Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

    ૮. સન્નિધિકારકસિક્ખાપદવણ્ણના

    8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā

    ‘‘કારો કરણં કિરિયાતિ અત્થતો એક’’ન્તિ એતેન કારસદ્દસ્સ ભાવત્થતં દસ્સેતિ. સમ્મા નિધાનં ઠપનં સન્નિધિ. ‘‘પટિગ્ગહેત્વા એકરત્તં વીતિનામિતસ્સેતં નામ’’ન્તિ ઇમિના પટિગ્ગહેત્વા એકરત્તં વીતિનામિતે ઇમસ્સ દુદ્ધોતભાવં દસ્સેતિ. કિઞ્ચાપિ યામકાલિકં ખાદનીયં, ભોજનીયં વા ન હોતિ, ‘‘અનાપત્તિ યામકાલિકં યામે નિદહિત્વા ભુઞ્જતી’’તિઆદિ વચનતો પન તત્થાપિ યામાતિક્કમે સન્નિધિપચ્ચયા પાચિત્તિયેન ભવિતબ્બન્તિ ‘‘યં કિઞ્ચિ યાવકાલિકં વા યામકાલિકં વા’’તિ વુત્તં. ઇદાનિ દુદ્ધોતભાવમેવ વિભાવેતું ‘‘યં અઙ્ગુલિયા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ યં અઙ્ગુલિયા ઘંસન્તસ્સ લેખા પઞ્ઞાયતીતિ યં પત્તં ધોતં અઙ્ગુલિયા ઘંસન્તસ્સ પત્તે અઙ્ગુલિલેખા પઞ્ઞાયતિ, સો પત્તો દુદ્ધોતો હોતીતિ અત્થો. તેલવણ્ણપત્તે પન અઙ્ગુલિલેખા પઞ્ઞાયતિ, સા અબ્બોહારિકા. સ્નેહોતિ તેલં. સન્દિસ્સતીતિ યાગુયા ઉપરિ સન્દિસ્સતિ. તાદિસે પત્તેપીતિ પટિગ્ગહણં અવિસ્સજ્જિત્વા સયં વા અઞ્ઞેન વા ભોજનં નીહરિત્વા ન સમ્મા ધોતે પત્તેપિ. પુનદિવસે ભુઞ્જન્તસ્સ પાચિત્તિયન્તિ પત્તે લગ્ગં અવિજહિતપ્પટિગ્ગહણં હોતીતિ દુતિયદિવસે ભુઞ્જન્તસ્સ પાચિત્તિયં. પરિચ્ચત્તે પન પત્તે પુનદિવસે ભુઞ્જન્તસ્સ અનાપત્તિ.

    ‘‘Kāro karaṇaṃ kiriyāti atthato eka’’nti etena kārasaddassa bhāvatthataṃ dasseti. Sammā nidhānaṃ ṭhapanaṃ sannidhi. ‘‘Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitassetaṃnāma’’nti iminā paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmite imassa duddhotabhāvaṃ dasseti. Kiñcāpi yāmakālikaṃ khādanīyaṃ, bhojanīyaṃ vā na hoti, ‘‘anāpatti yāmakālikaṃ yāme nidahitvā bhuñjatī’’tiādi vacanato pana tatthāpi yāmātikkame sannidhipaccayā pācittiyena bhavitabbanti ‘‘yaṃ kiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vā’’ti vuttaṃ. Idāni duddhotabhāvameva vibhāvetuṃ ‘‘yaṃ aṅguliyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa lekhā paññāyatīti yaṃ pattaṃ dhotaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa patte aṅgulilekhā paññāyati, so patto duddhoto hotīti attho. Telavaṇṇapatte pana aṅgulilekhā paññāyati, sā abbohārikā. Snehoti telaṃ. Sandissatīti yāguyā upari sandissati. Tādise pattepīti paṭiggahaṇaṃ avissajjitvā sayaṃ vā aññena vā bhojanaṃ nīharitvā na sammā dhote pattepi. Punadivase bhuñjantassa pācittiyanti patte laggaṃ avijahitappaṭiggahaṇaṃ hotīti dutiyadivase bhuñjantassa pācittiyaṃ. Pariccatte pana patte punadivase bhuñjantassa anāpatti.

    યં પનાતિ યં ભોજનં પન. અપરિચ્ચત્તમેવ હીતિ અનપેક્ખવિસ્સજ્જનેન વા અનુપસમ્પન્નસ્સ નિરપેક્ખદાનેન વા અપરિચ્ચત્તમેવ. કપ્પિય ભોજનન્તિ અન્તમસો એકસિત્થમત્તમ્પિ કપ્પિયભોજનં. અકપ્પિયેસૂતિ અકપ્પિયમંસેસુ. સેસેસૂતિ મનુસ્સમંસતો અવસેસેસુ હત્થિઅસ્સસુનખઅહિસીહબ્યગ્ઘદીપિઅચ્છતરચ્છમંસેસુ ચેવ અપ્પટિવેક્ખિતે ઉદ્દિસ્સકતમંસે ચ. પાળિયં ‘‘સત્તાહકાલિકં યાવજીવિકં આહારત્થાય પટિગ્ગણ્હાતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિઆદિના (પાચિ॰ ૨૫૫) સન્નિહિતેસુ સત્તાહકાલિકયાવજીવિકેસુ પુરેભત્તમ્પિ આહારત્થાય અજ્ઝોહરણેપિ દુક્કટસ્સ વુત્તત્તા યામકાલિકેપિ આહારત્થાય અજ્ઝોહરણેપિ વિસું દુક્કટેનાપિ ભવિતબ્બન્તિ આહ ‘‘આહારત્થાય અજ્ઝોહરતો દુક્કટેન સદ્ધિં પાચિત્તિય’’ન્તિ. સબ્બવિકપ્પેસૂતિ ‘‘કપ્પિયભોજનં ભુઞ્જન્તસ્સા’’તિઆદિના વુત્તેસુ સબ્બેસુ વિકપ્પેસુ અપરમ્પિ પાચિત્તિયં વડ્ઢતિ. ઇદં વુત્તં હોતિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૫૩) – કપ્પિયભોજને દ્વે પાચિત્તિયાનિ, મનુસ્સમંસે થુલ્લચ્ચયેન સદ્ધિં દ્વે પાચિત્તિયાનિ, અવસેસેસુ પન અકપ્પિયમંસેસુ દુક્કટેન સદ્ધિં દ્વે પાચિત્તિયાનિ. યામકાલિકં સતિ પચ્ચયે સામિસેન મુખેન અજ્ઝોહરતો દ્વે પાચિત્તિયાનિ, નિરામિસેન એકમેવ. આહારત્થાય અજ્ઝોહરતો વિકપ્પદ્વયેપિ દુક્કટેન સદ્ધિન્તિ.

    Yaṃ panāti yaṃ bhojanaṃ pana. Apariccattameva hīti anapekkhavissajjanena vā anupasampannassa nirapekkhadānena vā apariccattameva. Kappiya bhojananti antamaso ekasitthamattampi kappiyabhojanaṃ. Akappiyesūti akappiyamaṃsesu. Sesesūti manussamaṃsato avasesesu hatthiassasunakhaahisīhabyagghadīpiacchataracchamaṃsesu ceva appaṭivekkhite uddissakatamaṃse ca. Pāḷiyaṃ ‘‘sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’’tiādinā (pāci. 255) sannihitesu sattāhakālikayāvajīvikesu purebhattampi āhāratthāya ajjhoharaṇepi dukkaṭassa vuttattā yāmakālikepi āhāratthāya ajjhoharaṇepi visuṃ dukkaṭenāpi bhavitabbanti āha ‘‘āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiya’’nti. Sabbavikappesūti ‘‘kappiyabhojanaṃ bhuñjantassā’’tiādinā vuttesu sabbesu vikappesu aparampi pācittiyaṃ vaḍḍhati. Idaṃ vuttaṃ hoti (pāci. aṭṭha. 253) – kappiyabhojane dve pācittiyāni, manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve pācittiyāni, avasesesu pana akappiyamaṃsesu dukkaṭena saddhiṃ dve pācittiyāni. Yāmakālikaṃ sati paccaye sāmisena mukhena ajjhoharato dve pācittiyāni, nirāmisena ekameva. Āhāratthāya ajjhoharato vikappadvayepi dukkaṭena saddhinti.

    અવસેસેસૂતિ યામકાલિકાદિતો અવસેસેસુ. પાચિત્તિયં વડ્ઢતિયેવાતિ અપરમ્પિ પાચિત્તિયં વડ્ઢતિયેવ. ઇદં વુત્તં હોતિ – સચે વિકાલે અજ્ઝોહરતિ, પકતિભોજને સન્નિધિપચ્ચયા ચ વિકાલભોજનપચ્ચયા ચ દ્વે પાચિત્તિયાનિ, અકપ્પિયમંસેસુ મનુસ્સમંસે થુલ્લચ્ચયેન સદ્ધિં દ્વે પાચિત્તિયાનિ, અવસેસેસુ દુક્કટેન સદ્ધિં દ્વેતિ.

    Avasesesūti yāmakālikādito avasesesu. Pācittiyaṃ vaḍḍhatiyevāti aparampi pācittiyaṃ vaḍḍhatiyeva. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace vikāle ajjhoharati, pakatibhojane sannidhipaccayā ca vikālabhojanapaccayā ca dve pācittiyāni, akappiyamaṃsesu manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve pācittiyāni, avasesesu dukkaṭena saddhiṃ dveti.

    બેલટ્ઠસીસો નામ જટિલસહસ્સસ્સ અબ્ભન્તરે એકો મહાથેરો. તિકપાચિત્તિયન્તિ સન્નિધિકારકે સન્નિધિકારકસઞ્ઞિવેમતિકઅસન્નિધિકારકસઞ્ઞીનં વસેન તીણિ પાચિત્તિયાનિ. સંસટ્ઠાનીતિ સંસટ્ઠરસાનિ. સમ્ભિન્નરસં સન્ધાયેવ હિ ‘‘તદહુપટિગ્ગહિતં કાલે કપ્પતી’’તિઆદિ વુત્તં. તેનાહ ‘‘તસ્મા’’તિઆદિ. એત્થ ચ અસમ્ભિન્નરસન્તિ અમિસ્સિતરસં. ઇદઞ્ચ સીતલપાયાસાદિના સહ લદ્ધં સપ્પિપિણ્ડાદિકં સન્ધાય વુત્તં. ‘‘સુધોતં વા’’તિ ઇદં પન પિણ્ડપાતેન સદ્ધિં લદ્ધં તક્કોલજાતિફલાદિં, યાગુઆદીસુ પક્ખિપિત્વા દિન્નસિઙ્ગીવેરાદિકઞ્ચ સન્ધાય વુત્તં.

    Belaṭṭhasīso nāma jaṭilasahassassa abbhantare eko mahāthero. Tikapācittiyanti sannidhikārake sannidhikārakasaññivematikaasannidhikārakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Saṃsaṭṭhānīti saṃsaṭṭharasāni. Sambhinnarasaṃ sandhāyeva hi ‘‘tadahupaṭiggahitaṃ kāle kappatī’’tiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Ettha ca asambhinnarasanti amissitarasaṃ. Idañca sītalapāyāsādinā saha laddhaṃ sappipiṇḍādikaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Sudhotaṃ vā’’ti idaṃ pana piṇḍapātena saddhiṃ laddhaṃ takkolajātiphalādiṃ, yāguādīsu pakkhipitvā dinnasiṅgīverādikañca sandhāya vuttaṃ.

    તેનાતિ સત્તાહકાલિકેન. તદહુ પટિગ્ગહિતં અસ્સાતિ તદહુપટિગ્ગહિતં, તેન તદહુપટિગ્ગહિતેન. એસ નયો ‘‘દ્વીહપટિગ્ગહિતેના’’તિઆદીસુપિ. તસ્માતિ યસ્મા પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતમ્પિ વટ્ટતિ, તસ્મા. પટિગ્ગહિતં સત્તાહં કપ્પતીતિ વુત્તન્તિ ‘‘સત્તાહકાલિકેન, ભિક્ખવે, યાવજીવિકં પટિગ્ગહિતં સત્તાહં કપ્પતિ, સત્તાહાતિક્કન્તે ન કપ્પતી’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૫) ભેસજ્જક્ખન્ધકે વુત્તં. કિઞ્ચાપિ મુખે એકરત્તં ન વુત્તં, તથાપિ મુખે પક્ખિત્તમેવ યસ્મા સન્નિધિ નામ હોતિ, તસ્મા ‘‘મુખસન્નિધી’’તિ વુત્તં.

    Tenāti sattāhakālikena. Tadahu paṭiggahitaṃ assāti tadahupaṭiggahitaṃ, tena tadahupaṭiggahitena. Esa nayo ‘‘dvīhapaṭiggahitenā’’tiādīsupi. Tasmāti yasmā purebhattaṃ paṭiggahitampi vaṭṭati, tasmā. Paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappatīti vuttanti ‘‘sattāhakālikena, bhikkhave, yāvajīvikaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappati, sattāhātikkante na kappatī’’ti (mahāva. 305) bhesajjakkhandhake vuttaṃ. Kiñcāpi mukhe ekarattaṃ na vuttaṃ, tathāpi mukhe pakkhittameva yasmā sannidhi nāma hoti, tasmā ‘‘mukhasannidhī’’ti vuttaṃ.

    ચતસ્સો કપ્પિયભૂમિયોતિ ઉસ્સાવનન્તિકા, ગોનિસાદિકા, ગહપતિ, સમ્મુતીતિ ચતસ્સો કપ્પિયકુટિયો. તત્થ ઉસ્સાવનન્તિકા (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૯૫) નામ ગેહે કરિયમાને સમ્પરિવારેત્વા ઠિતેહિ ‘‘કપ્પિયકુટિં કરોમ, કપ્પિયકુટિં કરોમા’’તિ વા ‘‘કપ્પિયકુટિ કપ્પિયકુટી’’તિ વા વદન્તેહિ ઠપિતપઠમિટ્ઠકથમ્ભાદિકા સઙ્ઘસ્સ વા એકસ્સ ભિક્ખુનો વા કુટિ. યો પન આરામો યેભુય્યેન વા અપરિક્ખિત્તો હોતિ, સકલોપિ વા , સો ‘‘ગોનિસાદી’’તિ વુચ્ચતિ. ગહપતીતિ યા ઠપેત્વા ભિક્ખું સેસેહિ ‘‘કપ્પિયકુટિં દેમા’’તિ દિન્ના, તેસં વા સન્તકા. સમ્મુતિ નામ કમ્મવાચાય સાવેત્વા કતા. કથં પનેતાસં વિનિચ્છયો જાનિતબ્બોતિ આહ ‘‘તાસં વિનિચ્છયો સમન્તપાસાદિકાયં વુત્તો’’તિ.

    Catasso kappiyabhūmiyoti ussāvanantikā, gonisādikā, gahapati, sammutīti catasso kappiyakuṭiyo. Tattha ussāvanantikā (mahāva. aṭṭha. 295) nāma gehe kariyamāne samparivāretvā ṭhitehi ‘‘kappiyakuṭiṃ karoma, kappiyakuṭiṃ karomā’’ti vā ‘‘kappiyakuṭi kappiyakuṭī’’ti vā vadantehi ṭhapitapaṭhamiṭṭhakathambhādikā saṅghassa vā ekassa bhikkhuno vā kuṭi. Yo pana ārāmo yebhuyyena vā aparikkhitto hoti, sakalopi vā , so ‘‘gonisādī’’ti vuccati. Gahapatīti yā ṭhapetvā bhikkhuṃ sesehi ‘‘kappiyakuṭiṃ demā’’ti dinnā, tesaṃ vā santakā. Sammuti nāma kammavācāya sāvetvā katā. Kathaṃ panetāsaṃ vinicchayo jānitabboti āha ‘‘tāsaṃ vinicchayo samantapāsādikāyaṃ vutto’’ti.

    સન્નિધિકારકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact