ಕುಸಲಾ, ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಾ। ತೇನೇವ ‘‘ನಾವುಸೋ, ಸತ್ತಾ ಞಾತಿಸಮ್ಪದಾಹೇತು ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Ñātisampadāti ñātīnaṃ sampadā pāripūrī bahubhāvo. Bhogasampadāyapi eseva nayo. Ārogyassa sampadā ārogyasampadā. Pāripūrī dīgharattaṃ arogatā. Sīladiṭṭhisampadāsupi eseva nayo . Idhāpi ñātisampadādayo no kusalā, na tilakkhaṇāhatā. Sīladiṭṭhisampadā kusalā, tilakkhaṇāhatā. Teneva ‘‘nāvuso, sattā ñātisampadāhetu vā’’tiādimāha.

    ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಕಥಾ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ।

    Sīlavipattisīlasampattikathā mahāparinibbāne vitthāritāva.

    ಚೋದಕೇನಾತಿ ವತ್ಥುಸಂಸನ್ದಸ್ಸನಾ, ಆಪತ್ತಿಸಂಸನ್ದಸ್ಸನಾ, ಸಂವಾಸಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ಸಾಮೀಚಿಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಚತೂಹಿ ಚೋದನಾವತ್ಥೂಹಿ ಚೋದಯಮಾನೇನ। ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಕಾಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ಕಾಲೋ ಕಥಿತೋ, ನ ಚೋದಕಸ್ಸ। ಪರಂ ಚೋದೇನ್ತೇನ ಹಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ವಾ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಗ್ಗೇ ವಾ ಆಸನಸಾಲಾಭೋಜನಸಾಲಾದೀಸು ವಾ ನ ಚೋದೇತಬ್ಬಂ। ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ‘‘ಕರೋತಾಯಸ್ಮಾ ಓಕಾಸಂ, ಅಹಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಬ್ಬಂ। ಪುಗ್ಗಲಂ ಪನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯೋ ಲೋಲಪುಗ್ಗಲೋ ಅಭೂತಂ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಯಸಂ ಆರೋಪೇತಿ, ಸೋ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ವಿನಾಪಿ ಚೋದೇತಬ್ಬೋ। ಭೂತೇನಾತಿ ತಚ್ಛೇನ ಸಭಾವೇನ। ಸಣ್ಹೇನಾತಿ ಮಟ್ಠೇನ ಮುದುಕೇನ। ಅತ್ಥಸಞ್ಹಿತೇನಾತಿ ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯ ಹಿತಕಾಮತಾಯ ಉಪೇತೇನ।

    Codakenāti vatthusaṃsandassanā, āpattisaṃsandassanā, saṃvāsappaṭikkhepo, sāmīcippaṭikkhepoti catūhi codanāvatthūhi codayamānena. Kālena vakkhāmi no akālenāti ettha cuditakassa kālo kathito, na codakassa. Paraṃ codentena hi parisamajjhe vā uposathapavāraṇagge vā āsanasālābhojanasālādīsu vā na codetabbaṃ. Divāṭṭhāne nisinnakāle ‘‘karotāyasmā okāsaṃ, ahaṃ āyasmantaṃ vattukāmo’’ti evaṃ okāsaṃ kāretvā codetabbaṃ. Puggalaṃ pana upaparikkhitvā yo lolapuggalo abhūtaṃ vatvā bhikkhūnaṃ ayasaṃ āropeti, so okāsakammaṃ vināpi codetabbo. Bhūtenāti tacchena sabhāvena. Saṇhenāti maṭṭhena mudukena. Atthasañhitenāti atthakāmatāya hitakāmatāya upetena.

    ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Padhāniyaṅgapañcakavaṇṇanā

    ೩೧೭. ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನೀತಿ ಪಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದಹನಂ, ಪಧಾನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಧಾನಿಯೋ, ಪಧಾನಿಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಾನಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಸದ್ಧೋತಿ ಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸದ್ಧಾ ಪನೇಸಾ ಆಗಮನಸದ್ಧಾ, ಅಧಿಗಮನಸದ್ಧಾ, ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ, ಪಸಾದಸದ್ಧಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಸದ್ಧಾ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಆಗತತ್ತಾ ಆಗಮನಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ಪಟಿವೇಧೇನ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಅಧಿಗಮನಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ವುತ್ತೇ ಅಚಲಭಾವೇನ ಓಕಪ್ಪನಂ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಪಸಾದುಪ್ಪತ್ತಿ ಪಸಾದಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಇಧ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಬೋಧಿನ್ತಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ತಂ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ತಥಾಗತೇನಾತಿ ಸದ್ದಹತಿ। ದೇಸನಾಸೀಸಮೇವ ಚೇತಂ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಙ್ಗೇನ ತೀಸುಪಿ ರತನೇಸು ಸದ್ಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಪಸಾದೋ ಬಲವಾ, ತಸ್ಸ ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಇಜ್ಝತಿ। ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋತಿ ಅರೋಗೋ। ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ। ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾತಿ ಸಮವಿಪಾಚನೀಯಾ। ಗಹಣಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋಧಾತುಯಾ। ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯಾತಿ ಅತಿಸೀತಗಹಣಿಕೋ ಸೀತಭೀರೂ ಹೋತಿ, ಅಚ್ಚುಣ್ಹಗಹಣಿಕೋ ಉಣ್ಹಭೀರೂ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ಪಧಾನಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ। ಮಜ್ಝಿಮಗಹಣಿಕಸ್ಸ ಇಜ್ಝತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಧಾನಕ್ಖಮಾಯಾ’’ತಿ। ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ತಾತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಅಗುಣಂ ಪಕಾಸೇತಾ। ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ಉದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ಗನ್ತುಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ, ಏತೇನ ಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ । ಅರಿಯಾಯಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾಯ। ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯಾತಿ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬೇ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ। ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಯಂ ಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ। ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿ ಪಧಾನಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ।

    317.Padhāniyaṅgānīti padhānaṃ vuccati padahanaṃ, padhānamassa atthīti padhāniyo, padhāniyassa bhikkhuno aṅgāni padhāniyaṅgāni. Saddhoti saddhāya samannāgato. Saddhā panesā āgamanasaddhā, adhigamanasaddhā, okappanasaddhā, pasādasaddhāti catubbidhā. Tattha sabbaññubodhisattānaṃ saddhā abhinīhārato āgatattā āgamanasaddhā nāma. Ariyasāvakānaṃ paṭivedhena adhigatattā adhigamanasaddhā nāma. Buddho dhammo saṅghoti vutte acalabhāvena okappanaṃ okappanasaddhā nāma. Pasāduppatti pasādasaddhā nāma. Idha okappanasaddhā adhippetā. Bodhinti catutthamaggañāṇaṃ. Taṃ suppaṭividdhaṃ tathāgatenāti saddahati. Desanāsīsameva cetaṃ, iminā pana aṅgena tīsupi ratanesu saddhā adhippetā. Yassa hi buddhādīsu pasādo balavā, tassa padhānavīriyaṃ ijjhati. Appābādhoti arogo. Appātaṅkoti niddukkho. Samavepākiniyāti samavipācanīyā. Gahaṇiyāti kammajatejodhātuyā. Nātisītāya nāccuṇhāyāti atisītagahaṇiko sītabhīrū hoti, accuṇhagahaṇiko uṇhabhīrū hoti, tesaṃ padhānaṃ na ijjhati. Majjhimagahaṇikassa ijjhati. Tenāha – ‘‘majjhimāya padhānakkhamāyā’’ti. Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattāti yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā. Udayatthagāminiyāti udayañca atthaṅgamañca gantuṃ paricchindituṃ samatthāya, etena paññāsalakkhaṇapariggāhakaṃ udayabbayañāṇaṃ vuttaṃ . Ariyāyāti parisuddhāya. Nibbedhikāyāti anibbiddhapubbe lobhakkhandhādayo nibbijjhituṃ samatthāya. Sammā dukkhakkhayagāminiyāti tadaṅgavasena kilesānaṃ pahīnattā yaṃ yaṃ dukkhaṃ khīyati, tassa tassa dukkhassa khayagāminiyā. Iti sabbehi imehi padehi vipassanāpaññāva kathitā. Duppaññassa hi padhānaṃ na ijjhati.

    ಸುದ್ಧಾವಾಸಾದಿಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Suddhāvāsādipañcakavaṇṇanā

    ೩೧೮. ಸುದ್ಧಾವಾಸಾತಿ ಸುದ್ಧಾ ಇಧ ಆವಸಿಂಸು ಆವಸನ್ತಿ ಆವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾತಿ ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ। ಸುದ್ಧಾತಿ ಕಿಲೇಸಮಲರಹಿತಾ ಅನಾಗಾಮಿಖೀಣಾಸವಾ। ಅವಿಹಾತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಮಹಾಪದಾನೇ ವುತ್ತಮೇವ।

    318.Suddhāvāsāti suddhā idha āvasiṃsu āvasanti āvasissanti vāti suddhāvāsā. Suddhāti kilesamalarahitā anāgāmikhīṇāsavā. Avihātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ mahāpadāne vuttameva.

    ಅನಾಗಾಮೀಸು ಆಯುನೋ ಮಜ್ಝಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ನಾಮ। ಮಜ್ಝಂ ಉಪಹಚ್ಚ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪತ್ತೋ ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ನಾಮ। ಅಸಙ್ಖಾರೇನ ಅಪ್ಪಯೋಗೇನ ಅಕಿಲಮನ್ತೋ ಸುಖೇನ ಪತ್ತೋ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ನಾಮ। ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ದುಕ್ಖೇನ ಪತ್ತೋ ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ನಾಮ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚಸುಪಿ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಉದ್ಧಂಸೋತೋಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಹಿ ಅವಿಹಾತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ದೇವಲೋಕೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಅಕನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಅಯಂ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮ। ಯೋ ಅವಿಹಾತೋ ದುತಿಯಂ ವಾ ತತಿಯಂ ವಾ ಚತುತ್ಥಂ ವಾ ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಅಯಂ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ನ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮ। ಯೋ ಕಾಮಭವತೋ ಅಕನಿಟ್ಠೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಅಯಂ ನ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮ। ಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತೂಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಅಯಂ ನ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ನ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮಾತಿ।

    Anāgāmīsu āyuno majjhaṃ anatikkamitvā antarāva kilesaparinibbānaṃ arahattaṃ patto antarāparinibbāyī nāma. Majjhaṃ upahacca atikkamitvā patto upahaccaparinibbāyī nāma. Asaṅkhārena appayogena akilamanto sukhena patto asaṅkhāraparinibbāyī nāma. Sasaṅkhārena sappayogena kilamanto dukkhena patto sasaṅkhāraparinibbāyī nāma. Ime cattāro pañcasupi suddhāvāsesu labbhanti. Uddhaṃsotoakaniṭṭhagāmīti ettha pana catukkaṃ veditabbaṃ. Yo hi avihāto paṭṭhāya cattāro devaloke sodhetvā akaniṭṭhaṃ gantvā parinibbāyati, ayaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma. Yo avihāto dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā catutthaṃ vā devalokaṃ gantvā parinibbāyati, ayaṃ uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmī nāma. Yo kāmabhavato akaniṭṭhesu nibbattitvā parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma. Yo heṭṭhā catūsu devalokesu tattha tattheva nibbattitvā parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmī nāmāti.

    ಚೇತೋಖಿಲಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Cetokhilapañcakavaṇṇanā

    ೩೧೯. ಚೇತೋಖಿಲಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವಾ। ಸತ್ಥರಿ ಕಙ್ಖತೀತಿ ಸತ್ಥು ಸರೀರೇ ವಾ ಗುಣೇ ವಾ ಕಙ್ಖತಿ। ಸರೀರೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸವರಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ನಾಮ ಸರೀರಂ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ। ಗುಣೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಜಾನನಸಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ। ಆತಪ್ಪಾಯಾತಿ ವೀರಿಯಕರಣತ್ಥಾಯ। ಅನುಯೋಗಾಯಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯೋಗಾಯ। ಸಾತಚ್ಚಾಯಾತಿ ಸತತಕಿರಿಯಾಯ। ಪಧಾನಾಯಾತಿ ಪದಹನತ್ಥಾಯ। ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಚೇತೋಖಿಲೋತಿ ಅಯಂ ಸತ್ಥರಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಙ್ಖಾತೋ ಪಠಮೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವೋ। ಧಮ್ಮೇತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೇ ಚ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮೇ ಚ। ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಚತುರಾಸೀತಿಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ। ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮೇ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಸ್ಸನ್ದೋ ಮಗ್ಗೋ ನಾಮ, ಮಗ್ಗನಿಸ್ಸನ್ದೋ ಫಲಂ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ। ಸಙ್ಘೇ ಕಙ್ಖತೀತಿ ‘‘ಉಜುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ಏವರೂಪಂ ಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾರೋ ಫಲಟ್ಠಾತಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಮೂಹಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಯ ಕಙ್ಖಮಾನೋ ‘‘ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ನಾಮ, ಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ , ಸಾ ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಿ। ಅಯಂ ಪಞ್ಚಮೋತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಕೋಪಸಙ್ಖಾತೋ ಪಞ್ಚಮೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವೋ ಕಚವರಭಾವೋ ಖಾಣುಕಭಾವೋ।

    319.Cetokhilāti cittassa thaddhabhāvā. Satthari kaṅkhatīti satthu sarīre vā guṇe vā kaṅkhati. Sarīre kaṅkhamāno ‘‘dvattiṃsamahāpurisavaralakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ nāma sarīraṃ atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati. Guṇe kaṅkhamāno ‘‘atītānāgatapaccuppannajānanasamatthaṃ sabbaññutañāṇaṃ atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati. Ātappāyāti vīriyakaraṇatthāya. Anuyogāyāti punappunaṃ yogāya. Sātaccāyāti satatakiriyāya. Padhānāyāti padahanatthāya. Ayaṃ paṭhamo cetokhiloti ayaṃ satthari vicikicchāsaṅkhāto paṭhamo cittassa thaddhabhāvo. Dhammeti pariyattidhamme ca paṭivedhadhamme ca. Pariyattidhamme kaṅkhamāno ‘‘tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ caturāsītidhammakkhandhasahassānīti vadanti, atthi nu kho etaṃ natthī’’ti kaṅkhati. Paṭivedhadhamme kaṅkhamāno ‘‘vipassanānissando maggo nāma, magganissando phalaṃ nāma, sabbasaṅkhārapaṭinissaggo nibbānaṃ nāmāti vadanti, taṃ atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati. Saṅghe kaṅkhatīti ‘‘ujuppaṭipannotiādīnaṃ padānaṃ vasena evarūpaṃ paṭipadaṃ paṭipanno cattāro maggaṭṭhā cattāro phalaṭṭhāti aṭṭhannaṃ puggalānaṃ samūhabhūto saṅgho nāma atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati. Sikkhāya kaṅkhamāno ‘‘adhisīlasikkhā nāma, adhicittaadhipaññāsikkhā nāmāti vadanti , sā atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati. Ayaṃ pañcamoti ayaṃ sabrahmacārīsu kopasaṅkhāto pañcamo cittassa thaddhabhāvo kacavarabhāvo khāṇukabhāvo.

    ಚೇತಸೋವಿನಿಬನ್ಧಾದಿಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Cetasovinibandhādipañcakavaṇṇanā

    ೩೨೦. ಚೇತಸೋವಿನಿಬನ್ಧಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವಿಯ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಚೇತಸೋವಿನಿಬನ್ಧಾ। ಕಾಮೇತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಪಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಪಿ। ಕಾಯೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ। ರೂಪೇತಿ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ। ಯಾವದತ್ಥನ್ತಿ ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ತಕಂ। ಉದರಾವದೇಹಕನ್ತಿ ಉದರಪೂರಂ। ತಞ್ಹಿ ಉದರಂ ಅವದೇಹನತೋ ‘‘ಉದರಾವದೇಹಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇಯ್ಯಸುಖನ್ತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಸುಖಂ। ಪಸ್ಸಸುಖನ್ತಿ ಯಥಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಸಯನ್ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸವಾಮಪಸ್ಸಾನಂ ಸುಖಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸುಖಂ। ಮಿದ್ಧಸುಖನ್ತಿ ನಿದ್ದಾಸುಖಂ। ಅನುಯುತ್ತೋತಿ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ। ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಪತ್ಥಯಿತ್ವಾ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾತಿ ಮೇಥುನವಿರತಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ। ದೇವೋ ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖದೇವೋ ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ। ದೇವಞ್ಞತರೋ ವಾತಿ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖದೇವೇಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರೋ।

    320.Cetasovinibandhāti cittaṃ bandhitvā muṭṭhiyaṃ katvā viya gaṇhantīti cetasovinibandhā. Kāmeti vatthukāmepi kilesakāmepi. Kāyeti attano kāye. Rūpeti bahiddhārūpe. Yāvadatthanti yattakaṃ icchati, tattakaṃ. Udarāvadehakanti udarapūraṃ. Tañhi udaraṃ avadehanato ‘‘udarāvadehaka’’nti vuccati. Seyyasukhanti mañcapīṭhasukhaṃ. Passasukhanti yathā samparivattakaṃ sayantassa dakkhiṇapassavāmapassānaṃ sukhaṃ hoti, evaṃ uppannaṃ sukhaṃ. Middhasukhanti niddāsukhaṃ. Anuyuttoti yuttappayutto viharati. Paṇidhāyāti patthayitvā. Brahmacariyenāti methunaviratibrahmacariyena. Devo vā bhavissāmīti mahesakkhadevo vā bhavissāmi. Devaññataro vāti appesakkhadevesu vā aññataro.

    ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಪಠಮಪಞ್ಚಕೇ ಲೋಕಿಯಾನೇವ ಕಥಿತಾನಿ। ದುತಿಯಪಞ್ಚಕೇ ಪಠಮದುತಿಯಚತುತ್ಥಾನಿ ಲೋಕಿಯಾನಿ, ತತಿಯಪಞ್ಚಮಾನಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಿ। ತತಿಯಪಞ್ಚಕೇ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಿ।

    Indriyesu paṭhamapañcake lokiyāneva kathitāni. Dutiyapañcake paṭhamadutiyacatutthāni lokiyāni, tatiyapañcamāni lokiyalokuttarāni. Tatiyapañcake samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttarāni.

    ನಿಸ್ಸರಣಿಯಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Nissaraṇiyapañcakavaṇṇanā

    ೩೨೧. ನಿಸ್ಸರಣಿಯಾತಿ ನಿಸ್ಸಟಾ ವಿಸಞ್ಞುತ್ತಾ। ಧಾತುಯೋತಿ ಅತ್ತಸುಞ್ಞಸಭಾವಾ। ಕಾಮೇ ಮನಸಿಕರೋತೋತಿ ಕಾಮೇ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಅಸುಭಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಗದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ವಿಯ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಕಾಮಾಭಿಮುಖಂ ಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ನ ಪವಿಸತಿ। ನ ಪಸೀದತೀತಿ ಪಸಾದಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ। ನ ಸನ್ತಿಟ್ಠತೀತಿ ನ ಪತಿಟ್ಠತಿ। ನ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ನಾಧಿಮುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತಂ ವಾ ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪತಿಲೀಯತಿ ಪತಿಕುಟತಿ ಪತಿವತ್ತತಿ ನ ಸಮ್ಪಸಾರಿಯತಿ; ಏವಂ ಪತಿಲೀಯತಿ ನ ಪಸಾರಿಯತಿ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಖೋ ಪನಾತಿ ಇಧ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ನಾಮ ದಸಸು ಅಸುಭೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ, ತದಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ। ಸುಗತನ್ತಿ ಗೋಚರೇ ಗತತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಗತಂ। ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಅಹಾನಭಾಗಿಯತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಭಾವಿತಂ। ಸುವುಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಕಾಮತೋ ಸುಟ್ಠು ವುಟ್ಠಿತಂ। ಸುವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಕಾಮೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತಂ। ಕಾಮಪಚ್ಚಯಾ ಆಸವಾ ನಾಮ ಕಾಮಹೇತುಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ। ವಿಘಾತಾತಿ ದುಕ್ಖಾ। ಪರಿಳಾಹಾತಿ ಕಾಮರಾಗಪರಿಳಾಹಾ। ನ ಸೋ ತಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತೀತಿ ಸೋ ತಂ ಕಾಮವೇದನಂ ವಿಘಾತಪರಿಳಾಹವೇದನಞ್ಚ ನ ವೇದಯತಿ। ಇದಮಕ್ಖಾತಂ ಕಾಮಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಂ ಕಾಮೇಹಿ ನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ಕಾಮಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತಂ। ಯೋ ಪನ ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ತತಿಯಂ ಮಗ್ಗಂ ಪತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಕಾಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಸ್ಸರಣಮೇವ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    321.Nissaraṇiyāti nissaṭā visaññuttā. Dhātuyoti attasuññasabhāvā. Kāme manasikarototi kāme manasikarontassa, asubhajjhānato vuṭṭhāya agadaṃ gahetvā visaṃ vīmaṃsanto viya vīmaṃsanatthaṃ kāmābhimukhaṃ cittaṃ pesentassāti attho. Na pakkhandatīti na pavisati. Na pasīdatīti pasādaṃ nāpajjati. Nasantiṭṭhatīti na patiṭṭhati. Na vimuccatīti nādhimuccati. Yathā pana kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ patilīyati patikuṭati pativattati na sampasāriyati; evaṃ patilīyati na pasāriyati. Nekkhammaṃ kho panāti idha nekkhammaṃ nāma dasasu asubhesu paṭhamajjhānaṃ, tadassa manasikaroto cittaṃ pakkhandati. Tassa taṃ cittanti tassa taṃ asubhajjhānacittaṃ. Sugatanti gocare gatattā suṭṭhu gataṃ. Subhāvitanti ahānabhāgiyattā suṭṭhu bhāvitaṃ. Suvuṭṭhitanti kāmato suṭṭhu vuṭṭhitaṃ. Suvimuttanti kāmehi suṭṭhu vimuttaṃ. Kāmapaccayā āsavā nāma kāmahetukā cattāro āsavā. Vighātāti dukkhā. Pariḷāhāti kāmarāgapariḷāhā. Na so taṃ vedanaṃ vedetīti so taṃ kāmavedanaṃ vighātapariḷāhavedanañca na vedayati. Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇanti idaṃ asubhajjhānaṃ kāmehi nissaṭattā kāmānaṃ nissaraṇanti akkhātaṃ. Yo pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasanto tatiyaṃ maggaṃ patvā anāgāmiphalena nibbānaṃ disvā puna kāmā nāma natthīti jānāti, tassa cittaṃ accantanissaraṇameva. Sesapadesupi eseva nayo.

    ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ದುತಿಯವಾರೇ ಮೇತ್ತಾಝಾನಾನಿ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ। ತತಿಯವಾರೇ ಕರುಣಾಝಾನಾನಿ ವಿಹಿಂಸಾಯ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ। ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ರೂಪಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ। ಅಚ್ಚನ್ತನಿಸ್ಸರಣೇ ಚೇತ್ಥ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Ayaṃ pana viseso, dutiyavāre mettājhānāni byāpādassa nissaraṇaṃ nāma. Tatiyavāre karuṇājhānāni vihiṃsāya nissaraṇaṃ nāma. Catutthavāre arūpajjhānāni rūpānaṃ nissaraṇaṃ nāma. Accantanissaraṇe cettha arahattaphalaṃ yojetabbaṃ.

    ಪಞ್ಚಮವಾರೇ ಸಕ್ಕಾಯಂ ಮನಸಿಕರೋತೋತಿ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾಭಿಮುಖಂ ಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ। ಇದಮಕ್ಖಾತಂ ಸಕ್ಕಾಯನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಚ ಫಲೇನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುನ ಸಕ್ಕಾಯೋ ನತ್ಥೀತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಂ ಸಕ್ಕಾಯಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತಂ।

    Pañcamavāre sakkāyaṃ manasikarototi suddhasaṅkhāre pariggaṇhitvā arahattaṃ pattassa sukkhavipassakassa phalasamāpattito vuṭṭhāya vīmaṃsanatthaṃ pañcupādānakkhandhābhimukhaṃ cittaṃ pesentassa. Idamakkhātaṃ sakkāyanissaraṇanti idaṃ arahattamaggena ca phalena ca nibbānaṃ disvā ṭhitassa bhikkhuno puna sakkāyo natthīti uppannaṃ arahattaphalasamāpatticittaṃ sakkāyassa nissaraṇanti akkhātaṃ.

    ವಿಮುತ್ತಾಯತನಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ

    Vimuttāyatanapañcakavaṇṇanā

    ೩೨೨. ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನೀತಿ ವಿಮುಚ್ಚನಕಾರಣಾನಿ। ಅತ್ಥಪಟಿಸಂವೇದಿನೋತಿ ಪಾಳಿಅತ್ಥಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂವೇದಿನೋತಿ ಪಾಳಿಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ಪಾಮೋಜ್ಜನ್ತಿ ತರುಣಪೀತಿ। ಪೀತೀತಿ ತುಟ್ಠಾಕಾರಭೂತಾ ಬಲವಪೀತಿ। ಕಾಯೋತಿ ನಾಮಕಾಯೋ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಸುಖಂ ವೇದಯತೀತಿ ಸುಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಆಗತಾಗತಟ್ಠಾನೇ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಸ ಏವಂ ಜಾನತೋ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಪೀತಿಯಾ ಅನ್ತರಾ ಓಸಕ್ಕಿತುಂ ನ ದೇನ್ತೋ ಉಪಚಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತೀ’’ತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ । ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾಯ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಞ್ಞತರೋ ಸಮಾಧಿಯೇವ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ। ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿಆದೀಸು ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಸುಟ್ಠು ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ। ಸುಟ್ಠು ಮನಸಿಕತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಉಪಧಾರಿತಂ। ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸುಟ್ಠು ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪಾಳಿಧಮ್ಮೇ।

    322.Vimuttāyatanānīti vimuccanakāraṇāni. Atthapaṭisaṃvedinoti pāḷiatthaṃ jānantassa. Dhammapaṭisaṃvedinoti pāḷiṃ jānantassa. Pāmojjanti taruṇapīti. Pītīti tuṭṭhākārabhūtā balavapīti. Kāyoti nāmakāyo paṭipassambhati. Sukhaṃ vedayatīti sukhaṃ paṭilabhati. Cittaṃ samādhiyatīti arahattaphalasamādhinā samādhiyati. Ayañhi taṃ dhammaṃ suṇanto āgatāgataṭṭhāne jhānavipassanāmaggaphalāni jānāti, tassa evaṃ jānato pīti uppajjati. So tassā pītiyā antarā osakkituṃ na dento upacārakammaṭṭhāniko hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘cittaṃ samādhiyatī’’ti. Sesesupi eseva nayo . Ayaṃ pana viseso, samādhinimittanti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu aññataro samādhiyeva samādhinimittaṃ. Suggahitaṃ hotītiādīsu ācariyasantike kammaṭṭhānaṃ uggaṇhantena suṭṭhu gahitaṃ hoti. Suṭṭhu manasikatanti suṭṭhu upadhāritaṃ. Suppaṭividdhaṃ paññāyāti paññāya suṭṭhu paccakkhaṃ kataṃ. Tasmiṃ dhammeti tasmiṃ kammaṭṭhānapāḷidhamme.

    ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನೀಯಾತಿ ವಿಮುತ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅರಹತ್ತಂ, ತಂ ಪರಿಪಾಚೇನ್ತೀತಿ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನೀಯಾ। ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ। ಅನಿಚ್ಚೇ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾತಿ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ। ದುಕ್ಖೇ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾತಿ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ। ಪಹಾನಸಞ್ಞಾತಿ ಪಹಾನಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ। ವಿರಾಗಸಞ್ಞಾತಿ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾ।

    Vimuttiparipācanīyāti vimutti vuccati arahattaṃ, taṃ paripācentīti vimuttiparipācanīyā. Aniccasaññāti aniccānupassanāñāṇe uppannasaññā. Anicce dukkhasaññāti dukkhānupassanāñāṇe uppannasaññā. Dukkhe anattasaññāti anattānupassanāñāṇe uppannasaññā. Pahānasaññāti pahānānupassanāñāṇe uppannasaññā. Virāgasaññāti virāgānupassanāñāṇe uppannasaññā.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಛಬ್ಬೀಸತಿಯಾ ಪಞ್ಚಕಾನಂ ವಸೇನ ತಿಂಸಸತಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti chabbīsatiyā pañcakānaṃ vasena tiṃsasatapañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ಪಞ್ಚಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Pañcakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Chakkavaṇṇanā

    ೩೨೩. ಇತಿ ಪಞ್ಚಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಛಕ್ಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನೀತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ। ಬಾಹಿರಾನೀತಿ ತತೋ ಅಜ್ಝತ್ತಜ್ಝತ್ತತೋ ಬಹಿಭೂತಾನಿ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಆಯತನಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಕಥಿತಾವ। ವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸಮೂಹಾ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದನಿಸ್ಸಿತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಚಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತೋ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ। ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಇಮೇ ದಸ ಸಮ್ಫಸ್ಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋ ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ನಾಮ। ವೇದನಾಛಕ್ಕಮ್ಪಿ ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ರೂಪಸಞ್ಞಾತಿ ರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸಞ್ಞಾ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸೇಸಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚೇತನಾಛಕ್ಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಥಾ ತಣ್ಹಾಛಕ್ಕೇ।

    323. Iti pañcakavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni chakkavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha ajjhattikānīti ajjhattajjhattikāni. Bāhirānīti tato ajjhattajjhattato bahibhūtāni. Vitthārato pana āyatanakathā visuddhimagge kathitāva. Viññāṇakāyāti viññāṇasamūhā. Cakkhuviññāṇanti cakkhupasādanissitaṃ kusalākusalavipākaviññāṇaṃ. Esa nayo sabbattha. Cakkhusamphassoti cakkhunissito samphasso. Sotasamphassādīsupi eseva nayo. Manosamphassoti ime dasa samphasse ṭhapetvā seso sabbo manosamphasso nāma. Vedanāchakkampi eteneva nayena veditabbaṃ. Rūpasaññāti rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannā saññā. Etenupāyena sesāpi veditabbā. Cetanāchakkepi eseva nayo. Tathā taṇhāchakke.

    ಅಗಾರವೋತಿ ಗಾರವವಿರಹಿತೋ। ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸೋತಿ ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸಯೋ ಅನೀಚವುತ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥರಿ ಧರಮಾನೇ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಯಾತಿ। ಸತ್ಥರಿ ಅನುಪಾಹನೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಸಉಪಾಹನೋ ಚಙ್ಕಮತಿ, ನೀಚೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಉಚ್ಚೇ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ವಸನ್ತೇ ಉಪರಿ ವಸತಿ, ಸತ್ಥುದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ಉಭೋ ಅಂಸೇ ಪಾರುಪತಿ, ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತಿ, ಉಪಾಹನಂ ಧಾರೇತಿ, ನಹಾಯತಿ, ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾವಂ ವಾ ಕರೋತಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಪನ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತುಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯನಟ್ಠಾನೇ ಸತ್ಥುದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಸತ್ಥರಿ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇ ಸಂಘುಟ್ಠೇ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ಸಮುಲ್ಲಪನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ವಾಚೇತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮೇ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಥೇರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ನಿಸೀದತಿ, ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತಿ, ವುಡ್ಢೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸೀದತಿ, ದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಂ ವಾ ಹತ್ಥಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಉಭೋ ಅಂಸೇ ಪಾರುಪತಿ, ಛತ್ತುಪಾಹನಂ ಧಾರೇತಿ, ಅಯಂ ಸಙ್ಘೇ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಹಿ ಅಗಾರವೇ ಕತೇ ಸಙ್ಘೇ ಅಗಾರವೋ ಕತೋವ ಹೋತಿ। ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಅಪೂರಯಮಾನೋವ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಅಪ್ಪಮಾದಲಕ್ಖಣಂ ಅನನುಬ್ರೂಹಯಮಾನೋ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಛ ಗಾರವಾ ವುತ್ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Agāravoti gāravavirahito. Appatissoti appatissayo anīcavutti. Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamāne tīsu kālesu upaṭṭhānaṃ na yāti. Satthari anupāhane caṅkamante saupāhano caṅkamati, nīce caṅkamante ucce caṅkamati, heṭṭhā vasante upari vasati, satthudassanaṭṭhāne ubho aṃse pārupati, chattaṃ dhāreti, upāhanaṃ dhāreti, nahāyati, uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti. Parinibbute pana cetiyaṃ vandituṃ na gacchati, cetiyassa paññāyanaṭṭhāne satthudassanaṭṭhāne vuttaṃ sabbaṃ karoti, ayaṃ satthari agāravo nāma. Yo pana dhammassavane saṃghuṭṭhe sakkaccaṃ na gacchati, sakkaccaṃ dhammaṃ na suṇāti, samullapanto nisīdati, sakkaccaṃ na gaṇhāti, na vāceti, ayaṃ dhamme agāravo nāma. Yo pana therena bhikkhunā anajjhiṭṭho dhammaṃ deseti, nisīdati, pañhaṃ katheti, vuḍḍhe bhikkhū ghaṭṭento gacchati, tiṭṭhati, nisīdati, dussapallatthikaṃ vā hatthapallatthikaṃ vā karoti, saṅghamajjhe ubho aṃse pārupati, chattupāhanaṃ dhāreti, ayaṃ saṅghe agāravo nāma. Ekabhikkhusmimpi hi agārave kate saṅghe agāravo katova hoti. Tisso sikkhā pana apūrayamānova sikkhāya agāravo nāma. Appamādalakkhaṇaṃ ananubrūhayamāno appamāde agāravo nāma. Duvidhampi paṭisanthāraṃ akaronto paṭisanthāre agāravo nāma. Cha gāravā vuttappaṭipakkhavasena veditabbā.

    ಸೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರಾತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವಿಚಾರಾ। ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನಿಯನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಕಾರಣಭೂತಂ। ಉಪವಿಚರತೀತಿ ವಿತಕ್ಕೇನ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ವಿಚಾರೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ದೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರಾಪಿ ಏವಮೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತಥಾ ಉಪೇಕ್ಖೂಪವಿಚಾರಾ। ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ। ದಿಟ್ಠಿಸಾಮಞ್ಞಗತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಪದೇನ ಕೋಸಮ್ಬಕಸುತ್ತೇ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ। ಇಧ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮಗ್ಗಾ।

    Somanassūpavicārāti somanassasampayuttā vicārā. Somanassaṭṭhāniyanti somanassakāraṇabhūtaṃ. Upavicaratīti vitakkena vitakketvā vicārena paricchindati. Esa nayo sabbattha. Domanassūpavicārāpi evameva veditabbā. Tathā upekkhūpavicārā. Sāraṇīyadhammā heṭṭhā vitthāritā. Diṭṭhisāmaññagatoti iminā pana padena kosambakasutte paṭhamamaggo kathito. Idha cattāropi maggā.

    ವಿವಾದಮೂಲಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Vivādamūlachakkavaṇṇanā

    ೩೨೫. ವಿವಾದಮೂಲಾನೀತಿ ವಿವಾದಸ್ಸ ಮೂಲಾನಿ। ಕೋಧನೋತಿ ಕುಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೇನ ಕೋಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಉಪನಾಹೀತಿ ವೇರಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇನ ಉಪನಾಹೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿವಾದೋ ಕಥಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಕೋಸಮ್ಬಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವಿಯ ದ್ವೀಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿವಾದಂ ಆಪನ್ನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ತೇಸಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ವಿವದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ವಿವದತಿ। ತತೋ ತೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ವಿವದನ್ತಿ। ಅಥ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ ಧಮ್ಮವಾದಿನಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನಿಯೋ। ತತೋ ಆರಕ್ಖದೇವತಾನಂ ಮಿತ್ತಾ ಭುಮ್ಮಾ ದೇವತಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಂ ಪರಮ್ಪರಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ಧಮ್ಮವಾದೀಹಿ ಪನ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನೋವ ಬಹುತರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ‘‘ಯಂ ಬಹುಕೇಹಿ ಗಹಿತಂ, ತಂ ತಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹುತರಾವ ಅಧಮ್ಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತೇ ಅಧಮ್ಮಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ವದನ್ತಾ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಏವಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿವಾದೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಹೋತಿ।

    325.Vivādamūlānīti vivādassa mūlāni. Kodhanoti kujjhanalakkhaṇena kodhena samannāgato. Upanāhīti veraappaṭinissaggalakkhaṇena upanāhena samannāgato. Ahitāya dukkhāya devamanussānanti dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo kathaṃ devamanussānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati. Kosambakakkhandhake viya dvīsu bhikkhūsu vivādaṃ āpannesu tasmiṃ vihāre tesaṃ antevāsikā vivadanti. Tesaṃ ovādaṃ gaṇhanto bhikkhunisaṅgho vivadati. Tato tesaṃ upaṭṭhākā vivadanti. Atha manussānaṃ ārakkhadevatā dve koṭṭhāsā honti. Tattha dhammavādīnaṃ ārakkhadevatā dhammavādiniyo honti adhammavādīnaṃ adhammavādiniyo. Tato ārakkhadevatānaṃ mittā bhummā devatā bhijjanti. Evaṃ paramparā yāva brahmalokā ṭhapetvā ariyasāvake sabbe devamanussā dve koṭṭhāsā honti. Dhammavādīhi pana adhammavādinova bahutarā honti. Tato ‘‘yaṃ bahukehi gahitaṃ, taṃ taccha’’nti dhammaṃ vissajjetvā bahutarāva adhammaṃ gaṇhanti. Te adhammaṃ purakkhatvā vadantā apāyesu nibbattanti. Evaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo devamanussānaṃ ahitāya dukkhāya hoti.

    ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಪರಿಸಾಯ। ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾತಿ ಪರೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ।

    Ajjhattaṃ vāti tumhākaṃ abbhantaraparisāya. Bahiddhā vāti paresaṃ parisāya.

    ಮಕ್ಖೀತಿ ಪರೇಸಂ ಗುಣಮಕ್ಖನಲಕ್ಖಣೇನ ಮಕ್ಖೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಪಳಾಸೀತಿ ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೇನ ಪಳಾಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಇಸ್ಸುಕೀತಿ ಪರಸಕ್ಕಾರಾದೀನಿ ಇಸ್ಸಾಯನಲಕ್ಖಣಾಯ ಇಸ್ಸಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಚ್ಛರೀತಿ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸಠೋತಿ ಕೇರಾಟಿಕೋ। ಮಾಯಾವೀತಿ ಕತಪಾಪಪಟಿಚ್ಛಾದಕೋ। ಪಾಪಿಚ್ಛೋತಿ ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಕೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ನತ್ಥಿಕವಾದೀ ಅಹೇತುಕವಾದೀ ಅಕಿರಿಯವಾದೀ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀತಿ ಸಯಂ ದಿಟ್ಠಿಮೇವ ಪರಾಮಸತಿ। ಆಧಾನಗ್ಗಾಹೀತಿ ದಳ್ಹಗ್ಗಾಹೀ। ದುಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಗಹಿತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ।

    Makkhīti paresaṃ guṇamakkhanalakkhaṇena makkhena samannāgato. Paḷāsīti yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato. Issukīti parasakkārādīni issāyanalakkhaṇāya issāya samannāgato. Maccharīti āvāsamacchariyādīhi samannāgato. Saṭhoti kerāṭiko. Māyāvīti katapāpapaṭicchādako. Pāpicchoti asantasambhāvanicchako dussīlo. Micchādiṭṭhīti natthikavādī ahetukavādī akiriyavādī. Sandiṭṭhiparāmāsīti sayaṃ diṭṭhimeva parāmasati. Ādhānaggāhīti daḷhaggāhī. Duppaṭinissaggīti na sakkā hoti gahitaṃ vissajjāpetuṃ.

    ಪಥವೀಧಾತೂತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಧಾತು। ಆಪೋಧಾತೂತಿ ಆಬನ್ಧನಧಾತು। ತೇಜೋಧಾತೂತಿ ಪರಿಪಾಚನಧಾತು। ವಾಯೋಧಾತೂತಿ ವಿತ್ಥಮ್ಭನಧಾತು। ಆಕಾಸಧಾತೂತಿ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಧಾತು। ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ವಿಜಾನನಧಾತು।

    Pathavīdhātūti patiṭṭhādhātu. Āpodhātūti ābandhanadhātu. Tejodhātūti paripācanadhātu. Vāyodhātūti vitthambhanadhātu. Ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātu. Viññāṇadhātūti vijānanadhātu.

    ನಿಸ್ಸರಣಿಯಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Nissaraṇiyachakkavaṇṇanā

    ೩೨೬. ನಿಸ್ಸರಣಿಯಾ ಧಾತುಯೋತಿ ನಿಸ್ಸಟಧಾತುಯೋವ। ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಹಾಪೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ‘ಮಾ ಹೇವನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ’ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಭೂತಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಾ ಏವಂ ಭಣೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಯದಿದಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಇದಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ, ಬ್ಯಾಪಾದತೋ ನಿಸ್ಸಟಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಪನ ಮೇತ್ತಾಯ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ತತಿಯಮಗ್ಗಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪುನ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತತಿಯಫಲೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    326.Nissaraṇiyā dhātuyoti nissaṭadhātuyova. Pariyādāya tiṭṭhatīti pariyādiyitvā hāpetvā tiṭṭhati. ‘Mā hevantissa vacanīyo’ti yasmā abhūtaṃ byākaraṇaṃ byākaroti, tasmā mā evaṃ bhaṇīti vattabbo. Yadidaṃ mettācetovimuttīti yā ayaṃ mettācetovimutti, idaṃ nissaraṇaṃ byāpādassa, byāpādato nissaṭāti attho. Yo pana mettāya tikacatukkajjhānato vuṭṭhito saṅkhāre sammasitvā tatiyamaggaṃ patvā ‘‘puna byāpādo natthī’’ti tatiyaphalena nibbānaṃ passati, tassa cittaṃ accantaṃ nissaraṇaṃ byāpādassa. Etenupāyena sabbattha attho veditabbo.

    ಅನಿಮಿತ್ತಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ। ಸಾ ಹಿ ರಾಗನಿಮಿತ್ತಾದೀನಞ್ಚೇವ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾದೀನಞ್ಚ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಾದೀನಞ್ಚ ಅಭಾವಾ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅನುಸರತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರೀ।

    Animittācetovimuttīti arahattaphalasamāpatti. Sā hi rāganimittādīnañceva rūpanimittādīnañca niccanimittādīnañca abhāvā ‘‘animittā’’ti vuttā. Nimittānusārīti vuttappabhedaṃ nimittaṃ anusaratīti nimittānusārī.

    ಅಸ್ಮೀತಿ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ। ಅಯಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅಯಂ ನಾಮ ಅಹಂ ಅಸ್ಮೀತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಅರಹತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕತಂ ಹೋತಿ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಭೂತಂ ಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲಂ। ‘ಮಾ ಹೇವನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ’ತಿ ಸಚೇ ತೇ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅರಹತ್ತಬ್ಯಾಕರಣಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಾ ಅಭೂತಂ ಭಣೀತಿ ವಾರೇತಬ್ಬೋ। ಅಸ್ಮಿಮಾನಸಮುಗ್ಘಾತೋತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ ದಿಟ್ಠೇ ಪುನ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಅಸ್ಮಿಮಾನಸಮುಗ್ಘಾತೋತಿ ವುತ್ತೋ।

    Asmīti asmimāno. Ayamahamasmīti pañcasu khandhesu ayaṃ nāma ahaṃ asmīti ettāvatā arahattaṃ byākataṃ hoti. Vicikicchākathaṃkathāsallanti vicikicchābhūtaṃ kathaṃkathāsallaṃ. ‘Mā hevantissa vacanīyo’ti sace te paṭhamamaggavajjhā vicikicchā uppajjati, arahattabyākaraṇaṃ micchā hoti, tasmā mā abhūtaṃ bhaṇīti vāretabbo. Asmimānasamugghātoti arahattamaggo. Arahattamaggaphalavasena hi nibbāne diṭṭhe puna asmimāno natthīti arahattamaggo asmimānasamugghātoti vutto.

    ಅನುತ್ತರಿಯಾದಿಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Anuttariyādichakkavaṇṇanā

    ೩೨೭. ಅನುತ್ತರಿಯಾನೀತಿ ಅನುತ್ತರಾನಿ ಜೇಟ್ಠಕಾನಿ। ದಸ್ಸನೇಸು ಅನುತ್ತರಿಯಂ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿರತನಾದೀನಂ ದಸ್ಸನಂ ನ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮವಸೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಕಸಿಣಾಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ। ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಗುಣಕಥಾಸವನಂ ನ ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮವಸೇನ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ರತನಾನಂ ಗುಣಕಥಾಸವನಂ ತೇಪಿಟಕಬುದ್ಧವಚನಸವನಂ ವಾ ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ। ಮಣಿರತನಾದಿಲಾಭೋ ನ ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸತ್ತವಿಧಅರಿಯಧನಲಾಭೋ ಪನ ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ। ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಾದಿಸಿಕ್ಖನಂ ನ ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಪೂರಣಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ। ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ನ ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ರತನಾನಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ। ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಂ ನಾನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ರತನಾನಂ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಂ ಅನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯಂ ನಾಮ।

    327.Anuttariyānīti anuttarāni jeṭṭhakāni. Dassanesu anuttariyaṃ dassanānuttariyaṃ. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha hatthiratanādīnaṃ dassanaṃ na dassanānuttariyaṃ, niviṭṭhasaddhassa pana niviṭṭhapemavasena dasabalassa vā bhikkhusaṅghassa vā kasiṇāsubhanimittādīnaṃ vā aññatarassa dassanaṃ dassanānuttariyaṃ nāma. Khattiyādīnaṃ guṇakathāsavanaṃ na savanānuttariyaṃ, niviṭṭhasaddhassa pana niviṭṭhapemavasena tiṇṇaṃ vā ratanānaṃ guṇakathāsavanaṃ tepiṭakabuddhavacanasavanaṃ vā savanānuttariyaṃ nāma. Maṇiratanādilābho na lābhānuttariyaṃ, sattavidhaariyadhanalābho pana lābhānuttariyaṃ nāma. Hatthisippādisikkhanaṃ na sikkhānuttariyaṃ, sikkhattayapūraṇaṃ pana sikkhānuttariyaṃ nāma. Khattiyādīnaṃ pāricariyā na pāricariyānuttariyaṃ, tiṇṇaṃ pana ratanānaṃ pāricariyā pāricariyānuttariyaṃ nāma. Khattiyādīnaṃ guṇānussaraṇaṃ nānussatānuttariyaṃ, tiṇṇaṃ pana ratanānaṃ guṇānussaraṇaṃ anussatānuttariyaṃ nāma.

    ಅನುಸ್ಸತಿಯೋವ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನಿ ನಾಮ। ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತೀತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಗುಣಾನುಸ್ಸರಣಂ। ಏವಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಹಿ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ತಂ ಪೀತಿಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಉಪಚಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮೇತಂ ಗಿಹೀನಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ, ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Anussatiyova anussatiṭṭhānāni nāma. Buddhānussatīti buddhassa guṇānussaraṇaṃ. Evaṃ anussarato hi pīti uppajjati. So taṃ pītiṃ khayato vayato paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Upacārakammaṭṭhānaṃ nāmetaṃ gihīnampi labbhati, esa nayo sabbattha. Vitthārakathā panettha visuddhimagge vuttanayeneva veditabbā.

    ಸತತವಿಹಾರಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Satatavihārachakkavaṇṇanā

    ೩೨೮. ಸತತವಿಹಾರಾತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನಿಚ್ಚವಿಹಾರಾ। ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ತಂ ರೂಪಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ದಿಸ್ವಾ ಜವನಕ್ಖಣೇ ಇಟ್ಠೇ ಅರಜ್ಜನ್ತೋ ನೇವ ಸುಮನೋ ಹೋತಿ, ಅನಿಟ್ಠೇ ಅದುಸ್ಸನ್ತೋ ನ ದುಮ್ಮನೋ। ಅಸಮಪೇಕ್ಖನೇ ಮೋಹಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತಿ ಮಜ್ಝತ್ತೋ, ಸತಿಯಾ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಸತೋ, ಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಸಮ್ಪಜಾನೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಛಸುಪಿ ದ್ವಾರೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ। ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ವಚನತೋ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಸತತವಿಹಾರಾತಿ ವಚನತೋ ಅಟ್ಠಪಿ ಮಹಾಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಅರಜ್ಜನ್ತೋ ಅದುಸ್ಸನ್ತೋತಿ ವಚನತೋ ದಸಪಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಕಥಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ ಆಸೇವನತೋ ಲಬ್ಭತಿ।

    328.Satatavihārāti khīṇāsavassa niccavihārā. Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhudvārārammaṇe āpāthagate taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇena disvā javanakkhaṇe iṭṭhe arajjanto neva sumano hoti, aniṭṭhe adussanto na dummano. Asamapekkhane mohaṃ anuppādento upekkhako viharati majjhatto, satiyā yuttattā sato, sampajaññena yuttattā sampajāno. Sesapadesupi eseva nayo. Iti chasupi dvāresu upekkhako viharatīti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā. Sampajānoti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti. Satatavihārāti vacanato aṭṭhapi mahācittāni labbhanti arajjanto adussantoti vacanato dasapi cittāni labbhanti. Somanassaṃ kathaṃ labbhatīti ce āsevanato labbhati.

    ಅಭಿಜಾತಿಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Abhijātichakkavaṇṇanā

    ೩೨೯. ಅಭಿಜಾತಿಯೋತಿ ಜಾತಿಯೋ। ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಕೋ ಸಮಾನೋತಿ ಕಣ್ಹೇ ನೀಚಕುಲೇ ಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ। ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಜಾಯತೀತಿ ಕಾಳಕಂ ದಸದುಸ್ಸೀಲ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪಸವತಿ ಕರೋತಿ। ಸೋ ತಂ ಅಭಿಜಾಯಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಸುಕ್ಕಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪುಞ್ಞಾನಂ ಅಕತತ್ತಾ ನೀಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಇದಾನಿ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋಮೀತಿ ಪುಞ್ಞಸಙ್ಖಾತಂ ಪಣ್ಡರಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಜಾಯತಿ। ಸೋ ತೇನ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಅಕಣ್ಹಂ ಅಸುಕ್ಕಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಸಚೇ ಕಣ್ಹಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಕಣ್ಹವಿಪಾಕಂ ದದೇಯ್ಯ। ಸಚೇ ಸುಕ್ಕಂ, ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕಂ ದದೇಯ್ಯ। ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪದಾನತೋ ಪನ ‘‘ಅಕಣ್ಹಂ ಅಸುಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನಾಮ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅರಹತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಞ್ಹಿ ಕಿಲೇಸನಿಬ್ಬಾನನ್ತೇ ಜಾತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ। ತಂ ಏಸ ಅಭಿಜಾಯತಿ ಪಸವತಿ ಕರೋತಿ। ಸುಕ್ಕಾಭಿಜಾತಿಕೋ ಸಮಾನೋತಿ ಸುಕ್ಕೇ ಉಚ್ಚಕುಲೇ ಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    329.Abhijātiyoti jātiyo. Kaṇhābhijātiko samānoti kaṇhe nīcakule jāto hutvā. Kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyatīti kāḷakaṃ dasadussīlyadhammaṃ pasavati karoti. So taṃ abhijāyitvā niraye nibbattati. Sukkaṃ dhammanti ahaṃ pubbepi puññānaṃ akatattā nīcakule nibbatto. Idāni puññaṃ karomīti puññasaṅkhātaṃ paṇḍaraṃ dhammaṃ abhijāyati. So tena sagge nibbattati. Akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānanti nibbānañhi sace kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya. Sace sukkaṃ, sukkavipākaṃ dadeyya. Dvinnampi appadānato pana ‘‘akaṇhaṃ asukka’’nti vuttaṃ. Nibbānañca nāma imasmiṃ atthe arahattaṃ adhippetaṃ. Tañhi kilesanibbānante jātattā nibbānaṃ nāma. Taṃ esa abhijāyati pasavati karoti. Sukkābhijātiko samānoti sukke uccakule jāto hutvā. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ

    Nibbedhabhāgiyachakkavaṇṇanā

    ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಾತಿ ನಿಬ್ಬೇಧೋ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಂ ಭಜನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಾ। ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದಯೋ ಪಞ್ಚಕೇ ವುತ್ತಾ। ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಸಞ್ಞಾ ನಿರೋಧಸಞ್ಞಾ ನಾಮ।

    Nibbedhabhāgiyāti nibbedho vuccati nibbānaṃ, taṃ bhajanti upagacchantīti nibbedhabhāgiyā. Aniccasaññādayo pañcake vuttā. Nirodhānupassanāñāṇe saññā nirodhasaññā nāma.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ದ್ವಾವೀಸತಿಯಾ ಛಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ಬಾತ್ತಿಂಸಸತಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho, āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti dvāvīsatiyā chakkānaṃ vasena bāttiṃsasatapañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ಛಕ್ಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Chakkavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸತ್ತಕವಣ್ಣನಾ

    Sattakavaṇṇanā

    ೩೩೦. ಇತಿ ಛಕ್ಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸತ್ತಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ।

    330. Iti chakkavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni sattakavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi.

    ತತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಾವ ಧನಂ ಸದ್ಧಾಧನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಪಞ್ಞಾಧನಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಸೇಟ್ಠಂ। ಪಞ್ಞಾಯ ಹಿ ಠತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ದಸಸೀಲಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗೂಪಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ, ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ। ಇಮಾಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಲಾಭಕಾರಣತೋ ಪಞ್ಞಾ ‘‘ಧನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಸತ್ತಪಿ ಚೇತಾನಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾನೇವ ಕಥಿತಾನಿ। ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಥಾ ಕಥಿತಾವ।

    Tattha sampattipaṭilābhaṭṭhena saddhāva dhanaṃ saddhādhanaṃ. Esa nayo sabbattha. Paññādhanaṃ panettha sabbaseṭṭhaṃ. Paññāya hi ṭhatvā tīṇi sucaritāni pañcasīlāni dasasīlāni pūretvā saggūpagā honti, sāvakapāramīñāṇaṃ, paccekabodhiñāṇaṃ, sabbaññutaññāṇañca paṭivijjhanti. Imāsaṃ sampattīnaṃ paṭilābhakāraṇato paññā ‘‘dhana’’nti vuttā. Sattapi cetāni lokiyalokuttaramissakāneva kathitāni. Bojjhaṅgakathā kathitāva.

    ಸಮಾಧಿಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ಸಮಾಧಿಪರಿವಾರಾ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಾದೀನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಇಮೇಪಿ ಸತ್ತ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾವ ಕಥಿತಾ।

    Samādhiparikkhārāti samādhiparivārā. Sammādiṭṭhādīni vuttatthāneva. Imepi satta parikkhārā lokiyalokuttarāva kathitā.

    ಅಸತಂ ಧಮ್ಮಾ ಅಸನ್ತಾ ವಾ ಧಮ್ಮಾ ಲಾಮಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ। ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಸದ್ಧಮ್ಮೇಸು ಪನ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸೇವ ಕಥಿತಾ। ತೇಸುಪಿ ಪಞ್ಞಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ। ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ।

    Asataṃ dhammā asantā vā dhammā lāmakā dhammāti asaddhammā. Vipariyāyena saddhammā veditabbā. Sesamettha uttānatthameva. Saddhammesu pana saddhādayo sabbepi vipassakasseva kathitā. Tesupi paññā lokiyalokuttarā. Ayaṃ viseso.

    ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾತಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಞೂ। ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥಞ್ಞೂ। ‘‘ಏತ್ತಕೋಮ್ಹಿ ಸೀಲೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಪಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ತಞ್ಞೂ। ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗೇಸು ಮತ್ತಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಮತ್ತಞ್ಞೂ। ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಉದ್ದೇಸಸ್ಸ, ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ, ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಯೋಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯಾತಿ ಏವಂ ಕಾಲಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಕಾಲಞ್ಞೂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ಉದ್ದೇಸಸ್ಸ ಕಾಲೋ। ದಸ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ। ಇದಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ। ದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಪನ ಉದ್ದೇಸಸ್ಸ ಕಾಲೋ। ವೀಸತಿ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ। ತತೋ ಪರಂ ಯೋಗೇ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಪರಿಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಪರಿಸಞ್ಞೂ। ಸೇವಿತಬ್ಬಾಸೇವಿತಬ್ಬಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಪುಗ್ಗಲಞ್ಞೂ।

    Sappurisānaṃ dhammāti sappurisadhammā. Tattha suttageyyādikaṃ dhammaṃ jānātīti dhammaññū. Tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānātīti atthaññū. ‘‘Ettakomhi sīlena samādhinā paññāyā’’ti evaṃ attānaṃ jānātīti attaññū. Paṭiggahaṇaparibhogesu mattaṃ jānātīti mattaññū. Ayaṃ kālo uddesassa, ayaṃ kālo paripucchāya, ayaṃ kālo yogassa adhigamāyāti evaṃ kālaṃ jānātīti kālaññū. Ettha ca pañca vassāni uddesassa kālo. Dasa paripucchāya. Idaṃ atisambādhaṃ. Dasa vassāni pana uddesassa kālo. Vīsati paripucchāya. Tato paraṃ yoge kammaṃ kātabbaṃ. Aṭṭhavidhaṃ parisaṃ jānātīti parisaññū. Sevitabbāsevitabbaṃ puggalaṃ jānātīti puggalaññū.

    ೩೩೧. ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನೀತಿ ನಿದ್ದಸಾದಿವತ್ಥೂನಿ। ನಿದ್ದಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ನಿಬ್ಬೀಸೋ, ನಿತ್ತಿಂಸೋ, ನಿಚ್ಚತ್ತಾಲೀಸೋ, ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾಸೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏವಂ ವಚನಕಾರಣಾನಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಹೋ ತಿತ್ಥಿಯಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ಹಿ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಮತಂ ನಿಗಣ್ಠಂ ನಿದ್ದಸೋತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪುನ ದಸವಸ್ಸೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ದಸವಸ್ಸೋವ। ನವವಸ್ಸೋಪಿ…ಪೇ॰… ಏಕವಸ್ಸೋಪಿ ನ ಹೋತಿ। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ವೀಸತಿವಸ್ಸಾದಿಕಾಲೇಪಿ ಮತಂ ನಿಬ್ಬೀಸೋ, ನಿತ್ತಿಂಸೋ, ನಿಚ್ಚತ್ತಾಲೀಸೋ, ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾಸೋತಿ ವದನ್ತಿ। ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಗಾಮೇ ವಿಚರನ್ತೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ಭಗವಾ ಆಹ –

    331.Niddasavatthūnīti niddasādivatthūni. Niddaso bhikkhu, nibbīso, nittiṃso, niccattālīso, nippaññāso bhikkhūti evaṃ vacanakāraṇāni. Ayaṃ kira pañho titthiyasamaye uppanno. Titthiyā hi dasavassakāle mataṃ nigaṇṭhaṃ niddasoti vadanti. So kira puna dasavasso na hoti. Na kevalañca dasavassova. Navavassopi…pe… ekavassopi na hoti. Eteneva nayena vīsativassādikālepi mataṃ nibbīso, nittiṃso, niccattālīso, nippaññāsoti vadanti. Āyasmā ānando gāme vicaranto taṃ kathaṃ sutvā vihāraṃ gantvā bhagavato ārocesi. Bhagavā āha –

    ‘‘ನ ಇದಂ, ಆನನ್ದ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಖೀಣಾಸವೋ ಹಿ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಪುನ ದಸವಸ್ಸೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ದಸವಸ್ಸೋವ, ನವವಸ್ಸೋಪಿ…ಪೇ॰… ಏಕವಸ್ಸೋಪಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏಕವಸ್ಸೋವ, ದಸಮಾಸಿಕೋಪಿ…ಪೇ॰… ಏಕಮಾಸಿಕೋಪಿ। ಏಕದಿವಸಿಕೋಪಿ। ಏಕಮುಹುತ್ತೋಪಿ ನ ಹೋತಿ ಏವ। ಕಸ್ಮಾ? ಪುನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವಾ। ನಿಬ್ಬೀಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ –

    ‘‘Na idaṃ, ānanda, titthiyānaṃ adhivacanaṃ mama sāsane khīṇāsavassetaṃ adhivacanaṃ. Khīṇāsavo hi dasavassakāle parinibbuto puna dasavasso na hoti. Na kevalañca dasavassova, navavassopi…pe… ekavassopi. Na kevalañca ekavassova, dasamāsikopi…pe… ekamāsikopi. Ekadivasikopi. Ekamuhuttopi na hoti eva. Kasmā? Puna paṭisandhiyā abhāvā. Nibbīsādīsupi eseva nayo. Iti bhagavā mama sāsane khīṇāsavassetaṃ adhivacana’’nti –

    ವತ್ವಾ ಯೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸೋ ನಿದ್ದಸೋ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನಿ ದೇಸೇತಿ। ಥೇರೋಪಿ ತಮೇವ ದೇಸನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನಿ ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ। ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತೀತಿ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಪೂರಣೇ ಬಹಲಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ। ಆಯತಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋತಿ ಅನಾಗತೇ ಪುನದಿವಸಾದೀಸುಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೂರಣೇ ಅವಿಗತಪೇಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮನಿಸನ್ತಿಯಾತಿ ಧಮ್ಮನಿಸಾಮನಾಯ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಇಚ್ಛಾವಿನಯೇತಿ ತಣ್ಹಾವಿನಯನೇ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನೇತಿ ಏಕೀಭಾವೇ। ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಪೂರಣೇ। ಸತಿನೇಪಕ್ಕೇತಿ ಸತಿಯಞ್ಚೇವ ನೇಪಕ್ಕಭಾವೇ ಚ। ದಿಟ್ಠಿಪಟಿವೇಧೇತಿ ಮಗ್ಗದಸ್ಸನೇ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Vatvā yehi kāraṇehi so niddaso hoti, tāni dassetuṃ satta niddasavatthūni deseti. Theropi tameva desanaṃ uddharitvā satta niddasavatthūni idhāvuso, bhikkhu, sikkhāsamādānetiādimāha. Tattha idhāti imasmiṃ sāsane. Sikkhāsamādāne tibbacchando hotīti sikkhattayapūraṇe bahalacchando hoti. Āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemoti anāgate punadivasādīsupi sikkhāpūraṇe avigatapemena samannāgato hoti. Dhammanisantiyāti dhammanisāmanāya. Vipassanāyetaṃ adhivacanaṃ. Icchāvinayeti taṇhāvinayane. Paṭisallāneti ekībhāve. Vīriyārambheti kāyikacetasikassa vīriyassa pūraṇe. Satinepakketi satiyañceva nepakkabhāve ca. Diṭṭhipaṭivedheti maggadassane. Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ಸಞ್ಞಾಸು ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಸಞ್ಞಾ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ। ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ಸಞ್ಞಾ ಆದೀನವಸಞ್ಞಾ ನಾಮ। ಸೇಸಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾ ಏವ। ಬಲಸತ್ತಕವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಸತ್ತಕಪುಗ್ಗಲಸತ್ತಕಾನಿ ವುತ್ತನಯಾನೇವ । ಅಪ್ಪಹೀನಟ್ಠೇನ ಅನುಸಯನ್ತೀತಿ ಅನುಸಯಾ। ಥಾಮಗತೋ ಕಾಮರಾಗೋ ಕಾಮರಾಗಾನುಸಯೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಸಂಯೋಜನಸತ್ತಕಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।

    Saññāsu asubhānupassanāñāṇe saññā asubhasaññā. Ādīnavānupassanāñāṇe saññā ādīnavasaññā nāma. Sesā heṭṭhā vuttā eva. Balasattakaviññāṇaṭṭhitisattakapuggalasattakāni vuttanayāneva . Appahīnaṭṭhena anusayantīti anusayā. Thāmagato kāmarāgo kāmarāgānusayo. Esa nayo sabbattha. Saṃyojanasattakaṃ uttānatthameva.

    ಅಧಿಕರಣಸಮಥಸತ್ತಕವಣ್ಣನಾ

    Adhikaraṇasamathasattakavaṇṇanā

    ಅಧಿಕರಣಸಮಥೇಸು ಅಧಿಕರಣಾನಿ ಸಮೇನ್ತಿ ವೂಪಸಮೇನ್ತೀತಿ ಅಧಿಕರಣಸಮಥಾ। ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ। ಅಧಿಕರಣಾನನ್ತಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ। ಸಮಥಾಯ ವೂಪಸಮಾಯಾತಿ ಸಮಥತ್ಥಞ್ಚೇವ ವೂಪಸಮನತ್ಥಞ್ಚ। ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ…ಪೇ॰… ತಿಣವತ್ಥಾರಕೋತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಸಮಥಾ ದಾತಬ್ಬಾ।

    Adhikaraṇasamathesu adhikaraṇāni samenti vūpasamentīti adhikaraṇasamathā. Uppannuppannānanti uppannānaṃ uppannānaṃ. Adhikaraṇānanti vivādādhikaraṇaṃ anuvādādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇaṃ kiccādhikaraṇanti imesaṃ catunnaṃ. Samathāya vūpasamāyāti samathatthañceva vūpasamanatthañca. Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti ime satta samathā dātabbā.

    ತತ್ರಾಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ। ಅಧಿಕರಣೇಸು ತಾವ ಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ಅಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ವಿವದನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯೋ ವಿವಾದೋ, ಇದಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ನಾಮ। ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಆಚಾರದಿಟ್ಠಿಆಜೀವವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಅನುವದನ್ತಾನಂ ಅನುವಾದೋ ಉಪವದನಾ ಚೇವ ಚೋದನಾ ಚ, ಇದಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ನಾಮ। ಮಾತಿಕಾಯ ಆಗತಾ ಪಞ್ಚ, ವಿಭಙ್ಗೇ ದ್ವೇತಿ ಸತ್ತಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ, ಇದಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ನಾಮ। ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಪಲೋಕನಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಕರಣಂ, ಇದಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ನಾಮ।

    Tatrāyaṃ vinicchayanayo. Adhikaraṇesu tāva dhammoti vā adhammoti vā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantānaṃ bhikkhūnaṃ yo vivādo, idaṃ vivādādhikaraṇaṃ nāma. Sīlavipattiyā vā ācāradiṭṭhiājīvavipattiyā vā anuvadantānaṃ anuvādo upavadanā ceva codanā ca, idaṃ anuvādādhikaraṇaṃ nāma. Mātikāya āgatā pañca, vibhaṅge dveti sattapi āpattikkhandhā, idaṃ āpattādhikaraṇaṃ nāma. Saṅghassa apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ karaṇaṃ, idaṃ kiccādhikaraṇaṃ nāma.

    ತತ್ಥ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ದ್ವೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾಯ ಚ। ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನೇವ ಸಮ್ಮಮಾನಂ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತಿತಂ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಸಙ್ಘೇ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇ ತತ್ಥೇವ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಸಮ್ಮತಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಸಮ್ಮತಿ। ಏವಂ ಸಮ್ಮಮಾನೇ ಚ ಪನೇತಸ್ಮಿಂ ಯಾ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ಧಮ್ಮಸಮ್ಮುಖತಾ ವಿನಯಸಮ್ಮುಖತಾ ಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾ, ಅಯಂ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ನಾಮ।

    Tattha vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca. Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yasmiṃ vihāre uppannaṃ tasmiṃyeva vā aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ tattha saṅghena vā saṅghe vūpasametuṃ asakkonte tattheva ubbāhikāya sammatapuggalehi vā vinicchitaṃ sammati. Evaṃ sammamāne ca panetasmiṃ yā saṅghasammukhatā dhammasammukhatā vinayasammukhatā puggalasammukhatā, ayaṃ sammukhāvinayo nāma.

    ತತ್ಥ ಚ ಕಾರಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗಿವಸೇನ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ। ಸಮೇತಬ್ಬಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ಭೂತತಾ ಧಮ್ಮಸಮ್ಮುಖತಾ। ಯಥಾ ತಂ ಸಮೇತಬ್ಬಂ, ತಥೇವ ಸಮ್ಮನಂ ವಿನಯಸಮ್ಮುಖತಾ। ಯೋ ಚ ವಿವದತಿ, ಯೇನ ಚ ವಿವದತಿ, ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ ಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾ। ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ವೂಪಸಮೇ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ಪರಿಹಾಯತಿ। ಏವಂ ತಾವ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನೇವ ಸಮ್ಮತಿ।

    Tattha ca kārakasaṅghassa saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo saṅghasammukhatā. Sametabbassa vatthuno bhūtatā dhammasammukhatā. Yathā taṃ sametabbaṃ, tatheva sammanaṃ vinayasammukhatā. Yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesaṃ ubhinnaṃ atthapaccatthikānaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā. Ubbāhikāya vūpasame panettha saṅghasammukhatā parihāyati. Evaṃ tāva sammukhāvinayeneva sammati.

    ಸಚೇ ಪನೇವಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಮತಿ, ಅಥ ನಂ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಸಮ್ಮತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ನ ಮಯಂ ಸಕ್ಕೋಮ ವೂಪಸಮೇತು’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ, ತತೋ ಸಙ್ಘೋ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನತಿ। ತೇನ ಗುಳ್ಹಕವಿವಟಕಸಕಣ್ಣಜಪ್ಪಕೇಸು ತೀಸು ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಸಲಾಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಯೇಭುಯ್ಯತಾಯ ಯಥಾ ತೇ ಧಮ್ಮವಾದಿನೋ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ವೂಪಸನ್ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾಯ ಚ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Sace panevampi na sammati, atha naṃ ubbāhikāya sammatā bhikkhū ‘‘na mayaṃ sakkoma vūpasametu’’nti saṅghasseva niyyātenti, tato saṅgho pañcaṅgasamannāgataṃ bhikkhuṃ salākaggāhāpakaṃ sammannati. Tena guḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesu aññataravasena salākaṃ gāhāpetvā sannipatitaparisāya dhammavādīnaṃ yebhuyyatāya yathā te dhammavādino vadanti, evaṃ vūpasantaṃ adhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca vūpasantaṃ hoti.

    ತತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ। ಯಂ ಪನ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕರಣಂ, ಅಯಂ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ನಾಮ। ಏವಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ದ್ವೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ। ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಚತೂಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ – ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಸತಿವಿನಯೇನ ಚ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೇನ ಚ ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಾಯ ಚ। ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನೇವ ಸಮ್ಮಮಾನಂ ಯೋ ಚ ಅನುವದತಿ, ಯಞ್ಚ ಅನುವದತಿ, ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಚೇ ಕಾಚಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ, ಉಭೋ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ, ಸಚೇ ಅತ್ಥಿ, ಅಯಂ ನಾಮೇತ್ಥ ಆಪತ್ತೀತಿ ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಯದಾ ಪನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಮೂಲಿಕಾಯ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನುದ್ಧಂಸಿತಸ್ಸ ಸತಿವಿನಯಂ ಯಾಚಮಾನಸ್ಸ ಸಙ್ಘೋ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸತಿವಿನಯಂ ದೇತಿ, ತದಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಸತಿವಿನಯೇನ ಚ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ। ದಿನ್ನೇ ಪನ ಸತಿವಿನಯೇ ಪುನ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನುವಾದೋ ನ ರುಹತಿ।

    Tattha sammukhāvinayo vuttanayo eva. Yaṃ pana yebhuyyasikākammassa karaṇaṃ, ayaṃ yebhuyyasikā nāma. Evaṃ vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati. Anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati – sammukhāvinayena ca sativinayena ca amūḷhavinayena ca tassapāpiyasikāya ca. Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yo ca anuvadati, yañca anuvadati, tesaṃ vacanaṃ sutvā sace kāci āpatti natthi, ubho khamāpetvā, sace atthi, ayaṃ nāmettha āpattīti evaṃ vinicchitaṃ vūpasammati. Tattha sammukhāvinayalakkhaṇaṃ vuttanayameva. Yadā pana khīṇāsavassa bhikkhuno amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃsitassa sativinayaṃ yācamānassa saṅgho ñatticatutthena kammena sativinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca sativinayena ca vūpasantaṃ hoti. Dinne pana sativinaye puna tasmiṃ puggale kassaci anuvādo na ruhati.

    ಯದಾ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಮ್ಮಾದವಸೇನ ಅಸ್ಸಾಮಣಕೇ ಅಜ್ಝಾಚಾರೇ ‘‘ಸರತಾಯಸ್ಮಾ ಏವರೂಪಿಂ ಆಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ‘‘ಉಮ್ಮತ್ತಕೇನ ಮೇ , ಆವುಸೋ, ಏತಂ ಕತಂ, ನಾಹಂ ತಂ ಸರಾಮೀ’’ತಿ ಭಣನ್ತೋಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಚೋದಿಯಮಾನೋವ ಪುನ ಅಚೋದನತ್ಥಾಯ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯಂ ಯಾಚತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಚಸ್ಸ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯಂ ದೇತಿ, ತದಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೇನ ಚ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ। ದಿನ್ನೇ ಪನ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೇ ಪುನ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕಸ್ಸಚಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಅನುವಾದೋ ನ ರುಹತಿ।

    Yadā ummattako bhikkhu ummādavasena assāmaṇake ajjhācāre ‘‘saratāyasmā evarūpiṃ āpatti’’nti bhikkhūhi codiyamāno ‘‘ummattakena me , āvuso, etaṃ kataṃ, nāhaṃ taṃ sarāmī’’ti bhaṇantopi bhikkhūhi codiyamānova puna acodanatthāya amūḷhavinayaṃ yācati, saṅgho cassa ñatticatutthena kammena amūḷhavinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca amūḷhavinayena ca vūpasantaṃ hoti. Dinne pana amūḷhavinaye puna tasmiṃ puggale kassaci tappaccayā anuvādo na ruhati.

    ಯದಾ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಸಾಮನ್ತೇನ ವಾ ಚೋದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರತೋ ಪಾಪುಸ್ಸನ್ನತಾಯ ಪಾಪಿಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ‘‘ಸಚಾಯಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಮೂಲೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಸಾರಣಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಛಿನ್ನಮೂಲೋ ಅಯಮೇವಸ್ಸ ನಾಸನಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಸಙ್ಘೋ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಂ ಕರೋತಿ, ತದಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಾಯ ಚ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತೀತಿ। ಏವಂ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಚತೂಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ। ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ತೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣೇನ ಚ ತಿಣವತ್ಥಾರಕೇನ ಚ। ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನೇವ ವೂಪಸಮೋ ನತ್ಥಿ। ಯದಾ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಙ್ಘಗಣಮಜ್ಝೇಸು ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಲಹುಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತಿ, ತದಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣೇನ ಚ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ।

    Yadā pana pārājikena vā pārājikasāmantena vā codiyamānassa aññenaññaṃ paṭicarato pāpussannatāya pāpiyassa puggalassa ‘‘sacāyaṃ acchinnamūlo bhavissati, sammā vattitvā osāraṇaṃ labhissati. Sace chinnamūlo ayamevassa nāsanā bhavissatī’’ti maññamāno saṅgho ñatticatutthena kammena tassapāpiyasikaṃ karoti, tadā sammukhāvinayena ca tassapāpiyasikāya ca vūpasantaṃ hotīti. Evaṃ anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati. Āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca tiṇavatthārakena ca. Tassa sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi. Yadā pana ekassa vā bhikkhuno santike saṅghagaṇamajjhesu vā bhikkhu lahukaṃ āpattiṃ deseti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca vūpasammati.

    ತತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇ ತಾವ ಯೋ ಚ ದೇಸೇತಿ, ಯಸ್ಸ ಚ ದೇಸೇತಿ, ತೇಸಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ ಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Tattha sammukhāvinaye tāva yo ca deseti, yassa ca deseti, tesaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā. Sesaṃ vuttanayameva.

    ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಗಣಸ್ಸ ಚ ದೇಸನಾಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ಪರಿಹಾಯತಿ। ಯಾ ಪನೇತ್ಥ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ಚ ಆಮ, ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ‘‘ಆಯತಿಂ ಸಂವರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಕರಣಂ, ತಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ ನಾಮ। ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಹಿ ಪರಿವಾಸಾದಿಯಾಚನಾ ಪಟಿಞ್ಞಾ। ಪರಿವಾಸಾದೀನಂ ದಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ ನಾಮ। ದ್ವೇ ಪಕ್ಖಜಾತಾ ಪನ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹುಂ ಅಸ್ಸಾಮಣಕಂ ಅಜ್ಝಾಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಚೇ ಮಯಂ ಇಮಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮ, ಸಿಯಾಪಿ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಕಕ್ಖಳತ್ತಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಾಪನೇ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಯದಾ ತಿಣವತ್ಥಾರಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚ ತಿಣವತ್ಥಾರಕೇನ ಚ ಸಮ್ಮತಿ।

    Puggalassa gaṇassa ca desanākāle saṅghasammukhatā parihāyati. Yā panettha ahaṃ, bhante, itthannāmaṃ āpattiṃ āpannoti ca āma, passāmīti ca paṭiññā, tāya paṭiññāya ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti karaṇaṃ, taṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma. Saṅghādisese hi parivāsādiyācanā paṭiññā. Parivāsādīnaṃ dānaṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma. Dve pakkhajātā pana bhaṇḍanakārakā bhikkhū bahuṃ assāmaṇakaṃ ajjhācaritvā puna lajjidhamme uppanne sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ kāressāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷattāya saṃvatteyyāti aññamaññaṃ āpattiyā kārāpane dosaṃ disvā yadā tiṇavatthārakakammaṃ karonti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca tiṇavatthārakena ca sammati.

    ತತ್ಥ ಹಿ ಯತ್ತಕಾ ಹತ್ಥಪಾಸೂಪಗತಾ ‘‘ನ ಮೇತಂ ಖಮತೀ’’ತಿ ಏವಂ ದಿಟ್ಠಾವಿಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ನಿದ್ದಮ್ಪಿ ಓಕ್ಕನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಥುಲ್ಲವಜ್ಜಞ್ಚ ಗಿಹಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯೋ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ತೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ। ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ಏಕೇನ ಸಮಥೇನ ಸಮ್ಮತಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನೇವ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ಸಮಥಾಯ ವೂಪಸಮಾಯ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ…ಪೇ॰… ತಿಣವತ್ಥಾರಕೋತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತೋಯೇವ। ವಿನಿಚ್ಛಯೋಪಿಸ್ಸ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತೋ।

    Tattha hi yattakā hatthapāsūpagatā ‘‘na metaṃ khamatī’’ti evaṃ diṭṭhāvikammaṃ akatvā niddampi okkantā honti, sabbesaṃ ṭhapetvā thullavajjañca gihipaṭisaṃyuttañca sabbāpattiyo vuṭṭhahanti, evaṃ āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati. Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sammukhāvinayeneva. Imāni cattāri adhikaraṇāni yathānurūpaṃ imehi sattahi samathehi sammanti. Tena vuttaṃ – uppannuppannānaṃ adhikaraṇānaṃ samathāya vūpasamāya sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti. Ayamettha vinicchayanayo. Vitthāro pana samathakkhandhake āgatoyeva. Vinicchayopissa samantapāsādikāyaṃ vutto.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಚುದ್ದಸನ್ನಂ ಸತ್ತಕಾನಂ ವಸೇನ ಅಟ್ಠನವುತಿ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho, āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti cuddasannaṃ sattakānaṃ vasena aṭṭhanavuti pañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ಸತ್ತಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Sattakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಅಟ್ಠಕವಣ್ಣನಾ

    Aṭṭhakavaṇṇanā

    ೩೩೩. ಇತಿ ಸತ್ತಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಟ್ಠಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾತಿ ಅಯಾಥಾವಾ ಮಿಚ್ಛಾಸಭಾವಾ। ಸಮ್ಮತ್ತಾತಿ ಯಾಥಾವಾ ಸಮ್ಮಾಸಭಾವಾ।

    333. Iti sattakavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni aṭṭhakavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha micchattāti ayāthāvā micchāsabhāvā. Sammattāti yāthāvā sammāsabhāvā.

    ೩೩೪. ಕುಸೀತವತ್ಥೂನೀತಿ ಕುಸೀತಸ್ಸ ಅಲಸಸ್ಸ ವತ್ಥೂನಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ಕೋಸಜ್ಜಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತೀತಿ ಚೀವರವಿಚಾರಣಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ನ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತೀತಿ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ವೀರಿಯಂ ನಾರಭತಿ। ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ। ಅನಧಿಗತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅನಧಿಗತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮತ್ಥಾಯ। ಅಸಚ್ಛಿಕತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಕತಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ। ಇದಂ ಪಠಮನ್ತಿ ಇದಂ ಹನ್ದಾಹಂ ನಿಪಜ್ಜಾಮೀತಿ ಏವಂ ಓಸೀದನಂ ಪಠಮಂ ಕುಸೀತವತ್ಥು। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಮಾಸಾಚಿತಂ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಮಾಸಾಚಿತಂ ನಾಮ ತಿನ್ತಮಾಸೋ। ಯಥಾ ತಿನ್ತಮಾಸೋ ಗರುಕೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಗರುಕೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಗಿಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ।

    334.Kusītavatthūnīti kusītassa alasassa vatthūni patiṭṭhā kosajjakāraṇānīti attho. Kammaṃ kattabbaṃ hotīti cīvaravicāraṇādikammaṃ kātabbaṃ hoti. Na vīriyaṃ ārabhatīti duvidhampi vīriyaṃ nārabhati. Appattassāti jhānavipassanāmaggaphaladhammassa appattassa pattiyā. Anadhigatassāti tasseva anadhigatassa adhigamatthāya. Asacchikatassāti tasseva apaccakkhakatassa sacchikaraṇatthāya. Idaṃ paṭhamanti idaṃ handāhaṃ nipajjāmīti evaṃ osīdanaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo. ‘‘Māsācitaṃ maññe’’ti ettha pana māsācitaṃ nāma tintamāso. Yathā tintamāso garuko hoti, evaṃ garukoti adhippāyo. Gilānā vuṭṭhito hotīti gilāno hutvā pacchā vuṭṭhito hoti.

    ೩೩೫. ಆರಮ್ಭವತ್ಥೂನೀತಿ ವೀರಿಯಕಾರಣಾನಿ। ತೇಸಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    335.Ārambhavatthūnīti vīriyakāraṇāni. Tesampi imināva nayena attho veditabbo.

    ೩೩೬. ದಾನವತ್ಥೂನೀತಿ ದಾನಕಾರಣಾನಿ। ಆಸಜ್ಜ ದಾನಂ ದೇತೀತಿ ಪತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇತಿ। ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಮುಹುತ್ತಂಯೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇತಿ, ದಸ್ಸಾಮಿ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ನ ಕಿಲಮೇತಿ। ಇತಿ ಏತ್ಥ ಆಸಾದನಂ ದಾನಕಾರಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಭಯಾ ದಾನಂ ದೇತೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಭಯಾದೀನಿ ದಾನಕಾರಣಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ಥ ಭಯಂ ನಾಮ ಅಯಂ ಅದಾಯಕೋ ಅಕಾರಕೋತಿ ಗರಹಾಭಯಂ ವಾ ಅಪಾಯಭಯಂ ವಾ। ಅದಾಸಿ ಮೇತಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಏಸ ಇದಂ ನಾಮ ಅದಾಸೀತಿ ದೇತಿ। ದಸ್ಸತಿ ಮೇತಿ ಅನಾಗತೇ ಇದಂ ನಾಮ ದಸ್ಸತೀತಿ ದೇತಿ। ಸಾಹು ದಾನನ್ತಿ ದಾನಂ ನಾಮ ಸಾಧು ಸುನ್ದರಂ, ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪಸತ್ಥನ್ತಿ ದೇತಿ। ಚಿತ್ತಾಲಙ್ಕಾರಚಿತ್ತಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥಂ ದಾನಂ ದೇತೀತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರತ್ಥಞ್ಚೇವ ಪರಿವಾರತ್ಥಞ್ಚ ದೇತಿ। ದಾನಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಮುದುಕಂ ಕರೋತಿ। ಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಲದ್ಧಂ ಮೇತಿ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಯೇನ ದಿನ್ನಂ, ಸೋಪಿ ದಿನ್ನಂ ಮಯಾತಿ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಮುದುಕಂ ಕರೋತಿ, ತೇನೇವ ‘‘ಅದನ್ತದಮನಂ ದಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ –

    336.Dānavatthūnīti dānakāraṇāni. Āsajja dānaṃ detīti patvā dānaṃ deti. Āgataṃ disvāva muhuttaṃyeva nisīdāpetvā sakkāraṃ katvā dānaṃ deti, dassāmi dassāmīti na kilameti. Iti ettha āsādanaṃ dānakāraṇaṃ nāma hoti. Bhayā dānaṃ detītiādīsupi bhayādīni dānakāraṇānīti veditabbāni. Tattha bhayaṃ nāma ayaṃ adāyako akārakoti garahābhayaṃ vā apāyabhayaṃ vā. Adāsi meti mayhaṃ pubbe esa idaṃ nāma adāsīti deti. Dassati meti anāgate idaṃ nāma dassatīti deti. Sāhu dānanti dānaṃ nāma sādhu sundaraṃ, buddhādīhi paṇḍitehi pasatthanti deti. Cittālaṅkāracittaparikkhāratthaṃ dānaṃ detīti samathavipassanācittassa alaṅkāratthañceva parivāratthañca deti. Dānañhi cittaṃ mudukaṃ karoti. Yena laddhaṃ hoti, sopi laddhaṃ meti muducitto hoti, yena dinnaṃ, sopi dinnaṃ mayāti muducitto hoti, iti ubhinnampi cittaṃ mudukaṃ karoti, teneva ‘‘adantadamanaṃ dāna’’nti vuccati. Yathāha –

    ‘‘ಅದನ್ತದಮನಂ ದಾನಂ, ಅದಾನಂ ದನ್ತದೂಸಕಂ।

    ‘‘Adantadamanaṃ dānaṃ, adānaṃ dantadūsakaṃ;

    ದಾನೇನ ಪಿಯವಾಚಾಯ, ಉನ್ನಮನ್ತಿ ನಮನ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ॥

    Dānena piyavācāya, unnamanti namanti cā’’ti.

    ಇಮೇಸು ಪನ ಅಟ್ಠಸು ದಾನೇಸು ಚಿತ್ತಾಲಙ್ಕಾರದಾನಮೇವ ಉತ್ತಮಂ।

    Imesu pana aṭṭhasu dānesu cittālaṅkāradānameva uttamaṃ.

    ೩೩೭. ದಾನೂಪಪತ್ತಿಯೋತಿ ದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಉಪಪತ್ತಿಯೋ। ದಹತೀತಿ ಠಪೇತಿ। ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಭಾವೇತೀತಿ ವಡ್ಢೇತಿ। ಹೀನೇ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಹೀನೇಸು ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ವಿಮುತ್ತಂ। ಉತ್ತರಿ ಅಭಾವಿತನ್ತಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಮಗ್ಗಫಲತ್ಥಾಯ ಅಭಾವಿತಂ। ತತ್ರೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಯಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಕುಸಲಂ ಕತಂ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತನತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ।

    337.Dānūpapattiyoti dānapaccayā upapattiyo. Dahatīti ṭhapeti. Adhiṭṭhātīti tasseva vevacanaṃ. Bhāvetīti vaḍḍheti. Hīne vimuttanti hīnesu pañcakāmaguṇesu vimuttaṃ. Uttari abhāvitanti tato uttari maggaphalatthāya abhāvitaṃ. Tatrūpapattiyā saṃvattatīti yaṃ patthetvā kusalaṃ kataṃ, tattha tattha nibbattanatthāya saṃvattati.

    ವೀತರಾಗಸ್ಸಾತಿ ಮಗ್ಗೇನ ವಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನರಾಗಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತರಾಗಸ್ಸ। ದಾನಮತ್ತೇನೇವ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ದಾನಂ ಪನ ಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ಪರಿವಾರೋ ಹೋತಿ। ತತೋ ದಾನೇನ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ವೀತರಾಗಸ್ಸ ನೋ ಸರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿ।

    Vītarāgassāti maggena vā samucchinnarāgassa samāpattiyā vā vikkhambhitarāgassa. Dānamatteneva hi brahmaloke nibbattituṃ na sakkā. Dānaṃ pana samādhivipassanācittassa alaṅkāro parivāro hoti. Tato dānena muducitto brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbattati. Tena vuttaṃ ‘‘vītarāgassa no sarāgassā’’ti.

    ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಪರಿಸಾ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾ, ಸಮೂಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

    Khattiyānaṃ parisā khattiyaparisā, samūhoti attho. Esa nayo sabbattha.

    ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ। ಏತೇಹಿ ಮುತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಅಟ್ಠಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ಲೋಕೋ ಚ ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮೇ ಅನುಪರಿವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೫)। ಲಾಭೋ ಅಲಾಭೋತಿ ಲಾಭೇ ಆಗತೇ ಅಲಾಭೋ ಆಗತೋ ಏವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Lokassa dhammā lokadhammā. Etehi mutto nāma natthi, buddhānampi hontiyeva. Vuttampi cetaṃ – ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti (a. ni. 8.5). Lābho alābhoti lābhe āgate alābho āgato evāti veditabbo. Yasādīsupi eseva nayo.

    ೩೩೮. ಅಭಿಭಾಯತನವಿಮೋಕ್ಖಕಥಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಾ ಏವ।

    338. Abhibhāyatanavimokkhakathā heṭṭhā kathitā eva.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ಅಟ್ಠಕಾನಂ ವಸೇನ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho, āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti ekādasannaṃ aṭṭhakānaṃ vasena aṭṭhāsīti pañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ಅಟ್ಠಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Aṭṭhakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ನವಕವಣ್ಣನಾ

    Navakavaṇṇanā

    ೩೪೦. ಇತಿ ಅಟ್ಠಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನವಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಆಘಾತವತ್ಥೂನೀತಿ ಆಘಾತಕಾರಣಾನಿ। ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧತೀತಿ ಕೋಪಂ ಬನ್ಧತಿ ಕರೋತಿ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ।

    340. Iti aṭṭhakavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni navakavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha āghātavatthūnīti āghātakāraṇāni. Āghātaṃ bandhatīti kopaṃ bandhati karoti uppādeti.

    ತಂ ಕುತೇತ್ಥ ಲಬ್ಭಾತಿ ತಂ ಅನತ್ಥಚರಣಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕುತೋ ಲಬ್ಭಾ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧುಂ ? ಪರೋ ನಾಮ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತರುಚಿಯಾ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋತೀತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಘಾತಂ ಪಟಿವಿನೋದೇತಿ। ಅಥ ವಾ ಸಚಾಹಂ ಪಟಿಕೋಪಂ ಕರೇಯ್ಯಂ, ತಂ ಕೋಪಕರಣಂ ಏತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕುತೋ ಲಬ್ಭಾ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುತೋ ಲಾಭಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸಚಾಹಂ ಏತ್ಥ ಕೋಪಂ ಕರೇಯ್ಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಕೋಪಕರಣೇ ಕುತೋ ಲಾಭಾ, ಲಾಭಾ ನಾಮ ಕೇ ಸಿಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅತ್ಥೇ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ।

    Taṃ kutettha labbhāti taṃ anatthacaraṇaṃ mā ahosīti etasmiṃ puggale kuto labbhā, kena kāraṇena sakkā laddhuṃ ? Paro nāma parassa attano cittaruciyā anatthaṃ karotīti evaṃ cintetvā āghātaṃ paṭivinodeti. Atha vā sacāhaṃ paṭikopaṃ kareyyaṃ, taṃ kopakaraṇaṃ ettha puggale kuto labbhā, kena kāraṇena laddhabbanti attho. Kuto lābhātipi pāṭho, sacāhaṃ ettha kopaṃ kareyyaṃ, tasmiṃ me kopakaraṇe kuto lābhā, lābhā nāma ke siyunti attho. Imasmiñca atthe tanti nipātamattameva hoti.

    ೩೪೧. ಸತ್ತಾವಾಸಾತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆವಾಸಾ, ವಸನಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಾವಾಸಾಪಿ ಸತ್ತಾವಾಸೋವ, ಅಸಬ್ಬಕಾಲಿಕತ್ತಾ ಪನ ನ ಗಹಿತಾ। ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಖನ್ಧಾವಾರಸದಿಸಾ। ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಕಪ್ಪೇ ಬುದ್ಧೇಸು ಅನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೇಸು ತಂ ಠಾನಂ ಸುಞ್ಞಂ ಹೋತೀತಿ ಅಸಬ್ಬಕಾಲಿಕತ್ತಾ ನ ಗಹಿತಾ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ।

    341.Sattāvāsāti sattānaṃ āvāsā, vasanaṭṭhānānīti attho. Tattha suddhāvāsāpi sattāvāsova, asabbakālikattā pana na gahitā. Suddhāvāsā hi buddhānaṃ khandhāvārasadisā. Asaṅkhyeyyakappe buddhesu anibbattantesu taṃ ṭhānaṃ suññaṃ hotīti asabbakālikattā na gahitā. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

    ೩೪೨. ಅಕ್ಖಣೇಸು ಧಮ್ಮೋ ಚ ದೇಸಿಯತೀತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿಯತಿ। ಓಪಸಮಿಕೋತಿ ಕಿಲೇಸೂಪಸಮಕರೋ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಿಕೋತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾವಹೋ। ಸಮ್ಬೋಧಗಾಮೀತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಪಟಿವೇಧಗಾಮೀ। ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ಅಸಞ್ಞಭವಂ ವಾ ಅರೂಪಭವಂ ವಾ।

    342. Akkhaṇesu dhammo ca desiyatīti catusaccadhammo desiyati. Opasamikoti kilesūpasamakaro. Parinibbānikoti kilesaparinibbānena parinibbānāvaho. Sambodhagāmīti catumaggañāṇapaṭivedhagāmī. Aññataranti asaññabhavaṃ vā arūpabhavaṃ vā.

    ೩೪೩. ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಾತಿ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬವಿಹಾರಾ।

    343.Anupubbavihārāti anupaṭipāṭiyā samāpajjitabbavihārā.

    ೩೪೪. ಅನುಪುಬ್ಬನಿರೋಧಾತಿ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿರೋಧಾ।

    344.Anupubbanirodhāti anupaṭipāṭiyā nirodhā.

    ‘‘ಇಮೇ, ಖೋ ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಛನ್ನಂ ನವಕಾನಂ ವಸೇನ ಚತುಪಣ್ಣಾಸ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime, kho āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti channaṃ navakānaṃ vasena catupaṇṇāsa pañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ನವಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Navakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ದಸಕವಣ್ಣನಾ

    Dasakavaṇṇanā

    ೩೪೫. ಇತಿ ನವಕವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದಸಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ನಾಥಕರಣಾತಿ ‘‘ಸನಾಥಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಹರಥ ಮಾ ಅನಾಥಾ, ದಸ ಇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ನಾಥಕರಣಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೮) ಏವಂ ಅಕ್ಖಾತಾ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಟ್ಠಾಕರಾ ಧಮ್ಮಾ।

    345. Iti navakavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni dasakavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi. Tattha nāthakaraṇāti ‘‘sanāthā, bhikkhave, viharatha mā anāthā, dasa ime, bhikkhave, dhammā nāthakaraṇā’’ti (a. ni. 10.18) evaṃ akkhātā attano patiṭṭhākarā dhammā.

    ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋತಿಆದೀಸು ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಕಲ್ಯಾಣಾ ಅಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋ। ತೇ ಚಸ್ಸ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಸಹ ಅಯನತೋ ಸಹಾಯಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಸಹಾಯೋ। ಚಿತ್ತೇನ ಚೇವ ಕಾಯೇನ ಚ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇಸು ಏವ ಸಮ್ಪವಙ್ಕೋ ಓನತೋತಿ ಕಲ್ಯಾಣಸಮ್ಪವಙ್ಕೋ। ಸುವಚೋ ಹೋತೀತಿ ಸುಖೇನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ ಸುಖೇನ ಅನುಸಾಸಿತಬ್ಬೋ। ಖಮೋತಿ ಗಾಳ್ಹೇನ ಫರುಸೇನ ಕಕ್ಖಳೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಖಮತಿ, ನ ಕುಪ್ಪತಿ। ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ ಅನುಸಾಸನಿನ್ತಿ ಯಥಾ ಏಕಚ್ಚೋ ಓವದಿಯಮಾನೋ ವಾಮತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಟಿಪ್ಫರತಿ ವಾ ಅಸುಣನ್ತೋ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಓವದಥ, ಭನ್ತೇ , ಅನುಸಾಸಥ, ತುಮ್ಹೇಸು ಅನೋವದನ್ತೇಸು ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಓವದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಗಣ್ಹಾತಿ।

    Kalyāṇamittotiādīsu sīlādiguṇasampannā kalyāṇā assa mittāti kalyāṇamitto. Te cassa ṭhānanisajjādīsu saha ayanato sahāyāti kalyāṇasahāyo. Cittena ceva kāyena ca kalyāṇamittesu eva sampavaṅko onatoti kalyāṇasampavaṅko. Suvacohotīti sukhena vattabbo hoti sukhena anusāsitabbo. Khamoti gāḷhena pharusena kakkhaḷena vuccamāno khamati, na kuppati. Padakkhiṇaggāhī anusāsaninti yathā ekacco ovadiyamāno vāmato gaṇhāti, paṭippharati vā asuṇanto vā gacchati, evaṃ akatvā ‘‘ovadatha, bhante , anusāsatha, tumhesu anovadantesu ko añño ovadissatī’’ti padakkhiṇaṃ gaṇhāti.

    ಉಚ್ಚಾವಚಾನೀತಿ ಉಚ್ಚಾನಿ ಚ ಅವಚಾನಿ ಚ। ಕಿಂ ಕರಣೀಯಾನೀತಿ ಕಿಂ ಕರೋಮೀತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ। ತತ್ಥ ಉಚ್ಚಕಮ್ಮಾನಿ ನಾಮ ಚೀವರಸ್ಸ ಕರಣಂ ರಜನಂ ಚೇತಿಯೇ ಸುಧಾಕಮ್ಮಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಚೇತಿಯಘರಬೋಧಿಯಘರೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಅವಚಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪಾದಧೋವನಮಕ್ಖನಾದಿಖುದ್ದಕಕಮ್ಮಂ। ತತ್ರುಪಾಯಾಯಾತಿ ತತ್ರುಪಗಮನೀಯಾ। ಅಲಂ ಕಾತುನ್ತಿ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ। ಅಲಂ ಸಂವಿಧಾತುನ್ತಿ ವಿಚಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ।

    Uccāvacānīti uccāni ca avacāni ca. Kiṃ karaṇīyānīti kiṃ karomīti evaṃ vatvā kattabbakammāni. Tattha uccakammāni nāma cīvarassa karaṇaṃ rajanaṃ cetiye sudhākammaṃ uposathāgāracetiyagharabodhiyagharesu kattabbanti evamādi. Avacakammaṃ nāma pādadhovanamakkhanādikhuddakakammaṃ. Tatrupāyāyāti tatrupagamanīyā. Alaṃ kātunti kātuṃ samattho hoti. Alaṃ saṃvidhātunti vicāretuṃ samattho.

    ಧಮ್ಮೇ ಅಸ್ಸ ಕಾಮೋ ಸಿನೇಹೋತಿ ಧಮ್ಮಕಾಮೋ, ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಪಿಯಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಿಯಸಮುದಾಹಾರೋತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣಾತಿ, ಸಯಞ್ಚ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಅಭಿವಿನಯೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮೋ ಅಭಿಧಮ್ಮೋ, ವಿನಯೋ ಅಭಿವಿನಯೋತಿ ಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೋತಿ ಸತ್ತ ಪಕರಣಾನಿ। ವಿನಯೋತಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಾ। ಅಭಿವಿನಯೋತಿ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರಾ। ಅಥ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಮ್ಪಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಏವ। ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಅಭಿಧಮ್ಮೋ। ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ವಿನಯೋ। ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಕಾರಣಂ ಅಭಿವಿನಯೋ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಿನಯೇ ಅಭಿವಿನಯೇ ಚ। ಉಳಾರಪಾಮೋಜ್ಜೋತಿ ಬಹುಲಪಾಮೋಜ್ಜೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Dhamme assa kāmo sinehoti dhammakāmo, tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ piyāyatīti attho. Piyasamudāhāroti parasmiṃ kathente sakkaccaṃ suṇāti, sayañca paresaṃ desetukāmo hotīti attho. ‘‘Abhidhamme abhivinaye’’ti ettha dhammo abhidhammo, vinayo abhivinayoti catukkaṃ veditabbaṃ. Tattha dhammoti suttantapiṭakaṃ. Abhidhammoti satta pakaraṇāni. Vinayoti ubhatovibhaṅgā. Abhivinayoti khandhakaparivārā. Atha vā suttantapiṭakampi abhidhammapiṭakampi dhammo eva. Maggaphalāni abhidhammo. Sakalaṃ vinayapiṭakaṃ vinayo. Kilesavūpasamakāraṇaṃ abhivinayo. Iti sabbasmimpi ettha dhamme abhidhamme vinaye abhivinaye ca. Uḷārapāmojjoti bahulapāmojjo hotīti attho.

    ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಕಾರಣತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ, ಚತುಭೂಮಕಕುಸಲಧಮ್ಮಕಾರಣಾ, ತೇಸಂ ಅಧಿಗಮತ್ಥಾಯ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Kusalesudhammesūti kāraṇatthe bhummaṃ, catubhūmakakusaladhammakāraṇā, tesaṃ adhigamatthāya anikkhittadhuro hotīti attho.

    ೩೪೬. ಕಸಿಣದಸಕೇ ಸಕಲಟ್ಠೇನ ಕಸಿಣಾನಿ। ತದಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಖೇತ್ತಟ್ಠೇನ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ವಾ ಆಯತನಾನಿ। ಉದ್ಧನ್ತಿ ಉಪರಿ ಗಗನತಲಾಭಿಮುಖಂ। ಅಧೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂಮಿತಲಾಭಿಮುಖಂ। ತಿರಿಯನ್ತಿ ಖೇತ್ತಮಣ್ಡಲಮಿವ ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಉದ್ಧಮೇವ ಕಸಿಣಂ ವಡ್ಢೇತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಅಧೋ, ಏಕಚ್ಚೋ ಸಮನ್ತತೋ। ತೇನ ತೇನ ವಾ ಕಾರಣೇನ ಏವಂ ಪಸಾರೇತಿ ಆಲೋಕಮಿವ ರೂಪದಸ್ಸನಕಾಮೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಥವೀಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯ’’ನ್ತಿ। ಅದ್ವಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾವಾನುಪಗಮನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಉದಕಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಉದಕಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ, ಏವಮೇವ ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ಪಥವೀಕಸಿಣಮೇವ ಹೋತಿ , ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಕಸಿಣಸಮ್ಭೇದೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಫರಣಅಪ್ಪಮಾಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಹಿ ಚೇತಸಾ ಫರನ್ತೋ ಸಕಲಮೇವ ಫರತಿ, ನ ‘‘ಅಯಮಸ್ಸ ಆದಿ, ಇದಂ ಮಜ್ಝ’’ನ್ತಿ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಕಸಿಣನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೇ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಂ। ತತ್ಥ ಕಸಿಣವಸೇನ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೇ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸವಸೇನ ತತ್ಥ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣೇ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾನಯೇನ ಪನೇತಾನಿ ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀನಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾನೇವ।

    346. Kasiṇadasake sakalaṭṭhena kasiṇāni. Tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ khettaṭṭhena vā adhiṭṭhānaṭṭhena vā āyatanāni. Uddhanti upari gaganatalābhimukhaṃ. Adhoti heṭṭhā bhūmitalābhimukhaṃ. Tiriyanti khettamaṇḍalamiva samantā paricchinditvā. Ekacco hi uddhameva kasiṇaṃ vaḍḍheti, ekacco adho, ekacco samantato. Tena tena vā kāraṇena evaṃ pasāreti ālokamiva rūpadassanakāmo. Tena vuttaṃ ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriya’’nti. Advayanti idaṃ pana ekassa aññabhāvānupagamanatthaṃ vuttaṃ. Yathā hi udakaṃ paviṭṭhassa sabbadisāsu udakameva hoti, na aññaṃ, evameva pathavīkasiṇaṃ pathavīkasiṇameva hoti , natthi tassa añño kasiṇasambhedoti. Esa nayo sabbattha. Appamāṇanti idaṃ tassa tassa pharaṇaappamāṇavasena vuttaṃ. Tañhi cetasā pharanto sakalameva pharati, na ‘‘ayamassa ādi, idaṃ majjha’’nti pamāṇaṃ gaṇhātīti. Viññāṇakasiṇanti cettha kasiṇugghāṭimākāse pavattaviññāṇaṃ. Tattha kasiṇavasena kasiṇugghāṭimākāse kasiṇugghāṭimākāsavasena tattha pavattaviññāṇe uddhaṃ adho tiriyatā veditabbā. Ayamettha saṅkhepo. Kammaṭṭhānabhāvanānayena panetāni pathavīkasiṇādīni vitthārato visuddhimagge vuttāneva.

    ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥದಸಕವಣ್ಣನಾ

    Akusalakammapathadasakavaṇṇanā

    ೩೪೭. ಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಕಮ್ಮಾನೇವ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತೀನಂ ಪಥಭೂತತ್ತಾ ಕಮ್ಮಪಥಾ ನಾಮ। ತೇಸು ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಮುಸಾವಾದಾದಯೋ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ ಏವ। ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕಾಮೇಸೂತಿ ಮೇಥುನಸಮಾಚಾರೇಸು ಮೇಥುನವತ್ಥೂಸು ವಾ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋತಿ ಏಕನ್ತನಿನ್ದಿತೋ ಲಾಮಕಾಚಾರೋ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕಾಯದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನವೀತಿಕ್ಕಮಚೇತನಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ।

    347. Kammapathesu kammāneva sugatiduggatīnaṃ pathabhūtattā kammapathā nāma. Tesu pāṇātipāto adinnādānaṃ musāvādādayo ca cattāro brahmajāle vitthāritā eva. Kāmesumicchācāroti ettha pana kāmesūti methunasamācāresu methunavatthūsu vā. Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro. Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro.

    ತತ್ಥ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಪುರಿಸಾನಂ ತಾವ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ, ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ, ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ, ಸಾರಕ್ಖಾ, ಸಪರಿದಣ್ಡಾತಿ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾದಯೋ ದಸ। ಧನಕ್ಕೀತಾ, ಛನ್ದವಾಸಿನೀ, ಭೋಗವಾಸಿನೀ, ಪಟವಾಸಿನೀ, ಓದಪತ್ತಕಿನೀ, ಓಭತಚುಮ್ಬಟಾ, ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಧಜಾಹಟಾ, ಮುಹುತ್ತಿಕಾತಿ ಏತಾ ಧನಕ್ಕೀತಾದಯೋ ದಸಾತಿ ವೀಸತಿ। ಇತ್ಥೀಸು ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಾರಕ್ಖಸಪರಿದಣ್ಡಾನಂ ದಸನ್ನಞ್ಚ ಧನಕ್ಕೀತಾದೀನನ್ತಿ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಅಞ್ಞೇ ಪುರಿಸಾ। ಇದಂ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ। ಸೋ ಪನೇಸ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಸೀಲಾದಿಗುಣರಹಿತೇ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ। ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಅಗಮನೀಯವತ್ಥು, ತಸ್ಮಿಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ, ಸೇವನಪ್ಪಯೋಗೋ, ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಅಧಿವಾಸನನ್ತಿ। ಏಕೋ ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ಏವ।

    Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa. Dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhatacumbaṭā, dāsī ca bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā, muhuttikāti etā dhanakkītādayo dasāti vīsati. Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā. Idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma. So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo. Sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanappayogo, maggenamaggappaṭipattiadhivāsananti. Eko payogo sāhatthiko eva.

    ಅಭಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ, ಪರಭಣ್ಡಾಭಿಮುಖೀ ಹುತ್ವಾ ತನ್ನಿನ್ನತಾಯ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಇದಂ ಮಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಭಣ್ಡಾಭಿಜ್ಝಾಯನಲಕ್ಖಣಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ ಚ। ತಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ಪರಭಣ್ಡಂ, ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮನಞ್ಚ। ಪರಭಣ್ಡವತ್ಥುಕೇ ಹಿ ಲೋಭೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ನ ತಾವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಯಾವ ‘‘ಅಹೋ ವತೀದಂ ಮಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ನ ಪರಿಣಾಮೇತಿ।

    Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho. Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Tassā dve sambhārā parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañca. Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatīdaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.

    ಹಿತಸುಖಂ ಬ್ಯಾಪಾದಯತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಸೋ ಪರಂ ವಿನಾಸಾಯ ಮನೋಪದೋಸಲಕ್ಖಣೋ ಫರುಸಾವಾಚಾ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ ಚ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ಪರಸತ್ತೋ ಚ, ತಸ್ಸ ವಿನಾಸಚಿನ್ತಾ ಚ। ಪರಸತ್ತವತ್ಥುಕೇ ಹಿ ಕೋಧೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ನ ತಾವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಯಾವ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ಉಚ್ಛಿಜ್ಝೇಯ್ಯ ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಿನಾಸಂ ನ ಚಿನ್ತೇತಿ।

    Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo. So paraṃ vināsāya manopadosalakkhaṇo pharusāvācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca. Tassa dve sambhārā parasatto ca, tassa vināsacintā ca. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjheyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.

    ಯಥಾಭುಚ್ಚಗಹಣಾಭಾವೇನ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ ಚ। ಅಪಿಚ ಅನಿಯತಾ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ನಿಯತಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ವತ್ಥುನೋ ಚ ಗಹಿತಾಕಾರವಿಪರೀತತಾ, ಯಥಾ ಚ ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾಭಾವೇನ ತಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ।

    Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā. Samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā. Tassā dve sambhārā vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassūpaṭṭhānanti.

    ಇಮೇಸಂ ಪನ ದಸನ್ನಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಧಮ್ಮತೋ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವೇದನಾತೋ ಮೂಲತೋತಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.

    ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತೋತಿ ಏತೇಸು ಹಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಚೇತನಾಧಮ್ಮಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ।

    Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta cetanādhammāva honti. Abhijjhādayo tayo cetanāsampayuttā.

    ಕೋಟ್ಠಾಸತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ನೋ ಮೂಲಾನಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾಬ್ಯಾಪಾದಾ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಚೇವ ಮೂಲಾನಿ ಚ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಹಿ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ।

    Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni. Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca. Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti. Byāpādo doso akusalamūlaṃ hoti.

    ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾರಮ್ಮಣತೋ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ, ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ। ‘‘ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ’’ತಿಪಿ ಏಕೇ। ಮುಸಾವಾದೋ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ, ತಥಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾ। ಫರುಸವಾಚಾ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣಾವ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತವಸೇನ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ। ತಥಾ ಅಭಿಜ್ಝಾ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋವ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಾ।

    Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo hoti. Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā, micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo. ‘‘Sattārammaṇo’’tipi eke. Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā pisuṇavācā. Pharusavācā sattārammaṇāva. Samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā abhijjhā. Byāpādo sattārammaṇova. Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇā.

    ವೇದನಾತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖವೇದನೋ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ ಹಸಮಾನಾಪಿ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ನಂ ಘಾತೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾ ಪನ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ತಿವೇದನಂ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿವೇದನೋ। ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತೇ ಪನ ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನೋ ನ ಹೋತಿ। ಮುಸಾವಾದೋ ತಿವೇದನೋ। ತಥಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾ। ಫರುಸವಾಚಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ತಿವೇದನೋ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿವೇದನಾ ತಥಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದುಕ್ಖವೇದನೋ।

    Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti. Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha naṃ ghātethā’’ti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana dukkhasampayuttāva hoti. Adinnādānaṃ tivedanaṃ. Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano. Sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musāvādo tivedano. Tathā pisuṇavācā. Pharusavācā dukkhavedanā. Samphappalāpo tivedano. Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā tathā micchādiṭṭhi. Byāpādo dukkhavedano.

    ಮೂಲತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಕೋ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ವಾ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ವಾ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ। ಮುಸಾವಾದೋ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ವಾ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ವಾ ತಥಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಚ। ಫರುಸವಾಚಾ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಮೋಹವಸೇನ ಏಕಮೂಲಾ। ತಥಾ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾತಿ।

    Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti. Adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā. Micchācāro lobhamohavasena. Musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā tathā pisuṇavācā samphappalāpo ca. Pharusavācā dosamohavasena. Abhijjhā mohavasena ekamūlā. Tathā byāpādo. Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.

    ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥದಸಕವಣ್ಣನಾ

    Kusalakammapathadasakavaṇṇanā

    ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಆದೀನಿ ಸಮಾದಾನಸಮ್ಪತ್ತಸಮುಚ್ಛೇದವಿರತಿವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Pāṇātipātā veramaṇiādīni samādānasampattasamucchedavirativasena veditabbāni.

    ಧಮ್ಮತೋ ಪನ ಏತೇಸುಪಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಚೇತನಾಪಿ ವತ್ತನ್ತಿ ವಿರತಿಯೋಪಿ। ಅನ್ತೇ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ।

    Dhammato pana etesupi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vattanti viratiyopi. Ante tayo cetanāsampayuttāva.

    ಕೋಟ್ಠಾಸತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಏವ, ನೋ ಮೂಲಾನಿ। ಅನ್ತೇ ತಯೋ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಚೇವ ಮೂಲಾನಿ ಚ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಹಿ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ। ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಅದೋಸೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಅಮೋಹೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ।

    Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, no mūlāni. Ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca. Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti. Abyāpādo adoso kusalamūlaṃ. Sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.

    ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಾನೇವ ಏತೇಸಂ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ। ವೀತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬತೋಯೇವ ಹಿ ವೇರಮಣೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹತಿ, ಏವಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿಆರಮ್ಮಣಾಪೇತೇ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾನಿ ಪಜಹನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni. Vītikkamitabbatoyeva hi veramaṇī nāma hoti. Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti veditabbā.

    ವೇದನಾತೋತಿ ಸಬ್ಬೇ ಸುಖವೇದನಾ ಹೋನ್ತಿ ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನಾ ವಾ। ಕುಸಲಂ ಪತ್ವಾ ಹಿ ದುಕ್ಖವೇದನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Vedanātoti sabbe sukhavedanā honti majjhattavedanā vā. Kusalaṃ patvā hi dukkhavedanā nāma natthi.

    ಮೂಲತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಅಲೋಭಅದೋಸಅಮೋಹವಸೇನ ತಿಮೂಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಮೂಲಾನಿ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಮೂಲಾ, ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಏಕಮೂಲಾ। ಅಲೋಭೋ ಪನ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲಂ ನ ಹೋತಿ। ಅಬ್ಯಾಪಾದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಅಲೋಭಾದೋಸವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾ ಏವಾತಿ।

    Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlāni honti, ñāṇavippayuttacittena viramantassa dvimūlāni. Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa dvimūlā, ñāṇavippayuttacittena ekamūlā. Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti. Abyāpādepi eseva nayo. Sammādiṭṭhi alobhādosavasena dvimūlā evāti.

    ಅರಿಯವಾಸದಸಕವಣ್ಣನಾ

    Ariyavāsadasakavaṇṇanā

    ೩೪೮. ಅರಿಯವಾಸಾತಿ ಅರಿಯಾ ಏವ ವಸಿಂಸು ವಸನ್ತಿ ವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ಏತೇಸೂತಿ ಅರಿಯವಾಸಾ। ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನೋತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋವ ಹುತ್ವಾ ಖೀಣಾಸವೋ ಅವಸಿ ವಸತಿ ವಸಿಸ್ಸತೀತಿ ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನತಾ, ಅರಿಯಸ್ಸ ವಾಸತ್ತಾ ಅರಿಯವಾಸೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

    348.Ariyavāsāti ariyā eva vasiṃsu vasanti vasissanti etesūti ariyavāsā. Pañcaṅgavippahīnoti pañcahi aṅgehi vippayuttova hutvā khīṇāsavo avasi vasati vasissatīti tasmā ayaṃ pañcaṅgavippahīnatā, ariyassa vāsattā ariyavāsoti vutto. Esa nayo sabbattha.

    ಏವಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ಛಳಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ ಕೇತಿ? ಞಾಣಾದಯೋ। ‘‘ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಿರಿಯತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ‘‘ಸತತವಿಹಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಟ್ಠ ಮಹಾಚಿತ್ತಾನಿ। ‘‘ರಜ್ಜನದುಸ್ಸನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಆಸೇವನವಸೇನ ಲಬ್ಭತಿ।

    Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hotīti chaḷaṅgupekkhāya samannāgato hoti. Chaḷaṅgupekkhā nāma keti? Ñāṇādayo. ‘‘Ñāṇa’’nti vutte kiriyato cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti. ‘‘Satatavihāro’’ti vutte aṭṭha mahācittāni. ‘‘Rajjanadussanaṃ natthī’’ti vutte dasa cittāni labbhanti. Somanassaṃ āsevanavasena labbhati.

    ಸತಾರಕ್ಖೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಹಿ ತೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸತಿ ಆರಕ್ಖಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ । ತೇನೇವಸ್ಸ ‘‘ಚರತೋ ಚ ತಿಟ್ಠತೋ ಚ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಜಾಗರಸ್ಸ ಚ ಸತತಂ ಸಮಿತಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Satārakkhena cetasāti khīṇāsavassa hi tīsu dvāresu sabbakālaṃ sati ārakkhakiccaṃ sādheti . Tenevassa ‘‘carato ca tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ hotī’’ti vuccati.

    ಪುಥುಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನನ್ತಿ ಬಹೂನಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಮಣಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜುಪಗತಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಭೋವಾದಿನೋ। ಪುಥುಪಚ್ಚೇಕಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಟೇಕ್ಕಸಚ್ಚಾನಿ, ಇದಮೇವ ದಸ್ಸನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಇದಮೇವ ದಸ್ಸನಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏವಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಗಹಿತಾನಿ ಬಹೂನಿ ಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನುನ್ನಾನೀತಿ ನಿಹತಾನಿ। ಪಣುನ್ನಾನೀತಿ ಸುಟ್ಠು ನಿಹತಾನಿ। ಚತ್ತಾನೀತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾನಿ। ವನ್ತಾನೀತಿ ವಮಿತಾನಿ। ಮುತ್ತಾನೀತಿ ಛಿನ್ನಬನ್ಧನಾನಿ ಕತಾನಿ। ಪಹೀನಾನೀತಿ ಪಜಹಿತಾನಿ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಟ್ಠಾನೀತಿ ಯಥಾ ನ ಪುನ ಚಿತ್ತಂ ಆರುಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿ। ಸಬ್ಬಾನೇವ ತಾನಿ ಗಹಿತಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವವೇವಚನಾನಿ।

    Puthusamaṇabrāhmaṇānanti bahūnaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ. Ettha ca samaṇāti pabbajjupagatā. Brāhmaṇāti bhovādino. Puthupaccekasaccānīti bahūni pāṭekkasaccāni, idameva dassanaṃ saccaṃ, idameva dassanaṃ saccanti evaṃ pāṭiyekkaṃ gahitāni bahūni saccānīti attho. Nunnānīti nihatāni. Paṇunnānīti suṭṭhu nihatāni. Cattānīti vissaṭṭhāni. Vantānīti vamitāni. Muttānīti chinnabandhanāni katāni. Pahīnānīti pajahitāni. Paṭinissaṭṭhānīti yathā na puna cittaṃ āruhanti, evaṃ paṭinissajjitāni. Sabbāneva tāni gahitaggahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.

    ಸಮವಯಸಟ್ಠೇಸನೋತಿ ಏತ್ಥ ಅವಯಾತಿ ಅನೂನಾ। ಸಟ್ಠಾತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ। ಸಮ್ಮಾ ಅವಯಾ ಸಟ್ಠಾ ಏಸನಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮವಯಸಟ್ಠೇಸನೋ। ಸಮ್ಮಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸಬ್ಬಏಸನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರಾಗಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿಆದೀಹಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿ ಕಥಿತಾ।

    Samavayasaṭṭhesanoti ettha avayāti anūnā. Saṭṭhāti vissaṭṭhā. Sammā avayā saṭṭhā esanā assāti samavayasaṭṭhesano. Sammā vissaṭṭhasabbaesanoti attho. Rāgā cittaṃ vimuttantiādīhi maggassa kiccanipphatti kathitā.

    ರಾಗೋ ಮೇ ಪಹೀನೋತಿಆದೀಹಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ಫಲಂ ಕಥಿತಂ।

    Rāgome pahīnotiādīhi paccavekkhaṇāya phalaṃ kathitaṃ.

    ಅಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮದಸಕವಣ್ಣನಾ

    Asekkhadhammadasakavaṇṇanā

    ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿಆದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಏವ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಸಮ್ಮಾಞಾಣನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ। ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Asekkhā sammādiṭṭhītiādayo sabbepi phalasampayuttadhammā eva. Ettha ca sammādiṭṭhi, sammāñāṇanti dvīsu ṭhānesu paññāva kathitā. Sammāvimuttīti iminā padena vuttāvasesā. Phalasamāpattidhammā saṅgahitāti veditabbā.

    ‘‘ಇಮೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಛನ್ನಂ ದಸಕಾನಂ ವಸೇನ ಸಮಸಟ್ಠಿ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇನ್ತೋ ಥೇರೋ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ।

    ‘‘Ime kho, āvuso’’tiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Iti channaṃ dasakānaṃ vasena samasaṭṭhi pañhe kathento thero sāmaggirasaṃ dassesīti.

    ದಸಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dasakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಪಞ್ಹಸಮೋಧಾನವಣ್ಣನಾ

    Pañhasamodhānavaṇṇanā

    ೩೪೯. ಇಧ ಪನ ಠತ್ವಾ ಪಞ್ಹಾ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ಏಕಕವಸೇನ ದ್ವೇ ಪಞ್ಹಾ ಕಥಿತಾ। ದುಕವಸೇನ ಸತ್ತತಿ। ತಿಕವಸೇನ ಅಸೀತಿಸತಂ। ಚತುಕ್ಕವಸೇನ ದ್ವೇಸತಾನಿ। ಪಞ್ಚಕವಸೇನ ತಿಂಸಸತಂ। ಛಕ್ಕವಸೇನ ಬಾತ್ತಿಂಸಸತಂ। ಸತ್ತಕವಸೇನ ಅಟ್ಠನವುತಿ। ಅಟ್ಠಕವಸೇನ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ। ನವಕವಸೇನ ಚತುಪಣ್ಣಾಸ। ದಸಕವಸೇನ ಸಮಸಟ್ಠೀತಿ ಏವಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಚುದ್ದಸ ಪಞ್ಹಾ ಕಥಿತಾ।

    349. Idha pana ṭhatvā pañhā samodhānetabbā. Imasmiñhi sutte ekakavasena dve pañhā kathitā. Dukavasena sattati. Tikavasena asītisataṃ. Catukkavasena dvesatāni. Pañcakavasena tiṃsasataṃ. Chakkavasena bāttiṃsasataṃ. Sattakavasena aṭṭhanavuti. Aṭṭhakavasena aṭṭhāsīti. Navakavasena catupaṇṇāsa. Dasakavasena samasaṭṭhīti evaṃ sahassaṃ cuddasa pañhā kathitā.

    ಇಮಞ್ಹಿ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಪಿಟಕೇ ಬುದ್ಧವಚನೇ ಅಞ್ಞೋ ಸುತ್ತನ್ತೋ ಏವಂ ಬಹುಪಞ್ಹಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ನತ್ಥಿ। ಭಗವಾ ಇಮಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧಬಲಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ। ಸಾವಕಭಾಸಿತೋತಿ ವುತ್ತೇ ಓಕಪ್ಪನಾ ನ ಹೋತಿ, ಜಿನಭಾಸಿತೋತಿ ವುತ್ತೇ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಜಿನಭಾಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಓಕಪ್ಪನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತನ್ತೇ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ, ಸಾಧು, ಸಾಧು, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸಾಧು ಖೋ ತ್ವಂ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯಾಯಂ ಅಭಾಸೀ’’ತಿ।

    Imañhi suttantaṃ ṭhapetvā tepiṭake buddhavacane añño suttanto evaṃ bahupañhapaṭimaṇḍito natthi. Bhagavā imaṃ suttantaṃ ādito paṭṭhāya sakalaṃ sutvā cintesi – ‘‘dhammasenāpati sāriputto buddhabalaṃ dīpetvā appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadati. Sāvakabhāsitoti vutte okappanā na hoti, jinabhāsitoti vutte hoti, tasmā jinabhāsitaṃ katvā devamanussānaṃ okappanaṃ imasmiṃ suttante uppādessāmī’’ti. Tato vuṭṭhāya sādhukāraṃ adāsi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā vuṭṭhahitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi, sādhu, sādhu, sāriputta, sādhu kho tvaṃ sāriputta, bhikkhūnaṃ saṅgītipariyāyaṃ abhāsī’’ti.

    ತತ್ಥ ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಕಾರಣಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಸಾಧು, ಖೋ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಮಮ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಾಮಗ್ಗಿರಸಂ ಅಭಾಸೀ’’ತಿ। ಸಮನುಞ್ಞೋ ಸತ್ಥಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಅನುಮೋದನೇನ ಸಮನುಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ಏತ್ತಕೇನ ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತೋ ಜಿನಭಾಸಿತೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಇಮಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।

    Tattha saṅgītipariyāyanti sāmaggiyā kāraṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sādhu, kho tvaṃ, sāriputta, mama sabbaññutaññāṇena saṃsanditvā bhikkhūnaṃ sāmaggirasaṃ abhāsī’’ti. Samanuñño satthā ahosīti anumodanena samanuñño ahosi. Ettakena ayaṃ suttanto jinabhāsito nāma jāto. Desanāpariyosāne imaṃ suttantaṃ manasikarontā te bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.

    ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

    Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya

    ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saṅgītisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೧೧. ದಸುತ್ತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧೦. ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತಂ • 10. Saṅgītisuttaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೧೦. ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Saṅgītisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact