| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
૯. સઙ્ખારુપેક્ખાઞાણનિદ્દેસો
9. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddeso
૫૪. કથં મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના 1 પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં? ઉપ્પાદં મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના 2 પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં, પવત્તં મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં, નિમિત્તં મુઞ્ચિતુકમ્યતા…પે॰… આયૂહનં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… પટિસન્ધિં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… ગતિં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… નિબ્બત્તિં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… ઉપપત્તિં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… જાતિં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… જરં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… બ્યાધિં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… મરણં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… સોકં મુઞ્ચિતુકમ્યતા… પરિદેવં મુઞ્ચિતુકમ્યતા…પે॰… ઉપાયાસં મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં.
54. Kathaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā 3 paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ? Uppādaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā 4 paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, pavattaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, nimittaṃ muñcitukamyatā…pe… āyūhanaṃ muñcitukamyatā… paṭisandhiṃ muñcitukamyatā… gatiṃ muñcitukamyatā… nibbattiṃ muñcitukamyatā… upapattiṃ muñcitukamyatā… jātiṃ muñcitukamyatā… jaraṃ muñcitukamyatā… byādhiṃ muñcitukamyatā… maraṇaṃ muñcitukamyatā… sokaṃ muñcitukamyatā… paridevaṃ muñcitukamyatā…pe… upāyāsaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
ઉપ્પાદો દુક્ખન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. પવત્તં દુક્ખન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં…પે॰… ઉપાયાસો દુક્ખન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં.
Uppādo dukkhanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ dukkhanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso dukkhanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
ઉપ્પાદો ભયન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. પવત્તં ભયન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં…પે॰… ઉપાયાસો ભયન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં.
Uppādo bhayanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ bhayanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso bhayanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
ઉપ્પાદો સામિસન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. પવત્તં સામિસન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં…પે॰… ઉપાયાસો સામિસન્તિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં.
Uppādo sāmisanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ sāmisanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso sāmisanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
ઉપ્પાદો સઙ્ખારાતિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. પવત્તં સઙ્ખારાતિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં…પે॰… ઉપાયાસો સઙ્ખારાતિ – મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં.
Uppādo saṅkhārāti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ saṅkhārāti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso saṅkhārāti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
ઉપ્પાદો સઙ્ખારા, તે સઙ્ખારે અજ્ઝુપેક્ખતીતિ – સઙ્ખારુપેક્ખા. યે ચ સઙ્ખારા યા ચ ઉપેક્ખા ઉભોપેતે સઙ્ખારા, તે સઙ્ખારે અજ્ઝુપેક્ખતીતિ – સઙ્ખારુપેક્ખા. પવત્તં સઙ્ખારા…પે॰… નિમિત્તં સઙ્ખારા… આયૂહના સઙ્ખારા… પટિસન્ધિ સઙ્ખારા… ગતિ સઙ્ખારા… નિબ્બત્તિ સઙ્ખારા… ઉપપત્તિ સઙ્ખારા… જાતિ સઙ્ખારા… જરા સઙ્ખારા… બ્યાધિ સઙ્ખારા… મરણં સઙ્ખારા… સોકો સઙ્ખારા… પરિદેવો સઙ્ખારા…પે॰… ઉપાયાસો સઙ્ખારા, તે સઙ્ખારે અજ્ઝુપેક્ખતીતિ – સઙ્ખારુપેક્ખા. યે ચ સઙ્ખારા યા ચ ઉપેક્ખા ઉભોપેતે સઙ્ખારા, તે સઙ્ખારે અજ્ઝુપેક્ખતીતિ – સઙ્ખારુપેક્ખા.
Uppādo saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā. Pavattaṃ saṅkhārā…pe… nimittaṃ saṅkhārā… āyūhanā saṅkhārā… paṭisandhi saṅkhārā… gati saṅkhārā… nibbatti saṅkhārā… upapatti saṅkhārā… jāti saṅkhārā… jarā saṅkhārā… byādhi saṅkhārā… maraṇaṃ saṅkhārā… soko saṅkhārā… paridevo saṅkhārā…pe… upāyāso saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā.
૫૫. કતિહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? અટ્ઠહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ. પુથુજ્જનસ્સ કતિહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? સેક્ખસ્સ કતિહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? વીતરાગસ્સ કતિહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? પુથુજ્જનસ્સ દ્વીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ. સેક્ખસ્સ તીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ. વીતરાગસ્સ તીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ.
55. Katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Aṭṭhahākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Puthujjanassa katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Sekkhassa katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Vītarāgassa katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Puthujjanassa dvīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Sekkhassa tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Vītarāgassa tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.
પુથુજ્જનસ્સ કતમેહિ દ્વીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? પુથુજ્જનો સઙ્ખારુપેક્ખં અભિનન્દતિ વા વિપસ્સતિ વા. પુથુજ્જનસ્સ ઇમેહિ દ્વીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ. સેક્ખસ્સ કતમેહિ તીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? સેક્ખો સઙ્ખારુપેક્ખં અભિનન્દતિ વા વિપસ્સતિ વા પટિસઙ્ખાય વા ફલસમાપત્તિં સમાપજ્જતિ. સેક્ખસ્સ ઇમેહિ તીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ. વીતરાગસ્સ કતમેહિ તીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ? વીતરાગો સઙ્ખારુપેક્ખં વિપસ્સતિ વા પટિસઙ્ખાય વા ફલસમાપત્તિં સમાપજ્જતિ, તદજ્ઝુપેક્ખિત્વા સુઞ્ઞતવિહારેન વા અનિમિત્તવિહારેન વા અપ્પણિહિતવિહારેન વા વિહરતિ. વીતરાગસ્સ ઇમેહિ તીહાકારેહિ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો હોતિ.
Puthujjanassa katamehi dvīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā. Puthujjanassa imehi dvīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Sekkhassa katamehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Sekkho saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati. Sekkhassa imehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Vītarāgassa katamehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadajjhupekkhitvā suññatavihārena vā animittavihārena vā appaṇihitavihārena vā viharati. Vītarāgassa imehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.
૫૬. કથં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો એકત્તં હોતિ? પુથુજ્જનસ્સ સઙ્ખારુપેક્ખં અભિનન્દતો ચિત્તં કિલિસ્સતિ, ભાવનાય પરિપન્થો હોતિ, પટિવેધસ્સ અન્તરાયો હોતિ, આયતિં પટિસન્ધિયા પચ્ચયો હોતિ. સેક્ખસ્સપિ સઙ્ખારુપેક્ખં અભિનન્દતો ચિત્તં કિલિસ્સતિ, ભાવનાય પરિપન્થો હોતિ, ઉત્તરિપટિવેધસ્સ અન્તરાયો હોતિ, આયતિં પટિસન્ધિયા પચ્ચયો હોતિ. એવં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો એકત્તં હોતિ અભિનન્દટ્ઠેન.
56. Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti? Puthujjanassa saṅkhārupekkhaṃ abhinandato cittaṃ kilissati, bhāvanāya paripantho hoti, paṭivedhassa antarāyo hoti, āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hoti. Sekkhassapi saṅkhārupekkhaṃ abhinandato cittaṃ kilissati, bhāvanāya paripantho hoti, uttaripaṭivedhassa antarāyo hoti, āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti abhinandaṭṭhena.
કથં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો એકત્તં હોતિ? પુથુજ્જનો સઙ્ખારુપેક્ખં અનિચ્ચતોપિ દુક્ખતોપિ અનત્તતોપિ વિપસ્સતિ. સેક્ખોપિ સઙ્ખારુપેક્ખં અનિચ્ચતોપિ દુક્ખતોપિ અનત્તતોપિ વિપસ્સતિ. વીતરાગોપિ સઙ્ખારુપેક્ખં અનિચ્ચતોપિ દુક્ખતોપિ અનત્તતોપિ વિપસ્સતિ. એવં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો એકત્તં હોતિ અનુપસ્સનટ્ઠેન.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Sekkhopi saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Vītarāgopi saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti anupassanaṭṭhena.
કથં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ? પુથુજ્જનસ્સ સઙ્ખારુપેક્ખા કુસલા હોતિ. સેક્ખસ્સપિ સઙ્ખારુપેક્ખા કુસલા હોતિ. વીતરાગસ્સ સઙ્ખારુપેક્ખા અબ્યાકતા હોતિ. એવં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ કુસલાબ્યાકતટ્ઠેન.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjanassa saṅkhārupekkhā kusalā hoti. Sekkhassapi saṅkhārupekkhā kusalā hoti. Vītarāgassa saṅkhārupekkhā abyākatā hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti kusalābyākataṭṭhena.
કથં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ? પુથુજ્જનસ્સ સઙ્ખારુપેક્ખા કિઞ્ચિકાલે સુવિદિતા હોતિ, કિઞ્ચિકાલે ન સુવિદિતા હોતિ. સેક્ખસ્સપિ સઙ્ખારુપેક્ખા કિઞ્ચિકાલે સુવિદિતા હોતિ, કિઞ્ચિકાલે ન સુવિદિતા હોતિ. વીતરાગસ્સ સઙ્ખારુપેક્ખા અચ્ચન્તં સુવિદિતા હોતિ. એવં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ વિદિતટ્ઠેન ચ અવિદિતટ્ઠેન ચ.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjanassa saṅkhārupekkhā kiñcikāle suviditā hoti, kiñcikāle na suviditā hoti. Sekkhassapi saṅkhārupekkhā kiñcikāle suviditā hoti, kiñcikāle na suviditā hoti. Vītarāgassa saṅkhārupekkhā accantaṃ suviditā hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti viditaṭṭhena ca aviditaṭṭhena ca.
કથં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ? પુથુજ્જનો સઙ્ખારુપેક્ખં અતિત્તત્તા વિપસ્સતિ. સેક્ખોપિ સઙ્ખારુપેક્ખં અતિત્તત્તા વિપસ્સતિ. વીતરાગો સઙ્ખારુપેક્ખં તિત્તત્તા વિપસ્સતિ. એવં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ તિત્તટ્ઠેન ચ અતિત્તટ્ઠેન ચ.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ atittattā vipassati. Sekkhopi saṅkhārupekkhaṃ atittattā vipassati. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ tittattā vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti tittaṭṭhena ca atittaṭṭhena ca.
કથં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ? પુથુજ્જનો સઙ્ખારુપેક્ખં તિણ્ણં સંયોજનાનં પહાનાય સોતાપત્તિમગ્ગં પટિલાભત્થાય વિપસ્સતિ. સેક્ખો સઙ્ખારુપેક્ખં તિણ્ણં સઞ્ઞોજનાનં પહીનત્તા ઉત્તરિપટિલાભત્થાય વિપસ્સતિ. વીતરાગો સઙ્ખારુપેક્ખં સબ્બકિલેસાનં પહીનત્તા દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારત્થાય વિપસ્સતિ. એવં પુથુજ્જનસ્સ ચ સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ પહીનટ્ઠેન ચ અપ્પહીનટ્ઠેન ચ.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya vipassati. Sekkho saṅkhārupekkhaṃ tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahīnattā uttaripaṭilābhatthāya vipassati. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ sabbakilesānaṃ pahīnattā diṭṭhadhammasukhavihāratthāya vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti pahīnaṭṭhena ca appahīnaṭṭhena ca.
કથં સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ? સેક્ખો સઙ્ખારુપેક્ખં અભિનન્દતિ વા વિપસ્સતિ વા પટિસઙ્ખાય વા ફલસમાપત્તિં સમાપજ્જતિ. વીતરાગો સઙ્ખારુપેક્ખં વિપસ્સતિ વા પટિસઙ્ખાય વા ફલસમાપત્તિં સમાપજ્જતિ, તદજ્ઝુપેક્ખિત્વા સુઞ્ઞતવિહારેન વા અનિમિત્તવિહારેન વા અપ્પણિહિતવિહારેન વા વિહરતિ. એવં સેક્ખસ્સ ચ વીતરાગસ્સ ચ સઙ્ખારુપેક્ખાય ચિત્તસ્સ અભિનીહારો નાનત્તં હોતિ વિહારસમાપત્તટ્ઠેન.
Kathaṃ sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Sekkho saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadajjhupekkhitvā suññatavihārena vā animittavihārena vā appaṇihitavihārena vā viharati. Evaṃ sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti vihārasamāpattaṭṭhena.
૫૭. કતિ સઙ્ખારુપેક્ખા સમથવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ? કતિ સઙ્ખારુપેક્ખા વિપસ્સનાવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ? અટ્ઠ સઙ્ખારુપેક્ખા સમથવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ. દસ સઙ્ખારુપેક્ખા વિપસ્સનાવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ.
57. Kati saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti? Kati saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti? Aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti. Dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti.
કતમા અટ્ઠ સઙ્ખારુપેક્ખા સમથવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ? પઠમં ઝાનં પટિલાભત્થાય નીવરણે પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. દુતિયં ઝાનં પટિલાભત્થાય વિતક્કવિચારે પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. તતિયં ઝાનં પટિલાભત્થાય પીતિં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં . ચતુત્થં ઝાનં પટિલાભત્થાય સુખદુક્ખે પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. આકાસાનઞ્ચાયતનસમાપત્તિં પટિલાભત્થાય રૂપસઞ્ઞં પટિઘસઞ્ઞં નાનત્તસઞ્ઞં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસમાપત્તિં પટિલાભત્થાય આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસમાપત્તિં પટિલાભત્થાય વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસમાપત્તિં પટિલાભત્થાય આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. ઇમા અટ્ઠ સઙ્ખારુપેક્ખા સમથવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ.
Katamā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti? Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya nīvaraṇe paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Dutiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakkavicāre paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya pītiṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ . Catutthaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya sukhadukkhe paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Imā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti.
કતમા દસ સઙ્ખારુપેક્ખા વિપસ્સનાવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ? સોતાપત્તિમગ્ગં પટિલાભત્થાય ઉપ્પાદં પવત્તં નિમિત્તં આયૂહનં પટિસન્ધિં ગતિં નિબ્બત્તિં ઉપપત્તિં જાતિં જરં બ્યાધિં મરણં સોકં પરિદેવં ઉપાયાસં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. સોતાપત્તિફલસમાપત્તત્થાય ઉપ્પાદં પવત્તં નિમિત્તં આયૂહનં પટિસન્ધિં…પે॰… પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. સકદાગામિમગ્ગં પટિલાભત્થાય…પે॰… સકદાગામિફલસમાપત્તત્થાય…પે॰… અનાગામિમગ્ગં પટિલાભત્થાય…પે॰… અનાગામિફલસમાપત્તત્થાય …પે॰… અરહત્તમગ્ગં પટિલાભત્થાય ઉપ્પાદં પવત્તં નિમિત્તં આયૂહનં પટિસન્ધિં ગતિં નિબ્બત્તિં ઉપપત્તિં જાતિં જરં બ્યાધિં મરણં સોકં પરિદેવં ઉપાયાસં પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. અરહત્તફલસમાપત્તત્થાય…પે॰… સુઞ્ઞતવિહારસમાપત્તત્થાય…પે॰… અનિમિત્તવિહારસમાપત્તત્થાય ઉપ્પાદં પવત્તં નિમિત્તં આયૂહનં પટિસન્ધિં…પે॰… પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં. ઇમા દસ સઙ્ખારુપેક્ખા વિપસ્સનાવસેન ઉપ્પજ્જન્તિ.
Katamā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti? Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…pe… sakadāgāmiphalasamāpattatthāya…pe… anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…pe… anāgāmiphalasamāpattatthāya …pe… arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Arahattaphalasamāpattatthāya…pe… suññatavihārasamāpattatthāya…pe… animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Imā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti.
૫૮. કતિ સઙ્ખારુપેક્ખા કુસલા, કતિ અકુસલા, કતિ અબ્યાકતા? પન્નરસ સઙ્ખારુપેક્ખા કુસલા, તિસ્સો સઙ્ખારુપેક્ખા અબ્યાકતા. નત્થિ સઙ્ખારુપેક્ખા અકુસલા.
58. Kati saṅkhārupekkhā kusalā, kati akusalā, kati abyākatā? Pannarasa saṅkhārupekkhā kusalā, tisso saṅkhārupekkhā abyākatā. Natthi saṅkhārupekkhā akusalā.
પટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા, અટ્ઠ ચિત્તસ્સ ગોચરા;
Paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā, aṭṭha cittassa gocarā;
પુથુજ્જનસ્સ દ્વે હોન્તિ, તયો સેક્ખસ્સ ગોચરા;
Puthujjanassa dve honti, tayo sekkhassa gocarā;
તયો ચ વીતરાગસ્સ, યેહિ ચિત્તં વિવટ્ટતિ.
Tayo ca vītarāgassa, yehi cittaṃ vivaṭṭati.
અટ્ઠ સમાધિસ્સ પચ્ચયા, દસ ઞાણસ્સ ગોચરા;
Aṭṭha samādhissa paccayā, dasa ñāṇassa gocarā;
અટ્ઠારસ સઙ્ખારુપેક્ખા, તિણ્ણં વિમોક્ખાન પચ્ચયા.
Aṭṭhārasa saṅkhārupekkhā, tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayā.
ઇમે અટ્ઠારસાકારા, પઞ્ઞા યસ્સ પરિચ્ચિતા;
Ime aṭṭhārasākārā, paññā yassa pariccitā;
કુસલો સઙ્ખારુપેક્ખાસુ, નાનાદિટ્ઠીસુ ન કમ્પતીતિ.
Kusalo saṅkhārupekkhāsu, nānādiṭṭhīsu na kampatīti.
તં ઞાતટ્ઠેન ઞાણં, પજાનનટ્ઠેન પઞ્ઞા. તેન વુચ્ચતિ – ‘‘મુઞ્ચિતુકમ્યતાપટિસઙ્ખાસન્તિટ્ઠના પઞ્ઞા સઙ્ખારુપેક્ખાસુ ઞાણં’’.
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ’’.
સઙ્ખારુપેક્ખાઞાણનિદ્દેસો નવમો.
Saṅkhārupekkhāñāṇaniddeso navamo.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ૯. સઙ્ખારુપેક્ખાઞાણનિદ્દેસવણ્ણના • 9. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddesavaṇṇanā
